“Х” ХК-ийн нэхэмжлэлтэй,

Татварын ерөнхий газрын Том татвар төлөгчийн газрын

улсын байцаагч нарт холбогдох

захиргааны хэргийн тухай

 

Монгол Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны бүрэлдэхүүн:

Даргалагч, танхимын тэргүүн:              Д.Мөнхтуяа

Шүүгчид:                                                          Г.Банзрагч

                                                                            Д.Батбаатар

    Х.Батсүрэн

Илтгэгч шүүгч:                                             П.Соёл-Эрдэнэ

Нарийн бичгийн дарга:                             Б.Зэнээмэдрээ

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдрийн 128/ШШ2023/0964 дүгээр шийдвэр,

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024 оны 06 дугаар сарын 27-ны өдрийн 221/МА2024/0424 дүгээр магадлалтай,

Хэргийн оролцогчид: нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Л.А, Д.Э, М.М, хариуцагч Ц.М, Ц.Б, хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.А, Ц.Т нарыг оролцуулан,

Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимын нийт шүүгчийн хуралдааны 2024 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 428 дугаар хэлэлцүүлэх тогтоолтой хэргийг, “хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр хэрэглэсэн” эсэх, “эрх зүйн шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой” эсэх гэсэн хоёр үндэслэлээр, нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч, хариуцагч нарын хяналтын журмаар гаргасан гомдлоор хянан хэлэлцэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1.Нэхэмжлэлийн шаардлага: Татварын ерөнхий газрын харъяа Том татвар төлөгчийн газрын Хяналт, шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч нарын 2022 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдрийн ****** дугаартай нөхөн ногдуулалтын актаар тогтоосон 8,542,632,045 төгрөгийн төлбөрөөс 7,028,118,649 төгрөгийг хүчингүй болгож, багасгах;

2.Хэргийн нөхцөл байдал: Татварын ерөнхий газрын харъяа Татварын улсын байцаагч нар “Х” ХК-ийн 2019-2020 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд шалгалт хийж, нийт 8,542,632,045 төгрөгийн төлбөр тогтоосон, хэргийн оролцогчид 3 зөрчилд холбогдуулан маргасан байна.  

3.Нэг дэх зөрчил буюу эрсдэлийн сангийн зардлыг хасч, татвар ногдох орлого бууруулсан гэх тухайд:

3.1.Хэргийн нөхцөл байдал: Нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь 2019 онд өмчлөх бусад эд хөрөнгийн урсгал засварын зардал гэж 597,976,368 төгрөгийг татвар ногдох орлогоос хассан, 2019 онд 44,820,078,267 төгрөгийн, 2020 онд 95,497,733,685 төгрөгийн эрсдэлийн сан байгуулж, зардлаар бүртгэсэн, үүнээс өмчлөх бусад хөрөнгийн эрсдэлийн сангийн зардалд 2019 онд 17,778,959,253 төгрөг, 2020 онд 9,303,130,177 төгрөгийг татвар ногдох орлогоос хассан, татварын улсын байцаагч нараас 1,865,552,408 төгрөгийн төлбөр ногдуулсан.

3.2.“Х” ХК-иас “... эрсдэлийн сангийн хөрөнгийг худалдан борлуулсан бол буцаалтын орлогод аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар төлж байгаа, тодруулбал эрсдэлийн сангийн зардал дээрээ ч татвар төлөөд, дараа нь худалдсаны дараа ч татвар төлөх болоод нэг төрлийн орлогод давхар татвар ногдуулсан, алдагдлаас хамгаалах сан нь хасагдах зардалд орно, эрсдэлийн сангийн мөнгийг ашиглах боломжгүй, тэр хэмжээгээр мөнгөний эргэлт байхгүй, урсгал засварын зардалд сэлбэг хэрэгслийн зардлыг багтаасан” гэж,

3.3.Хариуцагч нараас “... өмчлөх бусад хөрөнгийн эрсдэлийн сангийн зардал нь зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй алдагдлаас хамгаалах санд хамаарахгүй, өмчлөх эрхийг банканд шилжүүлснээр зээлийн авлагын дүнгээр хасагдаж байгаа нь зээл төлөгдсөн буюу зээл гэдэг ангиллаас хасагдсан бөгөөд банк хөрөнгөтэй болсон, зээл хаагдсан учир энэ үеэс хасагдах зардалд тооцогдохгүй, зээл төлөх харилцаа дуусгавар болж байхад дахин эрсдэл байгуулж, татвар ногдох орлогоос хасч байгаа нь буруу, өмчлөх бусад хөрөнгөд хийж байгаа урсгал засварын зардал нь орлого олоход хамааралгүй, үндсэн үйл ажиллагаанд хамаарахгүй зардал” гэж тус тус маргажээ.   

