“Н” ХХК-ийн гомдолтой

захиргааны хэргийн тухай

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Д.Баатархүү даргалж, шүүгч Н.Хонинхүү, Б.Тунгалагсайхан нарын бүрэлдэхүүнтэй, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга А.Гантогтох, хариуцагч Ц.Б, О.Д нарыг оролцуулан, Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 08 дугаар сарын 22-ны өдрийн 128/ШШ2019/0505 дугаар шийдвэрийг эс зөвшөөрч гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гаргасан давж заалдах гомдлоор, “Н” ХХК-ийн гомдолтой, Баянгол дүүргийн Татварын хэлтсийн хяналт шалгалтын тасгийн татвраын улсын байцаагч Ц.Б, О.Д нарт холбогдох захиргааны хэргийг шүүгч Б.Тунгалагсайханы илтгэснээр хянан хэлэлцээд

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 08 дугаар сарын 22-ны өдрийн 128/ШШ2019/0505 дугаар шийдвэрээр: Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.8 дугаар зүйлийн 6.12, 6.6 дугаар зүйлийн 1.1, 7.6 дугаар зүйлийн 2-т заасныг баримтлан “Баянгол дүүргийн Татварын хэлтсийн хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 260011957 тоот шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах” тухай “Н” ХХК-ийн гомдлыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэжээ.

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч давж заалдах гомдолдоо: “Татварын улсын байцаагчийн шийтгэлийн хуудсаар Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлд зааснаар 20,294,035.0 төгрөгийн нөхөн татвар, 6,088,210.7 төгрөгийн торгууль, 3,044,105.3 төгрөгийн алданги ногдуулсан.

2017 оны 05 дугаар сарын 11-ний өдөр баталсан Зөрчлийн тухай хуулийн 3.3 дугаар зүйлийн 1-д “Зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдэд дараахь шийтгэл оногдуулна: 1.1.торгох шийтгэл; 1.2.баривчлах шийтгэл; 1.3.эрх хасах шийтгэл” гэж заасан.

Мөн хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 4-д “Зөрчилд тооцохгүй болсон, оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээг хөнгөрүүлсэн, зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийг буцаан хэрэглэнэ” гэж зааснаар 2018 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдөр оногдуулсан захиргааны хариуцлагад хуулийг буцаан хэрэглэж, 3,044,105.3 төгрөгийн алданги оногдуулах хууль зүйн үндэслэлгүй байсан.

Татварын ерөнхий хуулийн 11.1-д “Татвар нөхөн ногдуулах, алданги, торгууль ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа 5 жил байх бөгөөд Монгол Улсын Иргэн хуульд заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа татварын хууль тогтоомжид хамаарахгүй”, 11.6-д “Татварын хяналт шалгалтын явцад нөхөн төлүүлэхээр тогтоосон татвар болон алданги, торгуулийн хөөн хэлэлцэх хугацааг татварын улсын байцаагчийн тогтоосон акт хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн тоолно”, Зөрчлийн тухай хуулийн 1.5 дугаар зүйлийн 1.2-т “энэ хуульд хүнд таван зуугаас дээш арван мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох шийтгэл оногдуулахаар заасан зөрчил үйлдсэнээс хойш нэг жил өнгөрсөн”, мөн зүйлийн 3-д “Зөрчлийг хуулийн этгээд үйлдсэн бол энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан торгох шийтгэлийн хэмжээг арав дахин нэмж дүйцүүлэн хөөн хэлэлцэх хугацааг тогтооно.

Хэдийгээр, Зөрчлийн тухай хуулийн 1.5 дугаар зүйлийн 8-д “Зөрчлийг хөөн хэлэлцэх хугацааг өөр хуулиар тогтоосон бол тухайн хуулийг дагаж мөрдөнө” гэж заасан боловч Татварын ерөнхий хуульд зөвхөн Иргэний хуульд заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа татварын хууль тогтоомжид хамаарахгүй байхаар зохицуулснаас гадна Зөрчлийн тухай хуулийн 1.5 дугаар зүйлийн 8 дахь хэсэг нь мөн хуулийн 14.4-д заасан үндсэн зарчимтай зөрчилдөж, үгүйсгэгдэж байна.

