2025       04          01                                            2025/ДШМ/11

 

*******ад холбогдох эрүүгийн хэргийн тухай

 

 

Ховд аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаыг тус шүүхийн Ерөнхий шүүгч Н.Туяа даргалж, шүүгч М.Нямбаяр, шүүгч Ж.Отгонхишиг нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдаы тхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдад прокурор Б.Хосбаяр, шүүгдэгч *******, түүний өмгөөлөгч О.Мөнхболд, шүүх хуралдаы нарийн бичгийн дарга Р.Лхагвасүрэн нарыг оролцуул,

Ховд аймаг дахь сум дундын х шатны шүүхийн шүүгч Х.Тасхын даргалж хийсэн шүүх хуралдаы 2025 оны 01 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 2025/ШЦТ/20 дугаар шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрч бичсэн шүүгдэгч *******, түүний өмгөөлөгч О.Мөнхболд нарын давж заалдах гомдлыг үндэслэн *******ад холбогдох эрүүгийн 2436004350329 дугаартай хэргийг 2025 оны 02 дугаар сарын 12-ны өдөр хүлээн авч, шүүгч Ж.Отгонхишигийн илтгэснээр хян хэлэлцэв.

1. Монгол Улсын иргэн, 1992 оны 11 дүгээр сарын 22-ны өдөр Ховд аймгийн ******* ******* төрсөн, 33 настай, эрэгтэй, ам бүл 3, эхнэр, хүүхдийн хамт амьдардаг, дээд боловсролтой, худалдаы мэргэжилтэй, “******* ******* нутаг" ХХК-ийн захирал ажилтай, Ховд, аймгийн ******* ******* ******* оршин суудаг, ял шийтгүүлж байгаагүй, хэрэг хариуцах чадвартай, ******* ийн Галмдах.

2. Шүүгдэгч ******* нь Ховд аймгийн гэх газраас ховор амьт болох 1 тооны янгир ямааг тусгай зөвшөөрөлгүйгээр агнаж, Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 24.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт хамаарах гэмт хэрэгт холбогджээ.

3. Ховд аймгийн прокурорын газраас дээрх үйлдлийг Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 24.5 дугаар зүйлийн 1-д зааснаар зүйлчлэн яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлжээ.

4. Ховд аймаг дахь сум дундын х шатны шүүх:

4.1 Шүүгдэгч ******* ийн Галмдахыг Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 24.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заас ховор амьтныг тусгай зөвшөөрөлгүйгээр агнаж "Хууль бусаар агнах" гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож,

4.2 Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 24.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******ыг 7.000 (долоон мянг) нэгжтэй тэнцэх хэмжээний буюу 7,000,000 (долоон сая) төгрөгөөр торгох ял шийтгэж,

4.3 Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 5.3 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч *******ад оногдуулс торгох ялыг шүүхийн шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хойш 2 жилийн дотор хэсэгчлэн төлүүлэхээр тогтоож,

4.4 Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 5.3 дугаар зүйлийн 5 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч ******* нь торгох ялыг шүүхээс тогтоосон хугацад биелүүлээгүй бол шүүх биелэгдээгүй торгох ялын 15 (арв тав) нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгийг 1 (нэг) хоногоор тооцож хорих ялаар солихыг мэдэгдэж,

4.5 Амьтны тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1, Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.1 дэх хэсэг, Засгийн газрын тусгай сгийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.2.3 дахь хэсэг, Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1 дэх хэсэг, 510 дугаар зүйлийн 510.1 дэх хэсэгт тус тус заасныг баримтл шүүгдэгч *******аас гэмт хэргийн улмаас учирс хохиролд 10,600,000 төгрөгийг гаргуул Байгаль орчин, уур амьсгалын сд олгож,

4.6 Энэ хэрэгт шүүгдэгч ******* нь цагд хоригдсон хоноггүй, түүнээс гаргавал зохих хэрэг хян шийдвэрлэх ажиллагаы зардалгүй болохыг дурдаж, шүүгдэгч *******ын эзэмшлийн улсын дугаартай, "Тоёота приус" загварын тээврийн хэрэгслийг битүүмжилсэн Ховд аймгийн прокурорын газрын хяналтын прокурорын 2024 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн 17 дугаартай "Эд хөрөнгө битүүмжлэх тухай" тогтоолыг хохирол нөхөн төлөгдөх хүртэл хугацаагаар хэвээр үлдээж,