3.4.Анхан шатны шүүхээс дараах дүгнэлтээр, нөхөн ногдуулалтын актын холбогдох хэсгийг хэвээр үлдээж шийдвэрлэсэн. Үүнд:

3.4.1.Өмчлөх бусад үл хөдлөх хөрөнгө гэдгийг банкнаас зээл авсан зээлдэгч нь зээлээ төлж чадахгүй нь тодорхой болсон тохиолдолд зээлийн барьцаанд байгаа үл хөдлөх эд хөрөнгийг банк өөрийн нэр дээр шилжүүлэн авч, зээлийн авлагын хэсэгт бүртгэл хийж, зээлийн авлагаас хасалт хийж байгааг зээлийг авлагын хэмжээгээр зээлийг төлж байна гэж үзэхээр байна.

3.4.2.Эрсдэлийн сангийн зардалд бүртгэсэн ... төгрөг нь зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй алдагдлаас хамгаалах санд хамаарахгүй хөрөнгө гэж үзэв. Учир нь дээрх зардал нь албан татвар төлөгчийн албан татвар ногдох орлого олох үйл ажиллагаатай шууд холбогдон гарсан зардалд хамаарахгүй зардал байна.

3.4.3.Өмчлөх бусад хөрөнгө нь банкны зээлийн барьцаанд хураагдсан хөрөнгө байх бөгөөд банк өмчлөлдөө авч захиран зарцуулах эрхтэй болж, өмчлөх бусад хөрөнгөөр бүртгэж байна, төлбөр тогтоосон нь үндэслэлтэй гэжээ.

3.5.Давж заалдах шатны шүүх дараах үндэслэлээр хэвээр үлдээсэн:

3.5.1.Зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй алдагдлаас хамгаалах санд хамаарахгүй хөрөнгө учраас ... акт хуульд нийцсэн.

3.5.2.Арилжааны банкны албан татвар ногдох орлого олоход чиглэсэн үндсэн үйл ажиллагаатай шууд холбогдон гарсан зардал нь татвар ногдох орлогоос хасагдах бол зээлдэгч банктай байгуулсан гэрээний үүргийн биелүүлээгүй нөхцөлд захиран зарцуулах эрхийг шилжүүлэн авч, улмаар тухайн хөрөнгийг худалдан борлуулах агуулгаар “өмчлөх бусад үл хөдлөх хөрөнгө”-ийн дансанд бүртгэж байгаа тохиолдолд уг эрсдэлийн сан нь татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд хамаарахгүй гэжээ.

3.6.Нэхэмжлэгч “Х” ХК-иас хяналтын журмаар гаргасан гомдолдоо:

3.6.1.Зээлдэгч нь авсан зээлээ төлж барагдуулах боломжгүй болсон тохиолдолд зээлийн барьцаа хөрөнгийг шүүхийн болон шүүхийн бус журмаар зээлийн өр төлбөрт суутган авч, тухайн зээлдэгчийн зээлийн өр төлбөрийг хааж байгааг тухайн зээл бүрэн төлөгдсөн гэж үзэхгүй. Учир нь зээлийн өр төлбөрт суутган авсан үл хөдлөх эд хөрөнгийг гуравдагч этгээдэд худалдан борлуулж, тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгө худалдан борлуулах замаар олсон мөнгөн хөрөнгийг банк өөрийн үйл ажиллагаанд ашиглах боломжтой болсноор зээл бүр мөсөн төлөгдсөнд тооцогдоно. Хэрэв, зээлийн барьцаа хөрөнгийг зээлийн өр төлбөрт суутган авснаар зээл бүрэн мөсөн төлөгдсөнд тооцогддог байсан бол Монголбанкны Активыг ангилах, активын эрсдэлийн сан байгуулж, зарцуулах журмаар өмчлөх бусад хөрөнгөд эрсдэлийн сан байгуулахаар журамлахгүй байсан.

3.6.2.“Банк, банк бус санхүүгийн байгууллагын зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй алдагдлаас хамгаалах санд төвлөрүүлсэн хөрөнгө” гэж заасны дагуу албан татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд өмчлөх бусад үл хөдлөх эд хөрөнгөд байгуулсан эрсдэлийн сан орохоор байна.

4.Хоёр дахь зөрчил буюу үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын үнэлгээ зөрүүтэй, бүртгүүлээгүй гэх зөрчлийн тухайд,

