Ю.Б-ын нэхэмжлэлтэй,

Баянзүрх дүүрэг дэх

Улсын бүртгэлийн хэлтэст холбогдох

захиргааны хэргийн тухай

 

            Монгол Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны бүрэлдэхүүн:

            Даргалагч, шүүгч:                 П.Соёл-Эрдэнэ

            Шүүгчид:                                  М.Батсуурь

     Х.Батсүрэн

                                                                 Ц.Цогт                                                                  

            Илтгэгч: Танхимын тэргүүн Д.Мөнхтуяа

            Нарийн бичгийн дарга:          Т.Даваажаргал

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн 755 дугаар шийдвэр,

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2023 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 221/МА2023/0050 дугаар магадлалтай,

Захиргааны хэргийн танхимын нийт шүүгчийн хуралдааны 2023 оны 03 дугаар сарын 14-ний өдрийн 99 дүгээр хэлэлцүүлэх тогтоолтой хэргийг, гуравдагч этгээдийн гомдлоор, нэхэмжлэгч Ю.Б, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.М, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Э.Ж, гуравдагч этгээд Т.Т, гуравдагч этгээдийн өмгөөлөгч Б.С-Э нарыг оролцуулан хянан хэлэлцэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэлийн шаардлага:

“Т-ын Т, Ю-ийн Б нарын гэрлэлтийг бүртгэсэн 2013 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрийн .... дугаар гэрлэлтийн бүртгэл нь хууль бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгуулах”.

2. Нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэл:

2.1. Нэхэмжлэгч Ю.Б-аас нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлээ “ ... эхнэр Т.Т нь 2021 оны 11 дүгээр сарын 17-ны өдөр Баянзүрх дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд гэрлэлт цуцлуулж, хүүхдүүдийг өөрийн асрамжид үлдээх, тэтгэлэг тогтоолгох, гэр бүлийн дундын хөрөнгөөс ногдох хэсгүүдийг гаргуулах шаардлага бүхий нэхэмжлэл гаргасан. Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад эхнэр Т.Т нь өмнө нь гэрлэлтийн баталгаатай талаар олж мэдлээ.

2.2. Т.Т нь 2004 оны 09 дүгээр сарын 09-ний өдөр Л.Б-Э-тэй гэр бүл болж, Их Британи Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улсад гэрлэлтээ бүртгүүлсэн байх бөгөөд нэр, овгоо сольж Т овогтой Т гэдэг нэрээр бүртгүүлсэн байна. Өөрөөр хэлбэл Т-ын Т нь 2 өөр нэрээр, 2 өөр хүнтэй гэрлэлтээ бүртгүүлсэн байна. Гэр бүлийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1, 9.1.1-д заасны дагуу хуулиар нэг нөхөртэй байх ёстой.

2.3. Мөн Т.Т нь Т овогтой Ч, Т овогтой Т, Т овогтой Т гэх нэрээр Монгол Улсын иргэний үнэмлэх, гадаад паспорттай байх бөгөөд аль бичиг баримт нь хүчин төгөлдөр эсэх нь тодорхойгүй байна. ... Түүнчлэн, Т.Т нь надтай гэрлэх үедээ Их Британи Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант улсын иргэншилтэй гэдгээ хэлээгүй бөгөөд Монгол Улсын иргэн гэж хэлж, Монгол Улсын иргэний үнэмлэхээр гэрлэлтээ баталгаажуулж байсан.

2.4. Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.8-д “Гэр бүлийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлд заасан гэрлэхэд харшлах шалтгаан байгаа бол гэрлэлтийг бүртгэхээс татгалзана” гэж заасны дагуу Монгол Улсад Ю.Б-тай гэрлэлтийн баталгааг бүртгэхээс татгалзах ёстой. Мөн тус хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.3-д заасны дагуу өмнө нь гэрлэлтийн баталгаатай байсан талаар баримт бичгийг хавсаргах ёстой байсан. Гэтэл Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн 19 дүгээр зүйлийн 19.4.3-д “энэ хуулийн 19.4.2-т заасан нотлох баримт нь зөрчилтэй, бүрэн бус, холбогдох хуулийн заалтыг зөрчсөн бол улсын бүртгэлд бүртгэхээс татгалзах”-аар заасан байхад өмнөх гэрлэлт хүчин төгөлдөр эсэхийг шалгалгүй миний гэрлэлтийг бүртгэсэн нь хууль зөрчсөн. ...” гэх агуулгаар тайлбарлажээ.

3. Хариуцагчийн хариу тайлбар:

3.1. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.А-аас “... иргэн З овгийн Ю-ийн Б, Х овгийн Т-ын Т нарын гэрлэлтийг Баянзүрх дүүрэг дэх Улсын бүртгэлийн хэлтэст бүртгэсэн 2013 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрийн .... тоот бүртгэл нь улсын бүртгэлийн холбогдох хууль тогтоомжийг зөрчсөн гэх үндэслэл тогтоогдохгүй байх тул бүртгэлийг хүчингүй болгох үндэслэлгүй. ... Англи Улсын элчин сайдын яаманд бүртгэсэн гэх бүртгэл Монгол Улсын бичиг баримтыг үндэслэж бүртгэл хийгдээгүй байдаг. Тухайн үед бид нар мэдээллийн сангаас тухайн хүний овог нэр, регистрийн дугаарыг шалгаж үзэхэд “гэрлэлт бүртгэлгүй” лавлагаа гарсан, үүнийг үндэслэн гэрлэлтийг бүртгэж, гэрчилгээг олгосон” гэх агуулгатай тайлбар ирүүлэв.

4. Гуравдагч этгээдийн тайлбар:

4.1. Гуравдагч этгээд Т-ын Т-аас шүүхэд ирүүлсэн тайлбартаа “...  Т.Т миний бие 2002 оны 03 дугаар сард Их Британи Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улс руу 1 жилийн хугацаатай оюутны визээр явсан. Оюутны визний хугацаа дуусаж, визээ сунгуулахад их хэмжээний төлбөр төлөх шаардлага үүссэн ба түүнийг төлж чадахгүй байсан тул тухайн улсын цагаачлалын албанд хандаж “өөрийн бичиг баримтыг хаяж үрэгдүүлсэн” гэж, төрсөн он сар өдрийг зохион бичиж, зохиомол нэр ашиглан, Т-ын Т гэх нэрээр өргөдөл гаргасан. Тус улсаас надад байнгын оршин суух визыг Тын Т нэрээр олгосон.

4.2. Тэнд очсон хойно Л.Б-Э-тэй танилцаад үерхэж нөхөрлөж байгаад хамтран амьдарсан ба том охин Б.С нь 2003 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдөр төрсөн. Тухайн үед Л.Б-Э нь тус улсад визний зөрчилтэй амьдарч байсан ба миний бие өөрийн хуурамч, хийсвэр, Монгол Улсын иргэний бүртгэлд бүртгэлгүй Т-ын Т-д олгосон байнгын оршин суух зөвшөөрлийг ашиглаж, хуурамч гэрлэлтийн баталгаа авч Л.Б-Э-д мөн тус улсад оршин суух байнгын визтэй болгосон. Л.Б-Э болон Т.Т нарын гэрлэлтийн баталгаа гэх гэрчиилгээ нь анхнаасаа хуурамч, хүчин төгөлдөр бус бөгөөд тухайн үед Л.Б-Э нь ямар нэгэн бичиг баримт бүрдүүлэлгүйгээр, өөрийн танил талаа ашиглаж авсан хуурамч гэрлэлтийн баталгаа юм.

4.3. Би Монгол Улсын иргэн бөгөөд намайг иргэний харьяалалаас хассан ямар нэг шийдвэр гараагүй, иргэний харьяаллаа өөрчлөх, харьяатаас гарах хүсэлтээ хэзээ ч гаргаж байгаагүй. Ю.Б-тай гэрлэлтээ бүртгүүлэхээс өмнө өөр хэн нэгэн этгээдтэй гэрлэлтийн бүртгэлд бүртгүүлж байгаагүй, намайг Их Британи Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улсаас 2 хүүхдийн хамт ирсэн гэдгийг Ю.Б нь хүлээн зөвшөөрсний үндсэн дээр бид гэрлэлтээ хууль ёсны дагуу бүртгүүлсэн. Иймд Ю.Б, Т.Т бидний 2013 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрийн гэрлэлтийн бүртгэлийг хүчингүй болгох хууль зүйн үндэслэл байхгүй. ...” гэжээ.

