Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Л.Өлзийжаргал даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны 4 дүгээр танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар

Нэхэмжлэгч: “Божманайзууд” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч “Монголтакс ТМЗ” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй 

Хариуцагч: Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч З.Энхтуяа, Н.Туул нарт холбогдох 

“Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нарын 2015 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 210201555 дугаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулсан актаас 1117510862.98  төгрөгийн нөхөн татварыг хүчингүй болгуулах” нэхэмжлэлийн шаардлага бүхий захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч З.Оюунчимэг, Х.Тунгалагмаа, хариуцагч З.Энхтуяа, итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.Алтанхүү, Ц.Тогосмаа, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Д.Эрдэнэбаяр нар оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч “Боманайзууд” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч “Монголтакс ТМЗ” ХХК-ийн захирал Х.Өлзийтунгалаг, итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч З.Оюунчимэг, Х.Тунгалагмаа нар шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл, тайлбартаа: Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч З.Энхтуяа, Н.Туул нар “Божманайзууд” ХХК-ийн 2010 оны 10 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 2014 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдрийг хүртэл хугацааны нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг шалгаад, 2015 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдөр 210201555 тоот актыг гаргасан. 

Баянгол дүүргийн татварын хэлтсийн улсын байцаагч нар манай компанийн дээрх хугацааны Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт төлөлтийг шалгаад, зөрчилгүй гэж дүгнэж, 2014 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн акт, 2015 оны 7 дугаар сарын 09-ний өдрийн 260000009 тоот актуудыг тогтоож, 1.026970.070 төгрөгийн татварын илүү төлөлттэй болохыг баталгаажуулж өгсөн билээ.

Гэтэл Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч З.Энхтуяа, H.Туул нар Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт төлөлтийг 2015 оны эцсээр дахин шалгаж, 2102001555 тоот актыг тогтоохдоо төсвөөс буцаан авах татварын илүү төлөлт болох 1.026.970.070 төгрөгийг манай компанид олгохгүй гээд, дээр нь нэмж 108.711.700 төгрөгийг төсөвт төлүүлэхээр шийдвэрлэжээ.

Өөрөөр хэлбэл “Божманайзууд” ХХК-ийн төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг 1.135.84.700 төгрөгөөр үндэслэлгүйгээр өсгөж тооцсон гэсэн үг юм. Тэд дараах үндэслэл гаргаж акт тогтоосон байна. 

1. Үндсэн хөрөнгө худалдан авахад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тооцооны талаар: 

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1 дэх заалтын дагуу бид төсөвт төлөх албан татвараасаа бусдад төлсөн татварын хасалт буюу буцаан олголт хийхээр хуульчлагдсан. Гэтэл татварын байцаагчид ачааны автомашин импортлоход төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг буцаан олгогдоогүй худалдааны албан татвартай адилтган Татварын ерөнхий хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.2 дахь хэсэгт “ .... татвар бий болгох, өөрчлөх, чөлөөлөх, хөнгөлөх, ногдуулах, төлөхтэй холбогдсон харилцааг зөвхөн татварын хуулиар зохицуулна” гэсэн заалтыг үл тоож өөрсдийн дур зоргоор тайлбарлаж байна.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.2 дахь хэсэгт худалдах түүнчлэн үйлдвэрлэл үйлчилгээний зориулалтаар өөрөө шууд импортолсон бараа, ажил, үйлчилгээнд төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг төсөвт төлөх албан татвараас хасч тооцно гэсэн заалтын дагуу ачааны автомашин импортолоход төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг төсөвт төлөх татвараас хасч тооцсон. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.2 дахь хэсэгт “Бараа” гэж мөнгөн хөрөнгөнөөс бусад бүх төрлийн эд хөрөнгийг” гэсэн байх тул үндсэн хөрөнгө нь хамаарч байна.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.4 дэх хэсэгт “Дараах бараа, ажил, үйлчилгээг импортлох, худалдан авахад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг худалдан авагчийн төлөх уг албан татварын нийт дүнгээс хасахгүй” буюу хасалт хийхгүй татварын хувьд суудлын автомашин түүний эд анги, сэлбэгт төлсөн албан татварыг л хасахгүй гэснээс ачааны автомашинтай холбоотой ямар ч заалт байхгүй.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.2 дахь хэсэгт заасан эрхийн хүрээнд Сангийн сайдын 2009 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдрийн 283 тоот тушаалаар баталсан “Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хасалт хийх, буцаан олгох, тэдгээрийг нягтлан бодох бүртгэлд тусгахтай холбогдсон харилцааг зохицуулсан журам”-ын 5 дугаар зүйлийн 5.1 дэх хэсэгт үйлдвэрлэл, үйлчилгээгээр эхлэн явуулахад зориулан худалдан авсан үндсэн ба туслах материал, түүхий эд, шатахуун, тослох материал, сэлбэг хэрэгсэл, барилгын материал, уур, ус, цахилгаан болон дулааны эрчим хүч, шуудан холбооны үйлчилгээ, бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил, үйлчилгээний төлбөр зэргийг зориулалтын дагуу зарцуулж, тухайн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний өртөгт шингээсэн анхан шатны баримт болон нягтлан бодох бүртгэлийн дансны бичилтийг үндэслэн зөвхөн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох үйлдвэрлэл үйлчилгээнд зарцуулсан хэсэгт ногдох нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хасалтыг хийнэ” 5.1.4 дэх хэсэгт “Барилга, байгууламж, техник, тоног төхөөрөмж худалдан авах болон ашиглагдаж байгаа барилга байгууламж, техник, тоног төхөөрөмжийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, ашиглалтын хугацааг уртасгах үйл ажиллагаанд зориулан тухайн тайлангийн хугацаанд худалдан авсан бараа, ажил, үйлчилгээнд төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын нийт дүнгээс нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдөх үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд ашиглагдаж байгаа барилга, байгууламж, техник, тоног төхөөрөмжийг худалдан авах болон тэдгээрийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, ашиглалтын хугацааг уртасгах үйл ажиллагаанд зориулан худалдан авсан бараа, ажил, үйлчилгээнд төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хасч, хасагдах нэмэгдсэн өртгийн албан татварын дүнг тодорхойлно. Үндэсний татварын ерөнхий газрын даргын 2006 оны 236 дугаар тушаалаар баталсан “Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийг хэрэгжүүлэх аргачлал”-ын 4 дүгээр зүйлийн 4.3.1.2 дахь хэсэгт “...үйлдвэрлэл үйлчилгээний үйл ажиллагаанд зориулан өөрөө шууд импортолсон бараа, ажил үйлчилгээнд төлсөн татвар”-ыг төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасч тооцно гэжээ. 4 дүгээр зүйлийн 4.3.4.3 дахь хэсэгт “Барилга байгууламж, техник, тоног төхөөрөмж худалдан авах... зориулан тухайн тайлангийн хугацаанд худалдан авсан бараа ажил үйлчилгээнд төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын дүнгээс татвараас чөлөөлөгдөх үйлдвэрлэл үйлчилгээнд ашиглагдаж байгаа тоног төхөөрөмжийг худалдан авахад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хасч тооцно” гэснээс бүхэлд нь хасахгүй гэсэн зохицуулалтгүй байна.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.5 дэх хэсэгт “Үндсэн хөрөнгө бэлтгэхэд зориулж импортоор оруулсан буюу худалдан авсан бараа ажил үйлчилгээнд төлсөн болон үндсэн хөрөнгө худалдан авахад төлсөн татварыг хасахгүй” гэсэн заалтыг 2015 оноос биш 2016 оны 1 дүгээр сарын 1-ны өдрөөс мөрдөнө гэж ойлгож байна. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.3, Татварын ерөнхий хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.2 дахь хэсэгт заасны дагуу татвар ногдуулах, төлөхтэй холбогдсон харилцааг зөвхөн татварын хуулиар л зохицуулна гэж заасан. Гэтэл татварын улсын байцаагч нар нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандарт 16-д үндсэн хөрөнгийн өртгийн бүрэлдэхүүнд худалдан авсан үнэ, гаалийн албан татвар буцаан олгогдоогүй худалдааны татвар... орно гэж заасны дагуу НӨАТ-ыг уг хөрөнгийн өртөгт тооцож бүртгэхээр байтал, хасалт хийж стандартад нийцүүлж бүртгэлээ хөтлөөгүй байна гэжээ. Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар нь буцаан олголт хийдэгээрээ худалдааны татвараас ялгаатай. Өөрөөр хэлбэл Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1 дэх хэсэгт “Бусдад төлсөн татварыг төсөвт төлөх татвараас хасч тооцно” гээд хуульчилсны дагуу хасалт хийдэг болно. Гэтэл хасалт хийдэг Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар хуулийг хүчингүй болсон худалдааны албан татварын хуультай төсөөтэй хэрэглэж хуулийг зөрчиж байна.

Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.1 дэх хэсэгт “Аж ахуйн нэгж, байгууллагын санхүүгийн тайлан нь нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартад нийцсэн байх”, Аудитын тухай хуулийн  3 дугаар зүйлийн 3.5, 3.6, 4 дүгээр зүйлийн 4.1.1 дэх хэсэгт заасны дагуу санхүүгийн тайланг НББОУС-ын дагуу гаргах ёстой, энэхүү стандартыг хэрэгжилтийг тусгай зөвшөөрөл бүхий аудитын компани шалгаж тогтоохоор хуульчилсан. Гэтэл 2011-2012 оны санхүүгийн тайлангийн аудитын компани шалгаж тогтоохоор хуульчилсан. Гэтэл 2011-2012 оны санхүүгийн тайлангийн аудитаар НББОУС-ын дагуу, үнэн зөв тайлагнасан гэсэн аудитын компанийн дүгнэлт байсаар байтал татварын байцаагч нар НББОУС-ын дагуу бүртгээгүй байна гэж үзсэн нь хуулийг зөрчиж байна. 

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.7 дах хэсэгт нь чөлөөлөгдөх үйлдвэрлэл, үйлчилгээ буюу мөн  хуулийн 13 дугаар зүйлд заасан үйлдвэрлэл үйлчилгээ эрхэлсэн тохиолдолд л ашиглагддаг. Манай  компанийн хувьд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлд заасан үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлээгүй тул энэ заалтыг ямар үндэслэлд ашиглаж байгаа нь ойлгомжгүй байна. 

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.8 дахь хэсэгт үйлчилгээ гэж бараа борлуулах, мөнгөн хөрөнгө хийхээс бусад аливаа үйл ажиллагааг хэлнэ гэж заасны дагуу бид ачаа тээврийн үйлчилгээ эрхэлдэг, энэхүү үйлчилгээнд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд заасны дагуу 12 дугаар зүйлд заасан хувь хэмжээгээр нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг ногдуулж, 14 дүгээр зүйлийн 14.1 дэх хэсэгт заасан худалдан авалтад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хасч, төсөвт төлдөг байхад үйлчилгээ, бараа хоёрыг адилтган 1 зүйлд хамруулан үзэж хуулийг гуйвуулан хэрэглэж байна.

