2024         10            31                                              223/МА2024/00032      

                         

 

 

Д.Б, Х.Б нарын

нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийн тухай

 

Төв аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүгч         Р.Мөнх-Эрдэнэ даргалж, ерөнхий шүүгч М.Мөнхдаваа, шүүгч А.Цэрэнханд нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд хийсэн иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар,

Төв аймаг дахь сум дундын Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 8 дугаар сарын 15-ны өдрийн 151/ШШ2024/00746 дугаар шийдвэртэй,

Нэхэмжлэгч: ...............р хот, .................. дүүрэг, ........... дугаар хороо, ......... дугаар хороолол, ............. тоотод оршин суух, Х............ овогт Д.Б, /РД:.........................../,

Нэхэмжлэгч: ...................р хот, ........... дүүрэг, .............. дугаар хороо, ............... байр, ............. тоотод оршин суух, Х......... овогт Х.Б, /РД:.................../ нарын нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: ............р хот, ............ дүүрэг, ..........дүгээр хороо, ............ дүгээр хороолол, ............ гудамж, ........ байр ............ тоотод оршин суух, Х.............. овогт Т.......Ч........, /РД:...................../

Хариуцагч: ........... аймаг, ..........сум, ........ дугаар баг, Н............, ......дугаар гудамж, ...... тоотод оршин суух, О.....овогт .......... .Э /РД:.................... / нарт холбогдох,

 “Т.Чаас 80,000,000 төгрөг, Т.Эгаас 5,000,000 төгрөг тус тус гаргуулах тухай” нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг хариуцагч Т.Чын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Дын гаргасан давж заалдах гомдлыг үндэслэн 2024 оны 9 дүгээр сарын 19-ний өдөр хүлээн авч, шүүгч А.Цэрэнхандын илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд:

Нэхэмжлэгч Х.Б /цахим/, түүний өмгөөлөгч Г.Ж /цахим/

Нэхэмжлэгч Д.Бын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Г /цахим/

Хариуцагч Т.Чын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Д

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Оюунчимэг нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1.Нэхэмжлэгч Х.Б, Д.Б нар шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбарын агуулга: “...2011 оны 6 дугаар сарын 07-ны өдөр

Т.Э нь А.Д.Мкомпанийн талбайд хаягдал галь эфелийн овоолгыг дахин боловсруулж, техникийн нөхөн сэргээлт хийхээр боллоо, анхны ашгаасаа нөхөн төлнө, мөнгө хэрэгтэй байна гэж иргэн Д.Б, Х.Б нараас 100,000,000 төгрөг хүлээн авсан баримт үйлдэн авсан байдаг. Мөнгө өгсөн энэхүү асуудал нь А.Д.Мкомпанид холбогдох эрүүгийн хэрэгтэй хамтатган шалгагдсан бөгөөд Нийслэлийн Прокурорын газрын 2017 оны 8 дугаар сарын 11-ний өдрийн 19 тоот тогтоолоор хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрч, мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулж болохгүй Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 32.4 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.5, 32.5 дугаар зүйлийн 1.5-т заасан үндэслэлээр тус хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон. Ийнхүү нийт мөнгөнөөс 15,000,000 төгрөгийг мөрдөн байцаалтын шатанд Т.Э буцаан төлж 85,000,000 төгрөг үлдсэн байна. Хэрэг шалгах энэ хугацаанд Иргэний хуульд заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа тасарсан тул Иргэний хуулийн 79 дүгээр зүйлийн 79.7 дахь хэсэгт зааснаар “хөөн хэлэлцэх хугацаа тасалдсан бол өмнө өнгөрсөн хугацааг тооцохгүй, хугацааг дахин шинээр эхлэн тоолно” гэж заасны дагуу хугацааг сэргээн, иргэний хэрэг үүсгэж дээрх 5,000,000 төгрөгийг хариуцагч Т.Эгаас бэлнээр авсан 80,000,000 төгрөгийг хариуцагч Т.Чаас тус тус гаргуулж нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж өгнө үү” гэжээ.

Нэхэмжлэгч Х.Б, нэхэмжлэгч Д.Бын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Г нэхэмжлэлийн тодруулсан шаардлагадаа: “...Нэхэмжлэгч нар нь өөрийн зөрчигдсөн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлоо хамгаалуулахаар Үндсэн хуулийн Арван зургадугаар зүйлийн 14-т “ ...Монгол Улсын хууль, Олон улсын гэрээнд заасан эрх, эрх чөлөө нь зөрчигдсөн гэж үзвэл уул эрхээ хамгаалуулахаар шүүхэд гомдол гаргах, ...шударга шүүхээр шүүлгэх...” гэж заасны дагуу тус шүүхэд хариуцагч Т.Чаас 80,000,000 төгрөгийг нэхэмжлэгч Д.Б, Х.Б нар, хариуцагч Т.Эгаас 5,000,000 төгрөгийг нэхэмжлэгч Х.Б тус тус гаргуулах нэхэмжлэлийг гаргасан юм. Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад хариуцагч Т.Э нас барсан. ...иймээс Т.Эд холбогдох хэсгийг Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 65 дугаар зүйлийн 65.1.10, 117 дугаар зүйлийн 117.1 дэх хэсэгт заасан үндэслэл болон өвлөх эрхийн гэрчилгээ олгогдсоны дараа хууль ёсны өвлөгчөөс тус тус 5,000,000 төгрөгийг нэхэмжлэх эрхтэй байхаар шийдвэрлүүлэх саналтай байна. Хариуцагч Т.Чаас шаардсан 80,000,000 төгрөгийг дараах байдлаар гаргуулахаар нэхэмжлэлийн шаардлагыг тодруулж байна.

Нэхэмжлэгч Д.Б 30,000,000 төгрөгийг Т.Чаас гаргуулах,

Нэхэмжлэгч Х.Б 50,000,000 төгрөгийг Т.Чаас гаргуулах,

Учир нь хэрэгт авагдсан баримтаар нэхэмжлэгч Д.Б, Х.Б болон талийгаач Д.С, хариуцагч Т.Э нар нь 100,000,000 төгрөгийг Т.Чад өгсөн болох нь тогтоогдож байх ба тус 100,000,000 төгрөгөөс 20,000,000 төгрөгийг хариуцагч Т.Ч нь “Д.Д даргад оруулаад өгчих, өөрөө мэдэж байгаа, гэрээг чинь хийгээд гарын үсэг зураад өгнө” хэмээн тайлбарлаж буцаан өгч үлдэх 80,000,000 төгрөгийг өөрөө авсан болох нь тогтоогдож байна. Тодруулбал:

Хавтаст хэргийн 11-12 талд авагдсан хохирогчийг дахин байцаасан 2012 оны 10 дугаар сарын 04-ний өдрийн тэмдэглэл, 13-15 талд авагдсан хохирогчийг байцаасан тэмдэглэл, хавтас хэргийн 183-184-р талд авагдсан гэрчийг байцаасан тэмдэглэл зэргээс нэхэмжлэгч болон хариуцагч Т.Э нарын өгсөн 100,000,000 төгрөгөөс 80,000,000 төгрөгийг хариуцагч Т.Ч хүлээн авсан нь  нотлогдсон. Өөрөөр хэлбэл хариуцагч Т.Ч нь А.Д.МХХК-ийн ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийн талбайд нөхөн сэргээлт нэрээр алт олборлох гэрээ байгуулахад зуучлахаар тохиролцон зуучлалын хөлсөнд 80,000,000 төгрөгийг авсан ба тус гэрээ нь хууль бус учир түүнийг үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн гэж үзнэ. Иймээс хариуцагч Т.Чаас 30,000,000 төгрөгийг нэхэмжлэгч Д.Бод, 50,000,000 төгрөгийг нэхэмжлэгч Х.Бт, хариуцагч Т.Эгаас 5,000,000 төгрөгийг нэхэмжлэгч Х.Бт тус тус гаргуулж өгнө үү гэж нэхэмжлэлийн шаардлагаа тодруулж байна гэжээ.   