5. Хэргийн нөхцөл байдал:

5.1. Иргэн Ю овогтой Б, Т овогтой Т нараас  Баянзүрх дүүрэг дэх Улсын бүртгэлийн хэлтэст хандаж, гэрлэлтийг улсын бүртгэлд бүртгүүлэхээр гаргасан мэдүүлгийг үндэслэн Баянзүрх дүүрэг дэх Улсын бүртгэлийн хэлтэс 2013 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрийн гэрлэсний бүртгэлийн .... дугаарт иргэн Ю.Б, Т.Т нарын гэрлэснийг бүртгэжээ. Тэдний дундаас 2014 онд охин Б-ын О, 2019 онд охин Б-ын Н нар төрсөн байна.

5.2. Иргэн Т овогтой Ч /1977 оны 10 дугаар сарын 23-ны өдөр Улаанбаатар хотод төрсөн, .......... регистрийн дугаартай/ нь  нэрээ өөрчилж Т овогтой Т болгосныг 2011 оны 08 дугаар сарын 31-ний өдөр иргэний улсын бүртгэлд бүртгэжээ.

5.3. Монгол Улсаас Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улс /ИБУИНХУ/-д суугаа  Элчин сайдын яамны Консул Д.Г 2004 оны 09 дүгээр сарын 14-ний өдөр Монгол Улсын иргэн Л овогтой Б-Э /РД:........./, Т овогтой Т /РД:........./ нарын гэрлэлтийг бүртгэсэн Гэрлэснийг бүртгэх анкет ..... баримт хэрэгт авагдсан, уг гэрлэлтийн бүртгэл нь Монгол Улсын иргэний гэрлэсний улсын бүртгэлд ороогүй, харин дээр дурдсан ..... дугаартай Гэрлэснийг бүртгэх анкет ХААТР-15 (А) маягт нь архивт байгаа үйл баримт тогтоогджээ.

5.4. Монгол Улсын иргэн Л овогтой Б-Э, Т овогтой Ч нарын дундаас 2003 онд охин Б-Э-ийн С, 2005 онд охин Б-Э-ийн Х нар төрсөн, ИБУИНХУ-д суугаа Элчин сайдын яамны Консул дээрх хүүхүүдийн төрсний бүртгэлийг анх 2007 онд “эцэг Л овогтой Б-Э, эх Т овогтой Т” нэрээр бүртгэж, 2010 онд “эцэг Л овогтой Б-Э, эх Т овогтой Ч” нэрээр дахин бүртгэсэн баримтууд хэрэгт авагдав.

5.5. Түүнчлэн, 2010 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өдөр Т-ын Т-д олгогдсон ИБУИНХУ-ын иргэний .............. дугаартай гадаад паспортын хуулбар,  2011 оны 07 дугаар сарын 06-ны өдөр түүнд олгогдсон Монгол Улсад оршин суух MNG ........... дугаартай зөвшөөрөл, уг зөвшөөрлийн хугацааг 2012-2015, 2015-2018 он хүртэл сунгаж байсан баримтууд хэрэгт авагдсан байна.

6. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шийдвэр:

6.1. Иргэний бүртгэлийн тухай /1999 оны/ хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.2, 13.5, 13.7, 13.9, 13.11, Гэр бүлийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1 дэх хэсэг, 9.1.1 дэх заалт, 16 дугаар зүйлийн 16.1 дэх хэсэгт тус тус заасныг баримтлан нэхэмжлэгч Ю.Б-ын гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэхдээ дараах агуулгатай дүгнэлтүүдийг хийсэн:

6.2. “... Гэр бүлийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1, 9.1.1 дэх заалтад өмнөх гэрлэлт хүчинтэй байгаа бол; холбогдох иргэний бүртгэлийн байгууллага нь 1999 оны Иргэний бүртгэлийн тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5 дахь хэсэгт заасны дагуу гэрлэлтийг бүртгэхээс татгалзаж болохоор заасан байх бөгөөд харин мөн үндэслэлийг Захиргааны хэргийн шүүхээс шууд хэрэглэж, иргэний улсын бүртгэлийн байгууллага гэрлэлтийг бүртгэхээс татгалзах ёстой байсан гэж дүгнэх боломжгүй. ... Гэр бүлийн тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1-д заасны дагуу 2013 онд Ю.Б болон Т.Т нарын гэрлэлтийг бүртгэх цаг мөчид 2004 онд Л.Б-Э болон Т.Т нарын гэрлэлт нь хүчин төгөлдөр байсан, эсхүл хүчин төгөлдөр бус байсан гэдгийг Иргэний хэргийн шүүхээс тогтоосон хуулийн хүчин төгөлдөр шүүхийн шийдвэр байхгүй байгаа тохиолдолд энэ үйл баримтыг иргэний улсын бүртгэлийн байгууллага мэдэх боломжгүй.

6.3. Харин ... 2013 онд Ю.Б болон Т.Т нарын гэрлэлтийг бүртгэх цаг мөчид гуравдагч этгээд Т-ын Т нь ИБУИНХУ-ын иргэншил авсан байсан нь хавтаст хэрэгт цугларсан нотлох баримт болон талуудын тайлбараар тогтоогдсон. Хариуцагч Баянзүрх дүүрэг дэх Иргэний бүртгэлийн хэлтэс нь 2013 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдөр 1344 дугаарт Ю.Б болон Т.Т нарын гэрлэснийг бүртгэхдээ Т-ын Т нь гадаад улсын иргэн болсон гэдгийг мэдэх боломжтой байсан, тухайлбал, Монгол Улсад оршин суух MNG ............. дугаартай үнэмлэхийг мэдээллийн сангийн лавлагааны тусламжтайгаар мэдэх боломжтой байсан, улмаар 1999 оны Иргэний бүртгэлийн тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.7 дахь хэсэгт заасан тодруулах ажиллагааг хийж, нотлох баримтуудыг гаргуулан авах боломжтой байсан. Хариуцагч нь дээрх үйл баримтыг нягтлан тодруулах боломжтой атал түүнийг тодруулахгүйгээр Ю.Б болон Т.Т нарын гэрлэснийг бүртгэсэн нь хуульд нийцээгүй... ” гэжээ.

7. Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн магадлал:

 7.1. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч болон гуравдагч этгээд нарын давж заалдах гомдлоор хэргийг хянаад, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангаж, гуравдагч этгээдийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж шийдвэрлэсэн байна. Давж заалдах шатны шүүхээс дараах агуулгатай дүгнэлтийг хийжээ:

7.1. “... 1999 оны Иргэний бүртгэлийн тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.3.2, 13.2.1, 13.2.3, 13.5, 13.7, 13.11-т тус тус заасан хуулийн зохицуулалтаас үзвэл гэрлэхийг хүсэгчид гэрлэхээр бүртгүүлэхдээ аль улсын харьяат иргэн болохыг тодорхойлох баримт болох иргэний үнэмлэх зэрэг баримт болон өмнө нь гэрлэж байсан бол гэрлэлтээ цуцлуулсан талаарх эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтны холбогдох шийдвэрийг хавсаргасан байх шаардлагатай байх бөгөөд хуульд заасан эдгээр баримтуудыг бүртгэлийн ажилтан хүлээн авч хянахаас гадна Гэр бүлийн тухай хуульд заасан гэрлэхэд харшлах шалтгаан байгаа талаар хангалттай нотлох баримт байгаа бол уг гэрлэлтийг бүртгэхээс татгалзаж болохоор байна.

7.2. Анхан шатны шүүх “... Гэр бүлийн тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1-д ... гэж заасны дагуу 2013 онд Ю.Б болон Т.Т нарын гэрлэлтийг бүртгэх цаг мөчид 2004 онд Л.Б-Э болон Т.Т нарын гэрлэлт нь хүчин төгөлдөр байсан, эсхүл хүчин төгөлдөр бус байсан гэдгийг Иргэний хэргийн шүүхээс тогтоосон хуулийн хүчин төгөлдөр шүүхийн шийдвэр байхгүй байгаа тохиолдолд энэ үйл баримтыг иргэний улсын бүртгэлийн байгууллага мэдэх боломжгүй гэж үзнэ” гэж дүгнэсэн нь учир дутагдалтай.