2. Бэлтгэн нийлүүлэгчид төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар нь нэхэмжлэл падаан болон нягтлан бодох бүртгэлд тусгагдаагүй гэсэн үндэслэлээр 474.483.7 мянган төгрөгт оногдох 47.448.3 мянган төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг буцаан авах татварын тооцооноос хассан байна. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3 дахь хэсэгт “Худалдан авагч нь бэлтгэн нийлүүлэгчид нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлсөн нь нэхэмжлэл, падаан болон нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримтад тусгагдаагүй бол уг албан татварыг хасч тооцохгүй” гэж заасны дагуу нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлсөн нэхэмжлэл, падаан нь байгаа, нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримт, тайлан, бүртгэлд тусгасан дээрх албан татварыг, тухайлбал, 2014 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдрөөр тасалбар болгон тооцсон 304.182.870 төгрөгийн худалдан авалтад ногдуулсан 30.418.287 төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын төлбөрийг тухайн сардаа төлөгдөөгүй байсан гэх үндэслэлээр хассаныг бид хүлээн зөвшөөрөхгүй. Хуульд баримтаар нотлогдоогүй албан татварыг л хасахгүй гэсэн болохоос хугацаагаар зааглаагүй байна. Энэхүү төлбөрийг бид төлсөн, нягтлан бодох буртгэлийн бусад баримтад тусгасныг санхүүгийн тайлан журналаас харж болно. Ийнхүү Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3 дахь хэсэгт заасан гипотезийг хангахгүй байсаар байтал үндэслэл болгон төлсөн татварыг хугацаагаар хязгаарлаж, акт тавьж байна. 

“НИК” ХХК-иас 2014 оны 09 дүгээр сарын 30-ны өдрийн байдлаар 390.000.000 төгрөгийн нэхэмжлэл, 390.000.000 төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан, татварыг төлсөн төлбөрийн даалгавар буюу бэлэн мөнгөний баримт, нягтлан бодох бүртгэлийн баримтад тусгагдсан гэсэн баримтууд байхад Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3-д зааснаар буцаан олгох татвараас энэ дүнг хассан. 

3. Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох борлуулалтын орлогыг 2011 онд 156.592.431 төгрөгөөр дутуу тооцсон гэх 15.659.243 төгрөг нь харилцах дансанд орж ирсэн зээлийн дүн болон нэмэгдсэн өрггийн албан татварын тайланд тусгасан орлогыг харьцуулж зөрүүнд нь албан татвар ногдуулсан байна. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хууль нь иргэн, хуулийн этгээдийн импортолсон буюу экспортолсон бараа, түүнчлэн Монгол улсын нутаг дэвсгэрт үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээнд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулахад үйлчилдэг тул зээлд ногдуулсан зөрчлийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна.

Харилцах дансанд орж ирсэн зээлийг борлуулалтын орлого гэж үзэж акт тавьсан. Бид Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.2, 9.3, 10 дугаар зүйлийн 10.2.1, 10.2.2, 10.2.3, 16 дугаар  зүйлийн 16.1 дэх хэсэгт заасны дагуу 2011 оны 12 дугаар сард хийсэн зээлийн борлуулалтандаа нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг ногдуулж, авлагаар бүртгэсэн нь нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан болон тайлан, санхүүгийн тайлан, нягтлан бодох бүртгэлийн журналаар батлагдана. Гэтэл татварын алба 2011 оны 9, 10, 11 сард харилцахаар орж ирсэн зээлийг борлуулалтын орлого гэж үзээд тухайн зээл орж ирсэн өдрийн ханшаар үржүүлж, 12 сард “Эрдэнэс таван толгой” ХК-д үзүүлсэн тээврийн хөлстэй харьцуулж зөрүүг нь тайлагнаагүй орлого хэмээн акт тавьсан байна. Мөнгө төлсөн харилцагч өөр, төлбөрийн зориулалт өөр тул орлогоо хугацаа хожимдуулж тайлагнасан гэсэн нь үндэслэлгүй юм. Өөрөөр хэлбэл 10 дугаар сард орж ирсэн мөнгийг 10 дугаар сарын ханшаар тооцоход нэг үнийн дүн гарна. Бид “Эрдэнэс таван толгой” ХХК-д 12 дугаар сард НӨАТ-ын падаан бичиж өгсөн. Тэгэхээр 10 дугаар сард хүлээн зөвшөөрөлгүй 12 дугаар сард хүлээн зөвшөөрсөн. Тэгэхээр энэ хоёр хугацааны хооронд гарсан ханшийн зөрүү нь 156.592.431 төгрөг гарсан байна. 

Манай дансанд юаниар орж ирсэн. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.2 дахь хэсэгт “Бараа борлуулсан, ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн тухай бүрт” гэж заасан. Тэгэхээр манай дансанд Гуанли лу компаниас орж ирж орлого нь бараа борлуулалт, ажил үйлчилгээ үзүүлсний орлого биш бөгөөд гэрээний дагуу орж ирж буй санхүүжилт юм. Манай компани “Эрдэнэс таван толгой” ХХК-ийн нүүрсийг тээвэрлээд 12 дугаар тооцоо нийлж, ийм хэмжээний хөлс авахаар боллоо гээд авлагадаа тусгасан. Тээвэрлэлт хийхэд маш их хэмжээний шатахуун, машин засварын зардалд маш их хөрөнгө гардаг учраас Гуанли лу компаниас мөнгө зээлж тээвэрлэлтээ хийсэн. 2012 оноос Гуанли лу компанид тээвэр хийж эхэлсэн. 2012 оноос Гуанли лу компаниас авсан зээлээ нүүрс тээвэрлэсэн хөлсөөрөө төлж дууссан. 

Зээлийг авах үед Гуанли лу компани нүүрс худалдан авах эрхээ аваагүй байсан. 2012 оноос Гуанли лу компани Монгол улсаас нүүрс авах эрхээ авснаас хойш тус компанид нүүрс нийлүүлж, тээвэрлэлтээр зээлийг төлж дуусгасан. 

Иймд Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нарын 2015 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 210201555 дугаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулсан актаас 1117510862.98  төгрөгийн нөхөн татварыг хүчингүй болгож өгнө үү гэжээ. 

Хариуцагч З.Энхтуяа, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.Алтанхүү, Ц.Тогосмаа нарт шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.4 дэх хэсэгт заасны дагуу Баянгол дүүргийн Татварын хэлтэстэй харилцдаг “Божманайзууд” ХХК-ийн 2010 оны 10 дугаар сарын 01-ний өдрөөс 2014 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдрийг хүртэлх хугацааны нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд Татварын ерөнхий газрын харъяа Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн даргын татварын хяналт шалгалт хийх томилолтоор хэсэгчилсэн шалгалтыг татварын улсын байцаагч З.Энхтуяа, Н.Туул нар хийсэн.

