202**      05         30                                           207/МА202**/00053

       

 

    “Төрийн банк” ХК-ийн нэхэмжлэлтэй,

хариуцагч О.Х, В.Б

нарт холбогдох иргэний

хэргийн тухай

 

Орхон аймгийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Б.Б даргалж, шүүгч Б.О, шүүгч С.У нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн *** дугаар танхимд хийсэн давж заалдах шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар,

Орхон аймаг дахь Сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 202** оны 02 дугаар сарын 22-ны өдрийн 1**2/ШШ2023**/00338 дугаар шийдвэртэй,

Нэхэмжлэгч: “Төрийн банк” ХК-ийн нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: О.Х, нарт холбогдох,

Зээлийн төлбөр 7**3.8**1.108 төгрөг, үндсэн хүү **7.336.063 төгрөг, нэмэгдүүлсэн хүү 23.**67.212,6 төгрөг нийт 88**.6****.383,6 төгрөг гаргуулах, шүүхийн шийдвэрийг сайн дураар эс биелүүлбэл барьцаа хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагатай иргэний хэргийг,

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.Б, С.Э нарын шүүхэд гаргасан давж заалдсан гомдлыг үндэслэн 202** оны 0** дүгээр сарын 03-ны өдөр хүлээн авч, шүүгч С.У-гийн илтгэснээр хянан хэлэлцэж шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Э, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч М.Г, М.М, бие даасан шаардлага гаргасан гуравдагч этгээд Н.Б, гуравдагч этгээдийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.Э, гуравдагч этгээд нарийн бичгийн дарга Б.М нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч “Төрийн банк” ХК шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ:

Зээлдэгч О.Х, нь нөхөр В.Б хамтран Төрийн банктай 2018 оны 03 дугаар сарын 16-ны өдөр №12/18-18 тоот Зээлийн гэрээ болон №12/18-19 дугаартай барьцааны гэрээг байгуулж 800 000 000 /найман зуун сая / төгрөгийг 36 сарын хугацаатай, жилийн 26.** хувийн хүүтэй зээлж авсан. Тус гэрээний үүргийн гүйцэтгэлийн баталгаа болгож барьцааны гэрээг байгуулан дараах үл хөдлөх эд хөрөнгө болон хөрөнгийн эрх, газар эзэмших эрхийг барьцаалсан.Үүнд: Орхон аймгийн *********** сумын ** дүгээр баг *********** ** хороолол, * хэсэг, * байр **,**,**,** тоот, 32** мкв талбайтай, Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай, авто зогсоолын зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй №*** тоот үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын ** дүгээр баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот 32.6 мкв талбайтай, нэг өрөө Ү-********* улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын ** дүгээр баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот, 7**.7** мкв талбайтай, гурван өрөө Ү-********* улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын ** дүгээр баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот **2.58 мкв талбайтай, хоёр өрөө Ү-********* улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын ** дүгээр баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот, **6.82 мкв талбайтай, хоёр өрөө Ү-************ улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдпөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын ** дүгээр баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот, **1.9** мкв талбайтай, хоёр өрөө Ү-************ улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж,** тоот, 32.6 мкв талбайтай, нэг өрөө Ү-********** орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол ** гудамж, ** тоот, 7**.7** мкв талбайтай, гурван өрөө Ү-********* улсын бүртгэлийн дугаартай, орон сууцны зориулалттай 82,2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол ** гудамж, ** тоот, **2.58 мкв талбайтай, хоёр өрөө Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж,** тоот **6.82 мкв, хоёр өрөө Ү-********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот **1.9** мкв, хоёр өрөө Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот 32.6 мкв, нэг өрөө Ү-********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот 7**.7** мкв талбайтай, 3 өрөө Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот **2.58 мкв талбайтай, хоёр өрөө Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж,** тоот, **6.82 мкв талбайтай, хоёр өрөө Ү-************ улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж,** тоот, **1.9** мкв талбайтай, хоёр өрөө Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж,** тоот, 32.6 мкв талбайтай, 1 өрөө Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж,** тоот, 7**.7** мкв талбайтай, 3 өрөө Ү-************ улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж,** тоот, **2.58 мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот, **6.82 мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот, **1.9** мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-********* улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот, **1.9** мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-********** улсын бүртгэлийн дугаартай, орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот, **6.82 мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот, **6.58 мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот 7**.7** мкв талбайтай, 3 өрөө Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот 32.6 мкв талбайтай, 1 өрөө Ү-************* улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот, **1.9** мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-************* улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот, **6.82 мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-************* улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот, **2.58 мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-************* улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот 7**.7** мкв, 3 өрөө Ү-************ улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот 32.6 мкв 1 өрөө Ү-************ улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот **1.9** мкв талбайтай 2 өрөө Ү-*********** улсын бүртгэдийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол ** гудамж, ** тоот **6.82 мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-************ улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот **2.58 мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-************* улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот 7**.7** мкв талбайтай, 3 өрөө Ү-************ улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот, 32.6 мкв талбайтай, 1 өрөө Ү-************** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82,2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот **1.9** мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-************ улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * гудамж, ** тоот **6.82 мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-************ улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол ** гудамж, ** тоот, **2.58 мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол ** гудамж, ** тоот, 7**.7** мкв талбайтай, 3 өрөө Ү-********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол ** гудамж, ** тоот 32.6 мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх хөрөнгө, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол * хэсэг, **,**,**,** тоот 1**96 мкв талбайтай, ГДЮ********* газар эзэмших эрхийн орон сууцны зориулалттай эзэмших эрхийн газар, О.Х, В.Б нарт холбогдох 2018 оны 03 дугаар сарын 16-ны өдрийн №12/18-18 дугаартай зээлийн гэрээний хугацаа 2021 оны 03 дугаар сарын 16-ны өдөр дууссан. Зээлдэгч нар нь үндсэн зээлийн төлбөрт 3** 367 **81.3 төгрөгийг, хүүнд 363 912 366.7 төгрөгийг, нэмэгдүүлсэн хүүнд 7 0**6 072.2 төгрөгийг тус тус төлсөн байна. Одоо зээлдэгч нарын төлөх ёстой төлбөр нь шүүхэд нэхэмжлэл гаргах өдрийг хүртэл буюу 2022 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн байдпаар үндсэн зээлийн үлдэгдэл төлбөр **88 632 519.7 төгрөг, хүү 229 5**3 **21.7 төгрөг, нэмэгдүүлсэн хүү 25 585 668.3 төгрөг, нийт 7**3 761 698.7 төгрөг байна. Иймд үндсэн зээл, үндсэн хүү, нэмэгдүүлсэн хүүгийн нийт дүн 7**3 761 698.7 /Долоон зуун дөчин гурван сая долоон зуун жаран нэгэн мянга зургаан зуун ерэн найман/ төгрөг, мөн нэхэмжлэл шүүхэд гаргахтай холбогдон гарсан зардал нотариатын төлбөрт төлсөн 79 500 төгрөгийг нэмээд нийт 7**3 8**1 108 /Долоон зуун дөчин гурван сая найман зуун дөчин нэгэн мянга нэг зуун найман/ төгрөгийг О.Х, В.Б /Зээлийн гэрээний 3.3 дахь хэсэгт хамтран зээлдэгч нь зээлдэгчийн нэгэн адил эрхийг эдэлж, үургийг хүлээнэ гэж заасан/ нараас гаргуулж Төрийн банк ХХК-д олгож банкийг хохиролгүй болгож өгнө үү. Зээлдэгч нь шүүхийн шийдвэрийг сайн дураар эс биелүүлвэл барьцаа хөрөнгөнөөс зээлийн төлбөрийг гаргуулахаар шүүхийн шийдвэрт тусгаж өгнө үү гэжээ.

Хариуцагч О.Х, шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа:

Үндсэн зээлийг хамгийн сүүлд нь авах байдлаар үүрэг  гүйцэтгэх дарааллыг тогтоосныг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Иймээс үндсэн зээлээс миний өмнө төлсөн төлбөрүүдийг хасах ёстой гэж үзэж байна. Үүнийг зээлийн дансны хуулганаас харж болох ба энэ талаарх тооцооллыг миний бие тусад нь гаргаж нэмэлт тайлбараар өгөх болно. …Иймээс миний бие нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна гэжээ.

Хариуцагч В.Б шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа:

Төрийн банк нь зээлийн төлбөрөөс үндсэн зээлийг суутгалгүйгээр эхэлж зээлийн хүү, нэмэгдэл хүүг суутгасан нь буруу гэж үзэж байна. Учир нь төлсөн төлбөрөөс үндсэн зээлийг суутгасан бол үндсэн зээл буурч мөн түүнд бодогдох хүү буурах ёстой. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагаас нэмэгдүүлсэн хүү, зээлийн хүүг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна гэжээ.

Нэхэмжлэгч “Төрийн банк” ХК шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагаа нэмэгдүүлэхдээ

Зээлдэгч нь зээлийн өр төлбөрийг барагдуулахгүй өнөөдрийг хүртэл хугацаанд төлөлт хийхгүй, гэрээний үүргээ биелүүлэхгүй байх өмнө гаргасан нэхэмжлэлийн үндсэн шаардлага болох 7**3.8**1.108 төгрөгийг, үндсэн хүү **7.336.063 төгрөг, нэмэгдүүлсэн хүү 23.**67.212,6 төгрөг, НИЙТ 1**0.803.275,6 төгрөгөөр нэмэгдүүлж, нэхэмжлэлийн шаардлагыг 88**.6****.383,6 төгрөг болгон нэхэмжилж байна. Монгол Улсын Иргэний хууль болон БЭБХЭМХТТЗҮАтХууль, БЭБХЭМХМХШЗҮАтХуульд заасны дагуу Зээлийн гэрээний дагуу үүргээ биелүүлэхгүй байх тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж, Барьцаа хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулж шийдвэрлэж өгнө үү гэжээ.