7.3. Хэрэгт авагдсан Улсын бүртгэлийн байгууллагын 2022 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрийн 10/5726 тоот албан бичгээр “... Улсын бүртгэлийн нэгдсэн архивт иргэн “Л-ын Б-Э, Т-ын Т нарын 2009 оны 04 дүгээр сарын 04-ний өдөр гэр бүл болсныг 2004 оны 09 дүгээр сарын 14-ний өдөр Лондон дахь Элчин сайдын яаманд гэрлэсний бүртгэлийн ..... дугаарт бүртгэгдсэн ХААТР-15 (А) маягт байх боловч Иргэний улсын бүртгэлийн цахим мэдээллийн санд бүртгэлгүй байна ...” гэсэн тайлбар, гэрлэсний бүртгэлийн лавлагаа, нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн прокурорын газрын 2022 оны 08 дугаар сарын 17-ны өдрийн 1/5458 дугаар албан бичгээр ирүүлсэн гэрлэлтийн бүртгэлийн хуулбар зэрэг баримтуудад гуравдагч этгээдийн өмнө гэрлэсэн байдлын талаарх он зөрүүтэй байх боловч иргэний бүртгэлийг эрхлэн хариуцах чиг үүрэг бүхий Улсын бүртгэлийн байгууллага нь тухайн үед уг гэрлэлтийн бүртгэлийг хийх үүрэгтэй, уг бүртгэлийг үндэслэн нэхэмжлэгч гуравдагч этгээд нарын гэрлэлт бүртгүүлэх өргөдлийг хуульд заасан журмын дагуу нягтлан шалгаж, улмаар дээр дурдсан 1999 оны Иргэний бүртгэлийн тухай хуулийн 13 дугаар зүйлд зааж журамласан зохицуулалтын хүрээнд Гэр бүлийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1, 9.1.1-т заасны дагуу гуравдагч этгээдийн өмнөх гэрлэлт хүчинтэй байдлыг нягтлан тодруулж, улмаар уг үндэслэлээр нэхэмжлэгч, гуравдагч этгээд нарын 2013 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдөр гаргасан гэрлэлт бүртгүүлэх өргөдлийг бүртгэхээс татгалзсан байсан гэж үзэх үндэслэлтэй.

7.4. Анхан шатны шүүх “Гэр бүлийн тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1-д заасныг үндэслэн 2013 онд Ю.Б болон Т.Т нарын гэрлэлтийг бүртгэх цаг мөчид 2004 онд Л.Б-Э болон Т.Т нарын гэрлэлт хүчин төгөлдөр байсан, эсхүл хүчин төгөлдөр бус байсан гэдгийг Иргэний хэргийн шүүхээс тогтоосон хуулийн хүчин төгөлдөр шүүхийн шийдвэр байхгүй байгаа тохиолдолд энэ үйл баримтыг иргэний улсын бүртгэлийн байгууллага мэдэх боломжгүй гэж үзнэ” гэсэн нь энэ маргааны тохиолдолд хэрэглэгдэх үндэслэлгүй.

7.5. Гэр бүлийн тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1-д гэрлэлтийг хүчин төгөлдөр бусад тооцох шалтгаан үндэслэлийг тодорхойлж заасны дагуу 2004 онд Л.Б-Э, гуравдагч этгээд Т.Т нарын гэрлэлтийг тухайн үед хүчин төгөлдөр эсхүл хүчин төгөлдөр бус байсан болохыг иргэний хэргийн шүүх тогтоосон, энэ талаар хуулийн хүчин төгөлдөр шийдвэр байсан болох нь тогтоогдоогүй нь үндэслэлтэй гэж үзэхээр байх боловч энэ үндэслэлээр улсын бүртгэлийн байгууллагыг нэхэмжлэгч, гуравдагч этгээд нарын гэрлэлтийг бүртгэснийг зөвтгөх үндэслэлгүй.

7.6. Нэхэмжлэлийн шаардлагаар тодорхойлсон хүрээнд хариуцагч байгууллагын үйл ажиллагаа хуульд нийцсэн эсэхэд дүгнэлт хийж хэргийг шийдвэрлэх тул шүүх гэрлэлтийг хүчин төгөлдөр бусад тооцох тохиолдлыг зааж хуульчилсан Гэр бүлийн тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1 дэх хэсгийн зохицуулалттай холбогдуулан захиргааны хэргийн шүүх гуравдагч этгээдийн тайлбарт үндэслэн өмнө нь гэр бүл болох зорилгогүйгээр гэрлэлт бүртгүүлсэн, түүнчлэн гэрлэгчдийн хэн нэгний эрх, зөрчигдсөн бусад хүний болон хүүхдийн эрх, ашиг сонирхлыг хамгаалах байгууллагын нэхэмжлэл гарсан гэж үзэх үндэслэлгүй, харин улсын бүртгэлийн байгууллага гуравдагч этгээдийн өмнөх гэрлэлтийн бүртгэлийг хийж баталгаажуулсан байх үүрэгтэйн хувьд энэ талаарх нөхцөл байдлыг нягтлан тодруулах байсан, улмаар гуравдагч этгээдийн өмнөх гэрлэлттэй нь холбогдуулан Гэр бүлийн тухай хуулийн 9.1.1-т заасны дагуу нэхэмжлэгч, гуравдагч этгээд нарын гэрлэлтийг бүртгэхээс татгалзах байсан гэж үзэх үндэслэлтэй.

7.7. Харин анхан шатны шүүхийн “... Улсын бүртгэлийн байгууллага тухайн үед нэхэмжлэгч, гуравдагч этгээд нарын гэрлэлт бүртгүүлэх хүсэлтийг хүлээн аваад гуравдагч этгээдийн иргэний харьяаллыг нягтлан тодруулах боломжтой атлаа энэ талаар тодруулалгүйгээр гэрлэлтийг бүртгэснийг зөв гэж үзэх үндэслэлгүй” гэсэн агуулгаар “... хариуцагч Баянзүрх дүүрэг дэх Иргэний улсын бүртгэлийн хэлтэс нь 2013 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрийн 1344 дугаарт Ю.Б болон Т.Т нарын гэрлэснийг бүртгэхдээ Т-ын Т нь гадаад улсын иргэн болсон гэдгийг мэдэх боломжтой байсан, тухайлбал Монгол Улсад оршин суух МNG ........... дугаартай үнэмлэхийг мэдээллийн сангийн лавлагааны тусламжтайгаар мэдэх боломжтой байсан” гэж дүгнэсэн нь үндэслэлтэй.

7.8. 1999 оны Иргэний бүртгэлийн тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.2.1, 13.7, 13.11-т тус тус заасан хуулийн зохицуулалтын дагуу Улсын бүртгэлийн байгууллага нь гэрлэхийг хүсэгчдийн өргөдөлд хавсаргасан баримтыг нягтлан шалгах үүрэгтэй атал тухайн үед нэхэмжлэгч гуравдагч этгээд нарын гэрлэлт бүртгүүлэх өргөдлийг хүлээн аваад Тын Тгийн паспортын дугаар ............. дугаар бүхий ИБУИНХУ-ын иргэншилтэйг, МNG ......... дугаар оршин суух үнэмлэхээр Монгол Улсад Н-2 ангиллын визээр түр оршин сууж буй байдлыг нягтлан тодруулж гэрлэлтийн бүртгэлийг хийлгэхээр зохих этгээдэд хандсан эсэхийг нягтлан шалгаж, “хилийн чанад дахь Монгол Улсын дипломат төлөөлөгчийн болон консулын газар 30 хоногийн дотор бүртгэж болно” гэсний дагуу тухайн үед гэрлэлтийг бүртгэхээс татгалзах, эрх бүхий этгээдэд хандах талаар зөвлөж буцаах боломжтой байсан гэж үзэхээр байх тул энэ талаарх гуравдагч этгээдийн “... миний бие Монгол Улсын иргэн бөгөөд иргэншлээ солиогүй, Монгол Улсын иргэншлээс намайг гаргаагүй, хасаагүй байхад анхан шатны шүүх намайг гадаадын иргэн мэтээр дүгнэж шүүхийн шийдвэр гаргасан нь үндэслэлгүй ...” гэх гомдлыг хүлээн авах боломжгүй. ...” гэх дүгнэлтүүдийг хийсэн байна.

8. Хяналтын журмаар гаргасан гомдлын үндэслэл: гуравдагч этгээд Т.Т 2023 оны 02 дугаар сарын 24-ний өдөр хяналтын журмаар гаргасан гомдолдоо:

8.1. “ ... Бодит үйл баримт болон нэхэмжлэгчийн эрх ашиг, хувийн байдлын тухайд, миний бие Англи улсад амьдарч байхдаа ямар нэгэн баримт материал ашиглалгүйгээр буюу өөрт хамааралгүйгээр мэдээллийг бөглөж 2004 онд Т Т нэрээр 1975 оны 7 дугаар сарын 20-ны өдөр төрсөн гэж виз мэдүүлэхэд тухайн улсад оршин суух виз олгосон ба энэ нь миний бодит баримттай таарахгүй гэдгийг мэдэж байсан.