1. Тус компани нь 2011-2012 онд 10 тэрбум 714 сая 333 мянга 300 төгрөгийн үндсэн хөрөнгө худалдан авч үндсэн хөрөнгийн худалдан авалтад ногдох 1 тэрбум 071 сая 433 мянга 300 төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг улсын төсвөөс буцаан авахаар хүсэлт гаргасныг хянаж, Татварын Ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1 дэх хэсэгт “Татвар төлөгч дараах үүрэг хүлээнэ” 18.1.3 дахь хэсэгт “Анхан шатны болон нягтлан бодох бүртгэлийг тогтоосон журам болон нягтлан бодох бүртгэлийн стандартын дагуу хөтөлж, санхүү, аж ахуйн үйл ажиллагааны тайлан тэнцэл гаргах”, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлд “Нягтлан бодох бүртгэлийн зарчим” гэж заасан бөгөөд 4.1 дэх хэсэгт “Аж ахуйн нэгж, байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлд дараах зарчмыг баримтална” гээд 4.1.1 дэх хэсэгт “Аж ахуйн нэгж, байгууллагын санхүүгийн тайлан нь нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартад нийцсэн байх”, мөн хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1 дэх хэсэгт “Аж ахуйн нэгж, байгууллага нь хөрөнгө,...-ийг нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартын дагуу үнэлж дансанд тусгана”, мөн хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1 дэх хэсэгт “Аж ахуйн нэгж, байгууллага нь санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандартад, төсөвт байгууллага нь улсын секторын нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартад нийцүүлэн санхүүгийн тайлангаа гаргана” гэж заасныг тус тус зөрчсөн. 

Компанийн тухай хуулийн дагуу нягтлан бодох бүртгэлээ хөтөлсөн тохиолдолд буцаан авахаар ирүүлсэн хүсэлтийн дагуух 1.071.433.300.00 төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг уг үндсэн хөрөнгийн өртөгт оруулж тооцон төсвөөс буцаан авах нэмэгдсэн өртгийн албан татвар бүртгэгдэхгүй байхаар байна.

Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандарт-16 стандартад “Үндсэн хөрөнгийг хүлээн зөвшөөрөх шалгуурыг хангасан хөрөнгүүдийг өртгөөр үнэлж бүртгэнэ. Өртгийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд, дараахь зүйлсийг үндсэн хөрөнгийн өртөгт багтаан авч үзнэ” гээд а/ “Худалдан авсан үнэ, гаалийн татвар, буцаан олгоогүй худалдааны татварын дүн“ гэж заасны дагуу үндсэн хөрөнгө худалдан авахдаа төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг уг хөрөнгийн өртөгт тооцож бүртгэхээр байх тул стандартад нийцүүлж бүртгэлээ хөтлөөгүй зэрэг заалт, стандартыг үндэслэн дээрх үндсэн хөрөнгө худалдан авахад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг буцаан олгохгүйгээр баталгаажуулж акт үйлдсэн болно. 

Худалдан авсан тээврийн хэрэгслүүд нь Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандартад: “Үндсэн хөрөнгийн анги гэдэг нь ижил шинж чанар болон аж ахуйн нэгжийн үндсэн үйл ажиллагаанд ашиглагдах байдлаар нь ангилсан бүглэл юм. Бие даасан хөрөнгийн ангиллын жишээг дурдвал, газар, газар ба барилга, байгууламж, машин механизм, усан онгоц, нисэх онгоц, тээврийн хэрэгсэл, тавилга, эд хогшил болон сантехникийн төхөөрөмж, ажлын байрны тоног төхөөрөмж гэж тодорхойлсны дагуу “Божманайзууд” ХХК-ийн худалдан авсан хөрөнгө үндсэн хөрөнгийн ангилалд багтахаар байна. Мөн хууль, олон улсын стандартын дагуу нягтлан бодох бүртгэлээ хөтөлсөн тохиолдолд буцаан авахаар ирүүлсэн хүсэлтийн дагуух 1.071.433.300.00 төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг уг үндсэн хөрөнгийн өртөгт оруулж тооцон санхүүгийн тайланд үндсэн хөрөнгөөр бүртгэж, төсвөөс буцаан авах нэмэгдсэн өртгийн албан татвар бүртгэгдэхгүй байхаар байна.

Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандарт 2-т “Бараа материал” стандартын нэр томьёонд худалдах зорилгоор олж эзэмшсэн бараа эсвэл борлуулах зориулалт бүхий бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлд ашиглах хөрөнгийн зүйлсийг бараа материал гэнэ. Бараа материалд дараахь хөрөнгө орно гээд үүнд “Бизнесийн хэвийн үйл ажиллагааны үед худалдан борлуулахаар эзэмшиж байгаа хөрөнгө, худалдан борлуулах зорилгоор үйлдвэрлэлийн дамжлагад байгаа зүйлс, үйлчилгээ үзүүлэхэд хуваарилагдах эсвэл хэрэглэгдэх материал буюу хангамжийн зүйлс”-ийг  хамааруулахаар заасан буюу худалдан борлуулах зорилго агуулаагүй бол бараа материалд оруулахгүй гэж заасан.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1 дэх хэсэгт “Иргэн, хуулийн этгээд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлснээсээ хойшхи хугацаанд энэ хуулийн 7, 8, 11 дүгээр зүйлд заасны дагуу төлсөн дор дурьдсан нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг түүний төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасч тооцно” 14.1.1 дэх хэсэгт үйлдвэрлэл, үйлчилгээний зориулалтаар худалдан авсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээнд төлсөн”, мөн 14.1.2 дахь хэсэгт “худалдах, түүнчлэн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний зориулалтаар өөрөө шууд импортолсон бараа, ажил, үйлчилгээнд төлсөн”, 14.7 дахь хэсэгт “үйлдвэрлэл, үйлчилгээний зориулалтаар импортолсон болон худалдан авсан бараа, ажил, үйлчилгээний зарим хэсгийг нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох, үлдсэн хэсгийг нь уг татвараас чөлөөлөгдөх үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд буюу албан татвар ногдуулахгүй хэрэглээнд ашигласан бол зөвхөн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд ашигласан хэсгийг нь хасч тооцно” гэж тус тус заасан.

