И.З-ын нэхэмжлэлтэй

иргэний хэргийн тухай

Монгол Улсын Дээд шүүхийн Танхимын тэргүүн Х.Сонинбаяр даргалж, шүүгч Г.Алтанчимэг, П.Золзаяа, Г.Цагаанцоож, Х.Эрдэнэсувд нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн танхимд хийсэн хяналтын шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар     

Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдрийн 101/ШШ2017/00909 дугаар шийдвэртэй,  

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн  2017 оны 5 дугаар сарын 01-ний өдрийн  1047 дугаар магадлалтай,

И.З-ын нэхэмжлэлтэй,

Д.Ц, М.Г нарт холбогдох,                                  

54.041.600 төгрөг гаргуулах тухай маргаантай хэргийг,

Хариуцагч М.Г, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Энхтүвшин нарын  гаргасан гомдлыг үндэслэн

Шүүгч Г.Алтанчимэгийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

Нэхэмжлэгч И.З шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ: Миний бие 2015 оны 9 дүгээр сарын 12-ны өдөр М.Г, түүний нөхөр Д.Ц нарт 50.000.000 төгрөгийг нэг сарын хугацаатай, сарын 15 хувийн хүүтэй зээлдүүлсэн. Миний бие эдгээр хүмүүсийг урьд нь таньж мэдэхгүй, манай найз Ц.Туул манай найзуудад мөнгө зээлдүүлээч, итгэлтэй хүмүүс, мөнгийг чинь удаахгүй өгчих хүмүүс гэж хэлэхэд нь итгээд, зээлдүүлэхдээ Баянзүрх дүүрэг, 10-р хороо, Улаанхуаран, 1-р гудамж 124 тоот, 40.6 м.кв, үйлчилгээний зориулалттай объект, Баянзүрх дүүрэг, 10-р хороо, Улаанхуаран, 1-р гудамж 124 тоот, 62.3 м.кв, үйлчилгээний зориулалттай объект, Баянзүрх дүүрэг, 10-р хороо, Улаанхуаран, 1-р гудамж 124 тоот, 56 м.кв, гараашийн зориулалттай объект, Сонгинохайрхан дүүргийн 1-р хороо, толгойт 73 гудамжны 8а тоот 305 м.кв газар, Сонгинохайрхан дүүргийн 1-р хороо, толгойт 73 гудамжны 8а тоот 84.5 м.кв хувийн сууц гараашийн зориулалттай объектуудыг тус тус барьцаа болгон, барьцаат зээлийн гэрээ хийж, нотариатаар батлуулсан. Ингээд М.Г, Д.Ц нар 2015 оны 11 дүгээр сарын сүүлээр гэхэд зээл, хүүтэйгээ нийлээд 57.000.000 төгрөгийг төлж барагдуулсан. Харин алданги гэж 8.000.000 төгрөг тооцогдон үлдсэн.

Тэгээд М.Г, Д.Ц нар надаас дахин 5.700.000 төгрөг зээлж, мөн 52 адуу авсан. Бэлэн мөнгө болон алданги 13.700.000 төгрөг, махны үнэ 40.341.600 төгрөг, нийт 54.041.600 төгрөгийг төлөхөөр 2016 оны 01 дүгээр сарын 05-ны өдөр баталгаа гаргах нь гэсэн баримт үйлдэж, нотариатаар батлуулсан. Түүнээс хойш миний бие мөнгөө нэхэхэд ямар нэгэн шалтаг хэлсээр ирсэн.

Иймд, М.Г, Д.Ц нараас 54.041.600 төгрөгийг гаргуулж өгнө үү гэжээ.

Хариуцагч Д.Ц шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Миний бие эхнэр М.Г-гийн эгч Туулын хамтаар И.З-аас 2015 оны 9 дүгээр сарын 12-ны өдөр 50.000.000 төгрөгийг 1 сарын хугацаатай 5 хувийн хүүтэй зээлнэ гэж ярьсан боловч мөнгө өгөхдөө 15 хувийн хүүтэй бодож өгсөн. И.З нь бидний гэрээнээс хятад түншийн утасны дугаар, Их чулуут ХХК-ийн захирал Болдын утасны дугаарыг бидэнд хэлэлгүй хулгайгаар авч утсаар ярьж, холбоо барьж бидний ажилд хүндрэл учруулж, бизнесийг үгүй болгож, Хятадад очсны дараа нядалгааны адуу амьдаар зарж, Манжуурын мал эмнэлэг хорио цээрийн газраас Сүхээгийн компанийн үйл ажиллагааг зогсоосноос эдийн засгийн хохирол учруулсан. Зээлсэн 50.000.000 төгрөгийг бид төлсөн. И.З-ын 52 адууны асуудлыг би мэдэхгүй, энэ яриаг хийхэд И.З, н.Барсаа, н.Туул, М.Г нар ярилцаж хийсэн. Өөрсдөө ярьсан учраас би зөвшөөрөхгүй. Бидний ажил бизнест хөндлөнгөөс оролцож эдийн засгийн хямралд оруулж, сэтгэл санааны хүнд байдалд оруулсан И.З-т маш их гомдолтой байна гэжээ.