8.2. Мөн Англи улс дахь Монгол Улсын Элчин сайдын яаманд уг зохиомол, огт байхгүй буюу Монгол Улсад бүртгэлгүй иргэний мэдээлэл болох Т Т нэрээр Л.Б-Э-тэй гэр бүл болохоор өөрөө биечилж очилгүйгээр, ХААТР маягтыг хагас дутуу бөглөж хүргүүлсэн байдаг ч энэхүү гэр бүлийн бүртгэл нь Монгол Улсын иргэний бүртгэлд бүртгэгдээгүй байдаг.

8.3. Тодруулбал, миний бие буруу зүйл хийсэн нь үнэн боловч энэ нь намайг Монгол Улсын иргэншлээс хасах. Монгол Улсын иргэн биш гэж үзэх үндэслэл болохгүйгээс гадна Монгол Улс дахь хууль ёсны иргэний бүртгэл мэдээллийг маань өөрчлөх, хүчингүй болгох, улмаар Монгол Улсын иргэн миний 1977 оны 10 дугаар сарын 23-нд төрсөн, ............ регистрийн дугаартай, Тын Т надад эрх, үүрэг үүсгэх хүчин зүйл ч бас биш. Тиймээс миний бие хуульд заасан журмын дагуу өөрийнхөө жинхэнэ мэдээллийн дагуу Ю.Б-тай гэр бүл болоход саад болох ёсгүй.

8.4. Нэхэмжлэгчийн хувийн байдлын талаар, улмаар 2011 онд Англи улсаас өөрийн 2 охины хамтаар Монгол Улсдаа амьдрахаар ирсэн ба удалгүй Ю.Б-тай танилцаж, 2013 онд өөрсдийн хүслээр Улсын бүртгэлд иргэний үнэмлэхээ үзүүлж урьд нь гэр бүлгүй эсэх талаар лавлагаа авч хүсэлт гаргаснаар гэр бүлээ албан ёсоор батлуулсан. Анх Ю.Б-тай суухад архийг их бага хэмжээгээр хэрэглэдэг байсан ба өөрийн гэсэн үр хүүхэдтэй болчихвол архиа больж сайхан амьдарьяа гэдэг байсан. Ингээд дундаасаа 2 охинтой болсон боловч уух нь багасах биш ихсэж аажимдаа зан байдал нь догширч эхэлсэн.

8.5. Нөхөр Ю.Б-тай хамтран амьдарсан хугацаанд тэрээр “ажил ихтэй стресстэй байна мөн хүүхдүүдийн дуу чимээнд тайван байж чадахгүй байна, би өөрийнхөөрөө амьдармаар байна” гэх шалтгаануудыг хэлж гэр бүлийнхэндээ анхаарал халамж тавихгүй байх, хайр хүндлэлгүй харьцах, хууран мэхэлж араар тавих, баяр баясал өгөхөөс илүүтэйгээр өдөр бүр гэр орондоо хүүхдүүдийнхээ дэргэд архидан согтуурч, хүүхдүүд бидний амгалан тайван байдлыг алдагдуулж, орилж хашхирч зандарч тэр ч байтугай хүүхдүүдийн дэргэд надад удаа дараа гар хүрч айлган сүрдүүлдэг байсан.

8.6. Ажил хийх гэхээр хийлгэхгүй хардаж сэрдэн чиний мөнгө олно гэж юу байдаг юм гэртээ байж хүүхдүүдээ хар гэж элдвээр доромжлон дарамтлана. Гэртээ суугаад бага насны хүүхдүүдээ хараад ар гэрээ аваад явахаар ажилгүй орлогогүй гэж байнга элдэв муу үгээр доромжилж сэтгэл санаагаар унагааж дарамталдаг байсан. Мөн санхүүгийн хувьд хараат байлган миний хувь хүний үзэл бодлыг огт сонсдоггүй, хүлээн зөвшөөрдөггүй бүх зүйлийг өөрийнхөөрөө байлгаж үзэл бодлоо тулган, өөрийнхөө үзэл бодлыг хэлэхээр дандаа буруутгагдаж элдвээрээ хэлүүлэн доромжлуулан гэрээс минь хүртэл байнга хөөж туудаг байсан.

8.7. Мөн хуучин харьцаатай байсан хүүхнүүдтэйгээ явалдаж хуурч байгаад хүртэл баригдаж байсан ба би энэ бүхнийг нь хүүхдүүдээ, амьдарлаа бодоод уучлаад л өнгөрөөдөг байсан. Миний 2 том өсвөр насны охидууд маань байнгын согтуу хүний агсам тавилт, элдэв муу үгийн доромжлол, хахир муухай аашнаас нь сэтгэл санааны дарамт, гүн хямралд орж Ю.Б-ыг гэртээ байх үед нь ярьдаггүй, өрөөнөөсөө ч гарч чаддаггүй айдастай байсаар эцэст нь би охидуудтайгаа ярилцсаны үндсэн дээр 2019 онд Англи улсруу төрсөн эцэгрүү нь арга буюу явуулах болсон.

8.8. Дагавар охидуудыг нь явуулсны дараа байдал сайжрах болов уу гэтэл улам л ихээр үгний муухайгаар гутаан доромжлох, гарт таарснаа чулуудаж эвдэн сүйтгэх, бие эрхтэнд маань удаа дараа халдах гэх мэт бие болон сэтгэл санааны маш их дарамт хүчирхийлэл үзүүлдэг байсан.

8.9. 2021 оны эхээр Ю.Б-тай амьдарлаа авч үлдэхийн тулд гуйж ярилцсаны үндсэн дээр архинаас гаргах эмчилгээ хийлгэж үзсэн боловч байдал дээрдэлгүй сарын дараагаас буцаад л уугаад эхэлсэн. Урьд нь гар хүрэх болгонд цагдаад мэдэгдэлгүй хэрүүл, дарамтны нэмэр гээд уучлаад л өнгөрөөдөг байсан. Сүүлдээ ааш зан нь бүр ихээр догширч аав, ээжийг маань хүртэл удам угсаа гарал үүслээр нь элдвээр доромжлон агсам тавьж миний бие эцэстээ Б-ын таалалд нийцэж амьдарахын тулд аав ээж, ах дүү нар, найз нөхөдтэйгээ ч уулзаж чадахгүй айдастай тав тухгүй амьдарч, бүх зүйлийг түүний хүссэнээр л байлгах гэж хичээдэг, хийсэн хэлсэн бүхэн маань санаанд нь таарахгүй элдвээрээ гоочилж доромжлуулна ийм байдалтай байсаар сүүлдээ ямарч амьдрах хүсэлгүй болж амиа хорлох талаар хүртэл бодох болсон.

8.10. 2021 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн Баянзүрх дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021/ЗШ/2328 дугаар шийтгэврээр түүний зан үйлд нөлөөлөх 15 цагийн хугацаагаар апбадан сургалтад хамруулж, 10 хоног баривчлах шийтгэл оногдуулж, 2021 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдөр баривчлах байрнаас гарч ирээд, согтуу гэрт ирж орилж хашгичиж дахин амгалан тайван байдал алдагдуулж, би цагдаад дуудлага өгсөн боловч ар гэрийнхэн нь цагдаад ажилладаг ар өврийн хаалгаар биеийн байдал муу гэх шалтгаанаар эрүүлжүүлэх байранд хонуулалгүй явуулсан ба дахин гэрт ирж хөөж туугаад байсан тул арга буюу 2 бага охины хамт хохирогчийг хамгаалах байранд очиж хонож байсан.

8.11. Миний бие энэ бүхнийг өгүүлэх учир нь анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн шүүгч нар шүүх хуралдаан дээр зөвхөн нэхэмжлэгчийн эрх, ашиг сонирхлыг хэрхэн хөндөж буй талаар маш дэлгэрэнгүй, хүлээцтэй хандаж төлөөлөгч нарынх нь тайлбарыг сонсож байсан хэдий ч миний буюу гуравдагч этгээдийн эрх, ашиг сонирхол энэхүү маргааны улмаас хэрхэн зөрчигдөж байгааг огт анхаараагүй бөгөөд надад тайлбар хэлэх ч боломж олгоогүйгээр шүүх хуралдааныг дуусгаж байсанд гомдолтой байгаа тул ийнхүү Монгол Улсын дээд шүүхэд гаргаж буй гомдолдоо тусгаж байгааг ойлгож хүлээн авна уу.