Мөн Монгол Улсын Сангийн сайдын 283 дугаар тушаалаар батлагдсан Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хасалт хийх, буцаан олгох, тэдгээрийг нягтлан бодох бүртгэлд тусгах харилцааг зохицуулах журам”-ын 5.1.1 дэх хэсэгт “Үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэн явуулахад зориулан худалдан авсан үндсэн ба туслах материал, түүхий эд, шатахуун, тослох материал, сэлбэг хэрэгсэл, барилгын материал, уур, ус, цахилгаан болон дулааны эрчим хүч, шуудан холбооны үйлчилгээ, бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил, үйлчилгээний төлбөр зэргийг зориулалтын дагуу зарцуулж, тухайн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний өртөгт шингээсэн анхан шатны баримт болон нягтлан бодох бүртгэлийн дансны бичилтийг үндэслэн зөвхөн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох үйлдвэрлэл үйлчилгээнд зарцуулсан хэсэгт ногдох нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хасалтыг хийнэ” гэж заасан.

Гэтэл худалдан борлуулах зорилгогүй, өөрийн хэрэгцээнд ашиглаж байгаа үндсэн хөрөнгө нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд заасан Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох бараа, ажил, үйлчилгээ биш бөгөөд өөртөө бэлтгэж байгаа үндсэн хөрөнгө юм.

Түүнчлэн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1, 14.1.1, 14.1.2, 14.7 дахь хэсэгт заасны дагуу хасалтыг хийхдээ мөн хуулийн 7 дугаар зүйлд заасны дагуу албан татвар ногдсон бараа, ажил, үйлчилгээнд төлсөн буюу нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулж байгаа орлого олохтой холбоотой худалдан авалтад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг төсөвт төлөх албан татвараас хасалт хийхээр зохицуулсан.

Харин “Божманайзууд” ХХК-ийн үндсэн хөрөнгө худалдан авахад зориулсан худалдан авалтад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.3, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1, 10 дугаар зүйлийн 10.1, 16 дугаар зүйлийн 16.1, 16.2, НББОУС-2, НББОУС-16 дугаар стандартуудад тус тус заасны дагуу тухайн үндсэн хөрөнгийн анхны өртөгт тооцох бөгөөд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1, 14.1.1, 14.1.2, 14.7 дахь хэсэгт заасан, мөн Монгол Улсын Сангийн сайдын 283 дугаар тушаалаар батлагдсан “Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хасалт хийх, буцаан олгох, тэдгээрийг нягтлан бодох бүртгэлд тусгах харилцааг зохицуулах журам”-ын 5 дугаар зүйлийн 5.1.1 дэх хэсэгт заасны дагуу төсөвт төлөх албан татвараас хасч тооцохгүй болно.

Бид хяналт шалгалтыг тухайн аж ахуйн нэгжийн санхүүгийн тайланд үндэслэн явуулдаг. Нэхэмжлэгч компани нь “North benz” маркийн авто машиныг нүүрс тээвэрлэхээр импортоор оруулж ирсэн. Уг авто машин нь дунджаар 40.000.000-80.000.000 төгрөгийн үнэтэй байдаг. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг эцсийн хэрэглэгч төлдөг. Тус компани тухай ачааны авто машинуудыг худалдан аваад, хөрөнгөндөө бүртгээд, элэгдлээ тооцоод эцсийн хэрэглэгч болоод явж байна. 

Татварын ерөнхий газрын маргаан таслах зөвлөлийн хуралдаанд Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн дагуу улсын төсвөөс буцаан авах нэмэгдсэн өртгийн албан татвар байхгүй гэдгийг тогтоож, тогтоолоо гаргасан. 

2. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14.1 дэх хэсэгт “Иргэн, хуулийн этгээд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлснээсээ хойшхи хугацаанд энэ хуулийн 7, 8, 11 дүгээр зүйлд заасны дагуу төлсөн дор дурдсан нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг түүний төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасч тооцно” гэж, 14.3 дахь хэсэгт “Худалдан авагч нь бэлтгэн нийлүүлэгчид нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлсөн нь нэхэмжлэл, падаан болон нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримтад тусгагдаагүй бол уг албан татварыг хасч тооцохгүй” гэж тус тус заасны дагуу төлбөр төлөөгүй худалдан авалтыг төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасч тооцсон байсан тул төлбөр төлсөн баримтгүй болон төлбөр төлөөгүй худалдан авалтыг хасч тооцсон нийт 474.483.7 мянган төгрөгт ногдох 47.448.3 мянган төгрөгийг бууруулж, хуулийн дагуу шийдвэрлэсэн.

Нэхэмжлэгч компани нь “НИК” ХХК-иас 944.203.588 төгрөгийн шатахуун худалдан авалт хийж 609.602.430 төгрөгийг төлсөн. 334.601.158 төгрөгийг 2014 оны 09 дүгээр сарын 30-ны өдрийн байдлаар төгрөгийг төлөөгүй, тооцоо нийлсэн акттай байсан гэдгийг хүлээн зөвшөөрч нягтлан бодогч н.Болормаа гарын үсгээ зурсан. 

3. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 9.1 дэх хэсэгт “Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар тооцох үнэлгээг дор дурдсан журмаар тодорхойлно” 9.1.2 дахь хэсэгт “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйлдвэрлэсэн болон борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээний нэмэгдсэн өртгийн албан татвар тооцох үнэлгээг тэдгээрийн тухайн үеийн зах зээлийн үнэ, тарифыг үндэслэн” нэмэгдсэн өртгийн албан татвар тооцох үнэлгээ тогтоохоор заасан.

