“Э А Б” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй,

Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газрын

улсын байцаагч нарт холбогдох захиргааны хэргийн тухай

 

 Монгол Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны бүрэлдэхүүн:

            Даргалагч, шүүгч:                           Х.Батсүрэн                

                Танхимын тэргүүн, шүүгч               Ч.Тунгалаг   

             Шүүгчид:                                            П.Соёл-Эрдэнэ

                                                                     Ц.Цогт

            Илтгэгч шүүгч:                                 М.Батсуурь

            Нарийн бичгийн дарга: Т.Даваажаргал

         Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 128/ШШ2020/0772 дугаар шийдвэр,

         Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдрийн 160 дугаар магадлалтай,

         Захиргааны хэргийн танхимын нийт шүүгчийн хуралдааны 2021 оны 06 дугаар сарын 07-ны өдрийн 75 дугаар хэлэлцүүлэх тогтоолтой хэргийг хариуцагч  нарын хяналтын гомдлоор,

         Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч М.Э, Д.Т, хариуцагч И.Э, Х.С, А.У, Т.Д, хариуцагч Б.О-ын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Г нарыг оролцуулан хянан хэлэлцэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэлийн шаардлага:

1. “Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газрын улсын ахлах байцаагч И.Э, Х.С, улсын байцаагч Б.О, Т.Д, А.У нарын 2019 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдрийн ТҮЧГ/А-0004/02 тоот улсын байцаагчийн актыг хүчингүй болгуулах;

Хэргийн нөхцөл байдал:

2. Эрүүл мэндийн ерөнхий газрын улсын байцаагч нараас “Элэг бүтэн Монгол” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд 2019 оны 06, 07 дугаар сард “Э А Б” ХХК-ийн элэгний В, С вирусын идэвхжил тодорхойлох тусламж үйлчилгээний чанар, ... худалдан авсан оношлуурын санхүүгийн баримт, ... анхан шатны баримт бичгийн бүрдэл ... -д хяналт шалгалтыг хийсэн. Тус шалгалтаар нэхэмжлэгч компанийн “Ай Ти” лаборатори нь 2018 оны 09 дүгээр сараас 2019 оны 06 дугаар сар хүртэл 4384 хүний элэгний В, С вирусын идэвхжил тодорхойлох шинжилгээг хийхдээ лабораторийн мэргэжлийн эмчийн хяналтгүй, шинжилгээний мэдрэг чанар хангалтгүй тоног төхөөрөмж, технологиор үйлдвэрлэгчийн зааврыг зөрчиж шинжилгээг хийсэн, шинжилгээний чанарын хяналтыг стандартын дагуу тогтмол хийж баримтжуулаагүй, В, С вирусын нуклейн хүчил ялгах болон полимеразын гинжин урвал хийсэн тохиог төхөөрөмж дээрх цахим бүртгэл байхгүй, шалгалтын явцад хяналтын дээжид хийсэн шинжилгээ алдаатай гарсан зэрэг зөрчлүүд илэрсэн нь даатгуулагчийн эрүүл мэнд, нийтийн ашиг сонирхолд ноцтой хохирол учруулах үр дагавар үүсгэж байна гэж үзээд эрүүл мэндийн даатгалын сангаас авсан 526,080,000.0 /таван зуун хорин зургаан сая наян мянга/ төгрөгийн зардлыг  нөхөн төлүүлэхээр улсын байцаагчийн 2019 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдрийн  “Даатгалын сангийн хохирлыг нөхөн төлүүлэх тухай” ТҮЧГ/А-0004/02 тоот акт гаргасан байна.

3. Нэхэмжлэгчээс “... улсын байцаагч нар захиргааны акт гаргахдаа бодит нөхцөл байдлыг тогтоох, ач холбогдол бүхий мэдээллийг цуглуулах, оролцогчийг сонсох, тайлбар гаргуулах, сонсох ажиллагааг огт явуулаагүй атлаа их хэмжээний төлбөрийн актыг үндэслэлгүйгээр гаргасан, ... хяналт шалгалтын үеэр улсын байцаагч нар нь “Тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэгчийн заавар”-тай огт танилцаагүй, гаргуулж аваагүй, түүнчлэн үйлдвэрлэгчийн зааврыг зөрчсөн гэх асуудлаар огт хяналт хийгээгүй. Манай лаборатори нь В, С вирусийн идэвхжил тодорхойлох шинжилгээг бүрэн автомат тоног төхөөрөмжөөр хийдэг бөгөөд бүрэн автомат тоног төхөөрөмж нь гар ажиллагаанаас үүдэх эрсдэлийг боломжит хамгийн дээд түвшинд бууруулдаг. MNS ISO15189:2018 “Эрүүл мэндийн лаборатори. Чанар ба чадавхид тавигдах шаардлага” стандартад зааснаар чанарын хяналтыг тодорхой давтамжтайгаар хийхээр заасан байдаг. Иймээс бид сар бүр шинжилгээний чанарын хяналтыг үйлдвэрлэгчийн зааврын дагуу хийж ирсэн ба ийнхүү дотоод хяналт хийсэн мэдээлэл төхөөрөмжүүд дээр бүртгэгдсэн байсныг шалгалт хийсэн улсын байцаагч нар бүрэн мэдэж байсан атлаа үндэслэлгүйгээр буруутгасан ...” гэж;

4. Хариуцагч нараас “...  хяналт шалгалтын үед шалгуулагч байгууллагын захирал Н.Б, Ц.Н болон холбогдох бусад ажилтнуудыг байлцуулж тус байгууллагын оролцоог хангаж, санал, тайлбарыг авсан байна. Түүнчлэн 2019 оны 07 дугаар сарын 31-ний өдөр улсын байцаагчдаас бүрдсэн Ажлын хэсэг шийдвэр гаргахад ач холбогдол бүхий мэдээллийг цуглуулах, оролцогчийг сонсох, тайлбар гаргуулах зорилгоор лабораторид очиж хяналт шалгалт хийсэн. Тус газрын даргын 2019 оны А/90 дүгээр тушаалаар байгуулагдсан хяналт шалгалтын Ажлын хэсгийн дүгнэлт шалгалтын үр дүнг 2019 оны 07 дугаар сарын 04-ний өдөр шалгуулагч байгууллагын төлөөлөлд танилцуулсан бөгөөд нэхэмжлэгч компанийн төлөөлөл оролцсон. Эрүүл мэндийн байгууллага нь тусламж, үйлчилгээ үзүүлэхдээ иргэн /даатгуулагч/-ийн болон нийтийн ашиг сонирхлыг эрхэмлэж, салбарын хууль тогтоомж, стандарт, заавар журмыг баримтлан ажиллах үүрэгтэй байтал нэхэмжлэгч компанийн “Ай Ти” лаборатори нь эдгээрийг ноцтой зөрчсөн төдийгүй мэргэжлийн эмчийн хяналтгүйгээр шинжилгээ хийж иргэн /даатгуулагч/-ий эрх болон даатгалын санг ноцтой хохироосон” гэж маргажээ.