4.1.Хэргийн нөхцөл байдал: Нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь 2010 онд барилга бариулах гэрээ байгуулж, 31356 мкв, 15 давхар барилга бариулж, 2015 онд ашиглалтад орсон, 10 давхрын 1658 мкв, 11-12 давхрыг бусдад худалдан борлуулсан, 1-7 давхрыг үндсэн хөрөнгийн барилга, байгууламжийн ангилалд 142,564,828,873 төгрөгөөр бүртгэсэн, үлдэх хэсгийг 51,601,146,900 төгрөгөөр хөрөнгө оруулалтын зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгийн ангиллаар бүртгэсэн, мөн зарим хэсгийг эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй. Жишээлбэл, Төв оффисын барилга (В1, В2, 1-7 давхар)-ын эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн үнэлгээ 71,474,706,469 төгрөг бол санхүүгийн тайланд, барилга байгууламж хэсэгт, 142,564,828,873 төгрөгөөр бүртгэгдсэн, бусад үл хөдлөх хөрөнгийг нягтлан бодох бүртгэлд 27,766,446,000 төгрөгөөр бүртгэсэн бол эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлд 177,490,991 төгрөгөөр бүртгүүлсэн, оффисын барилгын 8, 9, 10, 15 давхрыг улсын бүртгэлд бүртгүүлж гэрчилгээ аваагүй, татварын улсын байцаагч нараас энэ хэсэгт 4,540,622,505 төгрөгийн нөхөн төлбөр тогтоосон байна.

4.2.“Х” ХК-иас “... Төв байрны барилга 71 тэрбум төгрөгөөс татвар төлж байгаа, анхнаасаа 142 тэрбумаар хөрөнгө босгосон бол тэр хэмжээгээр татвар төлөх байсан, гэтэл 110 тэрбум төгрөгөөр босгосон, үл хөдлөх хөрөнгийн албан татварыг тооцохдоо дарааллын дагуу эд хөрөнгийн бүртгэлд бүртгэгдсэн үнээс, дараа нь даатгалд даатгуулсан үнэлгээнээс бодох байтал хуульд заасан дарааллыг алгассан, Улсын дээд шүүхийн 2021 оны 1322, 2017 оны 519 тогтоолоос зөрүүтэй, татвар болон эд хөрөнгийн бүртгэлийн 2 өөр харилцаа, 2 өөр хуулийг хольсон, үл хөдлөх хөрөнгө бүртгүүлээгүй асуудлаар татварын хариуцлага хүлээлгэхгүй, захиргааны хариуцлага хүлээнэ” гэж,

4.3.Хариуцагч нараас “... эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэлд бүртгүүлсэн үнэлгээ өөрчлөгдсөн, энэ нь санхүүгийн тайлангаар нотлогдсон байхад улсын бүртгэлд өөрчлөлт оруулж бүртгүүлэх үүргээ биелүүлээгүй, үл хөдлөх хөрөнгийн үнийг бодитой мэдээлэх үүргээ биелүүлээгүй, элэгдэл тооцохдоо өндөр үнэлгээнээс тооцож, татвараа хасуулсан атлаа татвар төлөх болохоор бага үнээс тооцож, төлөх татвараа бууруулсан, үл хөдлөх хөрөнгийн татварыг тухайн хөрөнгийн бодитой үнээс төлөх ёстой” гэж тус тус маргажээ.

4.4.Анхан шатны шүүхээс дараах дүгнэлтээр нөхөн ногдуулалтын актын холбогдох хэсгийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгосон. Үүнд:

4.4.1.Эд хөрөнгө өмчлөгч нь эд хөрөнгийн бодит үнээр мэдүүлэг гаргаж хөрөнгөө бүртгүүлэх үүрэгтэй байх бөгөөд хөрөнгийн хэмжээ, үнэ, гүйцэтгэл өөрчлөгдсөн тохиолдолд өөрчлөлтийг бүртгүүлэх үүрэгтэй.

4.4.2.Үл хөдлөх хөрөнгийн бодит үнэлгээг компанийн өөрийн санхүүгийн тайлан балансанд бүртгэлтэй үнэлгээгээр авч үзэх бөгөөд хуулийн дагуу үнэлгээтэй холбоотой өөрчлөлтөө бүртгэлийн байгууллагад бүртгүүлэх үүргээ нэхэмжлэгч биелүүлээгүй.

4.4.3.Улсын бүртгэлд бүртгүүлж гэрчилгээ авсан, аваагүйгээс үл хамааран бүх төрлийн үл хөдлөх хөрөнгөд албан татвар оногдохоор байх тул ... нэхэмжлэгчийн хөрөнгө оруулалтын зориулалттай гэх үл хөдлөх эд хөрөнгөд албан татвар ногдох байна гэжээ.

4.5.Давж заалдах шатны шүүх дараах дүгнэлтээр хэвээр үлдээсэн:

4.5.1.Нэхэмжлэгчийн хувьд тэдгээр үл хөдлөх хөрөнгийг улсын бүртгэлд бүртгүүлэхдээ компанийн санхүүгийн тайлан балансанд тусгаснаас зөрүүтэй дүнгээр мэдүүлсэн болох нь хэргийн оролцогчдын тайлбар, хэрэгт цуглуулсан бичгийн нотлох баримтаар тогтоогдож буй энэ тохиолдолд үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварыг “Х” ХК-ийн данс бүртгэлд бүртгэгдсэн үнийн дүнгээр тодорхойлж, татварын ногдол үүсгэсэн нь Татварын ерөнхий хуульд заасан “татвар тогтоох, ногдуулах, тайлагнах, төлөх үйл ажиллагаа зайлшгүй, шударга байх зарчим”-д нийцжээ. 