2.Хариуцагч Т.Эгийн шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбар болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбарын агуулга: “...Алтан Дорнод Монгол” компанийн талбайд хаягдал эфелийг ашиглаж нөхөн сэргээлт хийх тухайд болон анхны ашгаас нөхөн төлөх мөнгө хэрэгтэй болсон тухайд нэхэмжлэгч талтай би ямар ч яриа хийгээгүй, гэрээ байгуулаагүй. 100,000,000 төгрөгийг би аваагүй бөгөөд өөрсдөө А.Д.Мкомпанийн геологич Т.Ч, дарга Данилов нарт гаргаж өгсөн. 100,000,000 төгрөг байсан гэдгийг би тоолж үзээгүй тэд цүнхтэй мөнгөнөөсөө 20,000,000 төгрөгийг Д.Д....................д оруулж өгөхдөө өөр цүнхэнд тусад нь авч, Х.Бтай хамт явж үүдний өрөөнд Х.Б үлдэж би авч ороод өгсөн. 100,000,000 төгрөгийг би гар дээрээ барьж үзээгүй, тоолж үзээгүй бид анх удаа уулзалдаж 2011 оны 6 дугаар сарын 06-ны өдөр А.Д.Мкомпанийн үүдэнд машин дотор Х.Б, Д.Б нар байлцаж тэд өөрсдийн гараар Данилов, Т.Ч нарт цүнхтэй мөнгө өгч байсан. Мөнгө авч байсан хүмүүс нь мөнгөө тоолоогүй, манай компанийн данс хаагдсан байгаа татварын газар данс хаасан бид ажилчдынхаа цалинг  тавина, зарим өр зээлээ дарах учир баримт байхгүй гэж Т.Ч ярьж байсан. 20,000,000 төгрөгийг Д.Дд бэлнээр өгөхөд лиценз зөвшөөрлийг авах учир би авч орсон юм.  Дараа нь бид аль ч үгүй үлдэхэд 20,000,000 төгрөгийг намайг өгсөн гэх асуудал гарсан болохоор энэ мөнгөн дээр би унах юм байна гэж ойлгоод мэдүүлгээсээ буцаж заль хэрэглэн Д.Дгаас 20,000,000 төгрөгийг буцаан авч н.Бадамаар дамжуулан нэхэмжлэгч талд өгсөн. Би нэхэмжлэгч нарын мөнгөнөөс нэг ч төгрөг аваагүй бөгөөд А.Д.Мкомпанид залилуулсан 100,000,000 төгрөгийг нэхэмжилж 2012 оны 3 дугаар сарын 11-ний өдөр хуулийн байгууллагад гомдлоо гаргаж өргөдлөө өгч шалгуулсан. Энэ ажилд манай компанийн нэрийг ашигласнаас өөрөөр хариуцлага хүлээх үүргийг би хүлээгээгүй, иймд 85,000,000 төгрөгийг гаргаж өгөх үндэслэлгүй” гэжээ.

Хариуцагч Т.Ч шүүхэд гаргасан хариу тайлбар болон шүүх хуралдаанд хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн О.Дын гаргасан тайлбарын агуулга: “Нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй тул дараах тайлбарыг гаргаж байна. Үүнд:

1. 2011 оны 6 дугаар сарын 07-ны өдөр Т.Э нь А.Д.МХХК-ийн талбайд хаягдал галь, эфелийн овоолгыг дахин боловсруулж, техникийн нөхөн сэргээлт хийхээр боллоо, анхны ашгаасаа нөхөн төлнө, мөнгө хэрэгтэй байна гэж иргэн Д.Б, Х.Б нараас 100,000,000 төгрөгийг хүлээн авсан баримт үйлдэн авсан байдаг. Мөрдөн байцаалтын шатанд Т.Э 15,000,000 төгрөгийг буцаан төлж 85,000,000 төгрөг үлдсэн байна” гэж шаардах эрхээ тодорхойлсон бөгөөд үүнийгээ нотлох зорилгоор “мөнгө хүлээн авсан” тэмдэглэлийг хавсаргасан байна. Хэрэгт хавсаргасан нотлох баримт буюу мөнгө хүлээлцсэн баримтад "Баруун сөрт ХХК-ийн захирал Т.Э би иргэн Д.Боос 100,000,000 төгрөгийг амаар хэлцэл хийж хүлээн авлаа. Дээрх 100,000,000 төгрөгийг үйлдвэрлэлийн ажиллагааны анхны ашгаас гарган авч /хамтран/ нөхөн төлнө гэж зөвшилцье" гэж бичээд хүлээн авсан Т.Э, хүлээлгэн өгсөн Д.Б, байлцсан Д.С, Х.Б гэжээ. Үүний дараа 2019 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдөр дахин нэхэмжлэл гаргасан байна. Ингэхдээ Т.Э, Т.Ч нарт холбогдуулан 80,000,000 төгрөгийг гаргуулахаар нэхэмжилсэн байна. Нэхэмжлэлийн шаардлага нь 2 хариуцагчийн алинаас нь хэд хэдэн төгрөг гаргуулах талаар тодорхой дурдаагүй. Нэхэмжлэгчийн зүгээс 2019 оны 5 дугаар сарын 30-ны өдөр дахин нэхэмжлэл гарган түүнийгээ шуудангаар ирүүлсэн байна. Шуудангаар ирүүлсэн нэхэмжлэлд хариуцагч Т.Эгаас 5,000,000 төгрөг, Т.Чаас 80,000,000 төгрөг гаргуулахаар шаардсан боловч анхан шатны шүүх нэхэмжлэлийг бүрдүүлбэр хангаагүй гэсэн үндэслэлээр хүлээн авахаас татгалзсан. Гэсэн хэдий ч нэхэмжлэгчийн зүгээс 2019 оны 6 дугаар сарын 23-ны өдөр дээрх нэхэмжлэлийн шаардлагыг өөрчилж, тодруулсан. Тодруулсан нэхэмжлэлийн шаардлагаар хариуцагч Т.Эгаас 5,000,000 төгрөг, Т.Чаас 80,000,000 төгрөгийг шаардсан байдаг хэдий ч үндэслэлээ "Т.Э нь А.Д.МХХК-ийн талбайд хаягдал галь, эфелийн овоолгыг дахин боловсруулж, техникийн нөхөн сэргээлт хийхээр болж, харилцан тохиролцож, “Ажил гүйцэтгэх гэрээ” байгуулсан. Ингээд Т.Ч яаралтай мөнгө хэрэгтэй байна гээд иргэн Д.Б, Х.Б нараас 100,000,000 төгрөгийг мөнгө хүлээн авсан баримт үйлдэж хүлээн авсан байдаг гэж тодорхойлжээ. Дээрх нэхэмжлэлүүд болон хэрэгт авагдсан мөнгө хүлээлцсэн гэх нотлох баримтаас үзвэл иргэн Д.Б нь Б.СХХК-ийн захирал Т.Этай аман хэлцэл хийж мөнгө хүлээлгэн өгсөн. Б.СХХК нь А.Д.МХХК-тай хэлцэл хийсэн болох нь тодорхой харагдаж байна. Тодруулбал Д.Б болон Б.СХХК-ийн хооронд мөн Б.СХХК болон А.Д.МХХК-ийн хооронд Иргэний хуулийн 8 дугаар зүйлд заасны дагуу иргэний эрх зүйн харилцаа үүссэн гэж үзэхээр байна. Өөрөөр хэлбэл нэхэмжлэгч Д......... овогтой Б.............., Х............. овогтой Б............... нартай Т.Ч миний бие ямар нэгэн эрх зүйн харилцаанд бие даан оролцоогүй учраас ямар нэг үүрэг хүлээх үндэслэлгүй байна.