Анхан шатны шүүхийн шийдвэр:

1. Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.3.4 дэх хэсэгт заасныг баримтлан маргаан бүхий захиргааны акт болох улсын байцаагч нарын 2019 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдрийн ТҮЧГ/А-0004/02 дугаартай захиргааны актыг дахин шинэ акт гарах хүртэл дөрвөн сарын хугацаагаар түдгэлзүүлж, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 107 дугаар зүйлийн 107 дугаар зүйлийн 107.5, 107.6-д заасны дагуу улсын байцаагч И.Э, Х.С, Т.Э, Б.О, А.У нь шүүхийн шийдвэр хуулийн хүчин төгөлдөр болсноос хойш дөрвөн сарын дотор дахин шинэ акт гаргаагүй тохиолдолд улсын байцаагч нарын 2019 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдрийн ТҮЧГ/А-0004/02 дугаартай захиргааны акт хүчингүй болохыг мэдэгдэхээр шийдвэрлэжээ.

            Давж заалдах шатны шүүхийн магадлал:

2. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 128/ШШ2020/0772 дугаар шийдвэрийн Тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтыг “Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1, 24.2, Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.3.3 дахь хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгч “Э А Б” ХХК-ийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж, Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газрын улсын байцаагч И.Э, Х.С, Т.Д, Б.О, А.У нарын 2019 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдрийн ТҮЧГ/А-0004/02 дугаартай “Даатгалын сангийн хохирлыг нөхөн төлүүлэх тухай” актыг хүчингүй болгосугай” гэж, 2 дахь заалтыг “Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх заалтыг тус тус баримтлан нэхэмжлэгчээс нэхэмжлэл гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70.200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч нараас 70.200 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай” гэж тус тус өөрчилж, 3 дахь заалтыг хасч, нэхэмжлэгчийн давж заалдах журмаар гаргасан гомдлыг хангаж шийдвэрлэсэн байна.

            Хяналтын журмаар гаргасан гомдол:

3. Хариуцагч нараас “Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 123 дугаар зүйлийн 123.2.1-д заасан үндэслэлээр магадлалыг эс зөвшөөрч;

4. а/ Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 128/ШШ2020/0772 дугаар шийдвэрийн үндэслэх хэсэг (18 дугаар хуудас)-т “... Дээрх нөхцөл байдлуудаас дүгнэвэл, нэхэмжлэгч “Э А Б” ХХК нь анх 2018 онд “Элэг бүтэн Монгол” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газраас зарласан сонгон шалгаруулалтад оролцохдоо “Хепатит В, С вирусын ачаалал тоолох” шинжилгээг бүрэн автомат тоног төхөөрөмжөөр хийнэ гэж гэрээ байгуулан санхүүжилт авсан байх бөгөөд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад нэхэмжлэгч “Э А Б” ХХК-ийн “Ай Ти” лабораторид ашиглаж байсан Magpurix 12А гэх тоног төхөөрөмж нь бүрэн, хагас автомат тоног төхөөрөмж аль болох нь эргэлзээтэй нөхцөл байдал үүссэн байна. Иймд дээрх нөхцөл байдал нь шүүхийн шинжлэн судлах боломжоос хэтэрсэн зүйл байх тул хариуцагч нараас дахин шинэ акт гарах хүртэл захиргааны актыг дөрвөн сарын хугацаагаар түдгэлзүүлэх нь зүйтэй гэж үзэв. Учир нь шүүхээс Magpurix 12А гэх тоног төхөөрөмж нь бүрэн, хагас автомат тоног төхөөрөмж аль нь болоход дүгнэлт хийх боломжгүй бөгөөд тус тоног төхөөрөмж нь ямар ажиллагаатайгаас шалтгаалан маргаан бүхий захиргааны актад өөрчлөлт орохыг үгүйсгэхээргүй байна ...” гэж Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.11 дэх заалтыг тухайн захиргааны маргааныг шийдвэрлэхдээ хэрэглэсэн байна.

5. б/ Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүх 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдрийн 160 дугаар магадлалын үндэслэл (6 дугаар хуудас)-д “Анхан шатны шүүх хэргийн үйл баримтад холбогдох нотлох баримт цуглуулсан боловч хэргийн бодит нөхцөл байдалд үндэслэл бүхий, бүрэн дүүрэн дүгнэлт хийлгүй маргаан бүхий захиргааны актыг дахин шинэ акт гарах хүртэл дөрвөн сарын хугацаагаар түдгэлзүүлж шийдвэрлэсэн нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.11-д заасантай нийцээгүй, шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх хуулийн шаардлагыг хангаагүй байна ... ”, (10 дугаар хуудас) хариуцагчаас нэхэмжлэгч нь шинжилгээний мэдрэг чанар хангалтгүй тоног төхөөрөмж ашигласан эсэх, технологиор үйлдвэрлэгчийн зааврыг зөрчиж шинжилгээ хийсэн эсэх, шалгалтын явцад хяналтын дээжид хийсэн шинжилгээ алдаатай гарсан эсэхийг бүрэн тогтоож, нотлолгүйгээр шийтгэл оногдуулсан нь захиргааны акт бодит нөхцөл байдалд тохирсон, шийдвэр нь үндэслэл бүхий байх зарчимд нийцээгүй гэж үзэхээр байна ...” гэсэн хууль зүйн дүгнэлт хийсэн нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.11 дэх заалтын хууль хэрэглээний зөрүү үүсгэсэн гэж бид үзэж байна.

6. Хууль хэрэглээний хувьд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.11 дэх заалт нь шүүх нөхцөл байдлыг тодруулах үүргийг захиргаа буюу ЭМДЕГ-ын эрүүл мэндийн даатгалын улсын байцаагч нарт хүлээлгэх нь илүү үр дүнтэй бөгөөд боломжтой, ач холбогдолтой гэж үзсэн тохиолдолд хэрэглэх зохицуулалт гэж ойлгогдож байна. Уг зохицуулалтын гол агуулгын хувьд, нэхэмжлэгч, хариуцагч, тэдгээрийн өмгөөлөгч нарын тайлбар болон хэрэгт авагдсан бусад нотлох баримт, нийтийн эрх ашгийг хамгаалах зэрэг өөр бусад үндэслэлээр тухайн акт нь хууль ёсны байж болохуйц бөгөөд тэрхүү бусад үндэслэлийг шүүхээс тогтооход хүндрэлтэй байх, шүүхийн шинжлэн судлах боломжоос хэтэрсэн байх ёстой. Өөрөөр хэлбэл, захиргааны акт нь хууль ёсны дагуу гарах боломжтой байхыг үгүйсгэхгүй бөгөөд энэ боломжийг шүүхийн шийдвэрт заасан хугацаанд шинэ акт гаргахыг даалгаж буй явдал юм.