Мөн хуулийн 9.3 дахь хэсэгт “Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар тооцох үнэлгээг гадаад, валютаар хийсэн бол түүнийг энэ хуулийн 10.2 дахь хэсэгт зааснаар тогтоосон өдрийн Монгол банкны ханшийг үндэслэн төгрөгт шилжүүлнэ” гэж, 10 дугаар зүйлийн 10.2 дахь хэсэгт “Бараа борлуулсан ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн тухай бүрт нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулах хугацааг дор дурдсан үйлдлийн аль түрүүнд хийгдсэн өдрөөр тогтооно: 10.2.1 борлуулагч энэ хуулийн 4.1.3-т заасан падаан үйлдсэн өдөр; 10.2.2 борлуулагч худалдсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээний төлбөрийг хүлээн авсан өдөр; 10.2.3 бараа, ажил, үйлчилгээг худалдан авсан өдөр” албан татвар ногдуулах хугацааг тооцох, хэрэв нэмэгдсэн өртгийн албан татвар тооцох үнэлгээг гадаад валютаар хийсэн бол албан татвар ногдуулах өдрийн Монгол банкны ханшийг үндэслэн төгрөгт шилжүүлэн тооцохоор тус тус заасан. Түүнчлэн бараа, ажил, үйлчилгээнд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулах, төсөвт төлөх, тайлагнах хугацааг заасан 16 дугаар зүйлийн 16.1 дэх хэсэгт “Албан татвар төлөгч нь бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдох нэмэгдсэн өртгийг албан татварыг дор дурдсан журмаар дараа сарын 10-ны дотор төрийн сангийн нэгдсэн дансанд шилжүүлж, батлагдсан маягтын дагуу тайлангаа харъяалах татварын албанд тушаана, 16.1.1 “Тухайн сард борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээнд ногдох албан татварыг албан татвар төлөгч өөрөө төсөвт төлөх” гэж заасан. Гэтэл тус “Божманайзууд” ХХК нь 2011 оны 9-12 дугаар сард нэмэгдсэн өртийн албан татвар ногдох орлого олсон боловч 9-11 дүгээр сарын борлуулалтын орлогыг тайландаа тусгаагүй хуулийн хугацааг зөрчсөн байсан ба 2011 оны 12 дугаар сарын тайланд борлуулалтын нэг падаан бичиж, тайланд тусгахдаа дээрх хуулийн заалтуудыг баримтлаагүйгээс борлуулалтын орлогыг дутуу тооцон улсын төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг бууруулсан байсан тул 15.659.2 мянган төгрөгийг тус компанийн илүү төлөлтийн дүнгээс хуулийн дагуу хасч тооцсон болно. Мөнгө нь түрүүлээд орж ирсэн байхад борлуулалтын орлогод тооцолгүй оны төгсгөл 12 дугаар сард падаан бичсэн байсан. “Божманайзууд” ХХК нь тээврийн үйлчилгээ үзүүлдэг компани бөгөөд “Эрдэнэс таван толгой” ХХК-ийн эдэлбэр газраас олборлосон нүүрсийг тээвэрлэж БНХАУ-ын Гуанли лу компанид өгөх үүргийг гүйцэтгэдэг. Гуанли лу компаниас “Божма найзууд” ХХК-д шилжүүлсэн мөнгөнүүдийг баримтад тулгуурлан үзэхэд үйлчилгээний орлого байдаг. Өөрөөр хэлбэл нүүрс тээвэрлүүлсний хөлсийг “Божманайзууд” ХХК-д Гуанли лу компаниас төлсөн. Энэ борлуулалтын орлогыг дутуу тусгасан байна гэж үзсэн. Тээвэрлэлтийн хөлсийг Гуанли лу компаниас “Божманайзууд” ХХК-ийн дансанд урьдчилан хийсэн. Үүнийг нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох хугацаандаа тайлагнаагүй нь борлуулалтын орлого дутуу тооцсон зөрчил гэж үзэн акт тавьсан.

Иймд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулсан 2015 оны 210201555 тоот актыг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

Шүүх нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, хариуцагч, түүний  итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын тайлбар, хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад

ҮНДЭСЛЭХ нь:

 

“Божманайзууд” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч “Монголтакс ТМЗ” ХХК-иас Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нарын 2015 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 210201555 дугаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулсан актаас 1117510862.98 /нэг тэрбум нэг зуун арван долоон сая таван зуун арван мянга найман зуун жаран хоёр мянга ерэн найман мөнгө/ төгрөгийн нөхөн татварыг хүчингүй болгуулах нэхэмжлэлийн шаардлагыг тус шүүхэд гаргажээ.  

“Божманайзууд” ХХК-иас хүсэлт гаргасны дагуу Баянгол дүүргийн татварын улсын байцаагч нар тус компанийн 2012 оны 01 дүгээр сарын 01-нээс 2014 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдөр хүртэлх хугацааны нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн санхүүгийн баримтуудад үндэслэн шалгалт хийж, нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг /цаашид НӨАТ гэх/ баталгаажуулсан 2014 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн акт, 2015 оны 7 дугаар сарын 9-ний өдрийн 260000009 дугаар актыг үйлдсэн байна . 

Эдгээр актыг 2006 оны Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1 дэх хэсгийн 15.1.4-т заасны дагуу Улсын татварын орлого хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нар хянаж, 2015 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 210201555 дугаар актаар “Божманайзууд” ХХК-ийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг 108711704.2 төгрөгийг төсөвт төлөхөөр баталгаажуулжээ .

Уг актын зарим хэсгийг нэхэмжлэгч эс зөвшөөрч шүүхэд нэхэмжлэл гаргасныг зөрчил тус бүрээр нь авч үзвэл:  

1. Үндсэн хөрөнгө худалдан авахад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг худалдан авалтаас хасалт хийж, НӨАТ-ын ногдуулах орлогыг бууруулсан гэж 10714333328.70 төгрөгийн зөрчилд 1071433332.87  төгрөгийн нөхөн татвар ногдуулсан  талаар:

“Божманайзууд” ХХК нь улс хоорондын байнгын ачаа тээвэрлэлтийн үйлчилгээ эрхэлдэг  байх бөгөөд үйл ажиллагаандаа ашиглахаар 10699051963.71 төгрөгийн үнэ бүхий 304 ширхэг ачааны автомашин, чиргүүл, чирэгчийг 2010 онд БНХАУ-аас худалдан авч, 1123400456,15 төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг гаальд мэдүүлэхдээ төлсөн байна . Үүнээс шалгалтаар 1071433332.87  төгрөгийн нөхөн татварыг буцаан авах үндэслэлгүй гэж татварын улсын байцаагч нар акт тавьсан бөгөөд нэхэмжлэгч болон хариуцагч нар татварын дүнд маргаагүй. 

