Өвөрхангай аймгийн Хархорин сум дахь Сум дундын шүүхийн Эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдааныг шүүгч Ц.Дагиймаа даргалж,

Нарийн бичгийн дарга: А.Батцог,

Улсын яллагч: Д.Бат-Өлзий,

Шүүгдэгч: Л.Х, түүний өмгөөлөгч Н.Болд нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар

Өвөрхангай аймгийн Хархорин сум дахь Сум дундын Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар ял сонсгож яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Д овгийн Л.Х-т холбогдох эрүүгийн 1827000560040 дугаартай хэргийг хянан хэлэлцэв.

                            Шүүгдэгчийн биеийн байцаалт:

Шүүгдэгч: Монгол Улсын иргэн, 1972 оны 07 дугаар сарын 05-ны өдөр Өвөрхангай аймгийн Есөнзүйл суманд төрсөн, 46 настай, эрэгтэй, бүрэн бус дунд боловсролтой, мэргэжилгүй, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, ам бүл 5, эхнэр хүүхдүүдийн хамт Өвөрхангай аймгийн ..... гэх газар оршин суух, улсаас авсан гавъяа шагналгүй, хэрэг хариуцах чадвартай, Д овгийн Л.Х

                                Холбогдсон хэргийн талаар:

Яллагдагч Л.Х нь 2018 оны 03 дугаар сарын 31-ний Өвөрхангай аймгийн Хужирт сумын 2 дугаар багийн нутаг “Бургас” гэх газрын ойд зөвшөөрөлгүйгээр мод бэлтгэж, тээвэрлэсэн гэмт хэрэгт холбогдсон. /яллах дүгнэлтэнд дурдсанаар/

                                        ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Шүүх хуралдааны хэлэлцүүлэгт дараах нотлох баримтуудыг шинжлэн судлав.

Шүүгдэгч Л.Х шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлэхдээ: “..Би 2018 оны 03 дугаар сарын 31-ний өдөр Өвөрхангай аймгийн Хужирт сумын төв орсон. Манай аав, ээж хоёр Хужирт сумын төв дээр байдаг юм. Аавынд ороход манайх түлэх түлээгүй болчихлоо гэж байсан. Би аавын хашаанд тэжээж байсан хэдэн төлөгийг машиндаа ачаад хөдөө явсан. Би ачиж явсан төлөгнүүдээ хөдөө аваачиж өгчихөөд буцах замдаа Хужирт сумын “Бургас” гэх газраас газарт унасан байсан модыг зөвшөөрөлгүй ачиж яваад цагдаад баригдсан. Миний буруу. Би хийсэн хэргээ хүлээж байна гэв.....” байсан гэсэн мэдүүлэг,

Хохирогч, иргэний нэхэмжлэгч О.А-ийн мөрдөн байцаалтанд өгсөн “...Л.Х нь Хужирт сумын байгаль орчны улсын байцаагч болон байгаль хамгаалагч нараас ойгоос мод бэлтгэх зөвшөөрөл 2018 оны 03 дугаар сард аваагүй. Л.Х нь Хужирт сумын 2 дугаар баг Бургасны халзан нүүр гэх газраас мод бэлтгэх зөвшөөрөлгүйгээр 11 ширхэг хуурай шинэс нэртэй мод бэлтэгсэн байсан. Л.Х нь Хужирт сумын 2 дугаар баг Бургасны халзан нүүр гэх газраас мод бэлтэгсэн байсан. Нутгийн хүмүүс уг газрыг ерөнхийд нь Бургас гэж нэрлэдэг юм. Хүрэлбаатар нь Хужирт сумын 2 дугаар багаас бэлтэгсэн модныхоо хохирлын актаар гарсан мөнгийг төлсөн учраас надад гомдол санал, нэхэмжлэх зүйл алга..” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 80-81 дүгээр хуудас/