Хариуцагч М.Г шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа:  Д.Ц бид хоёр И.З-аас 2015 оны 9 дүгээр сарын 12-нд 50.000.000 төгрөг 1 сарын хугацаатай 15 хувийн хүүтэй зээлсэн нь үнэн. Гэхдээ н.Туул эгч И.З-аас 5 хувийн хүүтэй мөнгө авч өгөхөөр ярьсан боловч зээлэхдээ 15 хувь болгосон. 2015 оны 11 дүгээр сарын сүүлээр 57.000.000 төгрөг төлсөн. 8.000.000 төгрөгийг 2015 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрөөс хойшхи хүү гэж нэхэмжилж байгаа байх ойлгож байна, энэ мөнгийг төлөхгүй. Харин 5.000.000 төгрөгийг 2015 оны 11 дүгээр сарын үед Дорнод аймгаас Хятад улс руу мах гаргах гэж байх үедээ зээлсэн нь үнэн ба уг 5.000.000 төгрөгийг төлнө, харин 700.000 төгрөгийн зөрүү гарч байна, энэ мөнгийг би аваагүй учир төлөхгүй. Манай Төгс буянт трейд ХХК БНХАУ-ын ИХЭ ХХК-тай 200 адууны мах худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулсан байсан. 

Манай нөхөр Д.Ц байсан ч энэ ярианд оролцуулаагүй. Би И.З-аас 48 тооны адуу худалдаж аваагүй, худалдан авах талаар хийсэн гэрээ хэлцэл байхгүй. Хятад руу өөрийн байгуулсан гэрээн дээр оруулж өгсөн нь үнэн. Ингээд И.З-ын 50 адууг н.Барсаа гэх залуу нядалгаанд оруулсан, И.З ч өөрөө хамт байлцсан. 2 адууг амьдаар нь зарсан гээд хасч тооцсон. Уг 48 адууг нядлахад 5 120 кг болсон. Үүнээс 21.5 кг-ыг өөрсдөө зарж мөнгөө авсан, 103 кг-ыг толгойн мах, мөн 2 адууны махыг хасч тооцсон. 4 995.5 кг махны тооцоотой болсон. Манай 1 кг хятадын 2 жинтэй тэнцдэг юм. Гэрээгээр 1 жин буюу манайхаар 0.5 кг-ыг 20 юаниар худалдах гэрээтэй байсан боловч 1 жинг 11 юань, манайхаар 1 кг адууны махыг 22 юаниар тооцож надад мөнгийг өгсөн. Энэ мөнгийг тухайн үед өгөөгүй ба 2015 оны 11 дүгээр сарын сүүлээр очиж миний бие авсан нь үнэн. 4 995.5 кг х 22 = 109 901 юань болсноос 50 адууг х 1400 юань = 70 000 юанийг хил гаалиар нэвтрүүлэх, нядалгаа, хөргөгчний мөнгийг 1 адуунд 1 400 юань төлөх гэрээтэй учир суутгахад 39 901 юань болж байна. Үүн дээр би 50 адууны 244 юанийг тооцож 12 200 юанийг Болдод төлөх мөнгөнөөсөө хасч И.З-т өгье гэж тохирсон тул нэмнэ. Мөн адууны шир, нарийн гэдэс, бөөр, гэдэс, хэл, зүрх, яс зэрэг дайвар бүтээгдэхүүний 21 840 юанийг нэмээд 73 941 юанийг 312 төгрөгөөр тооцоход 23.069.592 төгрөгийг би төлнө. И.З-аас болж би маш их хохирсон. Махны мөнгөө авч би И.З-т зээлсэн 50.000.000 төгрөгөө 57.000.000 төгрөг болгож төлсөн. Би хүмүүсээс адуу авсан байснаа төлөөд одоо ямар ч төлөх боломжгүй болсон гэжээ.

Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдрийн 101/ШШ2017/00909 дугаар шийдвэрээр, Иргэний хуулийн 281 дүгээр зүйлийн 281.1, 232 дугаар зүйлийн 232.6, 476 дугаар зүйлийн 476.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан хариуцагч  М.Г, Д.Ц нараас 36.069.592 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч И.З-т олгож, нэхэмжлэлээс 17.972.008 төгрөгт холбогдох хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 57 дугаар зүйлийн 57.1, 60 дугаар зүйлийн 60.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 428.158 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч М.Г, Д.Ц нараас улсын тэмдэгтийн хураамжид 338.298 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгч И.З-т олгож шийдвэрлэжээ.

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 5 дугаар   сарын 01-ний өдрийн 1047 дугаар магадлалаар, Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдрийн 101/ШШ2017/00909 дүгээр шийдвэрийг хэвээр үлдээж, хариуцагч нарын гаргасан давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 162 дугаар зүйлийн 162.4 дэх хэсэгт зааснаар хариуцагч М.Г давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 338.298 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж шийдвэрлэсэн байна.

Хариуцагч М.Г, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Энхтүвшин нар  хяналтын журмаар гаргасан гомдолдоо: Шийдвэр, магадлалыг эс зөвшөөрч гомдол гаргаж байна. Хоёр шатны шүүх хэргийг шийдвэрлэхдээ хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй байна.

М.Г нь И.З-аас 52 ширхэг адууг аваагүй гэдэг нь баримтаар тогтоогдсон. Харин 2015 оны 9 дүгээр сарын 03-ны өдрийн хамтран ажиллах гэрээ хэлцлийг удирдлага болгосон нь ойлгомжгүй юм. Өөрөөр хэлбэл, Иргэний хуулийн 476 дугаар зүйлийн 476.3-т заасан хамтран ажиллах гэрээг бичгээр байгуулах тохиолдолд тусгах зүйл, үндэслэлийг тодорхой заасан байна.

Гэтэл хамтран ажиллах гэрээ гэдэг нь дээрх нөхцөлийг хангаагүй, талууд нь тодорхой байхад И.З-ын нэг тал болгон дүгнэсэн нь хуульд нийцээгүй юм. Төгс буянт трейд ХХК болон БНХАУ-ын ИХЭ ХХК-ийн байгуулсан адууны мах худалдах, худалдан авах гэрээг үндэслэн хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан байна гэж дүгнэсэн  явдал нь хуулийг буруу хэрэглэсэн гэж үзнэ. Энэ нь ИХЭ ХХК-ийн зүгээс болон бусад нөхцөл байдлын улмаас алдагдал, эрсдэлд ороход И.З-ын зүгээс хэрхэн хариуцлага хүлээх талаар тодорхойгүй нөхцөлийг үүсгэсэн байна. Төгс буянт трейд ХХК болон ИХЭ ХХК-ийн мах боловсруулах үйлдвэрийн хоорондын гэрээгээр маш тодорхой зохицуулсан байхад И.З нь дур мэдэн нядалгааны адуу амьдаар нь зарсан болно. Дээрх үйл баримт нь М.Г миний үйл ажиллагаанд саад учруулж  хохирол учруулж эхэлсэн.

Худалдах-худалдан авах гэрээгээр үүнийг нэг жинг 20 юаниар тооцсон. Гэтэл Монгол улсын 1 кг нь БНХАУ-ын 2 жинтэй тэнцдэг. 1 кг адууны махыг 22 юаниар тооцож өгсөн. Энэ бүх хариуцлага И.З-ын гэм буруутай ажиллагаанаас болон бусад нөхцөл байдлаас болсон. Энэ утгаараа Иргэний хуулийн 478 дугаар зүйлийн 478.1-д заасан үндэслэлийг харгалзан үзээгүй болно.

Мөн Иргэний хуулийн 478 дугаар зүйлийн 478.11-д заасан заалтыг хэрэглэх нь зүйд нийцэх юм. Иймд, шийдвэр, магадлалыг хүчингүй болгож, хэргийг дахин шийдвэрлүүлэхээр буцааж өгнө үү гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

Нэхэмжлэгч И.З нь М.Г, Д.Ц нарт холбогдуулан  махны үнэ 40.341.000 төгрөг, зээл 13.700.000 төгрөг, нийт 54.041.600 төгрөг гаргуулах шаардлага гаргасныг, хариуцагч нэхэмжлэлийн зарим хэсгийг зөвшөөрчээ.