Татварын улсын байцаагч нар импортоор орж ирсэн ачааны машин, чиргүүл, чирэгч нь тухайн байгууллагын үндсэн хөрөнгө учир Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандарт 16 “Үндсэн хөрөнгийн зүйлийн өртөг дараах зүйлээс бүрдэнэ. а/ гаалийн татвар, буцаан олгогдохгүй худалдааны татварын дүнг оруулсан худалдааны хөнгөлөлт, буцаалтыг хассаны дараах худалдан авалтын үнэ” гэж заасны дагуу худалдааны татвар бол нэмэгдсэн өртгийн албан татвар, үндсэн хөрөнгийн өртөгт хамаарах учир уг НӨАТ-ыг буцаан олгохгүй гэж тайлбарлаж байна. 

2006 онд батлагдсан Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулиар нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулах, уг албан татварыг төсөвт төлөх, төсвөөс буцаан олгохтой холбоотой харилцааг зохицуулжээ. 

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 14 дүгээр зүйлийн 14.1. “Иргэн, хуулийн этгээд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлснээсээ хойшхи хугацаанд энэ хуулийн 7, 8, 11 дүгээр зүйлд заасны дагуу төлсөн дор дурдсан нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг түүний төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасч тооцно:”, 14.1.2 “худалдах, түүнчлэн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний зориулалтаар өөрөө шууд импортолсон бараа, ажил, үйлчилгээнд төлсөн;”,4 дүгээр зүйлийн 4.1.2."бараа" гэж мөнгөн хөрөнгөнөөс бусад бүх төрлийн эд хөрөнгийг” гэж тус тус зааснаас үзвэл “Божманайзууд” ХХК-ийн импортолсон ачааны машин, чиргүүл, чирэгч нь үйлчилгээний зориулалтаар шууд импортолсон бараа байна. 

“Божманайзууд” ХХК-ийн Таван толгой нүүрсний уурхайгаас БНХАУ-ын Цагаан хад боомт хүртэл нүүрс тээвэрлэсэн тээвэрлэлтийн үйлчилгээ Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хуулийн /2006 оны/ 12 дугаар зүйлийн 12.1.2 дахь хэсэгт зааснаар НӨАТ-ын хувь хэмжээ “0” хувьтай тэнцүү, хилийн наана тээвэрэлт хийснийг мөн хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.4 дэх хэсэгт зааснаар 10 хувийн НӨАТ төлдөг үйлчилгээнд хамаарч байгаа нь мөн хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.7 дахь хэсэгт зааснаар нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох үйлчилгээнд ашигласан гэж үзэх үндэслэлтэй. 

Мөн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хуулийн /2006 оны/ 14 дүгээр зүйлийн 14.4 дэх хэсэгт зааснаар албан татварын дүнгээс хасахгүй импортолсон бараанд “Божманайзууд” ХХК-ийн импортоор оруулж ирсэн ачааны автомашин, чирэгч, чиргүүл  хамаарахгүй ажээ. 

Түүнчлэн Татварын ерөнхий хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.”Татварыг зөвхөн Улсын Их Хурал хуулиар бий болгох, өөрчлөх, хөнгөлөх, чөлөөлөх, хүчингүй болгох эрхтэй.”, 3.2 “Дор дурдсанаас бусад тохиолдолд татвар бий болгох, өөрчлөх, чөлөөлөх, хөнгөлөх, ногдуулах, төлөхтэй холбогдсон харилцааг зөвхөн татварын хуулиар зохицуулна:” гэж заасан бөгөөд буцаан олгогдохгүй худалдааны татварыг нэмэгдсэн өртгийн албан татвар гэж үзэх үндэслэлгүй. 

Иймд дээрх хууль зүйн үндэслэлээр 10714333328.70 төгрөгийн импортолсон бараанд төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасч тооцох үндэслэлтэй тул 1071433332.87  төгрөгийн нөхөн татварыг хүчингүй болгох нь зүйтэй байна. 

2. НӨАТ-ын борлуулалтын орлогыг жилийн дүнгээр тооцоо хийлгүй, дутуу тооцсон 156592431.08 төгрөгийн зөрчилд 15659243.11 төгрөгийн нөхөн татвар ногдуулсан  талаар:

БНХАУ-ын Гуан лин лун компаниас Луй Кун Лай гэгч иргэнээр дамжуулан “Божманайзууд” ХХК-д санхүүжилт олгож, нүүрсний тээвэрлэлтийн хөлсийг урьдчилан олгосон санхүүжилтээс хасч тооцох нөхцөлтэй итгэмжлэлийн гурван талт гэрээ  байгуулжээ.  

Уг гэрээний дагуу БНХАУ-ын Гуан лин лун компаниас 2011-2012 онд 41698840.92 юан буюу тухайн үеийн Монгол банкны ханшаар 7576309407.36 төгрөгийг “Божманайзууд” ХХК руу шилжүүлсэн  байх бөгөөд үүнээс “Эрдэнэс таван толгой” ХК-д бичиж өгсөн борлуулалтыг хасаад үлдсэн БНХАУ-аас орж ирсэн  156592431.08 төгрөгийг борлуулалтын орлого гэж үзэн уг зөрчилд 15659243.10 төгрөгийн нөхөн татвар ногдуулсан бөгөөд үнийн дүн дээр нэхэмжлэгч, хариуцагч аль аль нь маргаагүй. 