4.7 Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 21.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.4 дэх заалтад зааснаар хэргийн хамт эд мөрийн баримтаар тооцож ирүүлсэн 1 ширхэг "Янгирын мөч"-ийг шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц Ховд аймаг дахь Шүүхийн тамгын газрын эд мөрийн баримт устгах комисст устгахыг даалгаж,

4.8 Шийтгэх тогтоол уншиж сонсгосноор хүчинтэй болох ба, шүүгдэгч *******ад урьд авс хувийн баталгаа гаргах тасл сэргийлэх арга хэмжээг түүнийг хэрэг хян шийдвэрлэх ажиллагад саад учруулахгүй байх зорилгоор шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болж шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагад хүргэх хүртэл хугацад хэвээр үргэлжлүүлж,

4.9 Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 38.1 дүгээр зүйлийн 1, 2 дахь хэсэг, 38.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрвөл шүүгдэгч, хохирогч, тэдний хууль ёсны төлөөлөгч, өмгөөлөгч өөрөө гард авс, эсхүл хуульд зааснаар хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор Ховд аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдаж шийдвэрлэжээ.

5. Шүүгдэгч *******, түүний өмгөөлөгч О.Мөнхболд нар нь давж заалдах гомдол болон шүүх хуралдад гаргас тайлбартаа: Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 24.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутагт зөвшөөрөлгүйгээр амьт агнас, барьс, эсхүл ховор амьтныг тусгай зөвшөөрөлгүйгээр агнас, барьс, зориудаар тэжээж гаршуулс, үржүүлсэн, тэдгээрийн гаралтай түүхий эдийн зүйлийг хадгалс, худалдс, худалд авс, тээвэрлэсэн, гадаад улсад гаргас, ховор амьтны чихмэл, эд, эрхтэн, тэдгээрийн гаралтай түүхий эдийн цуглуулга хийсэн бол" гэсэн гэмт хэргийн объектив талын шинжүүдийг тодорхойлж хуульчилж өгсөн бөгөөд х шатны шүүхийн дүгнэлтэд тусгагдс тусгай зөвшөөрөлтэй боловч сольсон тохиолдолд гэмт хэрэг гэж үзнэ гэсэн объектив талын шинж огт тусгагдаагүй байх бөгөөд гагцхүү ямар ч төрийн холбогдох байгууллагаас авс тусгай зөвшөөрөлгүйгээр ховор амьтныг агнас тохиолдолд гэмт хэрэг гэж үзнэ гэсэн утга агуулга харагдаж байна.

Гэтэл хэрэгт нотлох баримтаар 4 янгир ямаа буюу Тэх агнах тусгай зөвшөөрөл, төлбөр төлсөн баримтууд авагдс байхад х шатны шүүх хуульд заагаагүй объектив талын шинжээр гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож байгаа нь Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 1.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг “Гэмт хэрэг, түүнд хүлээлгэх эрүүгийн хариуцлагыг энэ хуулиар тодорхойлно.", 2 дахь хэсэг "Эрүүгийн хуулийг төсөөтэй хэрэглэхгүй.", 2.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг "Энэ хуулийн тусгай гид заас тохиолдолд гэм буруутай үйлдэл, эс үйлдэхүйн улмаас хохирол, хор уршиг учирсныг гэмт хэрэгт тооцно." 3 дахь хэсэг "Энэ хуулийн тусгай гид заагаагүй үйлдэл, эс үйлдэхүй, хохирол, хор уршиг, гэм буруугийн шинжийг төсөөтэй хэрэглэж гэмт хэрэгт тооцохгүй." гэсэн заалтуудыг зөрчиж байх тул х шатны шүүхийн шийтгэх тогтоол нь шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх зарчмыг зөрчсөн гэж үзэж байна.