Гэрч О.Н-гийн мөрдөн байцаалтанд өгсөн: “...2018 оны 03 дугаар сарын 31-ний өглөө манай нөхөр Л.Х тэжээж байсан хурга, ишигээ хөдөө мал дээрээ хүргэхээр өөрийнхөө эзэмшлийн .... улсын дугаартай цагаан өнгийн Бонго пронтер маркийн автомашинтайгаа явсан. Манай нөхөр орой Хужирт сумын төвд гэртэй ирэхдээ машингүй явган орж ирсэн. Би юу болсон талаар асуухад хөдөөнөөс ирэхдээ аавындаа хэдэн ширхэг түлээний мод ачаад ороод ирсэн чинь цагдаад баригдаад машинаа журамлуулчихлаа гэж хэлсэн. Манай нөхөр хөдөө тэжээлийн хурга, ишигээ мал дээрээ хүргэж буулгачихаад Хужирт сумын төвд байдаг аав, ээж хоёр нь түлээний модгүй болчихсон гээд байхаар нь Бургас гэж газраас уначихсан мод тайраад машин дээрээ аччихсан юм байна лээ. Манай нөхөр цахилгаан хөрөөгөөр хөрөөдөж бэлтгээд автомашин дээрээ ачсан гэсэн...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 84-85 дугаар хуудас/,

Гэрч Б.А-ийн мөрдөн байцаалтанд өгсөн: “Би 2018 оны 03 дугаар сарын 31-ний өдөр хариуцсан сумандаа эргүүлийн үүрэг гүйцэтгэж байсан юм. Хужирт сумын төвд урд хороо буюу 5 дугаар багийн нутагт үүрэг гүйцэтгэж байхдаа .... улсын дугаартай тээврийн хэрэгсэлийг зогсоож шалгахад түүнийг Л.Х гэх Хужирт сумын 2 дугаар багийн иргэн жолоодож явсан автомашин дотор жолоочоос өөр хүн байгаагүй. Уг бага оворын ачааны автомашины ачааг шалгахад 11 ширхэг мод ачиж явсан. Л.Х нь мод бэлтгэх зөвшөөрөлгүйгээр тухайн модыг тээвэрлэж явсан. Түүнээс тухайн модыг хаанаас бэлтгэсэн талаар асуухад Хужирт сумын 2 дугаар баг Бургас гэх газраас уначихсан байсан 2 модыг цахилгаан хөрөөгөөр тайрч ачсан гэж хэлсэн. Мод бэлтгэх зөвшөөрөл байхгүй байсан учраас тээврийн хэрэгсэлийг ачиж явсан модтой нь Хужирт сумын тээврийн хэрэгсэл түр саатуулах байранд аваачиж саатуулсан. Би тухайн үед Хужирт сумын хэсгийн төлөөлөгч Д.Батбаярын хамт үүрэг гүйцэтгэж байсан. 

