*******ын нэхэмжлэлтэй
иргэний хэргийн тухай

 

          Дархан-Уул аймгийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Г.Мягмарсүрэн даргалж, Ерөнхий шүүгч Я.Туул, шүүгч Р.Үүрийнтуяа нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн танхимд хийсэн давж заалдах шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар:

            Дархан-Уул аймаг дахь сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны  05 дугаар сарын 03-ны өдрийн 135/ШШ2024/00580 дугаар шийдвэртэй,

Нэхэмжлэгч *******ын нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч *******т холбогдох,

   Нэхэмжлэлийн шаардлага: "Гэрлэлт цуцлуулах, хүүхдийн асрамж, тэтгэлэг тогтоолгох " тухай нэхэмжлэлтэй,

Иргэний хэргийг нэхэмжлэгч *******ын гаргасан давж заалдах гомдлыг үндэслэн, 2023 оны 06 дугаар сарын 13-ны өдөр хүлээн авч, шүүгч Р.Үүрийнтуяагийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

           Шүүх хуралдаанд нэхэмжлэгч *******, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч *******, *******, хариуцагч *******, хариуцагчийн өмгөөлөгч *******, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Б.Билгүүн нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

            1.Нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн үндэслэл, шаардлага:

   Миний бие *******тэй 2007 онд танилцаж, 2014 онд гэрлэлтээ бүртгүүлж хамт амьдарсан. Бидний дундаас 2008 оны 08 дугаар сарын 20-ны өдөр охин , 2010 оны 08 сарын 12-ны өдөр хүү нар төрсөн. *******ийн хий хардалт, гэр бүлийн хүчирхийлэл болон бусад таарамжгүй байдлын улмаас 2022 оны 11 дүгээр сараас хойш тусдаа амьдарч байна. Улмаар бид шүүхэд нэхэмжлэл гаргахын өмнө эвлэрүүлэн зуучлагчид хандаад эвлэрээгүй, эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагаа дуусгавар болсон. Цаашид бид хамтран амьдрах боломжгүй тул хоёр бага насны хүүхдүүдийг миний асрамжид үлдээж, бидний гэрлэлтийн цуцалж, хүүхдийн тэтгэлэг тогтоож өгнө үү. Бидний хооронд эд хөрөнгийн маргаан байхгүй гэжээ. /хх 1-р тал/

2.Хариуцагчийн шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа:

Гэрлэлт цуцлуулах нэхэмжлэлийн шаардлагыг зөвшөөрч байна. Хүүхдүүдийг би өөрийн асрамжид үлдээнэ гэжээ. /хх 28-р тал/

3.Хариуцагч ******* сөрөг нэхэмжлэлдээ:

...Анх 2007 онд танилцсан. ******* нь анхны нөхөр ******* гэгчээс нэг охинтой, 2 дахь нөхөр *******өөс 1 охинтой болоод салаад ирснийг би мэдээгүй сүүлд мэдсэн. ******* нь гэр бүлээс гадуурх харилцаа үүсгэдэг. Ийм хүнд хүүхдүүдээ үлдээх юм бол маш хүнд байдалд орно. Энэ хүн амьдралдаа нэг ч удаа хүүхэд асран хүмүүжүүлж үзээгүй. 6 сар хүрмэгц ажилтай нэрийдлээр хүүхдээ хаяад явдаг байсан. Миний охин, хүү хоёрыг хэзээ ч харахгүй. Иймд хүүхдүүдийг миний асрамжид үлдээж, хүүхдийн тэтгэлэг гаргуулах сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаж байна гэжээ.

4.Нэхэмжлэгч ******* сөрөг нэхэмжлэлийн хариу тайлбартаа:

...Амьдралын шаардлагаар төрөөд удаагүй хүүхдээ дөнгөж 6 сар хүргээд ажилдаа орж үр хүүхдүүдийнхээ сайн сайхны төлөө ажилласан. Намайг ажил хийлгэхгүй ******* нь хардаж, зодож, ажлын газар руу хэл ам хийж, миний нэр төрд маш олон удаа халдаж ирсэн. Хий хоосон хар нь даамжирч насанд хүрээгүй хүүхдүүдийн дэргэд харааж, хүүхдүүдийн зан авирт нөлөө үзүүлж ирсэн. Намайг хардаж, зодож, хэрүүл салахгүй болсон. ******* нь архины хамааралтай. Удаа дараа эрүүлжүүлэхэд баривчлагдаж байсан. Хүчирхийлэл улам гарч хамт амьдрах нөхцөлгүй болоод бид 2022 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрөөс тусдаа амьдарсан. Би 2023 оны 12 сарын 18-ны өдөр шүүхэд гэр бүл цуцлах өргөдөл болон хүчирхийллийн баримт өгсөн боловч хэсэг хугацааны дараа ******* нь шүүхээс өргөдлөө авчих гэж гуйгаад би өргөдлөө авсан.

Миний баримт нотолгоог бүгдийг нь ******* устгаад надаас уучлалт гуйж, надад дахиж хүчирхийлэл үйлдэхгүй гэж ам тангараг өргөсөн. Би хүүхдүүдээ өөрийнхөө асрамжид авч хүчирхийлэл, хэрүүлгүй тайван орчинд амьдарч байгаа. Бид одоо тусдаа амьдраад 1 жил болж байна. Би *******т эд хөрөнгө, машин, мал аж ахуй, хотод байр гээд түүний хүссэн бүгдийг үлдээсэн. Би юу ч аваагүй. Харин хүүхдүүдээ л өөр дээрээ авч хамт амьдарч байна. Миний хоёр хүүхдийг энэ хэвээр миний асрамжид үлдээж өгнө үү. Би архины хамааралтай хүнд хүүхдүүдээ өгөхийг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэжээ. /хх 61-р тал/

5.Анхан шатны шүүхийн  шийдвэрийн агуулга:

Гэр бүлийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1-д зааснаар овгийн *******ийн******* /РД:МД/, овгийн гийн /РД:МД/ нарын гэрлэлтийг цуцалж,

Гэр бүлийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.6-д зааснаар 2008 оны 08 дугаар сарын 20-нд төрсөн охин , 2010 оны 08 дугаар сарын 12-нд төрсөн хүү нарыг эцэг *******ийн асрамжид үлдээж,

Гэр бүлийн тухай хуулийн 40 дугаар зүйлийн 40.1.2-т зааснаар , нарыг 16 нас /суралцаж байгаа бол 18 нас/ хүртэл тухайн бүс нутагт тогтоогдсон амьжиргааны доод түвшингийн хэмжээгээр сар бүр эх *******аас тэтгэлэг гаргуулж, тэжээн тэтгүүлж,

Зохигчид эд хөрөнгийн маргаангүй гэснийг дурдаж,

Гэр бүлийн тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.2, 26.4-т зааснаар эцэг, эх гэрлэлтээ цуцлуулсан ч тэдгээрийн хүүхдээ эрүүл чийрэг өсгөн бойжуулах, сэтгэхүйн хувьд төлөвшүүлэх, асран хамгаалах, тэжээн тэтгэх, хүүхдээ үндэсний ёс заншил, уламжлалаа дээдлэх үзлээр хүмүүжүүлэх, түүнд суурь боловсрол эзэмшүүлэх, хөдөлмөрийн анхны дадлага олгох, хүүхдийн эрхийг хамгаалж, үүргээ биелүүлэхэд нь туслах үүрэг хэвээр үлдэхийг мэдэгдэж,

Гэр бүлийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.9-т зааснаар гэрлэлт цуцалсан тухай шийдвэрийн хувийг хүчин төгөлдөр болсноос хойш ажлын гурван өдрийн дотор гэрлэлтийг бүртгэсэн улсын бүртгэлийн байгууллагад явуулахыг шүүгчийн туслах Э.Ундрамд даалгаж,

Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 60 дугаар зүйлийн 60.1-д тус тус зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70,200 төгрөг, хариуцагчаас улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70,200 төгрөгийг тус тус төрийн сангийн орлогод хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчээс нэг жилийн хугацаанд төлвөл зохих хүүхдийн тэтгэлгийн хэмжээнээс улсын тэмдэгтийн хураамж тооцож 186,482 төгрөг гаргуулан Төрийн сангийн орлогод оруулж шийдвэрлэжээ.