4.5.2.Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны Захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2017 оны 519, 2021 оны 132, 136 дугаар тогтоолоор эцэслэн шийдвэрлэсэн гэх нэхэмжлэгчийн гомдол үндэслэлгүй, тэдгээр хэрэгт өөр үйл баримт бүхий маргаан хянан хэлэлцэгджээ гэжээ.

4.6.“Х” ХК-иас гомдлын үндэслэлдээ:

4.6.1.Нэхэмжлэгчийн зүгээс хөрөнгийн үнэлгээг улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн үнэлгээгээр аваагүй гэж маргаж байхад данс бүртгэлд ямар үнэлгээтэй байсан улсын бүртгэлийн байгууллагад бүртгүүлсэн үнэлгээ данс бүртгэлд бүртгүүлсэн үнэлгээ зөрүүтэй байсан эсэхийг шүүх нотлох баримтаар үнэлээгүй, тогтоогоогүй.

4.6.2.Хэрэв хөрөнгийн үнэлгээ зөрүүтэй гэж анхан болон давж заалдах шатны шүүхээс үзсэн бол үүнийгээ нотлох ёстой байсан. Хэрэгт хөрөнгийн үнэлгээтэй холбоотой ямар ч баримт байхгүй байхад хэт нэг талыг барьсан татвар төлөгчийн эрх ашгийг хөндсөн шийдвэр гаргасан. Түүнчлэн, анхан болон давж заалдах шатны шүүх нь Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийг зөрчсөн гэж үзээд татварын хариуцлага хүлээлгэсэн нь зөв гэж дүгнэсэн нь хууль хэрэглээний ноцтой алдаа болжээ.

4.6.3.Хөрөнгийн үнэлгээ зөрүүтэй гэж үзсэн бол Татварын улсын байцаагчид Татварын ерөнхий хуульд заасан бодит үнийн арга, жишиг үнийг аргыг ашиглан татварын сууриа тодорхойлох хуулийн зохицуулалттай байтал шууд бусдын хөрөнгийн үнэлгээг 2 дахин өсгөн, бусдын өмчийг хууль бусаар дур мэдэн өөрөө үнэлсэн нь хууль тогтоомжоо олгогдоогүй эрх гэж үзэхээр байна. Татварын улсын байцаагчийн 2 дахин өсгөсөн хөрөнгийн үнэлгээнээс цаашид татвар төлөхөөр нөхцөл үүссэнг шүүх анхаарсангүй.

4.6.4.Татвар ногдуулалттай холбоотой харилцаа татвар төлөгч болон татварын албаны эрх үүрэг зөвхөн татварын хууль тогтоомжоор зохицуулагдахаар хуульд заасан байхад татварын харилцаанд огт хамааралгүй Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуульд заасан үүргээ биелүүлээгүй гэх үндэслэлээр татвар ногдуулж буй явдал нь татвар төлөгчийн хууль ёсны эрх ашгийг ноцтой зөрчсөн, татварын харилцааг зохицуулсан хууль тогтоомжийг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн, хэрэглэх ёсгүй хууль тогтоомжийг хэрэглэсэн гэжээ.  

5.Гурав дахь зөрчил буюу Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчид олгосон хүүгийн орлогоос татвар дутуу суутгасан гэх тухайд,

5.1.Хэргийн нөхцөл байдал: Нэхэмжлэгч хуулийн этгээд 2019 онд Хятад улсын Т банканд (A) 226,142,422 төгрөг, Б банканд (B) 2,326,517,709 төгрөг шилжүүлэхдээ 10 хувийн татвар суутгасан байх бөгөөд хариуцагч нараас “20 хувийн татвар суутгах ёстой” гэж, 382,899,019 төгрөгийн төлбөр ногдуулсан. 

5.2.“Х” ХК-иас “... Давхар татварын гэрээтэй учир 20 биш 10% суутгана, татвар төлөгчийн гэрчилгээний хуулбар өгөхөд 2019 онд хүлээн авсан буцаагаагүй, зөвхөн нөхөн татвар төлөх байхад торгууль алданги хүлээлгэхгүй тухай шүүхийн жишиг зөрчигдсөн, нэг банк нь Хятад улсын Засгийн газрын банк учир тухайн улсдаа татвар төлөгч биш учир гэрчилгээ гаргаж өгөх боломжгүй тухай бичгийг үзүүлсэн, нөгөө банк нь 2020 онд татан буугдаж, Засгийн газрын орлого болсон тухай баримт өгсөн боловч үнэлээгүй” гэж,

5.3.Татварын улсын байцаагч нараас “хуулийн шаардлага хангахгүй сертификат байсан, мэдээлэл харилцан солилцох журмын дагуу шалгахад нэхэмжлэгчийн ирүүлсэн баримтын загвар нь тухайн улсдаа батлагдсан загвараас өөр, хуурамч байх магадлалтай байсан, татвар төлөгчийн дугаар, олгосон он сар өдөргүй, тухайн төлбөр хийгдсэн огноогүй байсан, тамга өөр, гарын үсэг хуулбарлаад бичсэн” гэж тус тус маргажээ.