Анхан болон давж заалдах шатны шүүх нэхэмжлэлийн зарим хэсгийг хангасан нь шийдлийн хувьд  зөв боловч, шүүх махны үнэ 40.341.000 төгрөг гаргуулах шаардлагын хувьд зохигчдын хооронд үүссэн эрх зүйн харилцааг зохицуулсан хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн байна.

Нэхэмжлэгч И.З нэхэмжлэлийн үндэслэлдээ, М.Г-гийн гарын үсэг бүхий 54.041.600 төгрөгийг 2016 оны 02 дугаар сарын 05-ны дотор төлнө гэх баталгааг заажээ.

Талуудын хооронд өмнө нь зээлийн гэрээ байгуулагдсан энэ гэрээний үүрэг буюу үндсэн зээл болон хүүг хариуцагч нар төлж барагдуулсан, харин хугацаа хэтрүүлсний алдангид 8.000.000 төгрөг төлөхөөр тохиролцсноос гадна нэмж 5.000.000 төгрөг зээлж, нийт 13.000.000 төгрөгийг хариуцагч төлөх үүрэгтэй болох нь хэргийн баримтаар тогтоогджээ.

Хоёр шатны шүүх дээрх  тохиролцоог зээлийн гэрээний харилцаа гэж үзэж, нэхэмжлэлийг хангасан нь  Иргэний хуулийн 281 дүгээр зүйлийн 281.1, 232 дугаар зүйлийн 232.6-д заасантай нийцсэн байна.

Харин нэхэмжлэгчийн БНХАУ руу адуу гаргаж махалж худалдсны үнэ 40.341.600 төгрөгийн тухайд, зохигчдын хооронд хамтран ажиллах гэрээ байгуулагдсан гэсэн хоёр шатны шүүхийн дүгнэлт хуульд нийцээгүй байна.

М.Г захиралтай Төгс буянт трейд ХХК болон БНХАУ-ын ИХЭ компанийн хооронд  200 ширхэг адууг улсын хилээр гаргаж, тэндээ махалж  худалдах гэрээг 2015 оны 9 дүгээр сарын 04-ний өдөр байгуулсан, адууг нийлүүлэх үед нэхэмжлэгч И.З өөрийн 50 адууг  хилээр гарган ИХЭ компанид худалдсан, худалдан авагч компани адууны нийт үнийг М.Г-д шилжүүлэн өгсөн үйл баримт тогтоогдсон тул нэхэмжлэгч Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1-д зааснаар өөрийн адууны үнийг хариуцагчаас шаардан авах эрхтэй тул энэ талаар шийдвэр, магадлалд өөрчлөлт оруулах нь зүйтэй  байна.

Махны үнийн тооцоог талуудын тайлбар, хэргийн баримтыг үндэслэн гаргасан анхан шатны шүүхийн буруутгах үндэслэл тогтоогдоогүй байна.

Зохигчдын хооронд хамтран ажиллах гэрээний харилцаа үүссэн, өөрөөр хэлбэл, эдлэх эрх,  гүйцэтгэх  үүргийг тодорхойлж, ашиг, алдагдлаа хуваарилахаар тохиролцсон нь тогтоогдоогүй тул Иргэний хуулийн 478 дугаар зүйлийн 478.11-д заасан “хамтын ажиллагааны улмаас бий болсон алдагдлыг гэрээний талууд хамтран хариуцна” гэх зохицуулалтыг хэрэглээгүйгээс шийдвэр, магадлалыг хүчингүй болгож, хэргийг дахин шийдвэрлүүлэхээр буцаана уу гэсэн хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гомдлыг хангах боломжгүй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

Иргэний хэрэг  шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 176 дугаар зүйлийн 176.2.2-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ НЬ:

1. Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн  2017 оны 5 дугаар сарын 01-ний өдрийн  1047 дугаар магадлалын 1 дэх заалт, Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдрийн 101/ШШ2017/00909 дугаар шийдвэрийн 1 дэх заалтад “...476 дугаар зүйлийн 476.1...” гэснийг “ 492 дугаар зүйлийн 492.1.1-д ...” гэж өөрчлөн шийдвэр, магадлалын бусад заалтыг хэвээр үлдээж, хариуцагч М.Г, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Энхтүвшин нарын гаргасан гомдлыг хангахгүй орхисугай.

2. Хариуцагч М.Г хяналтын журмаар гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 339.300 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

 

 

ТАНХИМЫН ТЭРГҮҮН                                Х.СОНИНБАЯР

 ШҮҮГЧ                                                          Г.АЛТАНЧИМЭГ