6.Нэхэмжлэгч ******* давж заалдах гомдолдоо:

...шүүгч хуульд заасан нотлох баримтыг тал бүрээс нь судалж үзэлгүйгээр шийдвэрээ гаргасан нь хүүхдүүдийн эрх ноцтойгоор зөрчигдөж байна. Хавтаст хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудаар миний хүүхдүүдийг эрхийг зөрчихгүйгээр шүүгч шийдвэр гаргах бүрэн боломжтой байхад шүүгч нэг талыг барьж шийдвэр гаргасан нь хууль зөрчсөн үйлдэл болсон. Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад тус шүүхийн 2024 оны 02 дугаар сарын 08-ны өдрийн 135/Ш32024/01059 тоот захирамжаар шинжээчээр томилогдсон Дархан-Уул аймаг дахь Гэр бүл, хүүхэд залуучуудын хөгжлийн хэлтсийн 2024 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрийн дүгнэлтэд эцэг эхийн зүгээс хүүхдэд хандах хандлагыг үзүүлэлтийг чухалчлан үзнэ. Эцэгт давуу байдал үүсээгүй, эхэд 2 давуу байдал үүссэн мөн хариуцагч ******* нь согтууруулах ундаа хэтрүүлэн хэрэглэдэг гэсэн нөхцөл байдлын үнэлгээ гарсан.

            Мөн Гэр бүлийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.7-д “Хүүхэд долоо ба түүнээс дээш настай бол асрамжийн асуудлыг шийдвэрлэхэд түүний саналыг харгалзан үзнэ” гэж заасны дагуу хүүхдүүдээс саналыг асуухад хүү “...бага байхад ээж аав хоёр хэрэлддэг байсан, аав архи уухаараа ээжийн зодох ээж рүү дайрдаг, аавтай байхад хэцүү, харин ээжтэйгээ илүү сайхан байдаг...” гэсэн. Охин нь “...бага байхдаа ээждээ илүү байсан гэхдээ бага байхад аав ээж хоёр хоорондоо их хэрэлддэг байсан.” гэж тус тус хариулсан байна.

Энэ утгаар оршин суух, амьдрах газрыг тодорхойлохын тулд нөхцөл байдлыг үйл баримтаар тогтоогдсон байх учиртайг шүүх онцгой анхаарах учиртай байтал харгалзан үзэж шийдвэрээ гаргаж чадаагүй.

            Хүүхэд гэр бүлийн эрх зүйн маргааны объект болж буй ч тухайн харилцааны бие даасан субъект учир тухайн маргааныг хянан шийдвэрлэхэд гол нөхцөл нь хүүхдийн өөрийнх нь эрх ашиг болдог. Иймд анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг бүхэлд нь хүчингүй болгож анхан шатны шүүхэд буцааж өгнө үү гэжээ. /хх 152-154-р тал/

            5.Хариуцагч талаас давж заалдах гомдолд бичгээр хариу тайлбар ирүүлээгүй байна.

ХЯНАВАЛ:

1.Давж заалдах шатны шүүх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 166 дугаар зүйлийн 166.4-т зааснаар  нэхэмжлэгч *******ын гаргасан гомдолд дурдсан үндэслэлээр хязгаарлалгүй хэргийг бүхэлд нь хянан үзэж, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож, дахин шийдвэрлүүлэхээр анхан шатны шүүхэд буцаах  нь зүйтэй гэж  дүгнэв.       

2.Нэхэмжлэгч ******* нь хариуцагч *******т холбогдуулан гэрлэлт цуцлуулах, хүүхдийн асрамж, тэтгэлэг тогтоолгох тухай, хариуцагч ******* нь нэхэмжлэгч *******ад холбогдуулан хүүхдийн асрамж тогтоолгох, тэтгэлэг гаргуулах тухай сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлага тус тус гаргасан. /хх1х, 33, 34, 135х/

3.Хариуцагч ******* гэрлэлт цуцлуулах шаардлагыг хүлээн зөвшөөрч, хүүхдийн асрамжийг өөртөө авна гэж маргасан.

4.Шүүх гэр бүлийн холбогдолтой хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн дагуу явуулж чадаагүй, хэрэгт ач холбогдол бүхий нөхцөл байдал тодорхой бус, хууль хэрэглээний асуудлаар эрх зүйн дүгнэлт хийх боломжгүй байдал тогтоогджээ.