Хэргийн үйл баримтаас харахад Монгол Улсын Засгийн газар нь 2024 оны 89 дүгээр тогтоолоор 2024 онд Ховд аймагт 27 Тэх агнах тоо хэмжээг тогтоосон байдаг бөгөөд энэхүү тогтоолын дагуу дуудлага худалдаа Ховд аймагт 2024 оны 05 сард явагдс. Миний үйлчлүүлэгчийн эзэмшлийн компи болох “******* ******* нутаг" ХХК нь иргэн Д.Дамдинбазар, Д.Бадам нарын иргэдээр дамжуул уг дуудлага худалдад оролцож, ялагч болж 4 Тэх агнах эрхийг олж ав дуудлага худалдаы төлбөрүүдийг бүрэн төлж, холбогдох гэрээ хэлцлүүдийг байгуулж, тусгай зөвшөөрлийг хуульд заас журмын дагуу авс байдаг. Энэ нь Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 24.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заас ховор амьтныг тусгай зөвшөөрөлгүйгээр агнас гэх объектив талын шинжийг шууд үгүйсгэж байна.

Ан ээс 1 илүү Тэх агнас, нөгөө ээс 1 дутуу Тэх агнасныг эрх зүйн зөрчил нь зөрчил гэж үзэх үү?, гэмт хэрэг гэдэг нь тухайн үйлдэл, эс үйлдэхүйн нийгмийн аюулын шинж чараас шууд шалтгаална. Миний үйлчлүүлэгч *******ын хувьд холбогдох хууль журмын дагуу зохих зөвшөөрлийг авч Тэх агнас нь ямар ч тусгай зөвшөөрөлгүй ховор амьт агнах үйлдлээс нийгмийн аюулын шинж чарын хувьд эрс ялгаатай, хамаагүй бага байх тул зөрчил гэж үзэх боломжтой юм. Мөн зөвшөөрөгдсөн үүд болох , гэх газрууд нь хоорондоо 20-30 км-ын зайтай оршдог газрууд байх ба шүүх хуралда дээр хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч нь янгир яма сүрэг нь 30-40 км талбайд сүрэглэн нутагладаг, тухайн 2 эд янгир ямаы 1 сүрэг бэлчих боломжтой гэж мэдүүлсэн. Өөрөөр хэлбэл Ховд аймгийн Засаг даргын зүгээс ******* 4 Тэх агнах тусгай зөвшөөрөл олгож байгаа нь 1 сүргийн 4 Тэх агнахыг зөвшөөрсөнтэй ялгаагүй бөгөөд энэ нь мөн сольж янгир ямаа буюу тэх агнас нь нийгмийн аюулын шинж чарыг бууруулж байна гэж үзэж байна. Өмгөөлөгч миний бие х шатны шүүх хуралда дээр тухайн эрх зүйн зөрчил нь гэмт хэрэг биш, харин Зөрчлийн тухай хуулийн 7.6 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заас зөрчлийн шинжийг агуулс зөрчил байх боломжтой байна гэж маргас боловч х шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолд ямар үндэслэлээр Зөрчлийн тухай хуулийн 7.6 дугаар зүйлд заас зөрчил биш, гэмт хэрэг гэж үзсэн ялгаы талаар ямар ч дүгнэлт хийгээгүй байна.

Анх шатны шүүх нь Зөрчлийн тухай хуулийн 7.6 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт “Ан агнах, загас барих гэрээ, тусгай зөвшөөрөл, эрхийн бичгийг бусдад шилжүүлсэн, гэрээнд заас хэмжээнээс хэтрүүлэн агнас, барьс, зохих гэрээ байгуулахгүйгээр үйлдвэрлэлийн зориулалтаар амьт агнас, барьс бол" гэж зөрчлийн объектив талын шинжийг маш тодорхой заас байхад миний үйлчлүүлэгчийн үйлдлийг зөрчил биш, гэмт хэрэг гэж үзсэн нь үндэслэлгүй байна. Иймд дээрх үндэслэлүүдээр х шатны шүүхийн шийтгэх хүчингүй болгож, эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэж өгнө үү гэв.