• Эрүүгийн хэрэг үүсгэж, яллагдагчаар татах прокурорын тогтоол /хх-ийн 1-2 дугаар хуудас/,
• Гэмт хэргийн талаарх гомдол мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл /хх-ийн 5 дугаар хуудас/,
• Мэдүүлгийг газар дээр нь шалгасан тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /хх-ийн 6-12 дугаар хуудас/,
• Яллагдагч Л.Х-ын зөвшөөрөлгүй мод бэлтгэсэн Өвөрхангай аймгийн Хужирт сумын 2 дугаар багийн нутаг “Бургас” гэх газрын ой нь улсын тусгай хамгаалалттай газар нутагт хамаарахгүй гэсэн Орхоны хөндийн байгалийн цогцолборт газрын хамгаалалтын захиргааны 2018 оны 04 дүгээр сарын 20-ны өдрийн 53 тоот албан бичиг /хх-ийн 16 дугаар хуудас/,
• Яллагдагч Л.Х-т зөвшөөрөлгүй мод бэлтгэхдээ ашигласан 2.200.000 төгрөгийн үнэ бүхий ..... улсын дугаартай Киа Бонго пронтер маркийн тээврийн хэрэгслийг битүүмжлэх мөрдөгчийн санал, тэмдэглэл, прокурорын тогтоол, гэрэл зураг, үнэлгээ,
• Яллагдагч Л.Х-т зөвшөөрөлгүй мод бэлтгэхдээ ашиглсан 2.200.000 төгрөгийн үнэ бүхий ..... улсын дугаартай Киа Бонго пронтер маркийн тээврийн хэрэгслийн гэрчилгээг хураан авах, мөрдөгчийн санал, прокурорын зөвшөөрөл, гэрчилгээний хуулбар, эд мөрийн баримтаар тооцсон тогтоол /хх-ийн 40, 43, 26 дугаар хуудас/,
• Яллагдагч Л.Х-ын гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан БНХАУ-д үйлдвэрлэсэн 80.000 төгрөгийн үнэ бүхий шар өнгийн цахилгаан хөрөөг хураан авах мөрдөгчийн санал, прокурорын зөвшөөрөл, хөрөөнд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зураг, үнэлгээ, эд мөрийн баримтаар тооцох тогтол /хх-ийн 31-37 дугаар хуудас/,
• Яллагдагч Л.Х-ын зохих зөвшөөрөлгүй ойд бэлтгэсэн модонд Өвөрхангай аймгийн Сум дундын Ойн ангиас 2018-04-06-ны өдөр гаргасан "...Өвөрхангай аймгийн ойн сан нь 1-р мужид хамрагддаг. Дээрхи модны 11 ширхэг нь хэрэглээний хуурай шинэс модны төрөлд багтах бөгөөд нэг шоо/метр модны суурь үнэлгээ нь 60000 төгрөг, Байгаль орчин, аялал, жуулчлалын Сайдын 2009 оны 394 дүгээр тушаалын 1-р хавсралтанд заасны дагуу хэрэглээний модны ашиглалтын гарцын итгэлцүүр 1.8-аар тооцдог. Бөөрөнхий хуурай шинэс модны хохирлын үнэлгээ 1.2 шоо метр х 60000=72000 төгрөг х 1.8= 129600 төгрөг болж байна" гэсэн экологи эдийн засгийн үнэлгээ /хх-ийн 93-р хуу/,
• Өвөрхангай аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газрын улсын ахлах байцаагч С.Ганчимэгийн 2018 оны 04 дүгээр сарын 17-ны өдрийн “...Хужирт сумын 2 дугаар багийн иргэн Л.Х-ын ойн санд учруулсан хохирлын экологи-эдийн засгийн үнэлгээг Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.4.1-д заасны дагуу гурав дахин нугалж 129600x3=388800 /гурван зуун наян найман мянга найман зуу/ төгрөгийн нөхөн төлбөр тогтоов” гэсэн 15/04/003/117 тоот акт /хх-ийн 94-95-р хуу/
• Хохирол төлсөн баримт /хх-ийн 96-р хуудас/,
• Яллагдагч Л.Х-ын зөвшөөрөлгүй бэлтгэсэн 69.500 төгрөгийн үнэ бүхий 11 ширхэг шинэс модонд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зураг, битүүмжилсэн тогтоол тэмдэглэл үнэлгээ /хх-ийн 44-52-р хуудас/,
• Яллагдагч Л.Х-ын хувьд ногдох хөрөнгө болох 650.000 төгрөгийн үнэ бүхии 2 тооны адуу, 1 тооны үхрийг битүүмжилж, үзлэг хийсэн тэмдэглэл, битүүмжлэх тухай мөрдөгчийн санал, тогтоол, гэрэл зураг, үнэлгээ /хх-ийн 59-67-р хуу/ хавтаст хэрэгт хуульд заасан журмын дагуу авагдаж бэхжигдсэн яллах болон хөнгөрүүлэх  талын хүсэлтээр шүүхийн хэлэлцүүлэгт хэлэлцэгдсэн нотлох баримтуудаар нотлогдон тогтоогдож байна гэж шүүх дүгнэлээ.

Иймд Л.Х-ыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар Хархорин сум дахь Сум дундын прокурорын газраас зүйлчилж ирүүлсэн хэргийн зүйлчлэл тохирсон байна гэж дүгнэв.