5.4.Анхан шатны шүүхээс дараах үндэслэлээр нэхэмжлэлийн энэ хэсгийг хэрэгсэхгүй болгосон. Үүнд:

5.4.1.Хуулийн дээрх заалтуудаас үзвэл, суутгагч нь Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчийн Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт болон Монгол Улсаас эх үүсвэртэй олсон орлогод 20 хувиар албан татвар ногдуулан суутгаж, улсын болон орон нутгийн төсөвт шилжүүлэх үүрэгтэй.

5.4.2.Тус хуулийн этгээд нь дээрх хэлэлцээрийн 11 дүгээр зүйлийн 1-д “Хэлэлцэн тохирогч улсад бий болж, хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсад байнга оршин суугч этгээдэд төлсөн хүүд хэлэлцэн тохирогч нөгөө улс татвар оногдуулж болно” гэж заасны дагуу БНХАУ-ын оршин суугч татвар төлөгч мөн болохыг нотлох үүрэгтэй байна.

5.4.3.Б (B), Н (A)-уудыг Бүгд найрамдах Хятад ард улсын байнгын оршин суугч татвар төлөгч гэсэн гэрчилгээнүүдийг гаргаж өгсөн бөгөөд дээрх гэрчилгээнүүд нь татвар төлөгчийн дугаар, олгосон он, сар, өдөр, тухайн төлбөр хийгдсэн он зэрэг мэдээлэл байхгүй байх тул хүчин төгөлдөр оршин суугчийн гэрчилгээ гэж үзэхгүй.

5.5.Давж заалдах шатны шүүхээс дараах дүгнэлтээр энэ хэсэгт анхан шатны шүүхийн шийдвэрт өөрчлөлт оруулж, нэхэмжлэлийг хангасан. Үүнд:

5.5.1.БНХАУ-ын Үндэсний татварын албанаас оршин суугчийн сертификат гаргаж, албан ёсны орчуулга ирүүлсэн бөгөөд Үндэсний татварын ерөнхий газар (тухайн үеийн нэрээр)-ын даргын 2009 оны 20 дугаар тушаалаар баталсан “Оршин суугчийн сертификат” (DT-03)-н загварт татвар улсын байцаагчийн тайлбарт дурдсан “татвар төлөгчийн дугаар, олгосон он, сар, өдөр, тухайн төлбөр хийгдсэн он” зэрэг мэдээллийг бүрдүүлэх талаар тусгаагүй учраас байнгын оршин суугч болохыг нотолсон гэрчилгээг хүчин төгөлдөр бус гэх үндэслэлээр татвар ногдох хувь хэмжээг 20 хувиар тооцсон нь үндэслэлгүй гэжээ.

5.6.Хариуцагч нараас хяналтын журмаар гаргасан гомдлын үндэслэлдээ:

5.6.1.Татварын ерөнхий хууль (2019 он)-ийн 6.1-д “татварын хууль тогтоомжид хэрэглэсэн дараах нэр томъёог доор дурдсан утгаар ойлгоно” 6.1.16 “оршин суугчийн гэрчилгээ гэж татвар төлөгчийг тухай татварын жилд тус улсын оршин суугч татвар төлөгч мөн болохыг нотолж тухайн улсын татварын албанаас тогтсон загварын дагуу үйлдсэн баримт бичгийг” гэж заасны дагуу тогтсон загварын дагуу баримт татвар төлөгчөөс хяналт шалгалтын явцад ирүүлээгүй.

5.6.2.Харин хяналт шалгалтын явцад Б (B) Н (A)-уудыг БНХАУ-ын Байнгын оршин суугч татвар төлөгч гэсэн гэрчилгээ гэх материал нь татвар төлөгчийн дугаар, олгосон он, сар, өдөр тухайн төлбөр хийгдсэн он зэрэг мэдээлэл байхгүй байх тул хүчин төгөлдөр оршин суугчийн гэрчилгээ гэж үзэхгүй тул бид татвар нөхөн ногдуулсан гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

6.Хяналтын шатны шүүх дараах үндэслэлээр шийдвэр, магадлалд өөрчлөлт оруулж, нөхөн ногдуулалтын актын 2 болон 4 дэх хэсгийг түдгэлзүүлж, дахин шинээр акт үйлдэхийг хариуцагчид даалгаж, 3 дахь хэсгийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэгчийн гомдлын зарим хэсгийг хангаж, хариуцагчийн гомдлыг хангахгүй орхиж шийдвэрлэлээ.