Мөн эх сурвалжийн эрэмбээрээ шинээр батлагдсан Зөрчлийн тухай хууль дээгүүр орох, эрх зүйн зарчим, үзэл санааны хувьд энэ зөрчилдөөнтэй нөхцөл байдалд татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийг хэрэглэж, хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэж үзэхээр байна.

Шийтгэлийн хуудсанд Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6-д заасан нөхцөлүүдийн алийг баримталснаа тодорхойлоогүй байх бөгөөд уг зүйлийн 1.1-д “зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй бол” гэсэн заалтыг баримталсан гэж үзэхээр боловч “учирсан хохирлыг нотлох талаар хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй” гэсэн үндэслэл хангагдахгүй байна.

Шүүгч шийдвэртээ: “...албан татвар бууруулсан үйлдэлд эрүүгийн 201725020896 дугаар хэрэг үүсгэн шалгасан, ...Нийслэлийн прокурорын газрын ... тогтоолоор хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, ...” үндэслэсэн нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.15 дугаар зүйлийн 1-д “Шүүхийн шийтгэх тогтоол гарах хүртэл хүн, хуулийн этгээдийг гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцохгүй” байх зарчмыг ноцтой зөрчиж, тогтоогдоогүй үйл баримтын талаарх шийдвэрийг нотлох баримтын хэмжээнд үнэлэн үндэслэж уг хэргийг шийдвэрлэсэн байх бөгөөд хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон прокурорын тогтоол нь уг хэргийг бүрэн гүйцэд, бүх талаас нь хянасан, зөрчлийн хэргийн хохирлыг маргаангүй тогтоосон үндэслэл бүхий баримт болж чадахгүй юм.

Татвар төлөгч нь шийтгэлийн хуудас хүчин төгөлдөр болоогүй байхад алдаатай тайлангаа засварлан татвараа нөхөн төлсөн нь хохирол учраагүйг нотлох бөгөөд “зөрчил, хохирол нотлох талаар ажиллагаа хийх шаардлагагүй” нөхцөлийг шууд бүрэн үгүйсгэж байна.

Уг маргаан бүхий нөхцөл байдалд хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулж, шийтгэлийн хуудас ногдуулан Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1.1 дэх заалтыг зөрчсөн.

Зөрчлийн тухай хуулийн 2.1 дүгээр зүйлийн 1-д “Хууль, захиргааны хэм хэмжээний актыг зөрчсөн, энэ хуульд шийтгэл оногдуулахаар заасан үйлдэл, эс үйлдэхүйг зөрчил гэнэ” гэж зааснаар шийтгэлийн хуудас хүчинтэй болсноор зөрчил, хохирол тогтоогдсон гэж үзэх боловч уг шийтгэлийн хуудас хүчинтэй болохоос өмнө нөхцөл байдал өөрчлөгдсөн байна.

Зөрчил шийдвэрлэхдээ бодит нөхцөл байдлыг зөв дүгнээгүй, засвар тайлан гаргасан өөрчлөгдсөн нөхцөлд хууль буруу хэрэглэсэн байна.

Шүүгч шийдвэртээ: “...202,904,350.0 төгрөгийн зөрчлийг хүлээн зөвшөөрч залруулга хийлгэсэн...” гэжээ.

Татвар төлөгч нь шийтгэлийн хуудас хүчинтэй болоогүй байхад татварын тайланд засвар оруулан татвар нөхөн төлсөн нь “зөрчлөө хүлээн зөвшөөрсөн, хохирлоо төлсөн” гэх үндэслэл болохгүй.

Энэ нь Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1.2-т заасан “зөрчил үйлдсэнээ сайн дураараа зөвшөөрсөн” гэх үндэслэлээс ялгаатай ойлголт бөгөөд холбогдогч уг зөрчлийг зөрчил биш гэж үзэн маргаж байгааг шүүх зөв дүгнэсэнгүй.

Мөн “зөрчил үйлдсэнээ сайн дураараа зөвшөөрсөн” тохиолдолд холбогдогчоос зөрчил шалгах явцад Татварын улсын байцаагчид үүнийгээ шууд илэрхийлсэн байх бөгөөд энэ нь хялбаршуулсан журмаар шалгах үндэслэл болж, уг ажиллагаанд маргахгүй байх гол нөхцөл болно. Гэвч энэ хангагдахгүй байна.