2. 2011 оны 6 дугаар сарын 06-ны өдөр Б.СХХК нь А.Д.МХХК-тай 027/03 дугаартай "Ажил гүйцэтгэх гэрээ"-г байгуулсан байна. Газар сонгохдоо Т.Э болон Данилов нар тохиролцож гэрээ хийх болоод надад хандаж гэрээ хийх үеэр орчуулагчийн туслалцаа шаардлагатай гэж хандсаны үндсэн дээр утсаар ярихад нь орчуулга хийж, Даниловын хэлсэн үгийг дамжуулж байсан болно. А.Д.МХХК-ийн эзэмшлийн 290А тоот тусгай зөвшөөрөлтэй талбайн нөөц бүхий эрүүл хөндөгдөөгүй, мөн хуулиар хориглосон газар нөхөн сэргээлтийн бус газар олборлолтын үйл ажиллагаа явуулж маш их хэмжээний алт авч экологийн хохирол учруулсан байдаг. Байгаль орчинд учруулсан хохирлыг Улсын мөрдөн байцаах газраас 201201000296 дугаартай эрүүгийн хэрэг үүсгэн А.Д.МХХК болон түүний удирдлагыг гартаа аваад байсан Ч.Бямбаа, Д.Д нарыг шалгаж байсан бөгөөд хариуцагч Т.Э нь гомдол гарган дээрх хэрэгтэй нэгтгэн шалгуулсан байдаг. Энэхүү хэрэг шалгагдан Нийслэлийн прокурорын газрын прокурорын 2013 оны 7 дугаар сарын 15-ны өдрийн 293 дугаар тогтоолоор хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон юм. Уг тогтоолд Т.Ч нь хууль бусаар аж ахуйн нэгжүүдтэй гэрээ байгуулан үйл ажиллагаа явуулсан гэх үйл баримт тогтоогдоогүй учраас надад холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэсэн байна. Мөн Нийслэлийн прокурорын газрын 2017 оны 8 дугаар сарын 11-ний өдрийн 19 тоот "хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай" тогтоолд Б.СХХК-ийн захирал Т.Этай нөхөн сэргээлтийн гэрээ байгуулах нэрээр 100,000,000 төгрөгийг залилан мэхэлсэн гэх хэрэгт тухайн үед захирлаар ажиллаж байсан Ч.Бямбааг яллагдагчаар татан шалгасан байдаг.

3.Нэхэмжлэлд дурдсанаар Т.Ч миний бие нэхэмжлэгч нараас ямар нэгэн мөнгө хүлээн авсан, баримт үйлдсэн зүйл байхгүй бөгөөд нэхэмжлэгчдийн шүүхэд гаргаж өгсөн мөнгө хүлээлцсэн баримт дээр Т.Ч мөнгө хүлээж аваагүй. 100,000,000 төгрөгийг Т.Чад хүлээлгэж өгсөн тухай нэг ч үг үсэг байхгүй. Учир нь миний зүгээс ямар нэгэн хүсэл зориг илэрхийлээгүй, амлалт өгөөгүй, үүрэг хүлээгээгүй, өөрт даалгасан орчуулагчийн ажлаа хийсэн байхад надаас нэхэмжилж байгаад гомдолтой байна.

4. Нэхэмжлэгч талаас шүүхэд гарган өгсөн нотлох баримт болох мөнгө хүлээлцсэн баримтад мөнгө хүлээн авсан этгээд нь Б.СХХК байна. Тодруулбал мөнгө хүлээлцсэн талууд Иргэний хуулийн 476 дугаар зүйлд заасан “Хамтран ажиллах гэрээг” байгуулсан гэж үзэхээр байна. Нэхэмжлэгч нарын шүүхэд ирүүлсэн нотлох баримт нь Иргэний хуулийн 476 дугаар зүйлийн 476.1 дэх хэсэгт “хамтран ажиллах гэрээгээр 2 буюу түүнээс дээш этгээд хуулийн этгээд байгуулахгүйгээр ашиг олох болон бусад тодорхой зорилгыг хэрэгжүүлэхийн тулд хамтран ажиллах үүрэг хүлээнэ" гэж заасан байгаатай утга агуулгын хувьд нийцэж байна. Өөрөөр хэлбэл энэ нэхэмжлэлийг хариуцах жинхэнэ хариуцагч нь Т.Э, Т.Ч нар биш харин Б.СХХК байна” гэжээ.

3.Анхан шатны шүүх: Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1-т зааснаар хариуцагч Т.Чаас 55,000,000 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Д.Бод 30,000,000 төгрөгийг, нэхэмжлэгч Х.Бт 25,000,000 төгрөгийг тус тус олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас 25,000,000 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгож,

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.5-т зааснаар хариуцагч Т.Эгаас 5,000,000 төгрөг гаргуулах нэхэмжлэлийн шаардлагаасаа татгалзсан нэхэмжлэгч Х.Бын татгалзлыг баталж, нэхэмжлэлийн энэ шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож,

Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 57 дугаар зүйлийн 57.1, 60 дугаар зүйлийн 60.1-т зааснаар нэхэмжлэгч нарын улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 688,000 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, улсын орлогоос 105,050 төгрөгийг, хариуцагч Т.Чаас 452,950 төгрөгийг тус тус гаргуулан нэхэмжлэгч Д.Б, Х.Б нарт олгож  шийдвэрлэжээ.

4.Хариуцагч Т.Чын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Дын давж заалдах гомдолд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбарын агуулга: “...Төв аймаг дахь сум дундын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 8 дугаар сарын 15-ны өдрийн 151/ШШ2024/00746 дугаартай шийдвэрийг эс зөвшөөрч дараах үндэслэлээр давж заалдах гомдол гаргаж байна. Үүнд:

-Анхан шатны шүүхийн шүүгч нь шийдвэр гаргахдаа шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсгийн эхэнд шийдвэрээ тусгаж үүний дараа үндэслэлүүдээ дурдсан нь хэргийг тал бүрээс нь судалж, бодитой дүгнэж шийдвэр гаргаагүй хэтэрхий нэг талыг барьсан шийдвэр гаргасан, мөн шүүхийн шийдвэр аль эрт гарсан, хэлбэрийн төдий шүүх хуралдаан явуулсан гэж үзэж байна.

-Үндэслэх хэсгийн 6 дугаар зүйлд дараах үйл баримт тогтоогдсон гэж үзжээ.