7.Нэг. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухайд:

8.Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1-д “Газраас бусад үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар ногдуулах үнэлгээг уул хөрөнгийн үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлд бүртгэгдсэн үнийн дүнгээр, үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлд бүртгэгдээгүй бол хөрөнгийн даатгалд даатгуулсан үнийн дүнгээр, хөрөнгийн даатгалд даатгуулаагүй бол данс бүртгэлд бүртгэгдсэн үнийн дүнгээр тус тус тодорхойлно” гэж заасныг маргааны үйл баримтад холбогдуулан хэрэглэхэд, үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар ногдуулах үнэлгээг эд хөрөнгийн эрхийн бүртгэлд бүртгэгдсэн үнийн дүнгээс тооцох агуулгатай буюу ямар нэгэн хоёрдмол утгагүй, тодорхой зохицуулалт байна.

9.Татварын ерөнхий хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1-д “Татвар бий болгох, тогтоох, ногдуулах, тайлагнах, төлөх, хяналт шалгалт хийх, хураах, хөнгөлөх, чөлөөлөх үйл ажиллагаанд дараах зарчмыг баримтална” гэж, 5.1.2-д “тодорхой байх” гэж зааснаар үл хөдлөх хөрөнгийн татварыг хэрхэн яаж тооцоолох нь татвар төлөгч нарт анхнаасаа ойлгомжтой тодорхой байх зарчимтай, энэ дагуу Үл хөдлөх хөрөнгийн албан татварын хуульд татварыг ямар журмаар, яаж тооцохыг нарийвчлан, тодорхой дараалал тогтоож зохицуулсан, хэрэв үл хөдлөх эд хөрөнгийг эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн бол түүнд бүртгүүлсэн үнэлгээнээс эхэлж татвар тооцох, үл хөдлөх хөрөнгийн бүртгэлд бүртгүүлээгүй бол хөрөнгийн даатгалын үнэлгээнээс, түүний дараа данс бүртгэлийн үнэлгээнээс тооцох байна.

10.Гэтэл татварын улсын байцаагч нараас уг заалтыг буруу тайлбарлаж хэрэглэн, санхүүгийн тайланд тусгагдсан үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээнээс татвар тооцож, нэхэмжлэгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн, энэ талаарх нэхэмжлэгчийн гомдол үндэслэлтэй.

11.Татварын ерөнхий хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.2-т “Энэ хуулиар зохицуулаагүй, эсхүл энэ хуульд зааснаас өөрөөр татварын бусад хуульд заасан бол тухайн харилцааг нарийвчлан зохицуулсан татварын хуулийн зүйл, хэсэг, заалт давуу үйлчилнэ” гэж, Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1-д “Энэ хуулийн зорилт нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт байгаа үл хөдлөх эд хөрөнгөд /цаашид "үл хөдлөх эд хөрөнгө" гэх/ албан татвар ногдуулах, уг татварыг төсөвт төлөхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино” гэж зааснаар энэхүү маргаанд хэрэглэгдэх нарийвчилсан зохицуулалттай хууль нь Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын хууль байх тул Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийг албан татвар ногдуулах, төлөхтэй холбоотой харилцаанд хэрэглэхгүй.  

12.Анхан болон давж заалдах шатны шүүхээс “... эд хөрөнгө өмчлөгч нь эд хөрөнгийн бодит үнээр мэдүүлэг гаргаж хөрөнгөө бүртгүүлэх үүрэгтэй байх бөгөөд хөрөнгийн хэмжээ, үнэ, гүйцэтгэл өөрчлөгдсөн тохиолдолд өөрчлөлтийг бүртгүүлэх үүрэгтэй” гэсэн дүгнэлтээр татварын улсын байцаагчийн актыг хэвээр үлдээж шийдвэрлэсэн нь хууль хэрэглээний алдаатай, нарийвчилсан зохицуулалттай хуулийг хэрэглээгүй нь буруу, гэхдээ актын энэ хэсгийг Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.11-д заасны дагуу түдгэлзүүлэх үндэслэлтэй гэж үзлээ.

13.Хариуцагчаас актын уг хэсэгт холбогдуулан “үл хөдлөх хөрөнгийн элэгдэл тооцохдоо өндөр үнэлгээнээс тооцож, татвар ногдох орлогыг бууруулсан атлаа татвар төлөх болохоор бага үнээс тооцож, төлөх татвараа бууруулсан”, “төв оффисын барилга 1-7 давхрыг үл хөдлөх эд хөрөнгийн улсын бүртгэлд 71,090,122,404 төгрөгөөр бүртгүүлж, энэ дүнгээс үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар төлөхөөр тайлагнасан бол өөрийн санхүүгийн тайланд 142,564,828,873 төгрөгөөр бүртгүүлж, уг дүнгээс элэгдэл байгуулж, хасагдах зардалд тусгаж, татвар ногдох орлогоо бууруулсан, түүнчлэн барилгын 8, 9, 10, 15 давхрыг эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлд бүртгүүлээгүй, даатгалд даатгуулаагүй, санхүүгийн тайланд хөрөнгө оруулалтын зориулалттай үл хөдлөх хөрөнгөөр бүртгэсэн боловч үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар төлөөгүй” гэж тайлбарласан нь үндэслэлтэй байна.