Шүүгч шийдвэртээ: “...тайлан хүлээн авах ...журмын 5 дугаар зүйлийн 5.4-д...” гэж заасныг үндэслэсэн байх бөгөөд уг журмын заалт нь Зөрчлийн тухай, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн заалтуудтай зөрчилдөж буй тул уг журмыг хэрэглэх боломжгүй байна.

Татвар төлөгчийн 2018 оны 04 дүгээр сарын 27-ны өдөр гаргасан тайланг Баянгол дүүргийн татварын хэлтэс 2018 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдөр хүлээн авч баталгаажуулсан байдаг бөгөөд уг тайлан хууль бус, хүлээн авахгүй тухай татвар төлөгчид мэдэгдээгүй, энэ тухай татварын албанаас гомдол гаргаагүй.

Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөл “татварын ногдол нь давхардсан” гэж үндэслэн нөхөн татварыг хасаж тооцон, торгууль алдангийг үлдээсэн нь хуульд нийцэхгүй байх ба татвар төлөгч засвар тайлангаар ногдол тодорхойлсон нь Зөрчлийн тухай хуулийн 2.1, Татварын ерөнхий хуулийн 74.1.4-д заасан зөрчил гэж үзэх нөхцөл шаардлагыг үгүйсгэж, торгууль, алданги тооцох хууль зүйн үндэслэлгүй болох юм.

Иймд анхан шатны шүүхийн 2019 оны 08 дугаар сарын 22-ны өдрийн 128/ШШ2019/0505 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгож, гомдлыг хангаж өгнө үү” гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

Анхан шатны шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий болж чадаагүй байна.

“Н” ХХК нь “Баянгол дүүргийн Татварын хэлтсийн Хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч нарын 2018 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 260011957 дугаар шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах” тухай шаардлага бүхий гомдлыг гаргажээ.

Маргаан бүхий Баянгол дүүргийн Татварын хэлтсийн Хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч нарын 2018 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдрийн “Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай” 260011957 дугаар шийтгэлийн хуудсаар: “...”Н” ХХК-д хяналт шалгалтаар 202,940,350.00 төгрөгийн зөрчил илэрч, Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.1-д заасныг болон бусад хууль тогтоомжийн заалтыг зөрчсөн нь санхүүгийн анхан шатны баримт, нягтлан бодох бүртгэл, тайлан тэнцэл, албан татварын тайлан, хөндлөнгийн мэдээлэл зэрэг нотлох баримтаар тогтоогдсон...” гэсэн үндэслэлээр Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 7.2 дугаар зүйл, Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1.4, 74.3-д зааснаар “...20,294,035.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 6.088.210.70 төгрөгийн торгууль, 3,044,105.30 төгрөгийн алданги, нийт 29,426,351.00 төгрөгийн төлбөр”-ийг сайн дураараа барагдуулахыг “Н” ХХК-д даалгаж шийдвэрлэжээ.

Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1-д “Дараахь үндэслэлийн аль нэг нь тогтоогдвол эрх бүхий албан тушаалтан зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар шалган шийдвэрлэнэ”, 1.1-д “зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй бол”, 1.2-т “зөрчил үйлдэгдсэн, учруулсан хохирол нь нотлох баримтаар тогтоогдож холбогдогч зөрчил үйлдсэнээ сайн дураараа хүлээн зөвшөөрсөн бол”, 1.3-д “зөрчил үйлдсэн болох нь стандартаар баталгаажсан хэмжилт-хяналтын төхөөрөмжөөр нотлогдсон бол” гэж тус тус зааснаар хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулахыг хуулиар тогтоосон байна.

Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд заасан хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх дээрх нөхцөл бүрдээгүй байхад хариуцагч Баянгол дүүргийн Татварын хэлтсийн Хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч нар нь “Н” ХХК-ийн татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдалд “хялбаршуулсан журмаар” зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулан 2018 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 260011957 дугаар шийтгэлийн хуудсаар “Н” ХХК-д шийтгэл оногдуулсан нь үндэслэлгүй байна.

Хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудаас үзэхэд, Татварын ерөнхий газрын Хяналт шалгалт арга зүйн газрын даргын “Аймаг, нийслэл, дүүргийн татварын газар, хэлтэст” хаягласан 2018 оны 03 дугаар сарын 05-ны өдрийн 07/778 дугаар “ЦЕГ-ын Эрүүгийн цагдаагийн албаны 2018 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдрийн 10и-3/827 дугаар албан бичгийн дагуу хавсралтад дурдсан аж ахуйн нэгжүүдийн хуулийн этгээдийн татварын ногдуулалт төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийж, үр дүнг манай газарт ирүүлэхийг мэдэгдье” гэх албан бичиг, мөн Цагдаагийн ерөнхий газрын Эрүүгийн цагдаагийн албаны 2018 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдрийн 10и-3-827 дугаар “...Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагчийн 2017 оны 06 дугаар сарын 22-ны өдрийн 250000817 дугаартай дүгнэлтүүд Шүүх шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгийн Эдийн засгийн шинжилгээ хийлгэхэд хавсралтад дурдсан аж ахуйн нэгжүүдийн татвар тооцогдох зөрчил нь Эрүүгийн хуульд заасан хохирлын хэмжээ хүрэхгүй тул Татварын ерөнхий хуулийн дагуу арга хэмжээ авч хариуг ирүүлнэ үү” гэх албан бичиг болон холбогдох бусад баримтууд нь Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1-д заасан үндэслэлд хамаарахааргүй байна.

Учир нь Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1.1, 1.2-т заасан үндэслэлийг дээрх албан бичгүүд болоод хэрэгт цугларсан бусад нотлох баримтууд бүрэн тодорхойлж чадахгүй байхад хариуцагч нар “Н” ХХК-ийн албан татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдалд “хялбаршуулсан журмаар” хяналт шалгалт явуулж, зөрчилд шийтгэл оногдуулсан нь үндэслэлгүй болжээ.

Тодруулбал, Татварын ерөнхий газрын Татварын хяналт шалгалт арга зүйн газрын даргын 2018 оны 03 дугаар сарын 05-ны өдрийн 07/778 дугаар албан бичиг, Цагдаагийн ерөнхий газрын Эрүүгийн цагдаагийн албаны 2018 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдрийн 10и-3/827 дугаар албан бичиг нь зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй гэх үндэслэл болохгүй бөгөөд хохирлыг нотлохгүй байна. Харин анхан шатны шүүх энэ талаар үндэслэлгүй дүгнэлт хийж, “Н” ХХК-ийн гомдлыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь буруу байна.

Дээрх дүгнэлтээр нэгэнт хариуцагч нар “Н” ХХК-ийн татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдалд зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн нь Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмыг зөрчсөн байх тул маргаан бүхий татварын улсын байцаагч нарын 260011957 дугаар “шийтгэлийн хуудас”-ыг хүчингүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Иймд анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож, “Н” ХХК-ийн гомдлын шаардлагыг бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэв.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 121 дүгээр зүйлийн 121.1.2-т заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 08 дугаар сарын 22-ны өдрийн 128/ШШ2019/0505 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгож, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 2.4 дүгээр зүйлийн 1.5, 4.1 дүгээр зүйлийн 1, 4.15 дугаар зүйлийн 1, 6.6 дугаар зүйлийн 1.1-д заасныг тус тус баримтлан гомдол гаргагч “Н” ХХК-ийн гомдлын шаардлагыг бүхэлд нь хангаж, Баянгол дүүргийн Татварын хэлтсийн Хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч нарын 2018 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдрийн 260011957 дугаар шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 50 дугаар зүйлийн 50.3-д зааснаар “Н” ХХК-иас давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70,200 төгрөгийг улсын төсвөөс гаргуулж, буцаан олгосугай.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дугаар зүйлийн 113.5-д зааснаар давж заалдах шатны шүүх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн, хууль буруу хэрэглэсэн гэж нэхэмжлэгч, хариуцагч, гуравдагч этгээд, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар үзвэл магадлалыг гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш таван хоногийн дотор Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд хяналтын журмаар гомдол гаргах эрхтэй.

ШҮҮГЧ                                               Д.БААТАРХҮҮ

ШҮҮГЧ                                               Н.ХОНИНХҮҮ

ШҮҮГЧ                                               Б.ТУНГАЛАГСАЙХАН