Хариуцагч В.Б-н итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч М.М, хариуцагч О.Х,ын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч М.Г нар шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа:

Нэхэмжлэгч нь анх шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагадаа зээл, зээлийн хүү, нэмэгдүүлсэн хүү гэж нийт 7**3.761.698 төгрөг гаргуулахаар нэхэмжилсэн байх ба уг нэхэмжлэлийн шаардлагаа 2018.03.16-ны өдрийн №12/18-18 дугаартай зээлийн гэрээнд үндэслэн нэхэмжилсэн бөгөөд уг зээлийн гэрээний 1.**-т зааснаар зээлийн хүүг зах зээлд байгаа арилжааны банкны хүүгийн хэмжээнээс хэт өндөр тогтоосон нь уг зээлийг эрсдэлд орох нөхцлийг бүрдүүлсэн. Үүнээс болж хариуцагч зээлийн эргэн төлөлтийг хуваарийн дагуу төлөх боломжгүй болсон байх тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Нэхэмжлэгч нь зээл, зээлийн хүү, нэмэгдүүлсэн хүү нийт 7**3.761.698 төгрөг гаргуулахаар нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэл болгосон 2018.03.16-ны өдрийн №12/18-18 дугаартай зээлийн гэрээний 2.1.7-д зааснаар “зээлийн судалгаа, шинжилгээ, хяналтын зардалд зориулан нэг удаа зээлийн дүнгийн 1 хувиар тооцож шимтгэл авна” гэж заасан нь хүчин төгөлдөр бус байх хэлцэлд хамаарахаар заалт гэж үзэж байна. Учир нь нийт зээлийн дүнг 8.000.000 /найман зуун сая/ төгрөг гэж уг гэрээний 2.1.1-д зааснаас үзвэл уг зээлийн 1 хувь 8.000.000 төгрөг болохоор байна. Гэтэл уг зээлийн судалгаа, шинжилгээ, хяналтын зардлыг банк өөрөө тогтоохдоо бодит зардалд үндэслээгүй, хий хоосноор урьдаас үндэслэлгүй хоосон, зээлийн хүүг өндөр тогтоож авч байгаа атлаа банк өөрийн ажилтнуудын цалингаа л хүсэгчээр төлүүлэхээр ийнхүү тогтоож байгаа нь хүчин төгөлдөр бус гэж үзэж байна, хүү 800.000.000 төгрөгийг зээл олгохоос эхлээд 8.000.000 төгрөгийг шимтгэл нэрээр дээрх заалтаараа үндэслэн авч улмаар 800.000.000 төгрөгийн зээлийг хариуцагч бүтнээр авч эхлээгүй байхад ийнхүү үндсэн зээл, зээлийн хүү, нэмэгдүүлсэн хүүг нэхэмжилж байгаа нь үндэслэлгүй байна. Төрийн банк ХХК-ийн шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болох зээл, зээлийн хүү, нэмэгдүүлсэн хүү 7**3.761.698 төгрөг, нотариатын төлбөрт төлсөн гэх 79.500 төгрөг болон нэхэмжлэлийн нэмэгдүүлсэн шаардлагаар гаргуулахыг хүссэн 1**0.803.275 төгрөгийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг гаргаад байгаа ба нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлага болон хавсаргаж өгсөн 2018.03.16-ны өдрийн №12/18-18 дугаартай зээлийн гэрээний хугацаа уг гэрээнд зааснаар 2.1.6-д зааснаар бол 36 сарын хугацаатай байна. Тодруулбал уг гэрээний хугацаа нь анх гэрээ байгуулсан 2018.03.16-ны өдрөөс хойш 36 сар тоолбол 03.15-ны өдрөөс дууссан байна. Гэтэл 1-р хавтаст хэргийн 65 дахь талд авагдсан зээлийн дансны хуулгаас үзвэл зээлийн гэрээгээр тохиролцсон 800.000.000 төгрөгийг 2018.03.16-нд байгуулаагүй байх ба хамгийн сүүлд 2018.0**.13-нд олгосон нотлох баримтыг өөрөө гаргаж өгсөн байна, Үүнээс үзвэл нэгдүгээрт, уг гэрээний хугацааг хэрхэн тоолох нь тодорхойгүй. Зээлийг хэрхэн олгосон, зээлийг бүрэн олгосон эсэх нь тодорхойгүй байна. Нэхэмжлэгч нь зээлийн гэрээний хугацааг 2021.03.15-ны өдрөөр дууссан байхад өөрөө үүрэг гүйцэтгүүлэгчийн хувьд хугацаа хэтрүүлсэн нь хариуцагч нараас хамаараагүй. Тодруулбал, зээл олгогдсоноос хойш байнга үүргийн зөрчил үүссэн байгааг нэхэмжлэгч нь мэдэж байгаа атлаа, өөрөө үүргийн зөрчилтэй холбогдуулан ямар нэг үйлдэл хийгээгүй атлаа нэхэмжлэлийн шаардлагаа хүү, нэмэгдүүлсэн хүү гэж үндэслэлгүйгээр их хэмжээгээр тооцож нэхэмжилж байгааг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Мөн нэхэмжлэгч нь анх шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон нэхэмжлэлийн нэмэгдүүлсэн шаардлагадаа энэ талаар огт дурьдаагүй байна. Нэхэмжлэгч нь анх шүүхэд нэхэмжлэл гаргахдаа хариуцагчийг үндсэн зээлд 331,367.**81 /гурван зуун арван нэгэн сая гурван зуун жаран долоон мянга дөрвөн зуун наян нэгэн/ төгрөгийг, хүүнд 363,912.366 /гурван зуүн жаран гурван сая есөн зуун арван хоёр мянга арван зуун жаран зургаан мянган/ төгрөгийг, нэмэгдүүлсэн хүүнд 7.0**6,072 /долоон сая дөчин зургаан мянга далан хоёр/ төгрөгийг тус тус гэжээ. Энэ нь үндэслэлгүй байна. Учир нь О.Х,ын зүгээс үндсэн зээл, зээлийн хүү, нэмэгдүүлсэн хүү зэрэг төлөх үүрэг үүссэн тохиолдолд/ ба Иргэний хуулийн 216 дугаар зүйлд заасан үүрэг гүйцэтгэх дарааллыг тооцохдоо 216.**-т заасан “Үүргийн гүйцэтгэл нь төлөх хугацаа болсон бүх өрийг төлөхөд хүрэлцэхгүй бол тэргүүн ээлжинд шүүхийн зардал, дараа нь үндсэн үүрэг, эцэст нь хүү төлүүлнэ” гэснийг зөрчиж нэхэмжлэгч банк уг хуулийг өөрчилж ийнхүү нэмэгдүүлсэн хүү, нэмэгдүүлсэн хүү, үндсэн зээл гэсэн дарааллаар авсан мэтээр тайлбарлаж байгаа нь үндэслэлгүй байна. Нэхэмжлэгч нь нэхэмжлэлийн шаардлагаа нэмэгдүүлэхдээ барьцаа хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах тухай нэхэмжлэл гаргасныг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Учир нь нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлага нь нийт 88**.6****.383 төгрөг гэж нэхэмжилсэн ба үндэслэлгүйгээр хүү, нэмэгдүүлсэн хүү, үндсэн зээлийг тооцож нэхэмжилсэнг /хариуцагч зөвшөөрөхгүй байгаа тул барьцаагаар хангагдах боломжгүй юм. Учир нь нэхэмжлэгчийн гаргасан шаардлагаас үүргийн зөрчил үүсч гэрээ цуцлах эрх нээгдсэн үеэс эхлэн тооцож авсан, одоо тооцож нэхэмжилж буй зээлийн хүү, нэмэгдүүлсэн хүүг хүлээн зөвшөөрөхгүй тул барьцаа хөрөнгөөр хангуулах шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна гэжээ.

Орхон аймаг дахь Сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 202** оны 02 дугаар сарын 22-ны өдрийн 1**2/ШШ2023/00338 дугаар шийдвэрээр:

Иргэний хуулийн **51 дүгээр зүйлийн **51.1, **53 дугаар зүйлийн **53.1-д заасныг баримтлан хариуцагч О.Х, В.Б нараас 500.232.518,69 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгч Төрийн банк ХК-д олгож нэхэмжлэлийн шаардлагаас 38**.****.865 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгож, Иргэний хуулийн 165 дугаар зүйлийн 165.1,17** дүгээр зүйлийн 17**.1,175 дугаар зүйлийн 175.1-д заасныг баримтлан Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг, ***********, **-р хороолол, ** гудамжны ** тоот **6.82 мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-*********** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууц, Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол ** гудамж, ** тоот **6.82 мкв талбайтай, 2 өрөө Ү-************ улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууц, автомашины гражуудыг албадан дуудлага худалдаанд оруулах замаар үүргийн гүйцэтгэлийг хангахаар тогтоож, бусад үл хөдлөх эд хөрөнгөнүүдээс үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож, Иргэний хуулийн 2**3 дугаар зүйлийн 2**3.1,**0 дугаар зүйлийн **0.1-д заасныг баримтлан бие даасан шаардлага гаргасан гуравдагч этгээд Л.Б-г Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол ** гудамж, ** тоот **1.9** мкв, хоёр өрөө Ү-************** улсын бүртгэлийн дугаартай орон сууцны өмчлөгчөөр тогтоон, барьцаанаас чөлөөлж, Л.Б-г үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөгчөөр бүртгэж, гэрчилгээ олгохыг Орхон дахь Улсын бүртгэлийн хэлтэст даалгаж, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д заасныг баримтлан нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 3.877.156 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч О.Х,аас 1.329.556,5 төгрөг, хариуцагч В.Бас 1.329.556,5 төгрөгийг тус тус гаргуулан нэхэмжлэгчид тус тус олгож шийдвэрлэжээ.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.Б, С.Э нар шүүхэд гаргасан давж заалдсан гомдолдоо:

Төрийн банк нь иргэн О.Х, В.Б нартай 2018 оны 03 дугаар сарын 16-ны өдөр 12/18-18 дугаартай “Зээлийн гэрээ” болон 12/18-19 дугаартай барьцааны гэрээ байгуулан 800.000.000 /найман зуун сая/ төгрөгийн зээлийг 36 сарын хугацаатай жилийн 26,** хувийн хүүтэйгээр олгосон. Нэхэмжлэл гаргасан 2022 оны 03 дугаар сарын 1**-ний өдрийн байдлаар үндсэн зээлийн төлбөр **88.632.519,07 төгрөг, үндсэн хүүнийтөлбөр 229.5**3.**21,07 төгрөг, нэмэгдүүлсэн хүүний төлбөрт 25.585.668,03 төгрөг, нийт 7**3.761.698,0 7 төгрөгийн зээлийн төлбөрийн үлдэгдэлтэй байсан ба Төрийн банк Орхон аймаг дахь Сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд хандсан. Мөн шаардлагаа 1**0.803.275,06 /нэг зуун дөчин сая найман зуун гурван мянга хоёр зуун далан таван төгрөг зургаан мөнгө/төгрөгөөр нэмэгдүүлж 88**.6****.383,06 /найман зуун наян дөрвөн сая зургаан зуун дөчин дөрвөн мянга гурван зуун наян гурван төгрөг зургаан мөнгө/ төгрөг нэхэмжилсэн. Анхан шатны шүүх асуудлыг шийдвэрлэхдээ хавтаст хэрэгт авагдсан үйл баримтыг дутуу үнэлсэн мөн хуулийн зүйл заалтыг буруу хэрэглэсэн, хэрэглэх заалтыг хэрэглээгүй гэж үзэж Шүүхийн шийдвэрийн Тогтоох хэсгийн нэг, хоёр гурав, дөрөв дэхь заалт буюу шийдвэрийг бүхэлд нь эс зөвшөөрч гомдол гаргаж байна. Учир нь: Анхан шатны шүүх шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэгтээ зээлийн үлдэгдлийг буруу тодорхойлсон, үүрэг гүйцэтгүүлэгч буюу банк хугацаа хэтрүүлсэн буюу банкны буруутай үйл ажиллагаа зээлдэгчид зээлээ төлөхөд нь нөлөөлсөн, нэг хувийн шимтгэл, зээлийг бүрэн олгоогүй, үүрэг гүйцэтгэх дараалал зөрчигдсөн, барьцаа хөрөнгүүд өөр өмчлөгчид шилжсэн гэж үзсэн байна. Шүүх, Нэхэмжлэгч үндсэн зээл **88.000.000 гэдэг боловч дансны хуулгаар 2021.01.13-нд **9.000.000 төгрөг, 2021.01.29-нд 38.500.000 төгрөг нийт 88.**00.000 төгрөг төлснийг үндсэн зээлээс хасаж **00.232.518,69 төгрөгийн үлдэгдэлтэй болжээ. Мөн хүү тооцооллын хүснэгтээр 2022.02.02-нд 88.**00.000 төгрөг хүүнд төлсөн үндсэн зээлээс хасагдаагүй байдлаар зөрүүтэй тусгасан. Дансны хуулга дээр 2021.02.02-нд **9.900.000 төгрөг, 38.500.000 төгрөгийг хүүнээс хасаж нийт үндсэн үлдэгдэл **88.632.518,69 төгрөг гэж буруу тодорхойлсон байна гэж дүгнэсэн. Иргэний хуулийн **53 дугаар зүйлийн **53.1 дэх хэсэгт “Зээлдэгч авсан зээлээ хугацаанд нь төлөөгүй бол хэтэрсэн хугацааны хүү, гэрээнд заасан бол нэмэгдүүлсэн хүү төлөх үүрэгтэй гэж заасан. Үүнийг зээлдэгч зээлийн гэрээгээр хүлээсэн үүргээ хугацаандаа биелүүлээгүй, зохих ёсоор биелүүлээгүй тохиолдолд хүлээх хариуцлага гэж ойлгодог. Өөрөөр хэлбэл энэ зүйл, хэсэг нь зээлийн гэрээний үүргээ зээлийн гэрээний ерөнхий хугацаанд биелүүлээгүйгээс гарах үр дагаврыг зохицуулсан бөгөөд хэтэрсэн хугацааны хүү нь үндсэн үүрэгт хамаарахгүй. Иймд зээлийн гэрээний хугацаанд төлөгдвөл зохих хүү нь гэрээний үндсэн үүрэгт, хэтэрсэн хугацааны хүү нь үүргээ зохих ёсоор биелүүлээгүй хугацаа хэтрүүлснээс үүсэх нэмэлт үүрэгт хамаарна. Энэ талаар Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хууль /1995 оны/-ийн 25 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Хугацаа хэтэрсэн зээлийн хүүгийн хэмжээг энэ хуулийн 2** дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасан хэмжээнээс хэтрүүлэхгүйгээр зээлийн гэрээнд тусгана.” хэмээн зохицуулсан. Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хууль /1995 оны/-ийн 2** дүгээр зүйлийн 1-д зааснаар зээлийн хүү нь зээлийг ашигласан хугацаанд гэрээнд заасан хэмжээгээр тооцсон зээлдэгчийн хариу төлбөр буюу зээлийн үнэ юм. Банк, зээлийн үйл ажиллагаа эрхлэх эрх бүхий хуулийн этгээдээс зээл олгох гэрээг заавал бичгээр хийх бөгөөд зээлийг хүүтэй олгосон бол гэрээнд зээлийн хүүгийн хэмжээг тодорхой тусгахыг Иргэний хуулийн **52 дугаар зүйлийн **52.1-ээр зохицуулсан. Өөрөөр хэлбэл зээлдэгч хугацаа хэтрүүлэн төлбөр төлсөн нь хуримтлагдсан хүү буюу хугацаандаа төлөөгүй зээлдэгчийн үүрэг болохоос төлбөрийн дараалал яригдах асуудал биш юм. Зээлийн гэрээнд хүүгийн хэмжээ тодорхойгүй эсхүл маргаантай байгаа тохиолдолд талууд гэрээгээр хүү тохирсон гэж үзэх эсэх, тохирсон бол хүүг ямар хэмжээтэй болохыг тогтоосны эцэст нэхэмжлэлийн энэ шаардлагын талаар үндэслэл бүхий дүгнэлт хийх нөхцөл бүрдэнэ. Гэтэл зээлийн гэрээний гол нөхцөлийг талууд харилцан тохиролцож зээлийн гэрээ болон барьцааны гэрээг байгуулсан. Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хууль /1995 оны/-ийн 2** дүгээр зүйлийн 3, 25 дугаар зүйлийн 25.2-т заасан зохицуулалтаас үзвэл хэтэрсэн хугацааны хүүг, зээлийн гэрээний хугацаа дуусснаас хойш үүргээ бүрэн биелүүлж дуусах хүртэл төлөх ба хугацаа хэтэрсэн зээлийн хүүгийн хэмжээ нь зээлийн гэрээгээр тохирсон үндсэн хүүгийн хэмжээнээс хэтрэх ёсгүй байдаг. Иргэний хуулийн ****, **5, **6 дугаар бүлэг, Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хууль /1995 оны/-ийн зарим, зүйл, заалтыг тайлбарлах тухай Улсын Дээд шүүхийн 2006.12.21-ний өдрийн 53 дугаар тогтоолд, “Иргэний хуулийн **52 дугаар зүйлийн **52.2-т заасан ...“ нэмэгдүүлсэн хүү” гэж зээлдэгч авсан зээлээ гэрээнд заасан хугацаандаа буцааж төлөөгүй тохиолдолд зээлдэгчээр үндсэн хүү дээр нэмж төлүүлэхээр тогтоож, гэрээгээр тодорхойлсон хариуцлагын хэлбэрийг хэлэх бөгөөд “үндсэн хүүгийн хорин хувиас хэтрэхгүй хэмжээний нэмэгдүүлсэн хүү төлнө” гэдгийг “зээлдэгч нь банк, зээлийн үйл ажиллагаа эрхлэх эрх бүхий хуулийн этгээдээс авсан зээлээ хугацаанд нь төлөөгүй тохиолдолд төлөгдөөгүй байгаа зээлд ногдох үндсэн хүүгийн хорин хувиас хэтрүүлэхгүй нэмэгдүүлсэн хүү тооцож төлнө гэж ойлгоно” гэсэн байна. Зээлийн гэрээгээр тохиролцсон хүүг багасгаж болох нөхцөл нь Иргэний хуулийн 282 дугаар зүйлийн 282.2-т зааснаар “хүүгийн хэмжээ нь зээлдэгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхолд илт хохиролтойгоор тогтоогдсон бол түүний хүсэлтээр шүүх зээлийн хүүг багасгаж болно.” Гэдгээр зохицуулагдах учиртай. Гэтэл бидний тохиолдолд манай банкнаас санал болгосон хүүгийн хэмжээ, нийтэд зарласан зээлийн бүтээгдхүүний талаар илт хохиролтой тогтоогдсон гэсэн гомдол өнөөдрийг хүртэл хугацаанд ирээгүй энэ талаар анхан шатны шүүхэд талууд мэтгэлцэж маргаагүй. Түүнчлэн зээлийн хүүг багасгах талаар зээлдэгч хүсэлт гаргаж байгаагүй зээлийн хүүгийн хэмжээ зээлдэгчийн эрх, ашиг сонирхолд илт хохиролтойгоор тогтоогдсон нь хэргийн баримтаар нотлогдоогүй байхад шүүх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.3, 6.5, 25 дугаар зүйлийн 25.2.2, 38 дугаар зүйлийн 38.1-д заасныг зөрчиж шийдвэрлэсэн. Зээлдэгч, зээлийн гэрээнд заасан сар бүрийн хүү төлөх үүргээ зөрчснөөс хүү хуримтлагдсан нь уг хүүгийн хэмжээг багасгах үндэслэл яагаад ч болох учиргүй билээ. Төрийн банкнаас нотлох баримтаар гаргаж өгсөн зээлийн дансын хуулгыг эргэлзээгүй байдлаар дүгнэхэд нэмэлтээр ажиллагаа хийлгэх шаардлагатай тохиолдолд шүүх эрх хэмжээнийхээ хүрээнд Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38 дугаар зүйлийн 38.9-д зааснаар асуудлыг шийдвэрлэх боломжтой байсан боловч залруулгын гүйлгээний бичилт хийх болсон нөхцлийг тодруулалгүйгээр шийдвэр гаргасан. Энэхүү залруулга хийгдсэн нөхцөл байдлыг сайтар судалвал зээлдэгчийн зээлийн гэрээний хугацаа дуусаагүй, сүүлийн төлөлт хийгдсэнээс хойшхи хугацаанд хүү хуримтлагдсан, мөн нэмэгдүүлсэн хүү хуримтлагдсан байдалтай байдаг ба шүүхэд хандахад гаргаж өгсөн хүү, тооцооллын хүснэгтэд тодорхой харагддаг. Иргэний хуулийн 186 дугаар зүйлийн 186.1, 206 дугаар зүйлийн 206.1, Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуулийн 21 дүгээр зүйл, Зээлийн гэрээний 2.2.7-д “Зээлдэгчийн төлбөрөөс тэргүүн ээлжинд зээлийн хүүг тооцон хасч, үлдсэнийг үндсэн зээлийн төлбөрт суутгах зарчим баримтлна. Хэрэв зээлдэгч Гэрээнд заасан хугацаанд зээлийн төлбөрийг барагдуулалгүйг хугацаа хэтэрч нэмэгдүүлсэн хүү төлөх тохиолдолд нэмэгдүүлсэн хүүг эхэлж төлүүлнэ” гэж, 3.2.