6. Давж заалдах шатны шүүх хуралдад оролцсон прокурор дүгнэлтдээ: Шүүгдэгчийн өмгөөлөгчийн зүгээс тайлбар хийхдээ уг хэрэг нь эрүүгийн хэрэг биш, зөрчлийн хэрэг юм аа гэдэг байдлаар тайлбар хийж байна. Зөрчил болон эрүүгийн гэмт хэргийн ялгаа нь нийгмийн хор аюулын шинж чараараа ялгагддаг талаар өмгөөлөгч ярьж байс. Зөрчлийн тухай хуулийн 7.6 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэг буюу Амьтны тухай хууль зөрчих зөрчлийн хувьд ховор болон нэн ховор амьтны асуудал яригддаггүй. Зөвшөөрлөөр агнагддаг тарвага, зурам, загас гэх мэт нийтлэг байдаг. Ховор болон нэн ховор биш амьтдыг зөвшөөрлийн дагуу агнах буюу хуульд заас арга хэрэгслээр агнах асуудлууд Зөрчлийн тухай хуульд яригддаг. Хэрвээ хуульд заагаагүй арга хэрэгслээр агнас зөвшөөрлөөс илүү гаргаж агнас зөвшөөрлийг хугацад агнаагүй тохиолдолд зөрчлийн асуудал буюу нийгмийн хор аюул багатай асуудал яригда. Уг хэргийн хувьд ховор амьтны жагсаалтад орсон ховор амьт болох янгир ямааг агнас асуудал яригддаг. Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 24.5 дугаар зүйлд зааснаар ховор амьтныг тусгай зөвшөөрөлгүйгээр агнас бол уг хэргийн объектив талын шинжийг бий болгоно гэдгийг маш тодорхой заагаад өгчихсөн учраас уг хэргийн хувьд нэгдүгээрт Ховор амьт, хоёрдугаарт тусгай зөвшөөрөл олгогдоогүй байс гэж үзсэн. Тусгай зөвшөөрлийн хувьд тусгай зөвшөөрөл дээр тусгах мэдээллүүд байдаг. Агнуурын нутаг хаа вэ, хэзээ ямар хугацад хэрхэн ямар арга хэрэгслээр агнах талаар тусгай зөвшөөрөл зайлшгүй дурдах талаар зохицуулс байдаг. Уг тусгай зөвшөөрөлд тодорхой заас байдаг. аас-2 Тэх,  балинтын ар -2 Тэх агнах тусгай зөвшөөрлийг олгосон байдаг.

Гэтэл хэргийн үйл баримтын хувьд тусгай зөвшөөрөл олгогдсон үүдээс тусгай зөвшөөрөлд заагдс тооны хязгаараас давуулж буюу 1 ээс гурвыг 1 ээс нэгийг агнас ийм үйлдэл тогтоогдсон учраас Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 24.5 дугаар зүйлд заас гэмт хэргийн үндсэн шинжийг хгас гэж үзэж байгаа. Анх шатын шүүхийн шийдвэр буюу шүүгдэгчийн гэм буруугийн хувьд х шатын шүүхээс хийсэн дүгнэлт нь хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий гарс. Эрүүгийн хариуцлагын хувьд гэмт хэрэг үйлдэгдсэн нөхцөл байдал шүүгдэгчийн хувийн байдалд тохирсон гэж үзэж байгаа учраас х шатын шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж шүүгдэгч болон түүний өмгөөлөгчийн гаргас гомдлыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Давж заалдах шатны шүүх Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.1 дүгээр зүйлийн 1, 3 дахь хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоол хууль ёсны бөгөөд үндэслэлтэй болсон эсэхийг шүүгдэгчийн өмгөөлөгчийн давж заалдах журмаар гаргас гомдолд дурдс үндэслэлээр хязгаарлахгүйгээр хэргийн бүх ажиллагаа, шийдвэрийг бүхэлд нь хянаад шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгож шийдвэрлэв.