8.12. Нэхэмжлэгчийн эрх ашгийн талаар, нэхэмжлэгч нь нэхэмжлэлдээ болон түүний төлөөлөгч нар нь анхан болон давж заалдах шатны шүүх хуралдаан дээр өөрийнхөө эрх, ашгийг зөрчигдсөн хэмээн тайлбарлахдаа “бага охин маань өвчтэй, ийм ёс зүйгүй хүнд /ээжид нь/ хүүхдүүдээ өгөхгүйн тулд энэхүү үйлдлийг нь шүүхийн шийдвэрээр дүгнүүлэх замаар нотолно” гэх тайлбарыг хэлсэн байдаг.

8.13. Гэвч бодит байдал дээр энэ бүхэн огт худлаа. Хэрэв хүүхдүүдээ боддог, хүүхдүүдээ ёс зүйтэй, амгалан тайван байлгахыг хүсдэг энэ талаар санаа зовж явдаг байсан бол ээжийг нь хүүхдүүдийнхээ нүдэн дээр зодохгүй, дэргэд нь хэрүүл маргаан үүсгэхгүй байх, гэртээ байнга архидан согтуурахгүй байх байсан. Шүүх хуралдаанд өөрөө нэг ч биечлэн оролцож чадахгүй үнэн төрхөө нууж бүх бурууг надруу чихэх байдлаар асуудалд хандаж, итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч томилж ард нь үлдэхгүй байсан юм.

8.15. Нэхэмжлэгчийн гол зорилго бол энэ гэрлэлтийн бүртгэлийг ямар нэг аргаар хүчингүй болгож, гэр бүлийн дундын эд хөрөнгийг гэр бүлийн хөрөнгөөр биш ердийн хамтран өмчлөгч нарын журмаар хуваах зорилготой бөгөөд энэ журмаар хуваахад түүнд гэр бүлийн гишүүдийн оногдох хувь буюу 4,1% биш 2,1-ийг буюу 50%-ийг л авч үлдэх хүсэлтэй байгаа нь хэдий ойлгомжтой болсон.

8.16. Энэ хэрэгт хэдийгээр хамаагүй боловч энэ шүүхийн шийдвэр нь түүнд тийм боломжийг олгох учраас дурдаж байгаа болно. Тиймээс энэ маргааны улмаас нэхэмжлэгчийн эрх, ашиг сонирхол огтхон ч хөндөгдөхгүйг дахин хэлье.

8.17. Шүүх хуулийг Монгол Улсын дээд шүүхийн тайлбар албан ёсны тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн тухайд, дээр өгүүлснээр 2004 онд Л.Б-Э-тэй гэр бүл болохоор Элчин сайдын яаманд ХААТР бөглөхөд дараах байдлаар хууль тогтоомж зөрчигдсөн ба миний бие өөрөө ч биечлэн очоогүй болно.

8.18. Тухайлбал, Иргэний бүртгэлийн тухай хуулийн /1999/ 4 дүгээр зүйлийн 4.1.1-д “иргэний бүртгэл” гэж иргэний эрх, үүрэг үүсэх, өөрчлөгдөх, дуусгавар болгохтой холбогдох энэ хуульд заасан үйл ажиллагааг ойлгоно гэж заасан ба мөн хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.2-д “Энэ хуулийн 5.1-д заасан бүртгэлийг хөтлөх төрийн захиргааны байгууллага бүртгэлийн дэвтэр болон маягтад шаардлагатай бичилт хийж, түүний үндсэн дээр холбогдох үнэмлэх, гэрчилгээ, лавлагаа олгох замаар иргэний бүртгэлийг хөтөлнө”, 6 дугаар зүйлийн 6.6-д “Хилийн чанад дахь Монгол Улсын дипломат төлөөлөгчийн болон консулын газар нь тогтоосон журмын дагуу иргэний бүртгэлийн үйл ажиллагааг эрхлэн явуулж, холбогдох тайлан, мэдээг гаргаж зохих журмын дагуу иргэний бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагад хүргүүлнэ” гэж заасан мөн Хууль зүйн сайд, Гадаад хэргийн сайдын хамтран баталсан 2001 оны 121/36 дугаар тушаалын хавсралтаар батлагдсан “Хилийн чанад дахь Монгол улсын Дипломат төлөөлөгчийн газарт иргэний гэр бүлийн бүртгэл хөтлөх заавар”-ын 6, 34-д заасан “бүртгэв” тэмдэг дарагдаагүй 28, 29-д заасан баримт бичгийг огт хавсаргаагүйгээс гадна 31-д зааснаар биечлэн оролцоогүй болно.

8.19. Иймээс бүртгэхээс татгалзах хангалттай үндэслэл байсан тул дээрх зааврын 10-д зааснаар “Иргэний гэр бүлийн байдлыг бүртгүүлэгч нь шаардлагатай баримт бичгийг хуульд заасны дагуу бүрдүүлээгүй буюу иргэний баримт бичиг нь хүчин төгөлдөр бус бол бүртгэх байгууллага бүртгэхгүй байж болно” гэж зааснаар Дипломат төлөөлөгчийн газраас ирүүлсэн баримт материал нь хуульд заасан журмыг зөрчсөн байсан тул бүртгэх байгууллага буюу улсын бүртгэгч гэрлэлтийг бүртгээгүй байгаа болно.

8.20. Түүнчлэн, Монгол Улсын дээд шүүхийн 2008 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 46 дугаар тогтоолын 2.1-д “Энэ зүйлийн 7.1-д заасан “гэрчийн этгээдийг байлцуулан иргэний бүртгэлийн байгууллагад бүртгүүлнэ” гэдгийг Сайн дурын үндсэн дээр гэрлэх, гэрлэх насны доод хязгаар болон гэрлэлтийг бүртгэх тухай Конвенцийн 1 дүгээр зүйлийн 1-д “хуульд заасны дагуу гэрлэлтийг эрх бүхий төлөөлөгчөөр бүртгүүлээгүй, гэрчийг байлцуулаагүй болон хоёр тал гэрлэлтийг чөлөөтэй, бүрэн хүлээн зөвшөөрч байгаагаа өөрийн биеэр илэрхийлээгүй нөхцөлд ямар ч гэрлэлт хууль ёсны хэмээн тооцогдохгүй” гэж заасны дагуу гэрчийн этгээдийг заавал оролцуулна гэж ойлгоно” гэж тайлбарласан байхад анхан болон давж заалдах шатны шүүх өмнөх гэрлэлтийн бүртгэл байхгүй байхад гэрлэлтийг хүчин төгөлдөр хэмээн дүгнэн тайлбарлаж, маргааныг шийдвэрлэсэн нь буруу бөгөөд дээрх хууль ёсны тайлбараас зөрж байна.

8.21. Анхан болон давж заалдах шатны шүүх хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн тухайд, анхан шатны шүүх Гэр бүлийн тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1-д “Энэ хуулийн 9-д заасныг зөрчиж гэрлэсэн, гэр бүл болох зорилгогүйгээр гэрлэлт бүртгүүлсэн нь илэрсэн тохиолдолд гэрлэгчдийн хэн нэгний, эсхүл эрх нь зөрчигдсөн бусад хүний болон хүүхдийн эрх, ашиг сонирхлыг хамгаалах байгууллагын нэхэмжлэлээр шүүх гэрлэлтийг хүчин төгөлдөр бус гэж тооцно” гэж заасныг хэрэглэнэ гэж дүгнэсэн байдаг бол Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүх магадлалын 6 дахь талд “...Гэр бүлийн тухай хуулийн 16.1-д заасныг энэ маргааны тохиолдолд хэрэглэхгүй” гэжээ. Ийнхүү нэг асуудлыг шийдвэрлэх асуудал дээр хоёр шатны шүүх зөрүүтэй дүгнэлт хийж маргааныг шийдвэрлэсэн байгаа нь ойлгомжгүй байна.

8.22. Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн тухайд, Захиргааны хэргийн шүүхийн харьяаллын маргаан биш. Нэхэмжлэлд дурдсан үндэслэлээр улсын бүртгэлийн байгууллагыг буруутгаж, гэрлэлтийн бүртгэлийг хүчингүй болгох хууль зүйн боломжгүй.

8.23. Учир нь өмнөх гэрлэлтийн бүртгэл гэж байхгүй талаар өмнө дурдсан бөгөөд миний бие гадаад улсын иргэн биш Монгол Улсын иргэн тул ердийн журмаар гэрлэлтээ бүртгүүлсэн нь хууль зөрчөөгүй бөгөөд улсын бүртгэлийн байгууллага энэ хүрээнд бүртгэлийн үйл ажиллагааг эрхэлсэн нь зөв бөгөөд өөрийн чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зорилгоор хамааралгүй асуудлаар буюу Гадаадын иргэн, харьяатын газраас лавлагаа гаргуулах ажиллагааг хийх ёсгүй ба улсын бүртгэлийн байгууллага мөрдөн шалгах ажиллагааг хийх эрхгүй болно.