Шүүгдэгч Л.Х-ыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар зүйлчилж ирүүлсэн нь Эрүүгийн хуулийн хууль ёсны, шударга ёсны, эрүүгийн хариуцлага гарцаагүй байх зарчмыг баримтлан үйлдсэн хэргийн нийгмийн аюулын шинж чанар, учруулсан хор уршиг, хохирлын хэр хэмжээ, шүүгдэгчийн хувийн байдал зэрэгт нь тохирсон ял, эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Шүүгдэгч Л.Х-ын хэрэгт хэрэгт битүүмжлэгдсэн 01464492 тоот гэрчилгээтэй  2200,000 төгрөгийн үнэ бүхий ..... улсын дугаартай Киа Бонго пронтер маркийн тээврийн хэрэгсэлийг гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашиглан 69.500 төгрөгийн үнэ бүхий 11 ширхэг хуурай шинэс мод бэтгэсэн болох нь нотлогддог тул 01464492 тоот гэрчилгээтэй  2200,000 төгрөгийн үнэ бүхий ..... улсын дугаартай Киа Бонго пронтер маркийн тээврийн хэрэгсэл, 69.500 төгрөгийн үнэ бүхий 11 ширхэг хуурай шинэс мод зэргийг тус тус улсын орлого болгож, хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдаж ирсэн  80.000 төгрөгийн үнэ бүхий БНХАУ-д үйлдвэрлэсэн шар өнгийн цахилгаан хөрөөг тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц устгах, Л.Х нь бусдад төлөх төлбөргүй тул хэрэгт 650.000 төгрөгийн үнэ бүхий 2 тооны адуу, 1 тооны үхрийг битүүмжилсэн 2018 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн “Эд хөрөнгө битүүмжлэх тухай” прокурорын тогтоолыг хүчингүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Шүүгдэгч Л.Х нь цагдан хоригдсон хоноггүй, хилийн хориг тавигдаагүй, хохирогч нь гомдол саналгүй, хэрэгт иргэний бичиг ирээгүй болохыг дурдав.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.2 дугаар зүйлийн 1,2,3,4, 36.7 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн   2.1, 2.3, 2.4, 36.7 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсгийн 3.1, 3.2, 36.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 36.8 дугаар зүйлийн 4, 5 дахь хэсэг, 36.10 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг, 38.1 дүгээр зүйлийн 1-д заасныг тус тус удирдлага болгон

                                              ТОГТООХ нь:

1. Шүүгдэгч Д овгийн Л.Х-ыг хууль бусаар мод бэлтгэсэн гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.
2. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Л.Х-ыг 450 нэгж буюу /дөрвөн зуун тавин/ мянган төгрөгөөр торгох шийтгэл оногдуулсугай. 
3. Эрүүгийн хуулийн Ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Л.Хт оногдуулсан торгох ялыг шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хойш 2  сарын дотор төлж барагдуулах хугацаа тогтоосугай.
4. Эрүүгийн хуулийн Ерөнхий ангийн 5.4 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Л.Х нь торгох ялыг биелүүлээгүй бол шүүх биелэгдээгүй торгох ялын 15 /арван тав/ нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгийг 1 /нэг/ хоногоор тооцож хорих ялаар солихыг мэдэгдсүгэй.
5. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 2, 3-т заасныг баримтлан хэрэгт битүүмжлэгдсэн 01464492 тоот гэрчилгээтэй 2.200,000 төгрөгийн үнэ бүхий ..... улсын дугаартай Киа Бонго пронтер маркийн тээврийн хэрэгсэл,  69.500 төгрөгийн үнэ бүхий 11 ширхэг хуурай шинэс мод зэргийг тус тус улсын орлого болгосугай.
6. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 21.5 дугаар зүйлийн 1.4 дэх хэсэгт зааснаар  хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдаж ирсэн  80.000 төгрөгийн үнэ бүхий БНХАУ-д үйлдвэрлэсэн шар өнгийн цахилгаан хөрөөг тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц устгасугай.
7. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.8 дугаар зүйлийн 1.8 дахь хэсэгт зааснаар 650.000 төгрөгийн үнэ бүхий 2 тооны адуу, 1 тооны үхрийг битүүмжилсэн 2018 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн “Эд хөрөнгө битүүмжлэх тухай” прокурорын тогтоолыг хүчингүй болгосугай.
8. Шүүгдэгч Л.Х нь бусдад төлөх төлбөргүй, хилийн хориг тавигдаагүй, иргэний бичиг баримт ирээгүй, хохирогч нь гомдол саналгүй болохыг тус тус дурдсугай.
9. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.8 дугаар зүйлийн 1.5, 36.10 дугаар зүйлийн 4, 36.12 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоол нь уншиж сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд шүүгдэгч Л.Х-т урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.
10.  Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоолыг гардан авснаас хойш, эсхүл энэ хуулийн 11.9 дүгээр зүйлд заасны дагуу хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор Өвөрхангай аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд шүүгдэгч, хохирогч, тэдгээрийн өмгөөлөгч давж заалдах гомдол, иргэний нэхэмжлэгч, иргэний хариуцагч нар иргэний нэхэмжлэлтэй холбоотой хэсэгт давж заалдах гомдол гаргах, улсын яллагч дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэй болохыг дурьсугай.
11.  Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 37.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах гомдол гаргасан буюу эсэргүүцэл бичигдсэн тохиолдолд тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж, тогтоол биелүүлэх хүртэл шүүгдэгч  Л.Х-т урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.    

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                               Ц.ДАГИЙМАА