7. Гэтэл Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.11 дэх заалтыг хэрэгжилтийг анхан шатны шүүх “... Magpurix 12А гэх тоног төхөөрөмж нь бүрэн, хагас автомат тоног төхөөрөмж аль нь болоход дүгнэлт хийх боломжгүй бөгөөд тус тоног төхөөрөмж нь ямар ажиллагаатайгаас шалтгаалан маргаан бүхий захиргааны актад өөрчлөлт орохыг үгүйсгэхээргүй байна ...” гэж дүгнэн хэрэглэсэн байхад, давж заалдах шатны шүүх (магадлалын 11 дүгээр хуудас) “... Товчхондоо, Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар ... гэж заасны дагуу тус компанийг “Хепатит В, С вирусийн ачаалал тоолох” сонгон шалгаруулалтад тэнцсэн буюу уг үйлчилгээг үзүүлэхэд тавигдах шаардлагуудыг хангасан гэж үзэн дээрх гэрээг байгуулжээ гэж үзэхээр байна ...” гэсэн дүгнэлт нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.11 дэх заалтын талаар хууль зүйн хувьд дүгнэлт өгөөгүй, хэрэглээгүй эс үйлдэхүйгээрээ хууль хэрэглээний зөрүү үүсгэж байна.

8. Захиргааны хэргийн магадлалд заасан шийдвэр нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.11 дэх заалтыг хэрэгжүүлэх боломж олгоогүй нь “Элэг бүтэн Монгол” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд нэхэмжлэгч “Э А Б” ХХК-ийн лабораторид хийгдсэн 4384 иргэний шинжилгээг мэргэжлийн лабораторийн эмчийн хяналтгүйгээр, Эрүүл мэндийн сайдын баталсан холбогдох журам, зааварт заасан шаардлагад нийцэхгүй, мэдрэг чанар хангалтгүй урвалж, тоног төхөөрөмжийг ашиглан хийсэн нь тухайн иргэд, даатгуулагчдын эрүүл мэндэд ноцтой сөрөг үр дагавар үүсгэж, эрүүл мэндийн болон санхүүгийн эрсдэлд оруулах боломжтой гэж эрүүл мэндийн даатгалын улсын байцаагч бид нар үзэж байна...” гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

9. Давж заалдах шатны шүүх анхан шатны шүүхийн шийдвэрт өөрчлөлт оруулж, “Э А Б” ХХК-ийн “Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газрын улсын байцаагч И.Э, Х.С, Т.Д, Б.О, А.У нарын 2019 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдрийн ТҮЧГ/А-0004/02 тоот улсын байцаагчийн актыг хүчингүй болгуулах тухай” нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангахдаа Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.1-д “Шүүх хэрэгт авагдсан нотлох баримтыг тал бүрээс нь бодитойгоор харьцуулан үзсэний үндсэн дээр өөрийн дотоод итгэлээр үнэлнэ”, 34.2-т “Нотлох баримтыг тухайн хэрэгт хамааралтай, ач холбогдолтой, үнэн зөв, эргэлзээгүй талаас нь үнэлнэ” гэж заасан хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөний улмаас шүүхийн шийдвэр “үндэслэл бүхий бөгөөд хууль ёсны” болж чадаагүй байна.

10. Учир нь, маргаан бүхий актаар нэхэмжлэгч “Э А Б” ХХК нь 2018 оны 09 дүгээр сараас 2019 оны 06 дугаар сар хүртэл хугацаанд 4384 хүний элэгний В, С вирусийн идэвхжил тодорхойлох шинжилгээг хийхдээ лабораторийн мэргэжлийн эмчийн хяналтгүй, шинжилгээний мэдрэг чанар хангалтгүй тоног төхөөрөмж, технологиор үйлдвэрлэгчийн зааврыг зөрчиж шинжилгээг хийсэн, шинжилгээний чанарын хяналтыг стандартын дагуу тогтмол хийж, баримтжуулаагүй, В, С вирусийн нуклейн хүчил ялгах болон полимеразын гинжин урвал хийсэн тоног төхөөрөмж дээрх цахим бүртгэл байхгүй, шалгалтын явцад хяналтын дээжид хийсэн шинжилгээ алдаатай гарсан гэсэн таван үндсэн зөрчил тогтоогдсон, энэ нь даатгуулагчийн эрүүл мэнд, нийтийн ашиг сонирхолд ноцтой хохирол учруулах үр дагавар үүсгэж байна гэж үзээд эрүүл мэндийн даатгалын сангаас авсан 526.080.000.0 төгрөгийн зардлыг нэхэмжлэгчээр нөхөн төлүүлэхээр шийдвэрлэс; хавтаст хэрэгт авагдсан баримтаас үзэхэд зарим зөрчил нь тогтоогдсон бол зарим нь үгүйсгэгдэж, харин үлдсэн зөрчлийн хувьд бүрэн нотлогдсон гэж үзэхээргүй байна. Үүнд:

11. Нэг. Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1-д “Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага дараах эрх, үүрэгтэй:” гээд 13.1.3-д “даатгуулагчид эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг тэгш, хүртээмжтэй, чанартай, түргэн шуурхай үзүүлэх, даатгуулагчийг холбогдох мэдээллээр хангах;” гэж, Эрүүл мэндийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2-т “20.2.Эрүүл мэндийн байгууллага дараах үүрэг хүлээнэ:” гээд 20.2.1-д “Эрүүл мэндийн тухай хууль тогтоомж, мэргэжлийн дээд шатны байгууллага, нутгийн өөрөө удирдах болон нутгийн захиргааны байгууллагын шийдвэр, улсын байцаагчийн шаардлагыг биелүүлэх”, 20.2.2-т “барилга байгууламж, оношлогоо, эмчилгээний багаж, тоног төхөөрөмж болон холбогдох бусад техник хэрэгсэл нь эрүүл ахуйн болон стандартын шаардлага хангасан, эмнэлгийн ажилтны хөдөлмөрийн онцлогт тохирсон, аюулгүй ажиллагааны нөхцөлийг бүрдүүлсэн байх;”, мөн хуулийн 36 дугаар зүйлийн 36.1-д “Эрүүл мэндийн байгууллага нь эрүүл мэндийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас зөвшөөрсөн аргаар оношлох, эмчлэх, урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа явуулна” гэж эрүүл мэндийн байгууллагын үүргийг хууль тогтоомжид тодорхой тусгажээ.