**-т “Зээл, зээлийн хүүгийн төлбөрийг Гэрээний 2.1.6 дах заалтад заасан хугацаа болон Гэрээний Хавсралт 1-д заасан зээл, зээлийн хүүг төлөх хуваарийн дагуу хугацаанд нь төлж барагдуулах, хугацаа хэтэрсэн тохиолдолд үндсэн хүүгийн 20 хувьтай тэнцэх хэмжээний нэмэгдүүлсэн хүүг үндсэн хүүгийн хамт Гэрээний үүргээ бүрэн биелүүлж дуусах хүртэл хугацаанд Иргэний хуулийн **53 дугаар зүйлийн **53.1 дэх хэсэгт заасны дагуу төлөх үүрэгтэй” гэж тус тус заасныг зөрчиж өөрийн үзэмжээр зээлийн үндсэн хүү, нэмэгдүүлсэн хүүгийн хэмжээг бууруулан тооцож нэхэмжлэлийн шаардлагаас 38**.****.865,00 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгож шийдсэн нь хуульд нийцээгүй бөгөөд Иргэний хуулийн 189 дүгээр зүйлийн 189.1-д гэрээний талууд хуулийн хүрээнд гэрээг чөлөөтэй байгуулах, түүний агуулгыг өөрсдөө тодорхойлох эрхтэй гэж заасныг харгалзалгүй шийдвэрлэсэн. Иргэний эрх зүйн харилцаа, хувийн эрх зүйн харилцаан оролцогч аливаа этгээд гэрээ байгуулах эсэх, хэнтэй байгуулах эсэхээ өөрөө чөлөөтэй шийдвэрлэж, гэрээний агуулгаа гэрээний нөгөө талтайгаа тохиролцож тогтоодог. Зохигч нар буюу талууд харилцан хүсэл зоригоо илэрхийлж гэрээ байгуулсан. Иргэний хуулийн 198 дугаар зүйлийн 198.1-д заасны дагуу гэрээний зүйл заалтуудыг үгчлэн тайлбарлавал зээлдэгчид хөнгөлөлт үзүүлэх эсэх нь зээлдүүлэгчийн эрх хэмжээний асуудал бөгөөд шүүх өөрийн санаачилгаар дотоод итгэл үнэмшилээрээ зээлдэгчид зээлийн хүүгийн хөнгөлөлт үзүүлэх үндэслэл болохгүй. Шүүх өөрийн санаачилгаар зээлдэгчид хүүгийн хөнгөлөлтийг хувь тогтоож хөнгөлөлт үзүүлэх нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.2-д заасан зарчим, мөн талуудын эрх тэгш байх, гэрээнд үнэнч байх. заавал биелэгдэх, шударга ёсны зарчмыг зөрчиж байгаа явдал юм. Хариуцагч нь татгалзлын үндэслэлээ огт нотлоогүй Зохигчийн хооронд маргаан гараагүй гэх мэт олон асуудалд дүгнэлт хийж шийдвэрлэсэн. Зээлийн гэрээний 2.2.1-д гэрээг ноцтой зөрчих талаар заасан буюу 2020.01 сарын байдлаар зээл төлөгдөх боломжгүй байдал үүссэн. Мөн ИХ-ийн 223.2 үүрэг гүйцэтгэх нөхцлийг бүрдүүлэхийн тулд үүрэг гүйцэтгүүлэгч ямар нэг үйлдэл хийх ёстой байсан боловч түүнийг гүйцэтгээгүйгээс хугацаа хэтэрсэн бол үүрэг гүйцэтгүүлэгч хугацаа хэтрүүлсэн гэж үзнэ гэж заасны дагуу үүрэг гүйцэтгүүлэгчийн буруутай үйл ажиллагаа нөлөөлсөн байна гэсэн нь хэрэглэх ёсгүй хуулийг хэрэглэсэн гэж үзэхээр байна. Зээлийн гэрээний тухайд авч үзвэл зээлдүүлэгч буюу банк үүргээ шударгаар биелүүлсэн бөгөөд үүргийн биелэлтийг шаардах бүрэн эрхтэй. Төрийн банк Иргэний хуулийн 75 дугаар зүйлийн 75.2.1-д заасны дагуу гэрээний үүрэгтэй холбогдуулан шаардлага гаргах эрхийн хугацаандаа шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан. Талуудын зээлийн харилцаа 2018 оны 03 дугаар сарын 16-ны өдөр байгуулсан 12/18/-18 дугаар “Зээлийн гэрээ”-ний хүрээнд тодорхойлогдох ёстой. Өөрөөр хэлбэл талуудын байгуулсан гэрээний 2.1.7-д зааснаар “Шимтгэл: Зээлийн судалгаа, шинжилгээ, хяналтын зардалд зориулан нэг удаа зээлийн дүнгийн 1 хувиар тооцож шимтгэл авна” гэж тодорхой тусгаж талууд гэрээний хуудас бүр дээр зөвшөөрч гарын үсэг зурсан бөгөөд зээлийг олгосон хойно буюу тухайн зээлдэгчийн үзэмжээр түүний аль ч данснаас шимтгэлийг хүлээн авч болно. Төрийн банкны Зээлийн ерөнхий хорооны 2018 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 09/02 дугаар шийдвэрийн дагуу 2018 оны 03 дугаар сарын 21-ны өдөр 650 сая төгрөгийг, 2018 оны 0** дүгээр сарын 13-ны өдөр 150 сая төгрөгийг зээлдэгчид олгож гүйлгээ хийгдсэн. Гэрээний “Банкны эрх, үүрэг”-ийг тодорхойлохдоо **.1.7-д “Зээлдэгч Гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэхгүй, ноцтой зөрчил гаргасан тохиолдолд зээл, зээлийн хүү, нэмэгдүүлсэн хүүгийн төлбөрийг барагдуулахыг шаардах, мэдэгдэл хүргүүлэх. Гэж шаардлага хэрэгжүүлэх арга механизмийг зохицуулсан. Банкны дотоод журмаар мөн адил зээлийг хариуцсан ажилтан мэдэгдэл хүргүүлэх, зээлээ төлөхийг зээлдэгчээс шаардан шахаж ажиллах ёстой байдаг. Энэ ч дагуу зээл хариуцсан ажилтнууд шахаж шаардаж ажилласан. Зөвхөн мэдэгдэл өгөөгүй хэмээж банкийг буруутгах нь учир дутагдалтай. Мэдэгдлийг хүлээн авахгүй байх, хүлээн авахаас татгалзах, шуудангийн хаягаа өөрчлөх, оршин суугаа хаягаа өөрчлөх тохиолдлуудад зөвхөн утсаар харилцаж шахаж шаарддаг юм. Гэрээний эрх олгосон заалтууд үүрэг хүлээлгэснийг журамласан заалт биш. Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хууль /1995 оны/-ийн 2 ** дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэгт “Зээлийг заасан хугацаанд төлөөгүй бол зээлийн гэрээний үүргээ бүрэн биелүүлж дуусах хүртэл хугацаанд зээлийн үндсэн хүү, гэрээнд заасан бол түүний хорин хувиас хэтрэхгүй хэмжээний нэмэгдүүлсэн хүү төлнө.” гэж зааснаас үзвэл банк илүү тооцоолж хүү нэхэмжлээгүй зээлийн гэрээгээр харилцан тохирсон хүүгийн хэмжээ, хүрээнд шаардах эрхээ хэрэгжүүлсэн. Зээлийн үндсэн хүү, нэмэгдүүлсэн хүү нь уг зээлийг бүрэн төлж дуусах хүртэл, шаардах эрхээ хэрэгжүүлэх хүртэл /шүүхэд нэхэмжлэл гаргах/ бодогдохоор байгаа юм. Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хууль /1995 оны/-ийн 22 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт “Зээлийн гэрээний хугацаа дууссан нь гэрээний үүргээ хугацаандаа биелүүлээгүй зээлдэгчийг зээл, түүний хүү, нэмэгдсэн хүүгтөлөх үүргээс чөлөөлөх үндэслэл болохгүй.” Мөн 2** дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Зээлийг ашигласан хугацаанд гэрээнд заасан хэмжээгээр тооцсон зээлдэгчийн хариу төлбөр буюу зээлийн үнэ нь зээлийн хүү болно.”Монгол Улсын Дээд Шүүхийн 2006 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдрийн 53 дугаар тогтоолын 2.**-т Иргэний хуулийн **53 дугаар зүйлийн **53.1-д заасан зээлдэгч авсан зээлээ хугацаанд нь төлөөгүй бол хэтэрсэн хугацааны хүү...төлөх үүрэгтэй гэдэг нь зээлдэгч гэрээний дагуу авсан зээлээ гэрээнд заасан хугацаандаа буцаан төлөх үүргээ зохих ёсоор биелүүлээгүй тохиолдолд зээлийн төлөгдөөгүй үлдсэн хэмжээнд ногдох хуүг туүний ТӨЛӨХ хүртэл хугацаанд НӨХӨН ТӨЛӨХИЙГ ХЭЛНЭ. Төрийн банк2018 оны 03 дугаар сарын 16-ны өдөр 12/18-19 дугаартай барьцааны гэрээг зээлдэгч нартай байгуулсан. Энэхүү гэрээгээр барьцаалсан **2 ширхэг хөрөнгөнөөс нэхэмжлэл гаргах үеийн байдлаар банкны барьцаанд бүртгэлтэй 20 ширхэг хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулахаар нэхэмжилсэн. Тухайлбал: О.