А. Ажил гүйцэтгэх гэрээ байгуулсан байна. Ажил гүйцэтгэх гэрээний урьдчилгаа төлбөрт 100,000,000 төгрөгийг Б.СХХК-аас Д.Д, Т.Ч нарт өгсөн байна. Энэ талаар маргахгүй байна гэж ташаа дүгнэсэн. Учир нь Т.Ч нь энэ мөнгийг огт авч ашиглаагүй бөгөөд баазын дарга Даниловын зааварчилгааны дагуу ажилласан болно. Д.Б 30,000,000 төгрөг, Д.С, Х.Б нар 70,000,000, нийт 100,000,000 төгрөгийг Т.Э, Т.Ч нарт хүлээлгэн өгсөн гэж тайлбарлаж байна. 100,000,000 хүлээлгэн өгсөн гэх 1 дүгээр хавтаст хэргийн 10 талд байгаа баримтын талаар маргаагүй гэж дүгнэсэн. Хэрэв хэрэгт авагдсан баримт болох 100,000,000 төгрөгийг хүлээн авсан этгээд нь дээр дурдсанчлан Б.СХХК буюу компанийн захирал Т.Э байна. Үүнийг талууд хүлээн зөвшөөрсөн тохиолдолд ямар үндэслэлээр Т.Чаас 55,000,000 төгрөг гаргуулахаар шийдвэрлэж байгаа нь ойлгомжгүй. Зүй нь мөнгийг хүлээн авсан этгээд нас барсан, хуулийн этгээд татан буугдсан байгаа нь хэргийг хэрэгсэхгүй болгох үндэслэлтэй байхад орчуулга хийсэн этгээдээс нэхэмжлэх ёсгүй этгээдүүд нэхэмжилж байгаа нь үндэслэлгүй бөгөөд хэргийг хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэх ёстой байсан.

-Үндэслэх хэсгийн 7-д хохирогчоор Б.СХХК-ийн захирал                     Т.Энх- Амгаланг тогтоосон байна" гэж дүгнэсэн атлаа Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлд заасны дагуу эрх бүхий прокурорын байгууллагын хяналт дор цагдаагийн байгууллагын мөрдөгч хамтран хариуцагч байсан Т.Эг хохирогчоор тогтоогдсон баримт нь байхад үүнийг огт үнэлээгүй байгаа нь хэт нэг талыг барьсан гэж үзэхээр байна. Эрүүгийн хэрэг 2017 оны 8 дугаар сарын 11-ний өдрийн 19 дугаартай тогтоолоор хэрэгсэхгүй болсон гэж хөөн хэлэлцэх хугацааг тоолсон. Хэрэгт мөн адил 2013 оны 7 дугаар сарын 15-ны өдрийн 293 тоот тогтоолоор 201201000296 тоот хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон прокурорын хүчин төгөлдөр тогтоол байгаа. Тухайн үед мөрдөгдөж байсан Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1.2, 24.1.4-т заасан Хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан, тухайн хэргийг урьд нь хэрэгсэхгүй болгосон тогтоол, магадлал хүчинтэй байхад дахин байцаан шийтгэх ажиллагааг явуулсан нь тухайн үедээ хүний эрхийн ноцтой зөрчил болсон. Нөгөө талаар тухайн хэрэгт хэрэгсэхгүй болсон гээд хохирогч Б.СХХК-ийн захирал Т.Э нь гэрч Х.Б, Д.Б нараар солигдох боломжгүй. Өнөөдрийг хүртэл хохирогч Т.Э нь ямар нэгэн гомдол нэхэмжлэлийг шүүхэд огт гаргаагүй.

-Үндэслэх хэсгийн 8-1-т тухайн эрүүгийн хэрэгт хэд хэдэн удаа мэдүүлэг өгөхдөө зөрүүтэй мэдүүлсэн, өөрөөр хэлбэл хоорондоо хамаарал бүхий гэрч, хохирогч нарын мэдүүлэг үндэслэлтэй, нэхэмжлэгч нарын шүүхэд гаргасан тайлбартай нийцэж байна гэж дүгнэн хэргийг шийдвэрлэсэн нь учир дутагдалтай байна. Өгсөн мэдүүлгээсээ буцаж, хэрэгт хамааралгүй этгээд болох Бадам гэгч этгээдийг оруулж ирэн худал мэдүүлэг өгсөн болох нь тодорхой байдаг. Гэвч анхан шатны шүүх ийм эргэлзээтэй мэдүүлгийг үнэн зөв гэж дүгнэж байгаа нь анхнаасаа нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангах гэж л Хан-Уул дүүргийн иргэнийг Төв аймагт хариуцагчаар татан оролцуулж шийдвэрлэлээ.

-Үндэслэх хэсгийн 11-т Т.Чыг орчуулагч байсан нь тогтоогдсон гэж дүгнэсэн атлаа "...холбон зуучлах үүрэгтэй оролцсон гэх нэхэмжлэгч талын тайлбар үндэслэлтэй байна" гэж өөр хоорондоо зөрүүтэй дүгнэсэн нь хэт нэг талыг барьж дүгнэсэн байна. Хэнийг нь ч танихгүй анх удаа уулзсан атлаа яаж зуучлах вэ? Зуучлалын гэрээний талаар өмгөөлөгч н.Жанчив л ярьж байсан болохоос биш бусад нь хэлж байгаагүй бөгөөд Эрүүгийн хэрэг мөрдөн шалгах ажиллагааны үед хохирогч болон, гэрч нар Данилов гэгч баазын даргатай хамт гарч ирсэн гэдгийг байнга мэдүүлдэг.

-Үндэслэх хэсгийн 14-т 100,000,000 төгрөгийн 30,000,000 төгрөгийг  В.Ганзориг, 70,000,000 төгрөгийг Д.С гаргасан гэж гэрчүүдийн мэдүүлэг болон хэргийн оролцогчдын тайлбарт мэдүүлсэн байхад ямар баримтыг үндэслэн Х.Б, Д.Б нар өөрөөсөө мөнгө гаргасан гэж дүгнэсэн нь ойлгомжгүй байна.

-1 дүгээр хавтаст хэргийн 10-т Б.СХХК-ийн захирал Т.Э би 100,000,000 төгрөгийг Д.Боос хүлээн авлаа хүлээн авахад байлцсан хүмүүс нь Д.С, Х.Б гэж мөнгө хүлээлцсэн баримт эх хувиараа байна. Харин Д.С, Х.Б нар тус тус хэдэн төгрөг гаргасан гэж ямар ч баримт хэрэгт авагдаагүй байхад хэн хэдэн төгрөг гаргасан нь тогтоогдож байна гэж үндэслэлгүй дүгнэсэн байна. Хавтаст хэрэгт авагдсан баримтаар Х.Б нь хэдэн төгрөг оруулсан талаар санхүүгийн ямар ч баримт байхгүй болно.

-Хариуцагч Т.Эгаас мөнгөн төлбөр гаргуулахаас татгалзсан. Гэвч хариуцагч нар нь үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн гэж үзэж огт мөнгө аваагүй Т.Чыг үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн гэж дүгнэж байгааг ойлгохгүй байна. Учир нь нэхэмжлэгч нар нь Б.СХХК-тай буюу түүний захирал Т.Эд 100,000,000 төгрөг хүлээлгэн өгч, талуудын хооронд эрх үүрэг үүссэн байхад яагаад Т.Чаас гаргуулж байгаа нь Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлд 492.1 дэх хэсэгт заасантай нийцэхгүй байна. Учир нь Т.Чын өмнө хэн ч үүрэг хүлээгээгүй, нөгөө талаар Т.Ч нь Х.Б, Д.Б нарын өмнө ямар ч үүрэг хүлээгээгүй байдаг.