14.Татвар ногдуулах, төлөхтэй холбоотой асуудал нь нийтийн эрх зүйн хүрээнд үүсдэг харилцаа бөгөөд маргааны үйл баримтад холбогдуулан татварын хууль тогтоомжийг хяналтын шатны шүүхээс тайлбарлан хэрэглэж буй агуулга нь Татварын ерөнхий хуулийн “зайлшгүй байх”, “шударга байх” зарчмын хүрээнд, хуулийг нэг мөр хэрэглэх зорилгод нийцэх учиртай.

15.Иймд, үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөгч, эзэмшигч нь уг үл хөдлөх эд хөрөнгөтэй холбоотой аливаа татвар хураамжийг шударгаар төлөх, санхүү бүртгэлийг үнэн зөв хөтлөх үүрэгтэй, энэ тохиолдолд  “үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар ногдуулах үнэ“, “санхүү бүртгэлд бүртгэгдсэн үл хөдлөх эд хөрөнгийн элэгдэл хорогдол тооцох үнэ” өөр өөрөөр тогтоосныг шүүхээс зөв гэж үзэх үндэслэлгүй, дээр дурдсанаар үл хөдлөх эд хөрөнгийн татвар болон үл хөдлөх хөрөнгийн элэгдлийг тооцсон үнэ зөрүүтэй эсэхийг дахин нягтлах  шаардлагатай, энэ нь шүүхийн шинжлэн судлах цар хүрээнээс хэтэрсэн байх тул маргаан бүхий актын 4 дэх хэсгийг  6 сарын дотор дахин акт үйлдэх хүртэл түдгэлзүүлэв.

16.Хоёр, эрсдэлийн сангийн зардлын тухайд,

17.Татварын хяналт шалгалтаар нэхэмжлэгч хуулийн этгээдийн 2019-2020 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд шалгалт хийсэн энэхүү маргаанд 2006 оны болон 2019 оны Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн аль алийг хэрэглэх боломжтой, эдгээр хуулийн холбогдох зохицуулалтын агуулга адилхан буюу маргааны үйл баримтад хэрэглэгдэх зохицуулалтад өөрчлөлт ороогүй байна.

18.Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай (2006) хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1-д “Дараахь зардлыг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцсоны үндсэн дээр албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлно:” гэж, 12.1.16-д “банк, банк бус санхүүгийн байгууллагын зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй алдагдлаас хамгаалах санд төвлөрүүлсэн хөрөнгө” гэж заасан, энэ тохиолдолд хэргийн оролцогчид эрсдэлийн санд төвлөрүүлсэн хөрөнгө хасагдах зардал мөн гэдэгтэй маргаагүй, гагцхүү эрсдэлийн сангийн хөрөнгийг хэзээ эрсдэлгүй болсонд тооцох талаар маргасан байна.

19.Учир нь мөн хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.4-т зааснаар “Энэ хуулийн 12.1.16-д заасан албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцох зардалд банк, банк бус санхүүгийн байгууллагын хэвийн зээлийн үлдэгдэлд байгуулсан санд төвлөрүүлсэн хөрөнгө үл хамаарна” гэж заасан.

20.Тухайн тохиолдолд, жишээлбэл, 2020 оны 06 дугаар сарын 04-ний өдөр өмчлөх бусад үл хөдлөх эд хөрөнгө төлөгдсөн тул эрсдэлийн сан буцаав[1], А, 684,770,296 төгрөг, 2022 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр, өмчлөх бусад үл хөдлөх эд хөрөнгө төлөгдсөн тул эрсдэлийн сан буцаав, 120,000,000 төгрөг, Б.Н гэх зэргээр эрсдэлийн санд байсан зээл төлөгдсөн баримтууд хэрэгт авагдсан, үүнтэй холбоотойгоор  Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль болон Нягтлан бодох бүртгэлийн хуулийн зөрүү зохицуулах тайланд хэрхэн бүртгэх нь маргааны үйл баримтад чухал ач холбогдолтой, хасагдахгүй зардалд бүртгэх, эсхүл хасагдах зардалд бүртгэх талаар холбогдох санхүү бүртгэлийг нэг мөр ойлгон хэрэгжүүлэх  шаардлагатай байна.