2. Ховд аймгийн Прокурорын газраас шүүгдэгч *******ыг 2024 оны 08 дугаар сарын 30-ны өдөр Ховд аймгийн нутаг дэвсгэр гэх нэртэй газраас тусгай зөвшөөрөлгүйгээр 1 тооны янгир агнаж амьтны аймагт 5,300,000 төгрөгийн хохирол учруулс болох нь тогтоогдсон” гэж үзэн Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 24.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж хэргийг шүүхэд шилжүүлжээ.

3. Анх шатны шүүх шүүгдэгч *******ыг Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 24.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заас гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, 7,000 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр буюу 7,000,000 төгрөгөөр торгох ялаар шийтгэж, торгох ялыг шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хойш 2 жилийн дотор хэсэгчлэн төлүүлэхээр тогтоож, *******аас гэмт хэргийн улмаас учирс хохирол 10,600,000 төгрөг гаргуул Байгаль орчин, уур амьсгалын сд олгож, *******ын эзэмшлийн улсын дугаартай Тоёота приус загварын тээврийн хэрэгслийг битүүмжилсэн Эд хөрөнгө битүүмжлэх тухай тогтоолыг хохирол нөхөн төлөгдөх хүртэл хугацаагаар хэвээр үлдээж шийдвэрлэсэн байна.

4. Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч О.Мөнхболд нь “ ******* нь “ ээс 2 янгир, ын хавцлын ээс 2 янгир ямаа агнах тусгай зөвшөөрөлийг хуульд заас журмын дагуу авс бөгөөд  уг зөвшөөрлийн дагуу агнас нь Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 24.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заас ховор амьтныг тусгай зөвшөөрөлгүйгээр агнас гэх объектив талын шинжийг шууд үгүйсгэж байна. болон гэх газрууд нь хоорондоо 20-30 км-ын зайтай оршдог, янгир ямаы сүрэг нь 30-40 км талбайд сүрэглэн нутагладаг, тухайн 2 эд нэг сүрэг бэлчих боломжтой юм. ******* нь нэг ээс нэг тэх дутуу агнас, харин нөгөө ээс нэг тэх илүү агнас үйлдэл нь гэмт хэрэг биш Зөрчлийн тухай хуулийн 7.6 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заас зөрчлийн шинжийг агуулс байна. Иймд х шатны шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх зарчмыг зөрчсөн байх тул шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгож, хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэж өгнө үү” гэх агуулгатай гомдол гаргажээ.

5. Хэрэгт авагдс “...Хэрэг учрал болсон гэх газар нь Ховд аймгийн нутаг дэвсгэр ын ийн Цага дэрс гэх  нэртэй 47,6173900, 92,2039550 солбилцолтой газар...” гэх  хэргийн газрын үзлэг хийсэн тэмдэглэл,

- хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч ийн “... 2024 оны 08 дугаар сарын 25-ны өдөр эд ******* ******* нутаг ХХК-ний чид ирээд 1 тооны янгир агнаад, ...  08 дугаар сарын 30-ны өдөр нутгаас 1 тооны янгир агнас байна...” гэсэн мэдүүлэг,

- гэрч Т.Хаянхярваагийн “... 2024 оны 8 дугаар сарын 16-ны өдөр 18 цагийн үед гадаадын 2 чин, 3 жолооч,1 туслах, 1 орчуулагч, 2 тогооч нийт 9 хүний бүрэлдэхүүнтэй ирсэн..., 3 машинтай аймагруу буцс... 8 сарын 29-нд “өглөө 6 цагт очно” гэсэн мессеж бичсэн байс. ...2024 оны 08 дугаар сарын 30-ны өглөө ирээд  ын Цага дэрс гэх газраас 2.66 метр зайнаас 13 насны нэг тэх унгаас..., 1 тооны янгир агнаад буцс... арьс толгойг нь үүрээд 2-3 км зайд байх машинд нь хүргэж өгсөн...” гэсэн мэдүүлэг,

- гэрч  С.Шинэхүүгийн “... 2024 оны 8 дугаар сарын 30-ны өдөр  ын Цага дэрс гэх газраас ******* *******н чин 1 тооны янгир агнаад явс...” гэсэн мэдүүлэг,