12. Үүний зэрэгцээ Эрүүл мэндийн сайдын 2018 оны А/196 дугаар тушаалын хавсралтаар “Хепатитын В, С вирусын халдварын илрүүлэг, лабораторийн оношилгоо хийх заавар”-ыг баталсан бол мөн сайдын 2018 оны А/288 дугаар тушаалаар “Гепатитын С вирусын халдварын илрүүлэг, тандалт, оношилгоо, эмчилгээний заавар”-ыг баталж^[1], уг зааврын 4.2-т “... шинжлүүлэгчийн цусанд 20 IU/ml буюу түүнээс дээш хэмжээний ХСВ-РНХ байхад олж илрүүлэх чадвартай өндөр нарийвчлалтай тоног төхөөрөмжөөр, бэлтгэгдсэн мэргэжлийн боловсон хүчний нөөц бүхий лабораторид олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн оношлуур, урвалж, стандарт, хяналт ашиглан хийнэ ...”^[2] гэж; Клиникийн бүтэц, үйл ажиллагааны стандарт /MNS 6673:2017/-ийн А хавсралтын А.1.4-д “Лабораторийн тусламж, үйлчилгээг үзүүлэх эмнэл зүйн эмгэг судлалын эмч /лабораторийн эмч, био анагаахын мэргэжилтэн, эмнэл зүйн тусгай мэргэжилтэн /лаборант, лабораторийн техникч/-ийн харьцаа 1:2-аас багагүй байна”^[3] гэж; “Эрүүл мэндийн лаборатори Чанар ба чадавхид тавигдах шаардлага” стандарт/ MNS IOS 15189:2015/ -ийн 5.1.1-д “Лаборатори нь хүний нөөцийн менежментийн журам болон бүх ажилтнууд нь шаардлагад нийцсэнийг гэрчлэх бүртгэлтэй байна”, 5.1.2-т “... Мэргэшил нь шаардлагатай зохих боловсрол, сургалт, туршлага, харуулсан ур чадварыг тусгах ба гүйцэтгэх үүргийн онцлогт тохирсон байвал зохино. Шинжилгээний лавлагаа бүхий дүгнэлт гаргах ажилтан нь зохих онол, практикийн мэдлэг, туршлагатай байна”^[4], 5.7.1-д “Лаборатори нь эрх бүхий ажилтан шинжилгээний үр дүнд хяналт шинжилгээ хийж баталгаажуулан эцсийн байдлаар үр дүнг гаргах журамтай байх ...”^[5] гэж тус тус зааснаар В, С вирусын халдварын илрүүлэг, лабораторийн оношилгоо хийх этгээд нь хүний нөөцийн хувьд хэрхэн хангагдсан байх, шинжилгээний хариуг ямар этгээд хянан баталгаажуулж байх талаар тусгайлан журамлажээ.

13. Нэхэмжлэгч нь 2018 онд Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газраас зарласан “Элэгний В, С вирусын ачаалал тоолох лаборатори”-ийн сонгон шалгаруулалтад оролцсон боловч “хүний нөөц хангалтгүй” болон бусад шалтгаанаар татгалзсанд^[6] 2018 оны 06 дугаар сарын 13-ны өдөр хүсэлт гаргаж, уг хүсэлтдээ “... хүний нөөц хангалтгүй, зөвлөх мэргэжилтэнгүй гэсэн зөрчлийг амралтаа авсан байсан лабораторийн их эмч Д овогтой Ц амралтын хугацаа дуусаж, ажилдаа эргэж орсон ...”^[7] гэсэн болон бусад зөрчил арилгасан талаар хүсэлт гаргасны үндсэн дээр Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газартай 2018 оны 09 дүгээр сарын 14-ний өдөр “Оношлогоо шинжилгээний тусламж, үйлчилгээ үзүүлэх, худалдан авах 06/23 дугаартай гэрээ”^[8], 2019 онд “Хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагаас эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг худалдан авах гэрээ’’-г Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газартай байгуулж ажиллаж байсан боловч хариуцагч нараас 2019 оны 06 дугаар сарын 12-ны өдөр нэхэмжлэгч “Э А Б” ХХК-ийн “Ай Ти” лабораторид хийсэн хяналт шалгалтын явцад тус лабораторид Д.Ц  лабораторийн эмчээр ажилладаггүй^[9], лабораторийн эмч байхгүй учир Элэгний В, С вирусийн идэвхжил тодорхойлох шинжилгээний хариуг лабораторийн мэргэшлийн эмч бус, харин дотрын эмч мэргэжилтэй (гүйцэтгэх захирал) Н.Б хянан баталгаажуулдаг^[10], мөн лаборант Э.Н нь “Ачтан” эмнэлгийн лабораторид ажиллахын зэрэгцээ 2019 оны 02 дугаар сараас үндсэн ажлын зэрэгцээ давхар ажилласан зэрэг нь  тогтоогдсон байна.

14. Гэтэл давж заалдах шатны шүүх “... Хэдийгээр Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвийн 2020 оны 02 дугаар сарын 20-ны өдрийн 219 дүгээр албан бичигт “... нэхэмжлэгч “Э А Б” ХХК-ийн захирал Н.Б нь Анагаахын шинжлэх ухааны үндэсний их сургуулийн 2014 оны А/144 дүгээр тушаалаар дотор судлалын үндсэн мэргэжил эзэмшсэн талаарх мэдээлэл эмнэлгийн мэргэжилтний мэдээний санд бүртгэлтэй, лаборант Э.Н нь мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл болон үндсэн болон төрөлжсөн мэргэжлээр сурч төгссөн талаар мэдээлэл эмнэлгийн мэргэжилтний мэдээний санд бүртгэгдээгүй” гэсэн, мөн лабораторийн их эмч гэх Д.Ц “... “Э А Б” ХХК-д ажиллаж байгаагүй, н.Н надад хүсэлт тавьж, манай хүмүүсийг сургаад өг гэж хэлсэн. Түүнээс биш сар бүр цалин авдаг байнгын ажилтан байгаагүй, зөвлөх үйлчилгээ үзүүлснийхээ хариуд мөнгө авсан” гэж мэдүүлсэн, лаборант Э.Н нь “Ачтан” эмнэлгийн лабораторид ажилладаг ба 2019 оны 02 дугаар сараас үндсэн ажлын зэрэгцээ давхар ажилладаг зэргээс үзвэл тус компани нь лабораторийн их эмч байхгүй, мэргэжлийн хүний нөөц хангалтгүй гэж үзэж болохоор байна ... гэж хүний нөөцийн талаар зөрчил байгааг зөв дүгнэсэн атлаа “... (хариуцагч) В, С вирусийн идэвхжил тодорхойлох шинжилгээ хийх гэрээг нэхэмжлэгчтэй байгуулсан атлаа одоо хүний нөөц хангалтгүй гэх үндэслэлээр буруутгаж байгаа нь ойлгомжгүй ...” гэсэн нь үндэслэлгүй, хариуцагчийн хувьд зөрчлийг арилгасан талаар нэхэмжлэгчийн удаа дараагийн хүсэлт, хавсаргасан баримтад тулгуурлан гэрээ байгуулсан бөгөөд хяналт шалгалтаар хожим энэхүү зөрчил дахин илэрсэн нь хариуцагчийн буруу биш, нөгөө талаас нэхэмжлэгчийг хууль тогтоомжоор тавигдах шаардлагыг хангаж ажиллах үүргээс чөлөөлөхгүй юм.