5.Хэргийн оролцогч нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1.3-д зааснаар гэрчээс мэдүүлэг авахуулах эрхтэй бөгөөд энэ эрхийнхээ дагуу хариуцагч гэрчээр Г.Шүхэрцэцэгийг асуулгах тухай хүсэлт гаргасныг шүүх хангаж, түүнээс гэрчийн мэдүүлэг авч, мэдүүлгийг шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгожээ./хх69-71/

5.1 Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Арван зургадугаар зүйлийн  14-т заасны дагуу Монгол Улсын иргэн “...өөрийн болон гэр бүлийн гишүүд, эцэг эх, үр хүүхдийнхээ эсрэг мэдүүлэг өгөхгүй байх эрхтэй” бөгөөд гэр бүлийн хамаарал бүхий этгээдээс гэрчийн мэдүүлэг авах шаардлага үүссэн тохиолдолд Үндсэн хуульд заасан дээрх эрхээ эдлэх эсэхийг шүүх заавал тодруулах үүрэгтэй.

Хэрэв Үндсэн хуульд заасан дээрх эрхээ эдлэхгүй гэж зөвшөөрвөл шүүх худал мэдүүлэг өгвөл хүлээлгэх хариуцлагын талаар сануулж, гэрчийн мэдүүлэг авах эрхтэй.

Гэтэл шүүх гэрч Г.Шүхэрцэцэгээс мэдүүлэг авахдаа Үндсэн хуульд заасан дээрх эрхийг тайлбарлалгүй зөвхөн Эрүүгийн хуулийн 21.2, 21.3, 21.4-д заасныг тайлбарлан, сануулж  мэдүүлэг авсан байх тул хууль зөрчиж авсан гэрчийн мэдүүлгийг нотлох баримт гэж үзэхгүй, мөн уг мэдүүлгийг шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгох боломжгүй. /хх74-78/

6.Зохигчид хүүхдийн асрамжийн талаар маргаж байгаа бөгөөд Гэр бүлийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.4, 5 дугаар зүйлийн 5.1 дэх хэсэгт гэр бүлийн эрхийг хамгаалах төрийн чиг үүрэг шүүхэд хамааралтай болохыг тус тус хуульчилсан.

Энэ эрх ашгийн үүднээс шүүх гэр бүлийн холбогдолтой хэрэг маргааныг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг явуулдаг тул хүүхдийн асрамж болон тэтгэлэг тогтоох асуудалд маргаантай тохиолдолд ач холбогдол бүхий нөхцөл байдлыг тодруулах, нотлохыг сануулах, нотлох баримт бүрдүүлэх бүхий л бололцоог хангах үүрэг хүлээдэг нь гэр бүлийн холбогдолтой хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны онцлог шинж юм.

6.1 Нэхэмжлэгч ******* “...архины хамааралтай хүнд хүүхдээ өгөхийг зөвшөөрөхгүй” гэсэн тайлбар гаргаж тайлбараа нотлох үүднээс 2024 оны 02 дугаар сарын 08-нд шүүхэд Цагдаагийн газраас Б.ийг эрүүлжүүлэгдэж, баривчлах байранд орж байсан талаархи нотлох баримтыг гаргуулах хүсэлт гаргажээ./хх104х/

6.2 Шүүх 2024 оны 04 дүгээр сарын 24-ний өдөр хэргийг хэлэлцэхдээ нэхэмжлэгчийн дээрхи хүсэлтийг дэмжиж байгаа эсэхийг тодруулаагүй, хүсэлтийг шийдвэрлээгүй атлаа 2024 оны 05 дугаар сарын 03-ны өдрийн шүүх хуралдаан дээр нэхэмжлэгч хүсэлтээсээ татгалзсан үндэслэлээр хуралдааныг үргэлжлүүлсэн нь нотлох баримт бүрдүүлэх бүхий л бололцоог хангах үүргээ шүүх хэрэгжүүлээгүй гэж үзэхээр байна.