БНХАУ-ын Гуан лин лун компаниас шилжүүлсэн юанийг тухайн өдрийн Монгол банкны ханшаар тооцож, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 10 дугаар зүйлийн 10.2.2-т зааснаар борлуулагч худалдсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээний төлбөрийг хүлээн авсан өдрөөр НӨАТ ногдуулах хугацааг тооцсон гэж хариуцагч тайлбарлаж байна. 

Дээр дурдсанаар “Божманайзууд” ХХК БНХАУ-ын Гуан лин лун компанийн худалдан авсан нүүрсийг тээвэрлэх тээвэрлэлтийн хөлсийг урьдчилан шилжүүлэн авч, үйл ажиллагаандаа зарцуулдаг байх бөгөөд татварын улсын байцаагч нар орж ирсэн мөнгийг урьдчилгаа төлбөр гэж үзэн дансанд орж ирсэн өдрөөр нь НӨАТ ногдуулах хугацааг тооцсон нь хууль зүйн үндэслэлгүй.

Учир нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 10 дугаар зүйлийн 10.2.2-т заасан “үзүүлсэн үйлчилгээ” гэдэг нь энэ тохиолдолд нүүрсний тээвэрлэлтийг хийж, гаальд мэдүүлсэн, тогтоосон газарт нүүрсийг хүргэсэн аль алиныг нь ойлгоно. Өөрөөр хэлбэл БНХАУ-ын Гуан лин лун компаниас орж ирсэн мөнгө нь хэдийгээр нүүрсний тээвэрлэлтийн урьдчилгаа хэлбэрээр орж ирж байгаа ч хэдэн төгрөгийн тээвэрлэлтийн үйлчилгээ үзүүлсэн нь гаалийн мэдүүлгээр тогтоогдож, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.2 дахь хэсгийн 10.2.3-т зааснаар үйлчилгээг худалдан авсан өдрөөр тооцох нь зүйтэй байна. 

Иймд нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагын энэ хэсэг үндэслэлтэй байх тул 15659243.10 төгрөгийг хүчингүй болгох нь зүйтэй. 

3. Бэлтгэн нийлүүлэгчид төлсөн НӨАТ нь нэхэмжлэл, падаан болон нягтлан бодох бүртгэлд тусгагдаагүй байхад суутган тооцож, бичилт хийсэн 304182870.00 төгрөгийн зөрчилд 30418287.00 төгрөгийн нөхөн татвар ногдуулсан  талаар: 

“Божманайзууд” ХХК “НИК” ХХК-иас 389998730 төгрөгийн шатахуун авч , шатахууны үлдэгдэл төлбөр болох 30418287.00 төгрөгийг 2014 оны 10 дугаар сарын 10-ны өдөр төлсөн  байна.  

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс 2014 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдрөөр тасалбар болгож, хугацаагаар хязгаарлаж акт тавьсан нь үндэслэлгүй гэжээ.

Анх Баянгол дүүргийн татварын хэлтсийн улсын байцаагч нар “Божманайзууд” ХХК-ийн 2012 оны 01 дүгээр сарын 01-нээс 2014 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдөр хүртэлх хугацааны нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн санхүүгийн баримтуудад шалгалт хийж, баталгаажуулахаар саналаа Татварын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагад хүргүүлсэн байна.

Уг ирүүлсэн саналын дагуу Татварын ерөнхий газраас татварын хяналт шалгалт хийх томилолт  гарсан байх бөгөөд татварын хяналт шалгалтанд хамрагдах хугацааг 2012 оны 12 дугаар сарын 1-нээс 2014 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдөр хүртэлх хугацааг хамаарахаар зааж өгчээ. 

Анх Баянгол дүүргийн татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч нарын шалгасан хугацаанд томилолтын дагуу Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нар баталгаажуулалтыг хийсэн нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1 дэх хэсгийн 15.1.4 дэх заалтыг зөрчөөгүй байх тул нэхэмжлэлийн шаардлагын 30418287.00 төгрөгийн нөхөн татварыг хүчингүй болгуулах нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй байна. 

Иймд дээр дурдсан хууль зүйн үндэслэлээр Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нарын 2015 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 210201555 дугаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулсан актаас 1117510862.98 /нэг тэрбум нэг зуун арван долоон сая таван зуун арван мянга найман зуун жаран хоёр мянга ерэн найман мөнгө/ төгрөгийн  нөхөн татварыг хүчингүй болгуулах нэхэмжлэлийн шаардлагаас 1087092575.98 төгрөгийн нөхөн татварыг хүчингүй болгож, 30418287.00 төгрөгийн нөхөн татварыг хүчингүй болгох нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв.

 

                 Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.6, 106.3.13 дахь хэсэгт заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1. Татварын ерөнхий хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1, 3.2, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 1 дүгээр зүйлийн 1.1, 4 дүгээр зүйлийн 4.1.2, 7 дугаар зүйлийн 7.1.4, 10 дугаар зүйлийн 10.2 дахь хэсгийн 10.2.3, 12 дугаар зүйлийн 12.1 дэх хэсгийн 12.1.2, 14 дүгээр зүйлийн 14.1, 14.1.2, 14 дүгээр зүйлийн 14.7, 15 дугаар зүйлийн 15.1 дэх хэсгийн 15.1.4 дэх заалтыг тус тус баримтлан “Божманайзууд” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч “Монголтакс ТМЗ” ХХК-ийн нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нарын 2015 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 210201555 дугаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулсан актаар тогтоосон нөхөн татвараас 1087092575.98 төгрөгийн нөхөн татварыг хүчингүй болгож, 30418287.00 төгрөгийн нөхөн татварыг хүчингүй болгох нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, 51 дүгээр зүйлийн 51.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, Татварын ерөнхий газраас 35100 төгрөгийг гаргуулж, нэхэмжлэгчид олгосугай. 

3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1 дэх хэсэг зааснаар нэхэмжлэгч, хариуцагч, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.

 

 

ШҮҮГЧ                              Л.ӨЛЗИЙЖАРГАЛ