Х,ын өмчлөлд бүртгэлтэй, Ү-***********, Ү-***********, Ү-*************, Ү-*************, Ү-*************, Ү-*************, Ү-***************, Ү-*************, Ү-*************, Ү-*************, Ү-*************, Ү-*************, Ү-*************, Ү-*************, Ү-*************, Ү-*************, Ү-*************, Ү-*************, Ү-************* дугаартай үл хөдлөх хөрөнгүүд, Нэгж талбарын 18**30**3**61**262 дугаартай эзэмших эрхтэй газрыг тус тус барьцаалбар үйлдэж барьцаалсан. Анхан шатны шүүх 80 дугаар байрны ** тоот / Ү-*************/ болон ** /Ү-*************/ тоот орон сууц, Ү-*********** дугаарт бүртгэлтэй автозогсоолуудыг хэн нэгэн худалдаж аваагүй өмчлөгчөөр О.Х, бүртгэгдсэн, гэж үндэслэн үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулахаар шийдвэрлэсэн нь туйлын ойлгомжгүй бөгөөд дутуу дулимаг шийдвэр болсон. Бие даасан шаардлага гаргасан гуравдагч этгээд Батцэцэгийг 10 тоот /Ү-*************/, 1 өрөө байрны өмчлөгчөөр тогтоож барьцаанаас чөлөөлсөн шийдвэр гаргахдаа, Эрдэнэцэцэгийг ** тоот 2 өрөө байрны өмчлөгчөөр тогтоогдон 202**.**.**-ны өдөр Улсын бүртгэлийн Ү-************* дугаарт бүртгүүлж гэрчилгээ авсан тул мөн адил чөлөөлсөн ба ингэхдээ үлдэх барьцаа хөрөнгүүдийг барьцаалсан барьцааны гэрээ, одоогийн нөхцөл байдал зэрэгт огт үнэлэлт дүгнэлт өгөөгүй, тодруулаагүй.  Зээлийн барьцаа хөрөнгө болох Орхон аймагт байрлалтай **0 айлын орон сууцны 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй барилгыг зээлдэгчид тухайн орон сууцыг гүйцээн барих зориулалтаар Төрийн банкнаас 800 сая төгрөгийн зээл авч, орон сууц захиалгын хүлээгдэж буй орлогоор зээлийг эргэн төлөх зориулалттай байсан боловч Төрийн банкны зээлийг хааж дуусгаагүй байна. Уг барилга банкны санхүүжилтээр гүйцээн баригдаж 2018 оны ** дүгээр сард ашиглалтанд орсон. Зээлийн эхний санхүүжилт 650 сая төгрөгийн 515 сая төгрөгийг БНХАУ руу барилгын материал татан авхад, 135 сая төгрөгийг ажил гүйцэтгэлийн хөлсөнд нэхэмжлэлийн дагуу шилжүүлсэн байдаг. Зээлийн үлдэх хэсэг болох 150 сая төгрөгийг дотоод засал, гаалийн татвар, тээврийн хөлс, цалин хөлс зэрэгт зарцуулсан гэдэг. Өөрөөр хэлбэл зээлийн хөрөнгийг зориулалтын дагуу захиран зарцуулж, гүйцэтгэл дутуу барилгын ажлыг бүрэн дуусгасан боловч оршин суугчдын төлсөн мөнгийг банкны зээлэнд төлөөгүй байгаа нь зээлдэгчдийн өөрсдийн буруутай үйл ажиллагаа байна. Банк орон сууц захиалагч иргэдийн хуулиар олгогдсон эрхийг зөрчөөгүй, тэдэнтэй эрх зүйн ямар нэгэн харилцаанд ороогүй ба зээлдэгч зээлийн өрөө барагдуулсан үед барьцааг суллахад татгалзах зүйлгүй юм. Өмчлөгчөөр тогтоолгох, барьцааны гэрээнээс чөлөөлүүлэх тухай сөрөг нэхэмжлэлийн шаардлагатай энэхүү маргааныг Шүүх хянахдаа банкны барьцаа хөрөнгийг шүүхийн журмаар чөлөөлөх, эдийн засгийн харилцааны асуудлыг хуулийн буюу энэхүү арга технологийг ашиглан зээлийн барьцаанд тавигдсан барьцаа хөрөнгийг чөлөөлөх асуудал шударга ёсны зарчимд үл нийцнэ гэж үзэж байна. Төрийн банк, зээлдэгч нарын хооронд байгуулсан Зээлийн болон барьцааны гэрээ хуулийн хүчин төгөлдөр хамтын ажиллагаа үргэлжилж байгаа ба барилга бүхэлдээ гэрчилгээжсэн зээлдэгч О.Х,ын нэр дээр өмчлөх эрхтэйгээр барьцаанд авагдсан, төлөгдсөн дүнгээр чөлөөлөгдөж байгаа гэдгийг анхаарч үзэх нь зүйтэй байна. Барьцааны гэрээ байгуулагдах үед болон өнөөдрийг хүртэл Улсын бүртгэлийн байгууллагад бүртгэлтэй уг өмчийн албан ёсны өмчлөгч нь О.Х, мөн. Зээлдэгч зээлийн гэрээний үүрэг бүрэн биелэгдээгүй байхад барьцаа хөрөнгө чөлөөлөх боломжгүй мөн талуудын хооронд байгуулагдсан зээлийн болон барьцааны гэрээнүүд Иргэний хуулийн 56 дугаар зүйлээр зохицуулагддаг хүчин төгөлдөр бус хэлцэл биш харин Иргэний хуулийн 156 дугаар зүйлийн 156.1, 156.2-д заасан хуулийн бүхий л шаардлагыг хангасан хүчин төгөлдөр хэлцэл бөгөөд Иргэний хуулийн 183 дугаар зүйлийн 183.1-д зааснаар Төрийн банк барьцааны эрхийг Улсын бүртгэлээр баталгаажуулан хуулийн дагуу олж авсан. Барьцааны эрхээр хязгаарлагдсан эд хөрөнгийг шилжүүлэн авсан иргэн Х.Эрдэнэцэцэг, өмчлөгчөөр тогтоогдож барьцаанаас чөлөөлөхөөр шийдвэрлэсэн Л.Бийн тухайтад асуудлыг ялгаж ойлгох ёстой. Аливаа иргэн шударгаар өмчтэй болох эрх нь нээлттэй бөгөөд гагцхүү тухайн хөрөнгө нь үүрэг хүлээсэн, нөхцөлт хөрөнгө эсэхийг сайтар судлаж шийдвэр гаргах эрх, үүрэгтэй. Энэ ч утгаараа дээрх иргэд банкны барьцаанд бүртгэлтэй тодорхой үүрэг хүлээлгэсэн хөрөнгө юм гэдгийг сайтар ойлгож байсан бөгөөд өмчлөгч өөрчлөгдсөн нь үүргийн харилцаанд нөлөөлөхгүй юм. Барьцаалагчийн шаардлагыг хангах замаар барьцааны зүйлийг өөртөө бүрмөсөн бодитоор авч болдог бөгөөд Зээлийн гэрээний үүргийг биелүүлэж барьцааг чөлөөлөхийг шаардах, эсвэл тухайн эд хөрөнгөд ногдох үүргийг зээлдэгчийн өмнөөс биелүүлж, компаниас хохирлоо нэхэмжлэх эрх нь нээлттэй. Хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудаас харвал зээлдэгч О.Х, В.Б нар нь зээл авсан, зээлийн гэрээгээр хүлээсэн үүргээ зохих ёсоор биелүүлээгүй нотлох баримттай байхад Анхан шатны шүүх нотлох баримт, нэхэмжлэлийн шаардлага, гэрээ, хариу тайлбар зэргийг дутуу, буруу үнэлж хуулийг зөв хэрэглээгүй шийдвэр гаргасан байна. Мөн барьцааны эрх нь Иргэний хуулийн 160 дугаар зүйлийн 160.1-д заасан үндэслэлээр дуусгавар болох бөгөөд нэр бүхий иргэд маргаан бүхий орон сууцны өмчлөгч болсон нь барьцаалагч Төрийн банкны барьцааны эрх дуусгавар болсон гэж үзэж болохгүй. Өөрөөр хэлбэл ипотекийн барьцаа нь хувь этгээдэд бус тухайн өмчид ногдох үүрэг тул өмчлөгч өөрчлөгдсөн нь барьцааны зүйлийг чөлөөлөх, орон сууцыг битүүмжилсэн эд хөрөнгийн жагсаалтаас хасуулах үндэслэл болохгүй билээ. Анхан шатны шүүх хуулийн ямар зүйл, гэрээний аль заалтыг үндэс болгож үндсэн хүү, нэмэгдүүлсэн хүүгээс яг тодорхой хэдийг нь ямар тооцооллоор хассан нь тодорхой бус бөгөөд зөвхөн Төрийн банкийг Иргэний шүүхэд хандах ёстой байсан мэтээр асуудалд хандсан нь хэт нэг талыг барьсан шийдвэр болсон. Монгол Улсын Үндсэн Хууль, түүнтэй нийцүүлсэн гарсан бусад хууль тогтоомжоор иргэн, ААНэгжүүд бүгд ялгаваргүй Шүүхэд хандаж зөрчсөн эрхээ сэргээлгэх боломжоор хангагдсан. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1-д зааснаар Монгол Улсын хууль, Монгол Улсын нэгдэн орсон олон улсын гэрээнд заасан хүний эрх, эрх чөлөө, хууль ёсны ашиг сонирхлоо зөрчигдсөн гэж үзэж байгаа аливаа этгээд уг эрхээ хамгаалуулахаар энэ хуульд заасан журмын дагуу шүүхэд нэхэмжлэл, хүсэлт, гомдол гаргах хэлбэрээр мэдүүлэх эрхтэй. Гэж заасан байдаг ба практик дээр ч зээлдэгч шүүхэд хандах тохиолдлууд гардаг юм. Иймд Орхон аймаг дахь сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 202** оны 02 дугаар сарын 22-ны өдрийн 1**2/ШШ202**/00338 дугаар шийдвэрийг бүхэлд нь хянан үзэж уг шийдвэрээр хэрэгсэхгүй болгосон 38**.****.865,00 төгрөг, нийт 88**.6****.383,06 төгрөгийг гаргуулж нэхэмжлэгч “Төрийн банк” ХК-д олгож нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэж өгнө үү. Мөн барьцааны гэрээнд дурдагдсан одоо Төрийн банкны барьцаанд бүртгэлтэй байгаа нийт /20 ширхэг гэрчилгээтэй/ барьцаа хөрөнгүүдээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулахаар шүүхийн шийдвэрт тусгаж өгнө үү гэжээ.