15. Хоёр. Эрүүл мэндийн сайдын 2018 оны А/196 дугаар тушаалын хавсралтаар батлагдсан “Хепатитын В, С вирусын халдварын илрүүлэг, лабораторийн оношилгоо хийх заавар”-ын Долоо-д “Шинжилгээ бүрийн чанарын хяналтыг зохих стандартын дагуу тогтмол хийж, баримтжуулсан байна”, “Эрүүл мэндийн лаборатори Чанар ба чадавхид тавигдах шаардлага” стандарт/ MNS IOS 15189:2015/ -ийн 5.6.2-т “Лаборатори нь зорилтот чанарын түвшиндээ хүрсэн чанарын хяналтын журам боловсруулна”, 5.6.3-т “Лаборатори нь шинжилгээний тогтолцоонд өвчтөний аль болох төсөөтэй хэлбэрийн чанарын хяналтын материалыг хэрэглэнэ. Чанарын хяналтын материалыг өвчтөнд үзүүлэх алдаатай үр дүнгийн хор хөнөөлийн хүчин зүйлс болон шинжилгээний журмын тогтвортой байдалд тулгуурлаж тодорхой давтамжтайгаар шинжилнэ” гэж заажээ.

16. Хариуцагчийн зүгээс “шинжилгээний чанарын хяналтын стандартын дагуу тогтмол хийж баримтжуулаагүй” гэх зөрчил гаргасан гэх үндэслэлээ “... шинжилгээг хийхдээ шинжилгээний дотоод хяналт, стандарт баримтжуулалт гэдэг нь үйлдвэрлэгч нь зөвшөөрөөгүй оношлуурыг авч шинжилгээ хийсэн бол стандарт урвалд оруулж хянаж байдаг. Лаборатори нь мэргэжлийн хүн байхгүй учир хяналтын муруй хийгдсэн зүйл байгаагүй ...” гэж тайлбарласан; нэхэмжлэгч талаас “... манай лаборатори шинжилгээний чанарын хяналт хийх хугацааг өөрсдийн компанийн “Чанарын дотоод хяналтын журам”-ын дагуу сар тутам байхаар зохион байгуулж байсан атал биднийг огт хяналт хийж байгаагүй мэтээр шууд буруутгасанд гомдолтой байна. Түүнчлэн үйлчлүүлэгчийн шинжилгээний хариуг урьдчилсан эмнэл зүйн онош гаргасан мэргэжлийн эмч давхар хянаж, шинжилгээний хариутай тохирч байгаа эсэхийг шалгадаг ...”, шүүх хуралдаанд гэрчээр асуугдсан эмч Янжиндулам нь^[11] “... хяналт хийж байсан хөтөлсөн журнал байсан ...”^[12] гэсэн боловч дотоод хяналтын талаар журам тогтоож, мөрдөж ажиллаж байсан талаар нотлох баримт гаргаж мэтгэлцээгүй, тухайн хяналт шалгалтад оролцсон эмч Г.С-г гэрчээр асуухад “(чанарын шалгалт хийдэггүй нь хяналт шалгалтын явцад) батлагдсан ..., тухайн үед үзүүлж харуулах юм байгаагүй^[13] зэргээр нэхэмжлэлийн энэ үндэслэл үгүйсгэгдэж байх тул уг зөрчлийг тогтоосон хариуцагчийн актын холбогдох хэсэг хууль зөрчөөгүй, давж заалдах шатны шүүх нэхэмжлэлийг хангаж шийдвэрлэхдээ энэ асуудлаар огт дүгнэлт хийгээгүй нь буруу юм.

17. Гурав. Эрүүл мэндийн сайдын 2018 оны А/196 дугаар тушаалын хавсралтаар батлагдсан “Хепатитын В, С вирусын халдварын илрүүлэг, лабораторийн оношилгоо хийх заавар”-ын Долоо-д “Лаборатори бүр сорьц болон шинжилгээтэй холбоотой бүх бүртгэл, маягт, хариу, шинжилгээний протокол, бусад шаардлагатай баримт бичгийг баримтжуулан хадгалсан байна”, “Эрүүл мэндийн лаборатори Чанар ба чадавхид тавигдах шаардлага” стандарт/ MNS IOS 15189:2015/ -ийн 4.13-т “Лаборатори нь чанарын ба техникийн бүртгэлийг тодорхойлох, цуглуулах, индексжүүлэх, харьцах, хадгалах, бүртгэх, өөрчлөлт оруулах, аюулгүй устгах талаар баримтжуулсан журамтай байна. Шинжилгээний чанарт нөлөөлөх үйл ажиллагаа тус бүрийг гүйцэтгэхийн хамт бүртгэлийг нь хөтөлдөг байна”^[14] гэж тус тус заажээ.

18. Хариуцагчийн зүгээс хяналт шалгалтын явцад “5. Гепатитын С вирусын идэвхижил тодорхойлох шинжилгээний (нуклейн хүчил ялгах болон полигразын гинжин урвал хийх) тоног төхөөрөмжийн цахим логуудыг гаргаж өгч чадаагүй. 6. Гепатитын С вирусын идэвхжил тодорхойлох шинжилгээний (нуклейн хүчил ялгах болон полигразын гинжин урвал хийх) лабораторийн нарийвчилсан бүртгэл байхгүй”^[15] гэсэн хоёр тусдаа зөрчил тодорхойлсон боловч маргаан бүхий актад “В, С вирусийн болон полигразын гинжин урвал хийсэн тоног төхөөрөмжийн цахим бүртгэл байхгүй” гэсэн зөрчлийг тусгасан^[16]; анхан шатны шүүх хуралдаанд хяналт шалгалтыг хэрэгжүүлэх явцад дээрх цахим бүртгэлийг шаардсан боловч нэхэмжлэгчийн зүгээс гаргаж өгөөгүй^[17] гэж тайлбарлах боловч хавтаст хэрэгт “Ай Ти” лабораторийн Молекул биологийн шинжилгээний цахим бүртгэл С болон В вирусын англи хэл болон монгол орчуулгатай авагджээ[18].