-Х.Бын нэхэмжилсэн мөнгө нь хамтын хөрөнгө гэх тайлбар нь баримтаар нотлогдохгүй байна гэсэн атлаа ямар үндэслэлээр 25,000,000 төгрөг олгох нь зүйтэй гэж үзсэн нь үнэхээр ойлгомжгүй. Тиймээс нэхэмжлэгч биш этгээдэд мөнгө олгуулахаар шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй байна.

-Үндэслэх хэсгийн 19-т Д.Б, Х.Б нараас бусдын өмнө хүлээсэн үүргээ гүйцэтгэхээр хариуцагч Т.Э, Т.Ч нарт хөрөнгө шилжүүлсэн, хариуцагч нар нь тухайн мөнгөн хөрөнгийг авсан болох нь тогтоогдсон гэж дүгнэсэн нь хууль буруу хэрэглэсэн гэж үзэж байна. Учир нь Т.Ч нь ялангуяа Д.Б, Х.Б нартай бие даан харилцаанд ороогүй. Өөр хоорондоо ямар ч үүрэг хүлээгээгүй. Харин 100,000,000 төгрөгийг Б.СХХК-аас А.Д.МХХК-д өгсөн үйл баримт байдаг. Өөрөөр хэлбэл "Баруун сөрт "ХХК нь А.Д.МХХК-ийн өмнө үүрэг хүлээсэн бөгөөд түүнийхээ дагуу 100,000,000 төгрөгийг өгсөн гэж үзэхээр байна. Тиймээс нэхэмжлэгч нарын нэхэмжлээд байгаа мөнгө Т.Чаас биш Б.СХХК-аас нэхэмжлэх ёстой байсан тодорхой харагддаг. Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38 дугаар зүйлийн 38.9 дэх хэсэгт зааснаар шүүх хуралдааныг 2 удаа хойшлуулсан нь үндэслэлгүй, өмнөх шүүхийн шийдвэрийн гомдол гаргах хугацааг үндэслэлгүй сэргээсэн гэх мэт алдаанууд гарсан. Иймд Төв аймаг дахь сум дундын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа тул 2024 оны 8 дугаар сарын 15-ны өдрийн 151/ШШ2024/00746 дугаартай шийдвэрийг бүхэлд нь хүчингүй болгож өгнө үү” гэв.

5.Нэхэмжлэгч Х.Б давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Анхан шатны шүүх хэргийг үнэн зөвөөр шийдсэн гэж үзэж байгаа. Би Монгол хүнийхээ ёс жудгийг бодож Т.Эгаас нэхэмжилсэн 5.000.000 төгрөгөөс татгалзсан. Шүүхээс 25,000,000 төгрөгийг гаргуулахаар шийдвэрлэсэн. Үлдэх 25,000,000 төгрөгийг миний дүү бурхан болооч Сайнжаргалын эхнэр нэхэмжлэх эрхтэй гэж үзэж байгаа. Бидний дундын мөнгө байсан. Анхан шатны шүүх хэргийг тал бүрээс нь бодитой шийдвэр гаргасан гэж үзэж байна” гэв.

  6.Нэхэмжлэгч Д.Бын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Г давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа хангалттай нотлох баримтын үндсэн дээр явагдсан. А.Д.МХХК-аас сүүлд баримт ирүүлсний үндсэн дээр ямар ажил, албан тушаалтай, ажил үүргийн тодорхойлолт, мөнгө орсон эсэх лавлагаа, мөн Улсын Ерөнхий Прокурорын Төв архиваас ирсэн мэдүүлгүүд, гэрч, хохирогч нарын мэдүүлэг зэрэг хангалттай нотлох баримтуудыг тал бүрээс шинжлэн судалсны үндсэн дээр анхан шатны шүүх шийдвэр гаргасан. Мөн Ажил гүйцэтгэх гэрээ байгуулаад 100,000,000 төгрөгийг Д.Д, Т.Ч нарт өгсөн гээд байгаа. Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсгийн 9 дүгээр хэсэгт “Оросын Холбооны Улсын иргэн Данилов Александр Анатольевичийг мөрдөн байцаагчийн даалгавраар гэрчээр байцаасан тэмдэглэлд “...Би Монгол Улсын иргэд Д.С, Д.Б, Х.Б, Б.СХХК-ийн захирал Т.Э нараас газар нөхөн сэргээх гэрээ байгуулахын тулд авчирч өгсөн гэх 80,000,000 төгрөгийг аваагүй. Би энэ талаар огт мэдэхгүй, ямар нэгэн хэлэлцээрт оролцож байгаагүй, хэн нэгэнд мөнгө дамжуулаагүй, хэнээс ч мөнгө авч байгаагүй” гэж мэдүүлсэн мэдүүлэг 1-р хавтаст хэргийн 149-152 дугаар талд авагдсан. Гэтэл Даниловыг байцаасан тэмдэглэлээр Данилов нь өөрийг нь гүтгэж байна гэсэн мэдүүлгийг өгсөн байдаг...Хавтаст хэргийн 10 дугаар талд Т.Э нь хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад нас барсан, түүний нас барсан гэрчилгээ авагдсан байдаг тул нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн шаардлагаасаа 5,000,000 төгрөгөөс татгалзсан. Мөн хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан байхад шүүх анхаарч үзээгүй гээд байна.

 Тухайн үедээ Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дуусгавар болсон гэх үндэслэлээр хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон болохоос биш Т.Чыг гэм буруугүй, гэмт хэргийн шинжгүй байна гэж үзээгүй юм. Анхан шатны шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсгийн 8 дахь заалтад хариуцагч Т.Э нь А.Д.МХХК-тай нөхөн сэргээлтийн гэрээ хийхээр Х.Б, Д.С, Д.Б нарын хамт Т.Ч, Данилов нарт 80,000,000 төгрөгийг өгсөн, үлдсэн 20,000,000 төгрөгийг Д.Дд хүлээлгэн өгсөн гэж тайлбарласан бөгөөд Д.Дгаас 20,000,000 төгрөгийг буцаан авч, үүнээс 15,000,000 төгрөгийг Д.Сд шилжүүлсэн, үлдсэн 5,000,000 төгрөгийг өөрөө авсан болохоо хүлээн зөвшөөрсөн тайлбар гаргасан. Түүний энэ тайлбар нь мөн хэрэгт авагдсан Т.Э, Х.Б, Д.С нарын эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад мэдүүлсэн мэдүүлэгтэй нийцэж байна гэсэн байдаг. Нэгдүгээр хавтас хэргийн 13-16, 156-157 дугаар талд дурдагдсан байгаа. Үүнийг хэлэх нь зүйтэй байх.