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч М.Г, М.М нар давж заалдсан гомдолд гаргасан хариу тайлбартаа:

Төрийн банкны нэхэмжлэлтэй, О.Х,, В.Б нарт холбогдох иргэний хэрэгт хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр оролцож байгаа ба тус хэргийг хянан шийдвэрлэсэн Орхон аймаг дахь Сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 202**.02.22-ны өдрийн 338 дугаартай шийдвэрт нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нараас гаргасан давж заалдах гомдолтой танилцаад бүхэлд нь эс зөвшөөрч дараах үндэслэлээр гомдолд хариу тайлбар гаргаж байна Үүнд: Нэгдүгээрт, Анхан шатны асуудлыг шийдвэрлэхдээ хавтаст хэрэгт авагдсан үйл баримтыг дутуу үнэлсэн гэх гомдлын тухайд: Анхан шатны шүүх нэхэмжлэгчийн гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг шүүхийн шийдвэрийн тодорхойлох хэсэгт үнэн зөвөөр нь бичсэн байх ба энэ нь тэдний эрх ашгийг хөндөөгүй, хэргийн үйл баримтыг буруу тогтоогоогүй байна. Тодруулбал шүүхийн шийдвэрийн “тодорхойлох” хэсгийн 1-дэх заалтанд “...зээлийн үлдэгдэл төлбөр **88.632.519,7 төгрөг, хүү 229.5**3.**21,7 төгрөг, нэмэгдүүлсэн хүү 25.585.668,3 төгрөг, нийт 7**3.761.698,7 төгрөг, мөн нэхэмжлэл гаргахтай холбогдон гарсан зардал нотариатын төлбөрт төлсөн 79.500 төгрөгийг нэмээд нийт 7**3.8**1.108 төгрөг.:./' гэж заасан нь хэргийн 1-5 дахь талд авагдсан нэхэмжлэлтэй тохирч байна. Энэ нь хэргийн үйл баримтыг буруу дүгнэсэн, буруу тусгасан гэж гаргасан гомдол илт үндэслэлгүй болохыг нотлон харуулж байх тул энэ талаарх гомдол үндэслэлгүй байна. Хоёрдугаарт. Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт зээлийн үлдэгдлийг буруу тодорхойлсон гэх гомдлын тухайд: Шүүхийн шийдвэрийн 10 дахь талд “үндэслэx,, хэсэгт “...нэхэмжлэгч нь нэхэмжлэлдээ үндсэн эээл **88.000.000 төгрөг гэж байсан боловч Төрийн банкны зээлийн дансны хуулгаар хариуцагч 2021 оны 01 сарын 13-ны өдөр **9.900.000 төгрөг, 2021 оны 01 дүгээр сарын 29-ний өдөр 38.500.000 төгрөг нийт 88.**00.000 төгрөг төлснийг үндсэн зээлээс хасаж **00.323.518,69 үлдэгдэлтэй болжээ /хх-68/...Түүнчлэн хавтас хэрэгт авагдсан нарын хүү тооцооллын хүснэгтийн хуулгаар 2022 оны 02 дугаар сарын 02-нд 88.**00.000 төгрөгийг хүүнд төлсөн, үндсэн зээлээс хасагдаагүй байдлаар зөрүүтэй байх ба дансны хуулга дээр 2021-02-02-ны **9.900.000 төгрөг 38.500.000 төгрөг хийсэн залруулга хийж нийт зээлийн үлдэгдэл **88.632.518,69 гэж тодорхойлсон нь буруу байна..., ” гэж тодорхой, ойлгомжтой байдлаар дүгнэсэн ба шүүхийн дүгнэлт хавтаст хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар нотлогдож байгаа болно, Хариуцагч нарын зүгээс 1 удаа л зээл авсан ба 2021 оны 01 дүгээр сард нэмж зээл аваагүй, анх авсан зээл нь шугаман зээл байгаагүй төдийгүй, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нэмж зээл олгоогүй тухайгаа анхан шатны шүүх хуралдаанд тайлбарласан нь шүүх хуралдааны тэмдэглэлийн 1** дэх талд тодорхой тусгагдсан болно. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын давж заалдах гомдолд дурьдсан зээлийн үлдэгдлийг буруу тодорхойлох тухай гомдол нь тэдний өөрсдөө зээлийн үлдэгдлийг буруу тодорхойлж бодит байдал дээр **00.323.518,69 төгрөгийн үлдэгдэлтэй байсан үндсэн зээлийг **88.632.519,7 таграг гэж бичгийн нотлох баримт болох дансны хуулгаас зөрүүтэй тодорхойлсон нь өөрсдийнх нь буруу байхад шүүхийн буруу мэтээр гомдол гаргаж байгаа нь үндэслэлгүй байна. Гуравдугаарт: Үүрэг гүйцэтгүүлэгч буюу банк хугацаа хэтрүүлээгүй, шимтгэлийг хяналтын зардалд зориулсан гэх гомдлын тухайд: Нэхэмжлэгч, хариуцагч нарын хооронд 2018 оны 03 дугаар сарын 16-нд 12/18/-18 дугаартай зээлийн гэрээ байгуулагдсан ба уг зээлийн гэрээний 2.1.6-д зээлийг эргэн төлөгдөх хугацааг "36 сар” гэж тогтоож, хэсэгчлэн биелүүлэх үүргийг гэрээний хавсралт 1-д заасан графикаар тохиролцож, 2018.0**.20-ны өдрөөс 2021.03.15-ны өдрийн хооронд тогтоосон /хавтаст хэргийн 12-1** дэх талд байх ба хариуцагч нарын зүгээс үндсэн зээлийн эргэн төлөлтийн 2018 оны 10 дугаар сараас эхлэн төлж эхлэх байсан боловч төлж чадаагүй байх ба 2019 оны 02 дугаар сараас эхлэн дутуу төлж эхэлсэн төдийгүй, зээлийн хүүгийн эргэн төлөлтийн тасалдал бий болж эхлэн, улмаар нэмэгдүүлсэн хүү бодогдож эхэлсэн болох нь хэрэгт авагдсан зээлийн дансны хуулга /хавтаст хэргийн 65-68 дахь талд авагдсан/ болох нь тогтоогдсон. Гэтэл талуудын хооронд байгуулсан зээлийн гэрээний 2.2-т “зээл төлөх нөхцөл”-ийг тодорхойлсон хэсгийн 2.2.1-д “зээлдэгч зээлийн эргэн төлөлтийн хуваарийн дагуу үндсэн зээл, зээлийн хүүгийн аль нэгийг төлөөгүй бол зээл хугацаандаа төлөгдөөгүйд тооцогдох ба гэрээг ноцтой зөрчсөн гэж үзнэ” гэж заасан ба гэрээний 6.2.1-д “зээлийн эргэн төлөлтийн хуваарь”-ийг зөрчиж байгаа талаар зээлдэгчид удаа дараа мэдэгдсэн боловч зөрчлийг арилгах арга хэмжээ аваагүй бол зээлийн гэрээг нэг талын санаачлагаар цуцлахаар тохиролцсон болох нь тогтоогдсон болно. Ийнхүү зээлийн эргэн төлөлтийг 2018 оны 10 дугаар сараас эхлэн зөрчиж, улмаар хүүгийн төлөлтийн тасалдал нь 2019 оноос эхэлж улмаар 2020 он гэхэд үндсэн зээл, зээлийн хүү эргэн төлөлтийн хуваарийн дагуу төлөгдөх боломжгүй болж, нэмэгдүүлсэн хүү бодогдож байсан нь тогтоогдсон. Ийнхүү үүргийг ноцтой зөрчил бий болсоор байхад зээлдүүлэгч буюу үүрэг гүйцэтгүүлэгчийн зүгээс гэрээг цуцлах арга хэмжээ аваагүй төдийгүй гэрээний үүргийн талаар нэг ч удаа мэдэгдэл өгч байгаагүйг нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч хүлээн зөвшөөрдөг төдийгүй энэ талаарх нотлох баримтыг хэрэгт гаргаж өгөөгүй байдаг. Ийм байтал нэхэмжлэгч буюу Төрийн банкны зүгээс зээлийн гэрээний хугацаа буюу үүрэг гүйцэтгэх хугацаа 2021 оны 03 дугаар сарын 15-нд дуусчихаад байхад ямар ч арга хэмжээ аваагүй төдийгүй, үүнээс хойш бүтэн 365 хоног буюу нэг жил өнгөрч байхад Орхон аймаг дахь Сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд 2022 оны 03 дугаар сарын 1**-ний өдөр нэхэмжлэл /хавтаст хэргийн 1 -6 дахь талд авагдсан/ гаргаж, шүүхээс 2022 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдөр иргэний хэрэг үүсгэн /хавтаст хэргийн 70-73 дахь/ хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулж эхэлсэн нь тогтоогдсон болно. Ийм байхад нэхэмжлэгч Төрийн банкийг үүрэг гүйцэтгэх хугацаа хэтрүүлээгүй гэж ямар баримтанд тулгуурлаж шүүхээс дүгнүүлэх хүсэлтэй байгааг ойлгохгүй байна. Хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар үүрэг гүйцэтгүүлэгч буюу банк ийнхүү өөрөө хугацаа хэтрүүлсэнгээ хариуцагч нарын буруу мэтээр дүгнүүлэх, үндэслэлгүйгээр их хэмжээний хүү, нэмэгдүүлсэн хүү тооцох ёстой мэтээр шаардаж гомдол гаргасныг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй байна. Хэрэгт авагдсан бүхий л нотлох баримтуудыг нэг бүрчлэн судлан үзвэл Төрийн банкны зүгээс үүргийн зөрчил үүсч байгаа нь 2018 оны 10 дугаар сараас эхлэн мэдэгдэх, улмаар гэрээг цуцлах зэрэг бүхий л гэрээнд заасан нөхцөл бүрдээд байхад бичгээр мэдэгдэл нэг ч удаа өгч байгаагүй ба харин зээлийн гэрээ хугацаа дууссаны