19. Тиймээс нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн анхан шатны шүүх хуралдаан дээр “... Цахим бүртгэл гэдэг нь тоног төхөөрөмжөөрөө компьютерт холбогдоод гарч ирдэг. Тухайн үед Э.Н лаборант журналаа харуулаад Д.Н буюу ажлын хэсгийн дэд даргад цахим логоо хуулж өгсөн. Иймд 2019 оны 07 дугаар сарын 05-ны өдрийн шалгалтын тайланд огт цахим логгүй гэдэг зөрчил мэдүүлээгүй харин цахим логоо гаргаж өгч чадаагүй гэж тусгасан байгаа. Цахим бүртгэлийг молекул биологийн шинжилгээний бүртгэлд гээд В, С вирусийг Монгол, Ангил хэл дээр баримт гаргаж өгсөн. ...”^[19] гэж мэтгэлцсэнийг үгүйсгэх тайлбар, баримт хариуцагчаас гаргаж өгөөгүй учир энэ зөрчлийг үйлдсэн гэж нэхэмжлэгчийг буруутгасан нь үндэслэлгүй, шүүхүүд энэ асуудлаар мөн дүгнэлт хийгээгүй юм.

20. Дөрөв. Актад дурдсан “шинжилгээний мэдрэг чанар хангалтгүй тоног төхөөрөмжөөр, үйлдвэрлэгчийн зааврыг зөрчиж шинжилгээ хийсэн”, “шалгалтын явцад хяналтын дээжид хийсэн шинжилгээ алдаатай гарсан” гэх зөрчлүүд нь хоорондоо уялдаа холбоотой бөгөөд хавтаст хэрэгт авагдсан баримтын хүрээнд бүрэн тогтоогдсон гэж үзэх боломжгүй байна.

21. Эрүүл мэндийн сайдын 2018 оны А/196 дугаар тушаалын хавсралтаар батлагдсан “Хепатитын В, С вирусийн халдварын илрүүлэг, лабораторийн шинжилгээ хийх заавар”-ын Долоо-д “Хепатитын В, С вирусийн анхан шатны илрүүлэг шинжилгээ, илрүүлгийн нэмэлт шинжилгээ, вирусийн идэвхжил тодорхойлох шинжилгээг in vitro diagnostic (IVD) сертификат бүхий тоног төхөөрөмж, оношлуураар үйлдвэрлэгчийн зааврын дагуу хийх ба шаардлагатай стандарт ажиллагааны зааврыг боловсруулан ажиллагсдад танилцуулж, гарын үсгээр баримтжуулан дагаж мөрдөнө”^[20] гэж, Эрүүл мэндийн сайдын 2018 оны “Заавар батлах тухай” А/288 дугаар тушаалын хавсралтаар батлагдсан “Гепатитын С вирус халдварын илрүүлэг, тандалт, оношилгоо эмчилгээний заавар”-ын 4.2-т “...  шинжлүүлэгчийн цусанд 20 IU/ml буюу түүнээс дээш хэмжээний ХСВ-РНХ байхад олж илрүүлэх чадвартай өндөр нарийвчлалтай тоног төхөөрөмжөөр, бэлтгэгдсэн мэргэжлийн боловсон хүчний нөөц бүхий лабораторид олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн оношлуур, урвалж, стандарт, хяналт ашиглан хийнэ ...”^[21] гэж тус тус зааснаар Хепатитын В, С вирусийн шинжилгээг стандартын шаардлага хангасан өндөр нарийвчлалтай  тоног төхөөрөмж дээр олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн оношлуур, урвалж, стандарт, хяналт ашиглан үйлдвэрлэгчийн зааврын дагуу хийж гүйцэгтэх үүрэгтэй.

22. Нэхэмжлэгчийн хувьд “Итгэл эрүүл мэнд” ХХК-тай 2016 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр байгуулсан “Лабораторийн тоног төхөөрөмж урвалж нийлүүлэх гэрээ”^[22]-ний дагуу нийлүүлсэн Оросын Холбооны Улсын “ДНК-Технология” компанийн үйлдвэрлэсэн Дтлайт 4s1, Тайвань улсын “Зинекстс” компанийн үйлдвэрлэсэн Magpurix 12А гэх тоног төхөөрөмжийг шинжилгээнд ашигладаг бөгөөд энэхүү төхөөрөмжийн талаар: “Э А Б ХХК”-ийн “Ай Ти” лабораторийн шинжилгээний үйл ажиллагаандаа ашиглаж байгаа Дтлайт 4s1 төхөөрөмж болон Magpurix төхөөрөмжөөр Италийн Сакас гэдэг урвалж бодистой харилцан идэвхжиж шинжилгээ хийх бүрэн чадвартай ба харин ч энэ төхөөрөмж нийцэлтэй ажилласнаар Итали улсын “Сакас биотехноложис” ХХК-ийн оношлуур нь Эрүүл мэндийн сайдын заавраар баталсан 20 IU/ml-ээс доошоо хэмжээнд үзүүлдэг нь тогтоогдсон. Нэмэлтээр хариуцагчаар сонгон шалгаруулалтын материалыг гаргаж өгсөн. Уг материалд Дтлайт 4s1 төхөөрөмж болон Magpurix төхөөрөмжүүд нь “Сакас биотехноложис” ХХК-ийн гаргасан оношлууртай нийцэлтэй ажиллаж байгаа ба давуу талтай гэдгийг тодорхой бичиж өгсөн” гэжээ.