6.3 Хэрэгт авагдсан баримтаас үзэхэд эцэг, эхийн хувийн байдал бүрэн гүйцэд тогтоогдоогүй, шинжээчийн дүгнэлтээр *******ийг “...согтууруулах ундааны хэрэглээг хэтрүүлэн хэрэглэгч” гэж дүгнэсэн боловч багийн Засаг дарга нь “...архины хамааралгүй ч хааяа баяр ёслолоор хэрэглэдэг бөгөөд муу авир гаргадаггүй” гэж тодорхойлжээ./хх94, 134х/

6.4 Тодруулбал хариуцагч ******* байнга архи уудаг бол багийн Засаг дарга, нийгмийн ажилтан, Цагдаагийн байгууллагаас хэрхэн дүгнэж байгаа, нэхэмжлэгч ******* ямар ажил, хөдөлмөр эрхэлдэг, хаана оршин сууж байгаа, хувийн байдал, ёс зүй, хүмүүжил, эцэг, эхийн аль алиных нь биеийн эрүүл мэнд, сэтгэцийн байдал, хамт олны зүгээс хэрхэн дүгнэдэг зэрэг хүүхдүүдийн асрамж шийдвэрлэхэд ач холбогдол бүхий нөхцөл байдлууд тодорхой бус, шүүх энэ талаар тодруулаагүй байна.

7.Дархан-Уул аймгийн Хүүхэд, Гэр бүлийн хөгжил, Хамгааллын газраас шинжээчийн дүгнэлт гаргахдаа гэрлэгчдийг байлцуулаагүй зөвхөн мэдээлэлд үндэслэн дүгнэлт гаргасан, уг дүгнэлтийг эс зөвшөөрч дахин дүгнэлт гаргуулахаар шинжээч томилох хүсэлт гаргасныг хангахаас татгалзсан нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1.3, 111 дүгээр зүйлийн 111.3-д заасныг зөрчсөн гэж үзэхээр байна./хх133, 134х/

Иймд хэргийн оролцогчийн хуулиар олгогдсон эрх ноцтой зөрчигдсөн, хэргийг хянан шийдвэрлэхэд зайлшгүй шаардлагатай нотлох баримт нь хүний эмзэг мэдээлэлтэй холбоотой учраас зохигч тэдгээрийг өөрөө олж авах боломжгүй тохиолдолд нотлох баримтыг хэргийн оролцогчийн хүсэлтээр шүүх бүрдүүлэхээр байхад нотлох баримтыг шүүх дутуу бүрдүүлж хэргийг хянан шийдвэрлэсэн байх тул анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож, хэргийг эцэслэн шийдвэрлээгүй тул хэрэгт бүхэлд нь дүгнэлт хийгээгүй болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.1 дэх хэсгийн 167.1.5, 168 дугаар зүйлийн 168.1.7-т заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь : 

1.Дархан-Уул аймаг дахь сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны  05 дугаар сарын 03-ны өдрийн 135/ШШ2024/00580 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгож, хэргийг дахин шийдвэрлүүлэхээр анхан шатны шүүхэд  буцаасугай.   

   2.Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.3-т зааснаар нэхэмжлэгч *******аас давж заалдах гомдол гаргахад улсын тэмдэгтийн хураамжид  төлсөн  70,200 төгрөгийг шүүгчийн захирамжаар буцаан олгохыг дурдсугай.

   3.Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 119.7 дахь хэсэгт зааснаар магадлалын агуулгыг танилцуулан сонсгож 14 хоног өнгөрснөөс хойш 14 хоногийн дотор шүүх хуралдааны оролцогч талууд шүүхэд хүрэлцэн ирж магадлалыг өөрөө гардан авах үүрэгтэй, энэ үүргээ биелүүлээгүй нь хяналтын журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүй бөгөөд шүүх хуралдаанд оролцоогүй талд магадлалыг гардуулснаар гомдол гаргах хугацааг тоолохыг тайлбарласугай.

   4.Иргэний хэрэг  шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай  хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.3, 172 дугаар зүйлийн 172.1, 172.2-т зааснаар магадлал танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох бөгөөд зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч  магадлалыг гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор хяналтын журмаар Улсын Дээд шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.    

 

                       ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                          Г.МЯГМАРСҮРЭН                                                         

                                            ШҮҮГЧИД                                     Я.ТУУЛ

 

                                                                                          Р.ҮҮРИЙНТУЯА