дараа шүүхэд хандахаасаа өмнө уг гэрээнд оролцоогүй, Төрийн банкыг төлөөлөх эрхтэй эсэх нь тодорхойгүйтэй холбоотой болон “өмгөөлөгч Сумъяагийн Отгонжаргал’’ гэх нэртэй иргэн 2021.12.03-ны өдөр буюу зээлийн гэрээний хугацаа дууссаны дараа мэдэгдэл өгсөн мэт баримт бүрдүүлж нэхэмжлэл гаргасан байдаг. Уг бичгийг хариуцагч нарт ирүүлээгүй бөгөөд хүлээн аваагүй болно. Тэгсэн атлаа шимтгэл гэж зээлийн дүнгээс 1 хувийг суутган авч зээлийг дутуу олгосон нь банкны буруу гэж үзнэ. Нөгөө талаас нэхэмжлэгчийн зүгээс зээлийг бүрэн олгосноо нотлоогүй бөгөөд зээлийн дансанд гүйлгээ хийснээ нотлоогүй болно. Иймээс энэ талаарх анхан шатны шүүхийн дүгнэлт нь хууль зүйн үндэслэлтэй байх ба Иргэний хуулийн 223 дугаар зүйлийн 223.2-т заасныг зөв тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж үзэж байх тул энэ талаарх гомдол үндэслэлгүй байна. Дөрөвдүгээрт. Үүрэг гүйцэтгэх дарааллыг тогтоосон, үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээн авсан материаллаг хуулийг зөв тайлбарлан хэрэглээгүй гэх гомдлын тухайд: Хариуцагч буюу үүрэг гүйцэтгэгч нь 2021.01.13-ны өдөр **9.900.000 төгрөг, 2021 оны 01 дүгээр сарын 29-ний өдөр 38.500.000 төгрөг нийт 88.**00.000 төгрөгийг үндсэн зээлд төлөхөөр шилжүүлсэн ба үүнийг үүрэг гүйцэтгүүлэгч Төрийн банк хүлээн аваад үндсэн зээлээс хассан нь зээлийн дансны хуулга /хавтаст хэргийн 68 дахь талд/-нд бичигдсэн, Ийнхүү үүрэг гүйцэтгэсэн болон үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээн авсан нь Иргэний хуулийн 216.1-д зааснаар үүрэг гүйцэтгэгч сонгож гүйцэтгэснийг үүрэг гүйцэтгүүлэгч хүлээн авч үндсэн үүрэгт тооцон зээлийн дансанд бичилт хийгдсэнээр үндсэн зээлийн үлдэгдэл **00.323.518 /дөрвөн зуун сая гурван зуун хорин гурван мянга таван зуун арван найман/ төгрөг болсон бөгөөд уг хүлээн авсан үүргийн гүйцэтгэлийг Төрийн банк хожим нь өөрчлөх эрхийг хуулиар олгоогүй болно Иргэний хуулийн 216 дугаар зүйлийн 216.2, 216.**-д заасан хуулийн зохицуулалт нь гэрээгээр өөрчилж үл болох ба талуудын хооронд байгуулагдсан гэрээний 2.2.7 дахь заалт нь Иргэний хуулиар зөвшөөрөгдөөгүй заалт болно. Иймээс үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээлгэн өгсөн, хүлээн авсан нь тогтоогдсон бөгөөд нэгэнт үүргийн гүйцэтгэлийг хүлээн авснаа хожим нь өөрсдөө зээлийн дансанд үүрэг гүйцэтгэгчийн зөвшөөрөлгүйгээр дураараа засвар хийж байгаа нь хуулиар тогтоосон үүрэг гүйцэтгэх журмыг зөрчсөн бөгөөд гэрээнд үндэслээгүй гэж үзнэ. Иймээс нжэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын энэ талаарх гомдол хууль зүйн үндэслэлгүй байна. Тавдугаарт: Барьцаа хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэлийг хангах шаардлагын тухайд; Иргэний хуульд зааснаар үл хөдлөх хөрөнгийн өмчлөх эрх нь улсын бүртгэлд бүртгэгдсэнээр дуусгавар болдог ба нөгөө талаас анхан шатны шүүхийн шийдвэр гарч, хуулийн хүчин төгөлдөр болсон. Уг хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд Төрийн банкийг гуравдагч этгээдээр татан оролцуулах хусэлтийг гаргаж байсан ба шүүхээс ч тухайн хэрэг бүрт Төрийн банкийг гуравдагч этгээдээр татан оролцуулж, Төрийн банкны Орхон салбараас итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч тогтмол оролцож ирсэн. Тухайн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд Төрийн банк өөрөө оролцож байсан атлаа орон сууц захиалагч барих гэрээ байгуулсан иргэд бүрийн нэхэмжлэлд давж заалдах гомдол гаргаагүй, өөрсдөө хүлээн зөвшөөрсөн болно. Ийнхүү хуулийн хүчин төгөлдөр болсон шүүхийн шийдвэрээр тогтоогдсон үйл баримтыг Төрийн банк үгүйсгэж чадаагүй ба анхан шатны шүүх өмчлөгчөөр тогтоогдсон захиалагч нарын үл хөдлөх хөрөнгийг барьцаагаар хангагдахаар заах мэт агуулга бүхий гомдол гаргасан нь үндэслэлгүй байна. Нөгөө талаас Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн **0 дүгээр зүйлийн **0.5-д зааснаар нэгэнт тогтоогдсон үйл баримтыг дахин нотлохгүй тул энэ талаарх анхан шатны шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий болсон байна. Иймээс барьцаа хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах тухай гомдол бүхэлдээ үндэслэлгүй байна. Зургаадугаарт. Хуулийг буруу хэрэглэсэн, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зөрчил гаргасан гэх тухайд: Анхан шатны шүүхээс уг хэргийг шийдвэрлэхдээ Иргэний хуулийн 282 дугаар зүйлийн 282.2-т зааснаар хэрэглээгүй ба харин Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.2.2, 38 дугаар зүйлийн 38.1, 107 дугаар зүйлийн 107.2, 107.3-т зааснаар нэхэмжлэгч нь хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад болон шүүх хуралдаанаар хэргийг хэлэлцэх үед нэхэмжлэлийн шаардлагаа нотлоогүй бөгөөд хэрэгт гаргаж өгсөн хүү тооцооллын хүснэгт нь зээлийн данснаас зөрүүтэй байсныг шүүх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх гухай хуулийн **0 дүгээр зүйлийн **0.1, **0.2, **0.3-т зааснаар үнэлсэнг буруутгах үндэслэлгүй байна. Тодруулбал, анхан шатны шүүх хуралдаанд оролцсон нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нь шүүх хуралдаанд хүү тооцооллын талаар ямар ч тайлбар гаргаж чадахгүй байсан ба иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагаа диспозитив буюу талуудын зарчмын хүрээнд нэхэмжлэлийн шаардлага нотолсны үндсэн дээр хариуцагчийн татгалзаж буй үндэслэлээ нотлох зарчмаар явагдах учиртай. Нэхэмжлэгч нь анхан шатны шүүхийн хэлэлцүүлэгт хүү тооцооллын хүснэгт нь ийнхүү зээлийн дансны хуулгаасаа зөрүүтэй тооцоололтой байхад анхан шатны шүүх нэхэмжлэгчийн хүү тооцооллын хүснэгтийг өөрөө гаргаж, нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангах арга хэмжээ авах ёстой байсан мэтээр гомдол гаргасан нь үндэслэлгүй төдийгүй шүүхийг нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч мэтээр ажиллуулахыг шаардсан агуулга бүхий гомдол гаргасныг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Тэгсэн атлаа анхан шатны шүүх хуралдааныг хурдан явуулахыг шаардаж, улмаар шүүх хэргийг хэлэлцэж байгаад Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38 дугаар зүйлийн 38.9-д зааснаар шүүх хуралдааныг хойшлуулж, нэхэмжлэгч талд давуу байдал олгох ёстой мэтээр гомдол гаргасан байна. Шүүх нэхэмжлэгчийг нэхэмжлэлийн үндэслэл болох хүү тооцооллоо нотлоогүй байхад түүнд нотлох боломж олгож, шүүх хуралдааныг 38.9-д зааснаар хойшлуулах нь талуудын зарчим алдагдаж, улмаар шүүх нэхэмжлэгчид давуу байдал олгохыг шаардаж байгаа нь илт хууль бус байна. Энэ мэтээр нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын давж заалдах гомдол үндэслэлгүй байх тул хангах боломжгүй гэж үзнэ. Иймээс Төрийн банкны нзхэмжлэлтэй, О.Х, В.Б нарт холбогдох иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэсэн Орхон аймаг дахь Сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 202**.02.22-ны өдрийн 338 дугаартай шийдвэрийг хэвээр үлдээж, давж заалдах журмаар гаргасан нэхэмжлэгчийн иггэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын гомдлыг хангахгүй орхиж өгнө үү гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