8.24. Тиймээс хууль ёсны дагуу бүртгэгдсэн гэрлэлтийн бүртгэлтэй холбогдуулан нэхэмжлэлд заасан үндэслэлээр маргах бол Гэр бүлийн тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1-д заасан журмаар буюу Иргэний хэргийн шүүхэд хандаж, гэрлэлтийг хүчин төгөлдөр бус гэж тооцуулахаар нэхэмжлэл гаргах ёстой байсан. Иймд нэхэмжлэлд дурдсан үндэслэлээр захиргааны хэргийн шүүх нэхэмжлэлийг хангах боломжгүй юм.

8.25. Гуравдагч этгээдээр гадаадын иргэний хувьд таталгүйгээр маргааныг шийдвэрлэсэн. Шүүхээс гуравдагч этгээдээр Монгол Улсын иргэн Т-ын Т намайг татсан хэрнээ Англи улсын иргэншилтэй Т-ын Т-гийн асуудлыг шийдвэрлэсэн.

8.26. Өөрөөр хэлбэл, Т-ын Т гэх Монгол Улсын иргэн байхгүй гээд зөвхөн гадаад улсын иргэншилтэй Тын Т гэж хүн байгаа гэж дүгнээд маргааныг шийдвэрлэсэн. Хэрэв тийм бол гуравдагч этгээдээр Т-ын Т гэж намайг татаж шийдвэрлэх ёстой байсан. Энэ нь намайг ямар байр сууринаас тайлбар гаргахад нөлөөлж байх тул хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн асуудал мөн.

8.27. Үзлэг хийгээгүй. Шүүхээс үзлэг хийхдээ зөвхөн баримтад үзлэг хийсэн нь учир дутагдалтай. Учир нь Улсын бүртгэлийн газраас Л.Б-Э-ийн бүртгэлд зөвхөн ХААТР байх боловч улсын бүртгэлд бүртгэгдээгүй, мэдээллийн санд байхгүй гэсэн албан тоотыг ирүүлсэн байдаг. Үүний дагуу улсын бүртгэлийн мэдээллийн санд бүртгэл үүссэн эсэх, үүссэн бүртгэлд өөрчлөлт орж байсан эсэхийг шүүхээс үзлэг хийх замаар тодруулах ёстой байсан ажээ. Гэвч энэхүү ажиллагааг хийгээгүй хэрнээ шүүх бүртгэл хүчинтэй байгаа талаар дүгнэлт хийх нь буруу юм.

8.28. Нотлох баримтыг дутуу бүрдүүлсэн. Анхан шатны шүүх маргааны зүйлийг буруу тодорхойлсоны улмаас зөвхөн Л.Б-Э Т.Т нарын бүртгэлтэй холбогдох баримтыг цуглуулах ажлыг хийсэн байх бөгөөд харин нэхэмжлэлийн шаардлагын зүйл болох маргаан бүхий бүртгэлийн хувийн хэргийг улсын бүртгэлийн газраас гаргуулж авалгүйгээр хэргийг шийдвэрлэсэн.

8.29. Улмаар давж заалдах шатны шүүх гуравдагч этгээдээс Ю.Б-тай гэрлэлтээ бүртгүүлэхдээ Иргэний үнэмлэхээ авч очсон юм уу? гэх асуултыг асуух замаар маргаан бүхий бүртгэлийн хувийн хэргийн материалыг тодруулж байх жишээтэй.

8.30. Хувийн эрх зүйгээс ялгаатай нь нийтийн эрх зүйд нотлох үүргийг иргэн, хуулийн этгээдийн эрхэд халддаг /хориглодог, хязгаарладаг, хүчингүй болгодог, түдгэлзүүлдэг гэх мэт/ талд буюу явцуу агуулгаараа захиргааны байгууллагад, өргөн агуулгаараа “нийтийн эрх зүйн субъект”-д хүлээлгэдэг.

8.31. Энэ зарчим манай улсын нийтийн эрх зүйн голлох хуулиудад бэхэжсэнээс, тухайлбал, Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1. 24.2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.2, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 2.4 дүгээр зүйлийн 5, 4.15 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт маш тодорхой заасан.

8.32. Энэ нь ихээхэн гүн утга учиртай заалт бөгөөд нотлох үүргийн хуваарилалтын түвшинд авч үзвэл, анхдагч буюу суурь нотлох үүрэг захиргааны байгууллагад, хоёрдогч нотлох үүрэг захиргааны хэргийн шүүхэд хуваарилагдана.

8.33. Анхдагч буюу зайлшгүй нотлох баримтууд бүрэн авагдсан тохиолдолд тэдгээрийг үнэлэх, “оршин байгаа” боловч шүүхийн хавтаст хэрэгт ирээгүй нотлох баримт байгаа тохиолдолд шүүх тэдгээрийг цуглуулах үүрэг нь захиргааны хэргийн шүүхэд байдаг билээ.

8.34. Иймд нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн 755 дугаар шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2023 оны 1 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 221/МА2023/0050 дугаар магадлалыг тус тус хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэжээ.

9. Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимын нийт шүүгчийн хуралдааны 2023 оны 03 дугаар сарын 14-ний өдрийн 99 дүгээр тогтоолоор гуравдагч этгээд Т.Т-гийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хяналтын шатны шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр шийдвэрлэсэн.

10. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч И.А нар 2023 оны 02 дугаар сарын 27-ны өдөр гуравдагч этгээдээс хяналтын журмаар гаргасан гомдолтой биечлэн ирж танилцсан байна. Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.А Т-д 2023 оны 02 дугаар сарын 27-ны өдөр гуравдагч этгээдээс хяналтын журмаар гомдол гаргасан тухай утсаар мэдэгджээ. Хяналтын журмаар гаргасан гомдолд холбогдуулж аливаа тайлбарыг бичгээр гаргаагүй байна.

ХЯНАВАЛ:

11. Хяналтын шатны шүүх дараах үндэслэлээр анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэр, магадлалыг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв.

12. Анхан болон давж заалдах шатны шүүх “гэрлэлтийн бүртгэл нь хууль бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгуулах” нэхэмжлэлийн шаардлагад холбогдуулж, “гэрлэлтийн бүртгэл”-ийн хууль зүйн агуулга, нэхэмжлэгчийн ямар эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол хэрхэн зөрчигдсөн талаар дүгнэлт хийгээгүй, гэрлэлтийн бүртгэл “хууль бус байх” шинж, гэрлэлтийн бүртгэлийг хүчингүй болгох үндэслэлийг буруу тодорхойлсон байна.

13. Нэг. Монгол Улсаас Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улсад суугаа Элчин сайдын яамны Консул Д.Г 2004 оны 09 дүгээр сарын 14-ний өдөр Гэрлэснийг бүртгэх анкет .... гэх баримт үйлдэж, Монгол Улсын иргэн Л овогтой Б-Э /1973 онд төрсөн, эрэгтэй/, Т овогтой Т /1975 онд төрсөн, эмэгтэй/ гэх иргэн нарын гэрлэлтийг бүртгэсэн, уг бүртгэлээр “гэрлэсэн” гэх ......... регистрийн дугаартай Т овогтой Т /1975 онд төрсөн, эмэгтэй/ гэх хүн нь тухайн үед Монгол Улсын иргэний улсын бүртгэлд бүртгэлгүйн улмаас уг гэрлэлтийн бүртгэл нь Монгол Улсын иргэний гэрлэсний улсын бүртгэлд ороогүй, харин дээр дурдсан ....... дугаартай Гэрлэснийг бүртгэх анкет гэх маягт нь архивт байгаа үйл баримт тогтоогджээ.

14. Нэхэмжлэгчээс нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлээ “ ... Гэр бүлийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1, 9.1.1-д заасныг зөрчсөн, Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.8-д “Гэр бүлийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлд заасан гэрлэхэд харшлах шалтгаан байгаа бол гэрлэлтийг бүртгэхээс татгалзана” гэж заасны дагуу Монгол Улсад Ю.Б-тай гэрлэлтийн баталгааг бүртгэхээс татгалзах ёстой байсан, мөн хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.3-д заасны дагуу өмнө нь гэрлэлтийн баталгаатай байсан талаар баримт бичгийг хавсаргах ёстой байсан. Гэтэл Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн 19 дүгээр зүйлийн 19.4.3-д “энэ хуулийн 19.4.2-т заасан нотлох баримт нь зөрчилтэй, бүрэн бус, холбогдох хуулийн заалтыг зөрчсөн бол улсын бүртгэлд бүртгэхээс татгалзах”-аар заасан байхад өмнөх гэрлэлт хүчин төгөлдөр эсэхийг шалгалгүй миний гэрлэлтийг бүртгэсэн нь хууль зөрчсөн. ...” гэх зэргээр тодорхойлсон байна.