Мөн шийдвэрийн 10 дахь хэсэгт Т.Ч нь 2004-2005 онд А.Д.МХХК-д уурхайн орчуулагч, 2010-2011 оны 6 дугаар сар хүртэл “Бумбат” ХХК-д орчуулагч, 2011 оны 9 дүгээр сараас 2015 он хүртэл А.Д.МХХК болон “Бумбат” ХХК-ийн лицензийн мэргэжилтэн, 2015-2018 оны 7 дугаар сарын 31-ний өдөр хүртэл хэлтсийн дарга албан тушаалд тус тус ажиллаж байсан болох нь А.Д.МХХК-ийн 2022 оны 12 дугаар сарын 08-ны өдрийн 22/198 дугаартай албан бичиг, хөдөлмөрийн гэрээ, А.Д.МХХК-ийн гүйцэтгэх захирлын 2018 оны 7 дугаар сарын 31-ний өдрийн 18/50 дугаартай тушаалын хуулбараар тогтоогдож байна гэсэн байдаг. Энэ нь хоёрдугаар хавтас хэргийн 1-2 дугаар талд авагдсан байгаа. Түүнээс би Т.Чыг орчуулагч болохыг тогтоосон гэх үндэслэл байхгүй. Мөн нэгдүгээр хавтас хэргийн хэргийн 186-187 дугаар талд нэхэмжлэгч Д.Быг 30,000,000 төгрөгийг шаардах эрхтэй болохыг нотариатаар баталгаажуулсан хуулбар баримт хавтас хэрэгт авагдсан байгаа. Тэгэхээр энэ 30,000,000 төгрөгийн эзэн нь Д.Б юм. Үүний 70,000,000 төгрөгийг талийгаач Д.С болон Х.Б нарын мөнгө юм гэдэг үйл баримт тогтоогдож нотлогддог. Мөн шүүхийн шийдвэрийн 16 дахь хэсэгт нэхэмжлэгч Д.Б, Х.Б нар нь 2011 оны 6 дугаар сарын 07-ны өдөр 100,000,000 төгрөгийг хариуцагч Т.Э, Т.Ч нарт хүлээлгэн өгсөн, хариуцагч Т.Э нь 15,000,000 төгрөгийг буцаан өгсөн, үлдэх 85,000,000 төгрөгийг нэхэмжлэгч нар буцаан аваагүй болох нь нотлох баримтын болон гэрчийн мэдүүлгээр нотлогдож байна гэж шүүх дүгнэсэн. Иймд анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, давж заалдах гомдлыг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү. Анхан шатны шүүх хэргийг бодитой шийдвэрлэсэн гэж үзэж байна” гэв. 

7.Нэхэмжлэгч Х.Бын өмгөөлөгч Г.Ж давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Энэ хэрэг 2019 онд Т.Э болон Т.Ч гэх хоёр хариуцагчтай байсан. Нэхэмжлэл гаргахдаа хариуцагчийн харьяаллаар шүүхийг сонгох эрхтэй байдаг. Үүний дагуу Төв аймгийн шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл гаргасан. ...Анхан шатны шүүхийн шийдвэр хууль ёсны үндэслэл бүхий байх хуулийн шаардлагыг хангасан гэж үзэж байгаа. Нэхэмжлэлийн шаардлагаа олон дахин тодруулсан гэж яриад байна. Нэхэмжлэгчийн хувьд нэхэмжлэлийн шаардлагыг өөрчлөх, ихэсгэх, багасгах, нэхэмжлэлээсээ татгалзах эрхтэй. Дараагийн асуудлын хувьд Данилов гэх хүнийг Оросын холбооны улсад мөрдөгчийн даалгавраар асуусан байдаг. Тухайн мэдүүлэгт “...Х.Б, Д.Б нарыг ерөөсөө танихгүй, 80,000,000 төгрөгийн талаар ерөөсөө мэдэхгүй, Т.Ч намайг гүтгэж байна, ямар нэгэн хэлэлцээрт оролцож байгаагүй, хэн нэгэнд мөнгө дамжуулаагүй, хэнээс ч мөнгө авч байгаагүй...” гэж мэдүүлсэн байдаг. Энэ хүнд холбогдуулж ямар нэгэн байдлаар эрүүгийн журмаар хэрэгт шалгагдаагүй.

Тэгэхээр Т.Чын хэлээд байгаа би зөвхөн орчуулагчийн үүднээс оролцсон юм, би 80,000,000 төгрөгийг аваагүй гэдэг нь Даниловын мэдүүлгээр үгүйсгэгдэж байгаа. Шинжлэн судлагдсан нотлох баримтуудаар Т.Ч авсан гэдэг нь тогтоогдоно. Б.Скомпани нь Т.Чын ажиллаж байсан тусгай зөвшөөрөлтэй компанийн талбайд нөхөн сэргээлт хийх талаар гэрээ байгуулсан. Б.СХХК-тай гэрээ байгуулах талаарх албан тоот дээр Т.Чыг тэр талаар судал гэж цохсон байдаг. Гэтэл Т.Ч нь эдгээр хүмүүсийг яаж би зуучлах вэ дээ, би зуучлаагүй гэдэг асуудал яриад байгаа. Хамгийн бололцоотой газрыг зааж өгч байгаад 100,000,000 төгрөгөөр тохирч, 80,000,000 төгрөгийг нь өөрөө аваад, 20,000,000 төгрөгийг нь Д.Дд өгсөн ийм л асуудал байгаа. Энэ гэрээ нь халхавчлах буюу байгаль орчинд нөхөн сэргээлт хийнэ гэсэн нэртэй боловч үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжих хуулийн заалтыг хангаж байгаа. Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1 дэх хэсэгт зааснаар үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн учраас мөнгийг буцааж олгох нь зүйтэй. Анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж өгнө үү” гэв.

ХЯНАВАЛ:

Давж заалдах шатны шүүх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 166 дугаар зүйлийн 166.4-т заасны дагуу хариуцагч Т.Чын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Дын давж заалдах гомдолд дурдсан үндэслэлээр хязгаарлалгүй хэргийг бүхэлд нь хянав.

1.Анхан шатны шүүх зохигчийн хуулиар олгосон эрхийг зөрчөөгүй, шүүхийн дүгнэлт хэргийн бодит байдалд нийцсэн бөгөөд маргааны үйл баримтын талаар Иргэний хуулийг зөв тайлбарлан хэрэглэсэн нь шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх хуулийн шаардлагыг хангасан гэж үзэж, шийдвэрийг хэвээр үлдээн шийдвэрлэхдээ дараах дүгнэлтийг хийлээ.                  

2.Нэхэмжлэгч Д.Б Х.Б нар нь нэхэмжлэлийн шаардлагаа дэмжихдээ “ ...2011 оны 6 дугаар сарын 07-ны өдөр Т.Э нь А.Д.МХХК-ийн талбайд хаягдал галь эфелийн овоолгыг дахин боловсруулж, техникийн нөхөн сэргээлт хийхээр боллоо, анхны ашгаасаа нөхөн төлнө, мөнгө хэрэгтэй байна гэж 100,000,000 төгрөг авсан,... хариуцагч Т.Ч нь 100,000,000 төгрөгөөс 20,000,000 төгрөгийг “Д.Д даргад оруулаад өгчих, өөрөө мэдэж байгаа, гэрээг чинь хийгээд гарын үсэг зураад өгнө” гэж буцаан өгч, үлдэх 80,000,000 төгрөгийг өөрөө авсан болох нь тогтоогдож байгаа...80,000,000 төгрөгөөс нэхэмжлэгч Д.Б 30,000,000 төгрөгийг, нэхэмжлэгч Х.Б 50,000,000 төгрөгийг Т.Чаас гаргуулахаар шаардаж байна...нэхэмжлэгч Х.Бын хувьд Т.Э нь нас барсан тул түүнээс шаардсан 5,000,000 төгрөгөөсөө татгалзаж байна” гэж тайлбарласан.

Хариуцагч Т.Ч нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрч маргахдаа “ ...Т.Э нь Д.Б, Х.Б нараас 100,000,000 төгрөгийг мөнгө хүлээн авсан баримт үйлдэж хүлээн авсан байдаг...Д.Б болон Б.СХХК-ийн хооронд, мөн Б.СХХК болон А.Д.МХХК-ийн хооронд Иргэний хуулийн 8 дугаар зүйлд заасны дагуу иргэний эрх зүйн харилцаа үүссэн гэж үзэхээр байна. Би Д.Б, Х.Б нартай ямар нэгэн эрх зүйн харилцаанд бие даан оролцоогүй учраас ямар нэг үүрэг хүлээхгүй,...гэрээ байгуулахын өмнө орчуулга хийхээр Даниловтой машинд суусан, цүнхтэй мөнгийг аваад Даниловт өгсөн..” гэх агуулгаар маргасан.