- гэрч Б.Адарсүрэнгийн “... 2024 оны 08 дугаар сарын 25-ны өдөр 17 цагийн үед 2 машинтай 4 гадаад чин, Г.Галбадрах, Д.Дамдинбазар нар ирсэн..., 08 дугаар сарын 28-ны өдрийн орой 17 цагийн үед ын ийн Битүүтийн галз элс гэх газраас 1 тэх буудаж агнас..., ... 29-ний  орой 17 цагийн үед ын Түргэн гэх газраас нэг буудаад алдс..., маргааш өглөө нь чид 2 машинтай аас агнаа гээд яваад өгсөн..., гэсэн мэдүүлэг,

- Давж заалдах шатны шүүх хуралдаы хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч *******ын “... бид  ын ээс нэг тэх агначихаад 8 дугаар сарын 30-ны өдөр ын ээс нэг тэх агнас, тухайн үед бид нар “Лд-570” загварын болон  “Тундара” загварын туулах чадвар сайтай 2 автомашинтай явж очиж агнаад мөн тухайн машинаараа агнас янгирын толгой болон арьсыг тээвэрлэж авч явс, харин махыг нь авч яваагүй...” гэсэн мэдүүлэг зэрэг нотлох баримтуудаар шүүгдэгч ******* нь Ховд аймгийн нутаг дэвсгэр ын хавцалын Түргэн гэх газраас нэг тооны янгир агнаад тухайн газраас гэмт хэрэг үйлдэгдсэн гэх ын Цага дэрс гэх газар хүртэл автомашинаар зорчин очсон улмаар зохих зөвшөөрөлгүйгээр агнас ховор амьт болох янгирын толгой, арьс зэргийг мөн уг тээврийн хэрэгсэлд ачиж тээвэрлэсэн  үйл  баримт тогтоогджээ.

6. Мөрдөн шалгах ажиллагаы явцад мөрдөгч, прокурор нь хэргийн нотлох баримтуудыг бүрэн бодитойгоор шалгаж хянаагүй, х шатны шүүх талуудын мэтгэлцээний үндсэн дээр шүүх хуралдааар хян хэлэлцэж, шинжлэн судалс нотлох баримтуудыг үндэслэн хэргийн үйл баримтыг бүрэн сэргээн тогтоогоогүй, хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглэлгүй, хуулиар тогтоосон хэм хэмжээг зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэлтэй байх хуулийн шаардлагыг хгаагүй гэж үзнэ.

6.1 Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 7.5 дугаар зүйлд заас албадлагын арга хэмжээг хэрэглэх үндэслэл тогтоогдсон тохиолдолд хуульд заас уг арга хэмжээг заавал хэрэглэхээр хууль тогтоогч үүрэг болгосон, хэрэв гэмт хэрэг үйлдэхэд ашиглас тээврийн хэрэгсэл нь бусдын эзэмшил, өмчлөлийнх болох нь тогтоогдвол хууль ёсны эзэмшигч, өмчлөгчид нь олгож, тээврийн хэрэгслийн үнийг гэм буруутай этгээдээс гаргуулж, улсын орлого болгуулахаар Эрүүгийн хуулиар зохицуулс атал х шатны шүүх шүүгдэгч ******* нь  гэмт хэрэг үйлдэхдээ  тээврийн хэрэгсэл ашиглас эсэх, ашиглас бол тухайн тээврийн хэрэгслийг ямар үндэслэлээр хура аваагүй талаараа дүгнэлт хийгээгүй байна.

Өөрөөр хэлбэл шүүгдэгч ******* нь ын хавцлын эд агнах Тэх ховор байгаа учраас сольж өөр ээс хийх талаар 2024 оны 08 дугаар сарын 29-ний орой ярилцаад 08 дугаар сарын 30-ны өглөө ын хавцлын  ээс ын рүү зохих зөвшөөрөлгүйгээр агнахаар зөрчин явс, улмаар ын ээс ховор амьтныг тусгай зөвшөөрөлгүйгээр  агнас, тухайн гийн эд эрхтэнг зөөвөрлөн авч явс гэх,  түүний  үйлдлийг хууль бусаар агнах гэмт хэргийн шинжийг агуулс гэж үзэж байгаа тохиолдолд тухайн үеэс буюу ын рүү зорчин явс үеэс эхлэн ашиглас гэх тээврийн хэрэгсэл нь гэмт хэрэг үйлдэх үйлдлээ хөнгөвчлөх зорилгоор ашиглас байж болзошгүй гэдгийг мөрдөн шалгах ажиллагаагаар  заавал шалгаж тогтоох шаардлагатай болно. 