15. Иргэний бүртгэлийн тухай (1999) хуулийн 13 дугаар зүйлд гэрлэлтийн бүртгэл хийх журмыг нарийвчлан зохицуулж, иргэний гэрлэлтийг бүртгэхэд гэрлэхийг хүсэгчдийн овог, нэр, төрсөн он, сар, өдөр тодорхой байх, иргэний үнэмлэх (гадаад паспорт)-ийг үндэслэж гэрлэсний бүртгэлд бүртгэхээр заасан, 2004 оны 09 дүгээр сарын 14-ний өдрийн Монгол Улсаас Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улсад суугаа Элчин сайдын яамны Консулын үйлдсэн Гэрлэснийг бүртгэх анкет ...... маягтаар Монгол Улсын иргэн, ЧП77102367 регистрийн дугаартай, 1977 онд төрсөн Т овогтой Ч /тухайн үед Монгол Улсын иргэний улсын бүртгэлд ийм нэрээр бүртгэлтэй байсан/ нь Л овогтой Б-Э-тэй гэрлэсэн нь “бүртгэгдсэн” гэж шүүх дүгнэх үндэслэлгүй, энэ талаарх гуравдагч этгээдийн хяналтын журмаар гаргасан гомдол үндэслэлтэй байна.

16. Өөрөөр хэлбэл, 2004 онд Элчин сайдын яамны Консулын үйлдсэн 1975 онд төрсөн, эмэгтэй, регистрийн дугаар PTGBR /Монгол Улсын иргэний улсын бүртгэлийн регистрийн дугаар биш/ Т овогтой Т гэх хүнийг гэрлэсэн гэх Гэрлэснийг бүртгэх анкет нь 2013 онд Ю овогтой Б, Т овогтой Т нарын гэрлэсний бүртгэлийг хүчингүй болгох эрх зүйн үр дагавар үүсгэхгүй.

17. Түүнчлэн, Гэр бүлийн тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.1-д “гэрлэлт гэж ... хуульд заасны дагуу төрийн эрх бүхий байгууллагад бүртгүүлэхийг /ойлгох/”-оор заасан, 2004 онд Монгол Улсаас Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улсад суугаа  ЭСЯ-нд үйлдсэн Гэрлэснийг бүртгэх анкет 0007 гэх баримтаар Монгол Улсын иргэний гэрлэсний улсын бүртгэлд ямар нэг бүртгэл хийгдээгүй байхад “Т.Т-гийн өмнөх гэрлэлт нь хүчинтэй байгаа” гэх үндэслэлээр 2013 онд Ю.Б, Т.Т нарын гэрлэснийг бүртгэхээс улсын бүртгэлийн байгууллага  татгалзах  үндэслэлгүй, энэ талаарх хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн шүүхэд ирүүлсэн тайлбар, татгалзал үндэслэлтэй.

18. Иймд, нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлд дурдагдсан “Гэр бүлийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.1-д заасныг зөрчсөн”, “Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.8-д “Гэр бүлийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлд заасан гэрлэхэд харшлах шалтгаан байгаа бол гэрлэлтийг бүртгэхээс татгалзана” гэж заасны дагуу Монгол Улсад Ю.Б-тай гэрлэлтийн баталгааг бүртгэхээс татгалзах ёстой байсан” гэх үндэслэл тогтоогдохгүй, “өмнө нь гэрлэлтийн баталгаатай байсан талаар” улсын бүртгэлд бүртгэгдээгүй байхад “Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн 19 дүгээр зүйлийн 19.4.3-д “энэ хуулийн 19.4.2-т заасан нотлох баримт нь зөрчилтэй, бүрэн бус, холбогдох хуулийн заалтыг зөрчсөн бол улсын бүртгэлд бүртгэхээс татгалзах”-аар заасан байхад өмнөх гэрлэлт хүчин төгөлдөр эсэхийг шалгалгүй миний гэрлэлтийг бүртгэсэн нь хууль зөрчсөн” гэх тайлбарыг хүлээж авахгүй.

19. Давж заалдах шатны шүүх уг асуудлаар буруу дүгнэлт хийж, “ .../хэдийгээр зөрүүтэй байх/ боловч иргэний бүртгэлийг эрхлэн хариуцах чиг үүрэг бүхий Улсын бүртгэлийн байгууллага нь тухайн үед /2004 онд/ уг гэрлэлтийн бүртгэлийг хийх үүрэгтэй, уг бүртгэлийг үндэслэн Ю.Б, Т.Т нарын 2013 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдөр гаргасан гэрлэлт бүртгүүлэх өргөдлийг ...  бүртгэхээс татгалзах байсан” гэж дүгнэсэн нь үндэслэлгүй байна.

20. Түүнчлэн, Гэр бүлийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн  9.1-д “гэрлэхэд харшлах шалтгаан” болох 6 нөхцлийг дурдсан, 16 дугаар зүйлийн 16.1-д “Энэ хуулийн 9-д заасныг зөрчиж гэрлэсэн, гэр бүл болох зорилгогүйгээр гэрлэлт бүртгүүлсэн нь илэрсэн тохиолдолд гэрлэгчдийн хэн нэгний, эсхүл эрх нь зөрчигдсөн бусад хүний болон хүүхдийн эрх, ашиг сонирхлыг хамгаалах байгууллагын нэхэмжлэлээр шүүх гэрлэлтийг хүчин төгөлдөр бус гэж тооцно” гэж зааснаас үзэхэд “гэрлэхэд харшлах шалтгаан” байсан нь сүүлд илэрсэн тохиолдолд “шүүх гэрлэлтийг хүчин төгөлдөр бус”-д тооцох үндэслэл болох бөгөөд уг асуудал нь хувийн эрх зүйн харилцаанд хамаарч, иргэний шүүхийн харьяалан шийдвэрлэх маргаан байхад захиргааны хэргийн шүүх нийтийн эрх зүйн хүрээнд, улсын бүртгэлийг хүчингүй болгох замаар “гэрлэлтийг хүчин төгөлдөр бус” болгох үр дагавар үүсгэж болохгүй юм.

21. Хоёр. гуравдагч этгээд Т-ын Т-д 2010 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өдөр Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улсын иргэний ............. дугаартай гадаад паспорт олгогдсон, түүнчлэн, 2011 оны 07 дугаар сарын 06-ны өдөр Монгол Улсад оршин суух MNG ............ дугаартай зөвшөөрөл олгогдож, уг зөвшөөрлийн хугацааг 2012-2015, 2015-2018 он хүртэл сунгаж байсан баримтууд хэрэгт авагдсан, анхан болон давж заалдах шатны шүүхүүд эдгээр баримтад үндэслэж “ ... гуравдагч этгээд Т-ын Т нь гадаад улсын иргэн болсон байхад ... хариуцагч Баянзүрх дүүрэг дэх Иргэний бүртгэлийн хэлтэс ...түүний гэрлэснийг бүртгэсэн нь хуульд нийцээгүй”, “ ...  гэрлэлтийг бүртгэхээс татгалзах, эрх бүхий этгээдэд хандах талаар зөвлөж буцаах ёстой байсан” гэх агуулгатай дүгнэлтүүд хийсэн нь дараах байдлаар хуульд нийцсэнгүй.

22. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Арван тавдугаар зүйлийн 1-д “Монгол Улсын иргэний харьяалал хийгээд харьяат болох, харьяатаас гарах үндэслэл, журмыг гагцхүү хуулиар тогтооно”, 2-т “Монгол Улсын иргэнийг харьяатаас хасах ... /-ыг/ хориглоно” гэж заасан, түүнчлэн Харьяатын тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлд “энэ хуулиар тогтоосон журмын дагуу Монгол Улсын харьяат өөрийн хүсэлтийн дагуу Монгол Улсын харьяатаас гарч болно”, 24 дүгээр зүйлийн 1-д “Монгол Улсын ... харьяатаас гарах ... хүсэлтийг зөвшөөрөх тохиолдолд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч зарлиг ... гаргана”, 25 дугаар зүйлийн 2-т “Монгол Улсын харьяатаас гарсан тухай Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлиг гарсан өдрөөс хүсэлт гаргагчийг Монгол Улсын харьяатаас гарсанд тооцно” гэж тус тус зааснаас үзвэл “гадаад улсын иргэний харьяалал авсан” нь Монгол Улсын иргэнийг Монгол Улсын харьяатаас хасах, харьяатаас гарсанд тооцох үндэслэл болохгүй.

23. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын харьяат иргэн “зөвхөн өөрийн хүсэлтээр” Монгол Улсын иргэний харьяатаас гарч болох бөгөөд ийнхүү гаргасан хүсэлтийг нь зөвшөөрөх тохиолдолд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч зарлиг гаргаж, түүнийг Монгол Улсын харьяатаас гаргах тусгайлсан хуулийн зохицуулалттай байхад “Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улсын иргэний 309774619 дугаартай гадаад паспорт авсан” үйл баримтыг үндэслэж гуравдагч этгээд Т-ын Т-г Монгол Улсын иргэн биш гэж шүүх дүгнэх үндэслэлгүй.

24. Анхан болон давж заалдах шатны шүүхүүд “иргэний харьяалал” тодорхойлох хуулийн тусгайлсан зохицуулалтыг хэрэглээгүй, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч зарлиг гаргаж хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу Монгол Улсын харьяатаас гаргаагүй Монгол Улсын иргэний эрх зүйн байдлыг үндэслэлгүйгээр дордуулж, 2013 онд бүртгэгдсэн Монгол Улсын иргэний гэрлэсний улсын бүртгэлийг “Монгол Улсын харьяат биш” гэх агуулгатай дүгнэлтээр хүчингүй болгосон нь  Монгол Улсын Үндсэн хууль, дээр дурдсан бусад хуулиар хамгаалагдсан Монгол Улсын иргэний үндсэн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол зөрчигдөх үр дагавар үүсгэхээр байна.     

25. Иймд, энэ талаарх гуравдагч этгээдийн “... миний бие Монгол Улсын иргэн бөгөөд иргэншлээ солиогүй, Монгол Улсын иргэншлээс намайг гаргаагүй, хасаагүй байхад анхан болон давж заалдах шатны шүүхүүд намайг гадаадын иргэн мэтээр дүгнэж шүүхийн шийдвэр гаргасан нь үндэслэлгүй”, “ ... миний бие буруу зүйл хийсэн нь үнэн боловч энэ нь намайг Монгол Улсын иргэншлээс хасах, Монгол Улсын иргэн биш гэж үзэх үндэслэл болохгүйгээс гадна Монгол Улс дахь хууль ёсны иргэний бүртгэл мэдээллийг маань өөрчлөх, хүчингүй болгох үндэслэл болох ёсгүй” гэх агуулгатай гомдлын үндэслэлийг хяналтын шатны шүүх хүлээн авах нь зүйтэй гэж үзэв.

26. Гурав. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.3-т “нэхэмжлэл гэж хүн, хуулийн этгээдээс захиргааны хууль бус үйл ажиллагааны улмаас зөрчигдсөн, эсхүл зөрчигдөж болзошгүй эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлоо хамгаалуулахаар ... захиргааны хэргийн шүүхэд гаргасан өргөдлийг /ойлгох/”-оор, 106 дугаар зүйлийн 106.3.1-д “захиргааны акт ... хууль бус бөгөөд түүний улмаас нэхэмжлэгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь зөрчигдсөн болох нь тогтоогдвол түүнийг хүчингүй болгох”-оор тус тус заасан, захиргааны хэргийн шүүх нь “гэрлэлтийн бүртгэл нь хууль бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгуулах” нэхэмжлэлийн шаардлагад холбогдуулж, уг гэрлэлтийн бүртгэлийн улмаас нэхэмжлэгч Ю.Б-ын ямар эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол хэрхэн хөндөгдөж зөрчигдсөнийг болон Ю.Б, Т.Т нарын гэрлэсний бүртгэлийг “хууль бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгосон”-оор нэхэмжлэгчийн ямар эрх хэрхэн сэргэх талаар тогтоож, дүгнэх үүрэгтэй.

27. Анхан болон давж заалдах шатны шүүхүүд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж шийдвэрлэхдээ 2013 онд эхнэр Т.Т-тай гэрлэснийг нь бүртгэсэн бүртгэлийн улмаас нөхөр Ю.Б-ын ямар эрх нь хэрхэн зөрчигдсөн талаар огт дүгнэлт хийлгүй хэргийг шийдвэрлэсэн нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн дээрх заалтуудад нийцээгүй гэж үзнэ.

28. Гэрлэлтийн бүртгэлийн хууль зүйн агуулга нь хуулиар тогтоосон насанд хүрсэн эрэгтэй, эмэгтэй хоёр, сайн дурын, чөлөөтэй, тэгш эрхийн үндсэн дээр гэр бүл болсныг төрөөс баталгаажуулах явдал бөгөөд, гэрлэлтийн бүртгэл нь гэрлэлтээ бүртгүүлэхээр өргөдөл гаргаж буй иргэдийн хүсэлтийг хангаж шийдвэрлэсэн буюу  чиглэсэн этгээддээ эерэг үйлчлэлтэй захиргааны акт юм.

29. Нэхэмжлэгч Ю.Б нь иргэн Т.Ттай 2013 оны 01 сарын 01-ний өдөр гэр бүл болсноо улсын бүртгэлд бүртгүүлэхээр Баянзүрх дүүргийн Улсын бүртгэлийн хэлтэст хандсаны дагуу тус хэлтэс 2013 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдөр Ю.Б, Т.Т нарын гэрлэснийг улсын бүртгэлийн ...... дугаар бүртгэсэн нь гэрлэгчдийн нэг /нөхөр/ болох Ю.Б-ын эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг аливаа байдлаар хөндсөн, зөрчсөн болох нь тогтоогдохгүй байна.

30. Нэхэмжлэгч талаас өөрийн зөрчигдсөн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлоо шүүхэд тодорхойлохдоо “... үр хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлэх, хүүхдүүдтэйгээ хамт амьдрах эрх зөрчигдсөн, ... гэрлэгчийн хувьд эдлэх эрх зөрчигдсөн” гэх боловч  эдгээр үндэслэлд нийтийн эрх зүйн хүрээнд захиргааны хэргийн шүүх дүгнэлт хийхгүй. Өөрөөр хэлбэл, 2013 онд Ю.Б, Т.Т нарын гэрлэснийг улсын бүртгэлд бүртгэснээр Ю.Б-ын үр хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлэх, хүүхдүүдтэйгээ хамт амьдрах эрх болон гэрлэгчийн хувьд эдлэх эрхийг нь зөрчсөн гэж захиргааны хэргийн шүүх дүгнэх үндэслэлгүй, энэ талаарх нэхэмжлэгчийн тайлбар, үндэслэлийг хүлээж авахгүй.

31. Хэргийн оролцогчдын тайлбар, хэрэгт авагдсан бусад баримтаар нэхэмжлэгч, гуравдагч этгээд нар нь “гэр бүл цуцлуулах” асуудлаар иргэний шүүхэд маргаж байгаа нь тогтоогдсон бөгөөд нэхэмжлэгчийн дурдаж буй гэрлэгчийн эрх зөрчигдсөн эсэх асуудлыг иргэний шүүх харьяалан шийдвэрлэнэ. 

32. Эдгээр үндэслэлээр, анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэр, магадлалыг тус тус хүчингүй болгож, гуравдагч этгээдийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангаж, нэхэмжлэгч Ю.Б-ын нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 127 дугаар зүйлийн 127.2.4-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь: 

1. Иргэний бүртгэлийн тухай /1999 оны/ хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1, 13 дугаар зүйлийн 13.1, 13.2, Гэр бүлийн тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.1, 9 дүгээр зүйлийн 9.1, 16 дугаар зүйлийн 16.1, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.3, 106 дугаар зүйлийн 106.3.1-д заасныг баримтлан нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн 755 дугаар шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2023 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 221/МА2023/0050 дугаар магадлалыг тус тус хүчингүй болгож, Ю.Б-ын нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.3-т заасныг баримтлан гуравдагч этгээд Т.Т-гаас хяналтын журмаар гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70,200 (далан мянга хоёр зуу) төгрөгийг Төрийн сангийн орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 127 дугаар зүйлийн 127.5-д зааснаар Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны шүүх хуралдааны тогтоол нь шүүхийн эцсийн шийдвэр бөгөөд тогтоолд гомдол гаргахгүй болохыг дурдсугай.

 

 

            ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                             П.СОЁЛ-ЭРДЭНЭ 

 ТАНХИМЫН ТЭРГҮҮН                                         Д.МӨНХТУЯА

 ШҮҮГЧИД                                                                 М.БАТСУУРЬ          

    Х.БАТСҮРЭН

                                                                                       Ц.ЦОГТ