23. Харин хариуцагч нараас “... “Ай Ти” лаборатори нь шинжилгээний мэдрэг чанар хангалтгүй тоног төхөөрөмжөөр, үйлдвэрлэгчийн зааврыг зөрчиж шинжилгээ хийсэн нь хоёр удаагийн хяналт шалгалтын дүнд дараах баримтаар тогтоогдсон. Хяналт, шалгалтын явцад HCV -ийн хяналтын дээжид хийх шинжилгээний Сорьц С-ийн байх ёстой утга 22±7, 12-71,2 IU/mL байх ёстой байтал 0 IU/mL гэж буруу үр дүн гарсан. Энэ нь тус лабораторийн HCV тоолох шинжилгээний мэдрэг чанар хангалтгүй, улмаар бага вирусийн ачаалалтай хүнийг эрүүл гэж гаргах (False negative) эрсдэлтэй байгааг харуулж байна. HBV-ийн Сорьц-А 1950 IU/mL зөвшөөрөгдөх интервалын хэмжээ 616,6-6165,9 IU/mL байх ёстой байхад 33 IU/mL гэж гаргасан нь 2 логоор зөрж байна. Энэ нь HBV-ийн шинжилгээний мэдрэг чанар мөн хангалтгүй байгааг харуулж байгаа бөгөөд эмчилгээний удирдамжид заасны дагуу эмчилгээ хийхэд эмчийг төөрөгдүүлэх аюултай. Мөн тус лаборатори нь өөрийн хэрэглэж буй “Сакас биотехноложис” ХХК-ийн HBV Real TM Quant Dx, HCV Real TM Quant DX оношилгооны цомгуудын заавар дээр ашиглахыг зааж өгсөн ПГУ-ын төхөөрөмжийн жагсаалтад байхгүй байгаа ДНХ-Технология компанийн DNА-Тесhnology DT-Lite4 багажийг уг цомогтой хамтатган ашигласан нь үйлдвэрлэгчийн зааврыг зөрчсөн ...” хэмээн үндэслэлээ тайлбарлан маргажээ.

24. Хавтаст хэрэгт авагдсан, эрх бүхий байгууллагуудын санал, дүгнэлт зэрэг баримтаас үзэхэд: Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвөөс Эрүүл мэндийн яамны Эм үйлдвэрлэл, технологийн газарт хүргүүлсэн 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн 10/884 дугаартай “Тайлбар хүргүүлэх тухай” албан бичигт “... Оросын Холбооны Улсын “ДНК-Технологи” компанийн үйлдвэрлэсэн “DT prime” “DT Lite” Полимеразын гинжин урвал олшруулах, илрүүлэх төхөөрөмж нь ХСВ, ХВВ-ийн нуклейн хүчил тоолох, ХСВ-ийн хэв шинж, бэлгийн замаар дамжих халдварын 13 үүсгэгч, хүний полилома вирус 2, 4, 15, 21 хэв шинж, удам зүй, сүрьеэ зэрэг 70 гаруй шинжилгээ хийх хүчин чадалтай, 3 компанийн оношлуур ашигладаг ... Италийн Sacace biotechnologies оношлуурын мэдрэг чанар 1000 мкл ийлдэснээс ялгавал HCV-13 IU/ml, HBV-7 IU/ml ... молекул биологийн шинжилгээ хийхэд зориулагдсан, нэлээд улс оронд нэвтэрч ашиглаж байгаа, оношлуурууд нь үйлдвэрийн чанарын шаардлага хангасан CE-IVD оношлогооны зориулалттай, эдийн засгийн хязгаарлагдмал нөөцтэй улсад ашиглахаар урвалж, оношлуурын үнэ хямд юм ...”^[23] гэж; Эрүүл мэндийн яамны Лабораторийн мэргэжлийн салбар зөвлөлөөс Эрүүл мэндийн яамны Эм үйлдвэрлэл, технологийн газарт хүргүүлсэн 2019 оны 10 дугаар сарын 10-ны өдрийн “Тайлбар хүргүүлэх нь” бичгийн хавсралт, дүгнэлт хэсэгт “... 1. Оросын Холбооны Улсын “ДНК-Технологи” компанийн үйлдвэрлэсэн “DT prime” “DT Lite” тоног төхөөрөмжийг уг технологийн зааварт заагдсан, шаардлагад нийцсэн оношлууртай хослуулан хэрэглэхэд Эрүүл мэндийн сайдын 2018 оны А/196 дугаар тушаалаар баталсан “Хепатитын В, С вирусийн халдварын илрүүлэг, лабораторийн шинжилгээ хийх заавар”-ын дагуу оношилгоо, эмчилгээний хяналтад ашиглах боломжтой ...”^[24] гэх тайлбарыг тус тус хүргүүлсэн байна.

25. Эдгээр дүгнэлтийг үндэслэн Эрүүл мэндийн яамны 2010 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдрийн 8/4755 дугаартай албан бичгээр нэхэмжлэгч “Э А Б” ХХК-д^[25], мөн яамны 2010 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдрийн 8/4756 дугаартай албан бичгээр Эрүүл мэндийн даатгалын газарт^[26] тус тус хүргүүлэхдээ уг тоног төхөөрөмжийн талаар “... Олон улсын чанарын удирдлагын тогтолцооны ISO 9001 болон 90001:2000 стандартад тулгуурлагдан боловсруулагдсан, эмнэлгийн төхөөрөмжид зориулсан тусгай шаардлага бүхий олон улсын ISO13485-г хангасан гэрчилгээтэй, CE-IVD тэмдэгтэй, ХСВ, ХВВ-ийн нуклейн хүчил тоолох болон ХСВ-ийн хэв шинж, бэлгийн замаар дамжих халдварын 13 үүсгэгч, хүний полилома вирус 2, 4, 15, 21 хэв шинж, удам зүй, сүрьеэ зэрэг 70 гаруй шинжилгээ хийх хүчин чадалтай, нээлттэй системтэй ...” хэмээн дурджээ.

26. Дээрхээс дүгнэвэл, нэхэмжлэгчийн шинжилгээнд хэрэглэж буй Оросын Холбооны Улсын “ДНК-Технологи” компанийн үйлдвэрлэсэн “DT Lite” төхөөрөмжийн хувьд олон улсын стандартын шаардлага хангасан боловч Тайвань улсын “Зинекстс” компанийн үйлдвэрлэсэн Magpurix 12А гэх тоног төхөөрөмжийн хувьд шаардлага хангасан талаар эрх бүхий байгууллагын дүгнэлт хавтаст хэрэгт авагдаагүй; мөн эдгээр тоног төхөөрөмж нь нэхэмжлэгчийн хэрэглэж буй оношлууртай нийцэлтэй ажилладаг эсэх, үйлдвэрлэгчийн зааварт нийцэж буй эсэх нь тусгай мэргэжлийн мэдлэг шаардагдах асуудал буюу шүүх хавтаст хэрэгт авагдсан баримтын хүрээнд нэхэмжлэгч нь “үйлдвэрлэгчийн зааврыг зөрчиж шинжилгээ хийсэн” эсэх асуудлаар дүгнэх боломжгүй, шүүхийн шинжлэн судлах хүрээнээс хэтэрчээ.