Түүнчлэн х шатны шүүх Эрүүгийн хуулийн ерөнхий гийн 7.5 дугаар зүйлд заас албадлагын арга хэмжээг хэрэглэх эсэх талаар үйл баримтын болон хууль зүйн ямар нэгэн дүгнэлт хийгээгүй байгаа нь шүүхийн шийтгэх тогтоол нь хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх хуулийн шаардлагыг хгаагүй, Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.7 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсгийн 3.6-д нийцээгүй байна.

6.2 Эрүүгийн хуулийн 5.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар эрүүгийн хариуцлага нь энэ хуульд заас ял, албадлагын арга хэмжээнээс бүрдэх бөгөөд Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуульд зааснаар давж заалдах шатны шүүх нь хэргийн зүйлчлэл, ялыг хүндрүүлэхгүйгээр Эрүүгийн хуулийн 7 дугаар бүлэгт заас хөрөнгө, орлогыг хураах албадлагын арга хэмжээг хэрэглэх боломжтой юм. 

Гэвч мөрдөн шалгах ажиллагаы явцад Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заас нотолбол зохих байдлыг бүрэн гүйцэд шалгаж тогтоогоогүй, Эрүүгийн хуулийн тусгай гийн 7.5 дугаар зүйлд заас албадлагын арга хэмжээг шүүх хэрэглэхэд шаардлагатай нотлох баримт болох гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашиглас тээврийн хэрэгсэл нь ямар тээврийн хэрэгсэл болох, хууль ёсны эзэмшигч, өмчлөгч нь хэн болох, мөн тээврийн хэрэгслийн үнийг шинжээчийн дүгнэлтээр тогтоогоогүй байх бөгөөд дээрх ажиллагауудыг мөрдөн шалгах ажиллагаагаар эргэлзээгүй бүрэн гүйцэд тогтоох шаардлагатай, уг ажиллагауудыг шүүх хуралдааар нөхөн гүйцэтгэх боломжгүй байна.

7. Иймд х шатны шүүхийн хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй буюу Эрүүгийн хуулийг буруу хэрэглэсэн алдааг давж заалдах шатны шүүхээс зөвтгөн өөрчлөх боломжгүй байх тул Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.2-т заас үндэслэлээр  шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгож шийдвэрлэв.

8. Дээр дурдс үндэслэлүүдээр шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгож шийдвэрлэсэн тул  шүүгдэгчийн өмгөөлөгч О.Мөнхболдын давж заалдах гомдолд хууль зүйн дүгнэлт хийгээгүй болохыг дурдлаа.

Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 39.9 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.2 дахь заалтыг удирдлага болгож ТОГТООХ нь:

1. Ховд аймаг дахь сум дундын х шатны шүүхийн 2025 оны 01 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 20 дугаар шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгосугай.

2. Шүүгдэгч *******ад урьд авс хувийн баталгаа гаргах тасл сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр хэрэглэсүгэй.

3.  Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.1 дүгээр зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэрийг гардуулс, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор “шүүхийн хууль хэрэглээний зөрүүг арилгах, Эрүүгийн хэрэг хян шийдвэрлэх тухай хуулийг ноцтой зөрчсөн нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр  хэрэглэсэн, эрх зүйн шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой.” гэсэн үндэслэлээр оролцогч Монгол Улсын Дээд шүүхэд хяналтын журмаар гомдол, прокурор, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл гаргаж болохыг тайлбарласугай.

 

                            ДАРГАЛАГЧ,

ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                         Н.ТУЯА

 

     ШҮҮГЧ                                           М.НЯМБАЯР  

 

     ШҮҮГЧ                                            Ж.ОТГОНХИШИГ