Харин талууд А.Д.МХХК,  Б.СХХК-ийн хооронд 2011 оны 6 дугаар сарын 06-ны өдөр 027/03 дугаартай “Ажил гүйцэтгэх гэрээ” байгуулагдсан, энэ гэрээг байгуулахын тулд хариуцагч Т.Э нь Д.Боос 100,000,000 төгрөг авсан, байлцсан Х.Б, Д.С гэж гарын үсэг зурсан, түүнчлэн 100,000,000 төгрөгөөс Т.Э нь Д.Сд 15,000,000 төгрөг буцаан өгсөн талаар маргаагүй байна.

3.Анхан шатны шүүх хэргийг хянан хэлэлцээд үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн гэж дүгнэн хариуцагч Т.Чаас нэхэмжлэгч Д.Бод 30,000,000 төгрөгийг, нэхэмжлэгч Х.Бт 25,000,000 төгрөгийг тус тус олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас 25,000,000 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгож, нэхэмжлэгч Х.Б нь хариуцагч Т.Эгаас 5,000,000 төгрөг гаргуулахаар шаардсан шаардлагаасаа татгалзсаныг баталж шийдвэрлэжээ.

4.Дээрх шийдвэрийг эс зөвшөөрч хариуцагч Т.Чын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Д “...Т.Ч нь мөнгө авч ашиглаагүй, баазын дарга Даниловын заавраар ажилласан, нотлох баримтуудыг хэт нэг талыг барьж үнэлсэн..., хөөн хэлэлцэх хугацаагаар эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон буюу 2017 оны 8 дугаар сарын 11-ний өдрөөс тоолсон нь үндэслэлгүй, ...ямар нотлох баримтыг үндэслэн Д.Б, Х.Б нар 100,000,000 төгрөгийг гаргасан гэж дүгнэсэн нь ойлгомжгүй, “Баруун-сөрт” ХХК-ийн захирал Т.Эд 100,000,000 төгрөг хүлээлгэн өгч эрх, үүрэг үүссэн байхад Т.Чаас гаргуулсан нь үндэслэлгүй, тэрээр хэний ч өмнө үүрэг хүлээгээгүй, Х.Бын нэхэмжилсэн мөнгө хамтын хөрөнгө гэх тайлбар нь баримтаар нотлогдохгүй байна гэсэн атлаа ямар үндэслэлээр 25,000,000 төгрөг олгох нь зүйтэй гэж үзсэн нь ойлгомжгүй...” гэсэн агуулгаар давж заалдах гомдол гаргасан.

5.Анхан шатны шүүх хуралдаанаар хянан хэлэлцэгдсэн нотлох баримтуудаар А.Д.МХХК-ийн дэд захирал Ч.Бямбаа, Б.СХХК-ийн  захирал Т.Э нар нь Төв аймгийн Заамар сумын нутаг Баянголын гольдрол нэртэй газар байх А.Д.МХХК-ийн 290А тоот тусгай зөвшөөрөл бүхий газарт хаягдал галь эфелийн овоолгыг дахин боловсруулах, техникийн нөхөн сэргээлт хийхээр 2011 оны 6 дугаар сарын 06-ны өдөр 027/03 дугаартай “Ажил гүйцэтгэх гэрээ” байгуулсан, энэхүү гэрээг байгуулах зорилгоор 100,000,000 төгрөгийг Д.Боос хүлээн авсан, хариуцагч Т.Э нь тухайн мөнгөнөөс 20,000,000 төгрөгийг Д.Дд хүлээлгэн өгсөн, 80,000,000 төгрөгийг хариуцагч Т.Ч авсан үйл баримт нь тогтоогдсон хэдий ч нэхэмжлэгч, хариуцагч нарын хооронд үүссэн маргаан нь  ажил гүйцэтгэх гэрээний харилцаанаас үүссэн гэж үзэх үндэслэлгүй талаар дүгнэсэн шүүхийн дүгнэлт зөв болжээ.

Тодруулбал, Иргэний хуулийн 343 дугаар зүйлийн 343.1 дэх хэсэгт заасан ажил гүйцэтгэх гэрээ нь захиалагчийн буюу өөрийн материалаар хийж гүйцэтгэх, хөлс тохирсон байх, ажлын үр дүн, тоо хэмжээг шаардах, ирээдүйд бий болох хөрөнгийн өмчлөх эрх, хэзээ хэнд үүсэх, эрсдэл үүсвэл хариуцах этгээдийг тодорхойлох зэргийг гэрээгээр тохирдгоороо бусад гэрээнээс ялгагддаг онцлогтой.

Хэрэгт авагдсан  А.Д.МХХК-ийн дэд захирал Ч.Бямбаа, Б.СХХК-ийн  захирал Т.Э нарын хооронд байгуулагдсан “Ажил гүйцэтгэх гэрээ”-ээс үзвэл хаягдал галь эфелийн овоолгыг дахин  боловсруулах, техникийн нөхөн сэргээлт хийх, ажлыг гүйцэтгэгч тал өөрийн тоног төхөөрөмж, зардлаар хариуцах, ажлын чанар, хугацааны талаар тусгасан байгаа нь “Ажил гүйцэтгэх гэрээ” байгуулсан гэх үндэслэлтэй байх боловч тухайн гэрээ нь зөвхөн А.Д.МХХК болон Б.СХХК-ийн хооронд байгуулсан гэрээний үүрэгт хамааралтай, тэд энэхүү гэрээний биелэлтийг бие, биеэсээ шаардах, дүгнэх эрхтэй байхаас өөрөөр нэхэмжлэгч Д.Б, Х.Б болон хариуцагч Т.Э, Т.Ч нарын хооронд үүссэн маргааны үйл баримттай холбоогүй байна.

6. Иргэний хуулийн 492 дугаар зүйлийн 492.1.1-т “хөрөнгө олж авсан этгээд болон үүрэг гүйцэтгэгч этгээдийн хооронд үүрэг үүсээгүй байх, эсхүл  үүрэг нь хожим дуусгавар болсон буюу хүчин төгөлдөр бус” байна гэж заасан.

Дээрх зохицуулалтад заасан “Хөрөнгө олж авсан этгээд” гэж маргааны зүйл болох эд хөрөнгө эзэмшилд нь байгаа этгээдийг,  “үүрэг гүйцэтгэгч этгээд” гэж  уг эд хөрөнгийг шилжүүлсэн этгээдийг, “үүрэг үүсээгүй” гэдэг нь хөрөнгө олж авсан болон үүрэг гүйцэтгэгч этгээдүүдийн хооронд гэрээний болон хуульд заасан үүргийн харилцаа үүсээгүй байхыг,

мөн үүргийн харилцаа үүсээгүй, тодорхой хэмжээний тохиролцоо хийгдсэн, тодорхой үйлдэл хийлгэхээр хэн нэгэн этгээдэд хөрөнгө шилжүүлсэн тохиолдолд нөгөө этгээдийн үйлдэл, эс үйлдэхүй хөрөнгө шилжүүлсэн этгээдийн хүсэл зоригт нийцээгүй, тодорхой үр дүнд хүрээгүй бол шилжүүлсэн зүйлээ буцаан шаардах эрхтэй байхаар тайлбарлан ойлгох юм.