Анхан шатны шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх тухай Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн **6 дугаар зүйлийн **6.2.-т заасан шаардлагыг хангаагүй байна.

Давж заалдах шатны шүүх хэргийг Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 166 дугаар зүйлийн 166.**.-т заасан үндэслэлээр хянав.

Нэхэмжлэгч “Төрийн банк” ХХК нь хариуцагч О.Х, В.Б нарт холбогдуулан зээлийн гэрээний үүрэгт 88**.6****.383,6 төгрөг гаргуулах, барьцаа хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан ба хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар зээлийн хүүг зах зээлд байгаа арилжааны банкны зээлийн хүүгийн хэмжээнээс хэт өндөр тогтоосон нь уг зээлийг эрсдэлд оруулах нөхцөлийг бүрдүүлсэн. Үүнээс болж хариуцагч зээлийн эргэн төлөлтийг хуваарийн дагуу төлөх боломжгүй болсон гэсэн татгалзсан тайлбар гарган маргажээ.

Хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудыг үнэлэхэд нэхэмжлэгч “Төрийн банк” ХХК нь хариуцагч О.Х, В.Б нартай 2018 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдөр зээлийн болон барьцааны гэрээ байгуулан 800.000.000 төгрөгийг 36 сарын хугацаатай жилийн 26.** хувийн хүүтэй зээл авсан ба барьцааны гэрээгээр Орхон аймгийн *********** сумын **-р баг *********** ** хороолол ** хэсэг ** байр **,**,**,** тоот 32** м² талбайтай авто зогсоолын зориулалттай 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй үл хөдлөх эд хөрөнгө, мөн **-р хороолол ** гудамж 82.2 хувийн гүйцэтгэлтэй 01-**0 тоотуудын үл хөдлөх хөрөнгийг мөн тус **-р хороолол Г хэсэг **,**,**,** тоот 1**96 м² талбайтай газар, эзэмших эрхийн гэрчилгээ зэргийг барьцаалсан байна.

Талуудын хооронд байгуулсан зээлийн гэрээний хугацаа 2021 оны 3 дугаар сарын 16-ны өдөр дууссан, хариуцагч нар зээлийн төлбөрөөс үндсэн зээлд 3**.367.**81,3 төгрөг, хүүнд 363.912.366,7 төгрөг, нэмэгдүүлсэн хүүнд 7.0**6.072,2 төгрөг тус тус төлж, үндсэн зээлд 7**3.8**1.108 төгрөг, үндсэн хүү **7.336.063 төгрөг, нэмэгдүүлсэн хүү 23.**67.212,6 төгрөгийн үлдэгдэлтэй нийт 88**.6****.383,6 төгрөг төлөгдөөгүй, зэрэг үйл баримтууд тогтоогджээ.

Анхан шатны шүүх хэргийг 202** оны 2 дугаар сарын 22-ны өдрийн 338 дугаар шийдвэрээр шийдвэрлэхдээ хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зөрчил гаргасан байна.

2023 оны 1 дүгээр сарын **-ний өдрийн **23 дугаар захирамжаар Ч.У, Л.Б, Н.Б нарыг бие даасан шаардлага гаргаагүй гуравдагч этгээдээр татаж хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцуулсан байна. Шүүх хуралдаанд гуравдагч этгээд Н.Б, Ч.У нар хүрэлцэн ирээгүй байх ба хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч М.М, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Г нар гуравдагч этгээдийг шүүх хуралдаанд оролцуулах хүсэлт гаргасныг шүүх 202** оны 2 дугаар сарын 22-ны өдрийн 1299 дугаар захирамжаар хүлээн авахаас татгалзаж шийдвэрлэсэн ба шүүх хуралдаанд гуравдагч этгээд Л.Б, Н.Э-н итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч М.Э нар оролцсон байна. Шүүхийн шийдвэрийн тодорхойлох хэсэгт бие даасан шаардлага гаргаагүй гуравдагч этгээд болон тэдний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа, шүүх хуралдааны явцад гаргасан хүсэлт, тайлбарыг бичээгүй, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн ** дугаар зүйлийн **8.3.-т заасныг зөрчсөн. Мөн шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт гуравдагч этгээд Ч.У, Н.Б нарын хүсэлт, тайлбарын талаар шүүхээс хэрхэн үнэлэх талаар заагаагүй орхисон нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн **8 дугаар зүйлийн **8.**.-т заасныг зөрчсөн байна.

Анхан шатны шүүх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны хуулиар тогтоосон журмыг зөрчсөн тул хэргийн шийдвэрлэлтэнд дүгнэлт хийх боломжгүй болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.1.5. дахь хэсэгт заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1.Орхон аймаг дахь Сум дундын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 202** оны 02 дугаар сарын 22-ны өдрийн 1**2/ШШ2023/00338 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгож, хэргийг дахин шийдвэрлүүлэхээр мөн шүүхэд буцаасугай.

2.Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.3.-т зааснаар нэхэмжлэгч “Төрийн банк” ХК-ийн давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжинд төлсөн 2.080.010 төгрөгийг төрийн сангаас шүүгчийн захирамжаар буцаан олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.5., 172 дугаар зүйлийн 172.2.-т зааснаар шүүхийн хууль хэрэглээний зөрүүг арилгах, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны ноцтой зөрчил гаргасан нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр хэрэглэсэн, эрх зүйн шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой гэж үзвэл зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч, гуравдагч этгээд магадлалыг гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 1** хоногийн дотор хяналтын журмаар гомдол гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.

**. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн **9 дүгээр зүйлийн **9.**., **9.7.-д зааснаар магадлалыг танилцуулан сонсгож, 1** хоног өнгөрснөөс хойш 1** хоногийн дотор шүүх хуралдааны оролцогч талууд шүүхэд хүрэлцэн ирж магадлалыг өөрөө гардан авах үүргээ биелүүлээгүй нь хяналтын журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүй бөгөөд шүүх хуралдаанд оролцоогүй талд магадлалыг гардуулснаар гомдол гаргах хугацааг тоолохыг мэдэгдсүгэй.

 

 

 

            ДАРГАЛАГЧ, ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                   Б.Б

                                                ШҮҮГЧИД                                             Б.О

                                                                                                         С.У