27. Хэдийгээр давж заалдах шатны шүүх Эрүүл мэндийн яамны дээрх албан бичигт дүгнэлт хийж, төхөөрөмжийг шаардлага хангасан талаар үндэслэлтэй дүгнэсэн ч хариуцагч нараас зөрчил гэж үзсэн “үйлдвэрлэгчийн зааврыг зөрчиж шинжилгээ хийсэн” гэх асуудлыг хөндөлгүй орхигдуулсан; анхан шатны шүүх маргаан бүхий актыг түдгэлзүүлсэн нь зөв боловч эдгээр асуудалд мөн үнэлэлт дүгнэлт өгөөгүй, харин зөрчлийн тэмдэглэл болон актад огт тусгагдаагүй зүйл болох тухайн төхөөрөмж нь “бүрэн”, эсхүл “хагас” автомат эсэхийг тодруулахаар шийдвэрлэсэн нь учир дутагдалтай болжээ.

28. Тав. Төрийн хяналт, шалгалтын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.10-т “Улсын байцаагчийн тодорхой бүрэн эрхийг захиргааны тухайн хяналтын хууль тогтоомжоор тогтооно” гэж, Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.3-т “Эрүүл мэндийн даатгалын улсын байцаагч дараах эрх, үүрэгтэй:” гээд 17.3.3-т “эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанар, зардлын төлбөр, үр дүнд хяналт тавих, дүгнэлт гаргах, зөвлөмж өгөх;” 17.3.4-т “холбогдох стандарт, удирдамжийг зөрчиж даатгуулагчийн эрүүл мэндэд хохирол учруулах, хууль бус төлбөртэй эмчилгээ, тусламж, үйлчилгээ үзүүлэх зэргээр зөрчил гаргасан албан тушаалтанд хууль тогтоомжид заасан хариуцлага хүлээлгэх, шаардлагатай тохиолдолд эрх бүхий байгууллагаар шийдвэрлүүлэх;” гэж; Зөрчлийн тухай хуулийн 10.19 дүгээр зүйлд “Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хууль зөрчих” зөрчлийг тодорхойлж, 10.19 дүгээр зүйлийн 2-т “Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага хуульд заасан үүргээ биелүүлээгүй бол учруулсан хохирол, нөхөн төлбөрийг гаргуулж хүнийг хоёр зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг хоёр мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэж заасан боловч Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.8 дугаар зүйлд “Зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны харьяалал” тогтоохдоо уг зүйлийн 6-д “Дараахь эрх бүхий албан тушаалтан доор дурдсан харьяаллын дагуу зөрчлийг шалган шийдвэрлэнэ:” гээд 6.10-т мэргэжлийн хяналтын улсын байцаагчид Зөрчлийн тухай хуулийн 10.19 дүгээр зүйлийн зөрчлийг шалгаж, хариуцлага тооцох эрхийг мэргэжлийн хяналтын улсын байцаагчид олгожээ.

29. Тодруулбал, Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулиар эрүүл мэндийн даатгалын байцаагч нь эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага холбогдох хууль, журам, стандартад нийцүүлж үйл ажиллагаа явуулж буй эсэх асуудлаар хяналт шалгалт хийх эрхтэй хэдий ч Зөрчлийн тухай хуульд заасан зөрчил тогтоох, хохирол нөхөн төлбөр гаргуулах, хариуцлага тооцох бүрэн эрхийг мэргэжлийн хяналтын улсын байцаагчид тусгайлан олгосон бөгөөд хариуцагчид эрүүл мэндийн даатгалын сангаас гаргасан зардлыг нөхөн төлүүлэхээр акт тогтоох эрхтэй эсэх нь эргэлзээтэй учир маргаан бүхий актыг түдгэлзүүлсэн анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээх нэг үндэслэл болов.

30. Зургаа. Хариуцагч нараас “... Эрүүл мэндийн сайдын 2018 оны А/196 дугаар тушаалын нэгдүгээр хавсралтаар баталсан “Хепатитын В, С вирусийн халдварын илрүүлэг, лабораторийн шинжилгээ хийх заавар”-ын 2.2-т “... шинжилгээнд хамрагдах Улаанбаатар хотын үйлчлүүлэгч сонгогдсон лабораторид өөрийн биеэр очиж шинжилгээнд хамрагдана” гэж заасан бөгөөд энэхүү заалт нь нийслэл хотод сорьц тээвэрлэхийг хориглосон зохицуулалт юм. Гэтэл “Э А Б” ХХК-ний лаборатори нь Улаанбаатар хот дотор дүүрэг болон өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдэд иргэдийн сорьцыг авч тээвэрлэн (дээрх) заалтыг ноцтой зөрчсөн ...” гэж актын нэг үндэслэлээ тайлбарлаж байгаа ч шалгалтын тайлан^[27], маргаан бүхий актад^[28] энэ талаар тусгаагүй учир шүүх энэ талаар дүгнэлт өгөх шаардлагагүй гэж үзлээ.

31. Түүнчлэн маргаан бүхий захиргааны актад “Хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагаас эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг худалдан авах гэрээ”-ний 6.2.2, 6.2.3 дахь заалтыг баримталсан ч хариуцагч нараас хяналтын шатны шүүх хуралдаан дээр “Захиргааны гэрээ цуцлах эрх зүйн харилцаа явагдаагүй” гэж тайлбарласан учир Захиргааны ерөнхий хуулийн 56 дугаар зүйлд заасан захиргааны гэрээ цуцлах эрх зүйн зохицуулалттай холбогдуулж хууль зүйн дүгнэлт өгөх шаардлагагүй юм. 

32. Иймд, дээр дурдсан үндэслэлээр хариуцагч нарын хяналтын журмаар гаргасан гомдлын зарим хэсгийг хангаж, давж заалдах шатны шүүхийн магадлалыг хүчингүй болгож, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээх нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн тогтов. 

33. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 127 дугаар зүйлийн 127.1, 127.2.3 дахь хэсэгт заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдрийн 160 дугаар магадлалыг хүчингүй болгож, Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 128/ШШ2020/0772 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээсүгэй.

2. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.3-т зааснаар хариуцагч тэмдэгтийн хураамж төлөөгүйг дурдсугай.

3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 127 дугаар зүйлийн 127.5-д зааснаар Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны тогтоол нь шүүхийн эцсийн шийдвэр байх бөгөөд тогтоолд гомдол гаргахгүй болохыг дурдсугай. 

 

 

                            ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                                  Х.БАТСҮРЭН

                      ТАНХИМЫН ТЭРГҮҮН, ШҮҮГЧ                                 Ч.ТУНГАЛАГ

                       ШҮҮГЧИД                                                                   П.СОЁЛ-ЭРДЭНЭ

                                                                                                           Ц.ЦОГТ

                                                                                                                                                М.БАТСУУРЬ