Хариуцагч Т.Ч нь А.Д.МХХК-нийг төлөөлж “Ажил гүйцэтгэх гэрээ”-нд оролцоогүй боловч удирдлагаас өгсөн чиглэлийн дагуу тухайн гэрээг байгуулах талаар судалсан /3хх-ийн 47/, Т.Эг А.Д.МХХК-тай гэрээ байгуулахаар ирэх үед уулзаж Д.Дд 20,000,000 төгрөгийг өгөхийг хэлсэн, 80,000,000 төгрөгийг өөртөө авсан,  уг мөнгийг А.Д.МХХК-ийн дансанд шилжүүлээгүй, дээрх мөнгийг “Ажил гүйцэтгэх гэрээ”-г байгуулахын тулд авч байгаа гэдгийг мэдсэн, тухайн үед нэхэмжлэгч Д.Б, Х.Б нар хамт байсан, А.Д.МХХК  2011 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдрийн 247/07 дугаартай албан бичгээр Б.СХХК-ийг үйл ажиллагаагаа зогсоох мэдэгдэл өгснөөр үйл ажиллагаа нь зогсож, олох байсан ашгийг олж чадаагүйн улмаас гэрээ байгуулахад зуучлалын үүрэг гүйцэтгэсэн Т.Ч, 100,000,000 төгрөгийг хүлээн авсан Т.Э нараас хөрөнгөө буцаан шаардах эрх үүссэн зэрэг хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар тогтоогдсон үйл баримтыг анхан шатны шүүхээс үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн гэж дүгнэсэн нь үндэслэл бүхий болсон, хэргийн бодит байдалтай тохирсон байна.

7.Түүнчлэн Б.СХХК-ийн захирал Т.Э нь дээрх гэрээг байгуулах, энэхүү гэрээнээс ашиг олох, олсон ашгаас нэхэмжлэгч нарт өгөхөөр тохиролцсоны дагуу нэхэмжлэгч Д.Боос 100,000,000 төгрөгийг нэхэмжлэгч Х.Б болон  Д.С нарыг байлцуулан авсан, тухайн мөнгөнөөс А.Д.МХХК-ийн дэд захирлаар ажиллаж байсан Д.Дд 20,000,000 төгрөгийг хүлээлгэн өгсөн, хариуцагч Т.Ч нь 80,000,000 төгрөгийг авсан гэх үйл баримт нь 1 хх-ийн 10 дугаар талд авагдсан мөнгө хүлээн авсан баримт, хариуцагч Т.Эгийн шүүхэд гаргасан тайлбарууд, Т.Эгийн хэрэг бүртгэлтийн 20120100026 дугаартай  хэрэгт хохирогчоор өгсөн мэдүүлэг /4хх-ийн 92-96/, гэрч Даниловын мэдүүлэг /1хх-ийн 149-152/, нэхэмжлэгч нарын шүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбарууд, гэрч Д.С, В.Ганзориг нарын мэдүүлэг зэргээр тогтоогдсон байх ба анхан шатны шүүх тухайн үйл баримтыг тогтоохдоо Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлд заасан нотлох баримт үнэлэх журмыг зөрчөөгүй байна.

8.Анхан шатны шүүхээс А.Д.МХХК нь 2011 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдрийн 247/07 дугаартай албан бичгээр Б.СХХК-ийг үйл ажиллагаагаа зогсоох мэдэгдэл өгсөн, энэ хугацаанаас шаардах эрх үүсэх боловч Т.Э нь 2012 оны 3 дугаар сарын 11-ний өдөр цагдаагийн байгууллагад А.Д.МХХК-ийн дэд захирал Д.Дд 20,000,000 төгрөг, Т.Чад 80,000,000 төгрөг залилуулсныг шалгаж өгнө үү” гэсэн гомдол гаргаснаар Иргэний хуулийн 79 дүгээр зүйлийн 79.1 дэх хэсэгт заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа тасалдсан, дээрх асуудлыг шалгаж хэргийг 2017 оны 8 дугаар сарын 11-ний өдөр хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэсэн байх тул хөөн хэлэлцэх хугацааг дээрх хугацаагаар тооцсон нь Иргэний хуулийг зөв хэрэглэсэн гэж үзнэ.

9.Нэхэмжлэгч нар нь 100,000,000 төгрөгөөс 85,000,000 төгрөгийн шаардлага гаргасан бөгөөд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад Т.Эгаас нэхэмжилсэн 5,000,000 төгрөгөөс татгалзсан, хариуцагч Т.Чаас нэхэмжлэгч Д.Б 30,000,000 төгрөгийг, нэхэмжлэгч Х.Б 50,000,000 төгрөгийг гаргуулахаар шаардсан.

Хэрэгт авагдсан гэрч Д.С, Х.Наранзул, В.Ганзориг нарын мэдүүлэг, нэхэмжлэгч Д.Б, Х.Б нарын тайлбараар Т.Эд хүлээлгэн өгсөн 100,000,000 төгрөгөөс 70,000,000 төгрөгийг Д.С, Х.Б нар, 30,000,000 төгрөгийг Д.Б өгсөн нь тогтоогдож байх ба анхан шатны шүүх Д.Бод, 30,000,000 төгрөгийг, Х.Бт 25,000,000 төгрөгийг хариуцагч Т.Чаас тус тус гаргуулан олгож, 25,000,000 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгохоор хуваарилж, Т.Эгаас нэхэмжилсэн 5,000,000 төгрөгөөс татгалзсан татгалзлыг баталж шийдвэрлэсэн нь үндэслэлтэй болсон байна.

10.Иймд дээрх үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, хариуцагч Т.Чын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Дын гаргасан давж заалдсан гомдлыг хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэв.

11.Давж заалдах шатны шүүх хариуцагч талын давж заалдсан гомдлыг дээрх үндэслэлээр хэрэгсэхгүй болгосон тул улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 432,950 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээх нь зүйтэй байна.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.1.1-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Төв аймаг дахь сум дундын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 8 дугаар сарын 15-ны өдрийн 151/ШШ2024/00746 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж,  хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч О.Дын гаргасан давж заалдсан гомдлыг хэрэгсэхгүй болгосугай.  

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 162 дугаар зүйлийн 162.4 дэх хэсэгт зааснаар хариуцагч Т.Ч давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 432,950 /дөрвөн зуун гучин хоёр мянга есөн зуун тавь/ төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

3. Зохигч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн хууль хэрэглээний зөрүүг арилгах, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны ноцтой зөрчил гаргасан нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр хэрэглэсэн, эрх зүйн шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой гэж үзвэл Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.4-т заасны дагуу магадлалыг гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор хяналтын журмаар гомдол гаргах эрхтэйг дурдсугай.                   

4. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 119.7-д зааснаар магадлалын агуулгыг танилцуулан сонсгож, 14 хоног өнгөрснөөс хойш 14 хоногийн дотор талууд шүүхэд хүрэлцэн ирж магадлалыг гардан авах үүргээ биелүүлээгүй нь  хяналтын  журмаар  гомдол  гаргах хугацааг тоолоход саад  болохгүй бөгөөд шүүх хуралдаанд оролцоогүй талд магадлалыг гардуулснаар гомдол гаргах хугацааг тоолохыг мэдэгдсүгэй.

 

 

 

 

        ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                        Р.МӨНХ-ЭРДЭНЭ

 

 

  ШҮҮГЧИД                                          М.МӨНХДАВАА

 

 

                                                                                   А.ЦЭРЭНХАНД