21.Мөн Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай (2006) хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.5-д “Банк, банк бус санхүүгийн байгууллагын зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй алдагдлаас хамгаалах болон хадгаламж зээлийн хоршооны зээлийн эрсдэлийн сангийн албан татвар ногдох орлогоос хасагдсан зээлийг эргүүлэн төлсөн бол ийнхүү төлөгдсөн зээлийн дүнд энэ хуульд заасны дагуу албан татвар ногдуулна” гэж заасан, нэхэмжлэгчээс “барьцаа хөрөнгийг банк авч байгаа нь зээл бүрэн төлөгдсөн гэсэн үг биш, уг хөрөнгийг худалдан борлуулах хүртэл эрсдэл хэвээрээ байгаа, зээл бүрэн төлөгдөж дуусаагүй тул эрсдэлийн санд байж, хасагдах зардалд тооцогдоно” гэж, хариуцагчаас “зээл гэдэг ангиллаас гараад зээлийн барьцаанд байсан хөрөнгийг банк хурааж авч байгаа нь зээлээ төлүүлсэн гэсэн үг, зээл төлөх харилцаа дуусгавар болж байхад дахин эрсдэл байгуулж, татвар ногдох орлогоос хасахгүй” гэж тус тус маргажээ.

22.Энэхүү үйл баримттай холбоотойгоор хэвийн бус зээлийн төлөлт хэзээ хийгдэж дууссанд тооцох, үл хөдлөх хөрөнгийг худалдах хүртэл эрсдэлийн сангийн зардлыг яаж бүртгэх, татвар төлөх үүрэг үүсэх эсэх, эсхүл зардал үүссэн гэж үзэх эсэх талаар цаг хугацааны ангиллаар дахин шалгах шаардлагатай буюу Монголбанкны ерөнхийлөгч, Сангийн сайдын баталсан 2019 оны Активыг ангилах, активын эрсдэлийн сан байгуулж, зарцуулах журмын 2.1.8, 2.5.1-д заасныг хэрхэн хэрэглэх, хэзээ зээлийг төлөгдсөнд тооцох нь тодорхойгүй, анхан болон давж заалдах шатны шүүхээс энэ асуудлаар эрх зүйн дүгнэлт хийгээгүй тул хяналтын шатны шүүхээс уг маргааныг эцэслэн шийдвэрлэх боломжгүй байна.

23.Түүнчлэн нэхэмжлэгчийн “хэрэв төлөлт хийгдээд эрсдэлийн сангийн зардлыг буцаасан бол банк орлогоор хүлээн зөвшөөрч, аж ахуйн нэгжийн орлогод татвар төлсөн байтал нягтлан шалгаагүй, давхар татвар тооцсон” гэх үндэслэлийг дахин судлах шаардлагатай, уг үйл баримтад холбогдох нотлох баримт хэрэгт авагдаагүй, шүүхийн шинжлэн цар хүрээнээс хэтэрсэн байна.

24.Тодруулбал, 2019 онд өмчлөх бусад хөрөнгийн эрсдэлийн сангийн зардал 20,027,380,069 байснаас 2,494,601,000 төгрөгийн сангийн буцаалт хийж, зардал бууруулснаар татварын ногдох орлогыг нэмэгдүүлж, аж ахуйн нэгжийн орлогын татварыг нэмэгдүүлсэн, 2020 онд 18,788,541,207 төгрөгийн өмчлөх бусад үл хөдлөх хөрөнгийн эрсдэлийн сангийн зардал бүртгэснээс 9,485,411,029 төгрөгийн сангийн зардлыг буцаан, зардал бууруулснаар татвар ногдох орлогыг нэмэгдүүлж, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг төлсөн үйл баримтыг шалгах, эрх зүйн дүгнэлт нь хэрэгт ач холбогдолтой байна.

25.Түүнчлэн Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1-д “Дараах зардлыг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцсоны үндсэн дээр албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлно” гэж, 12.1.6-д “урсгал засварын зардал” гэж заасан, энэ тохиолдолд “өмчлөх бусад хөрөнгөд хийж байгаа урсгал засварын зардал” гэдэг нь санхүү бүртгэлийн хувьд хэрхэн бүртгэгдсэн, хэзээний, ямар ангиллын зээлийн барьцаанд байгаа хөрөнгөд хэдэн төгрөгний урсгал засвар хийсэн, тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийн үлдэгдэл өртөг хэд байсан, зардал нь 2 хувиас хэтэрсэн эсэх зэргийг тодруулах шаардлагатай.   

            26.Иймд дээр үндэслэлүүдээр нөхөн ногдуулалтын актын эрсдэлийн санд холбогдох хэсгийг буюу маргаан бүхий актын 2 дахь хэсгийг 6 сарын хугацаанд дахин шинээр акт үйлдэх хүртэл түдгэлзүүлж шийдвэрлэлээ.

27.Гурав дахь зөрчил буюу суутган төлөх үүргийн тухайд,

28.Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн (2006) 17 дугаар зүйлийн 17.2-т “Албан татвар төлөгчийн дараахь орлогод дор дурдсан хувиар албан татвар ногдуулна” гэж, 17.2.9-т “Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчийн Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт болон Монгол Улсаас эх үүсвэртэй олсон дараахь орлогод 20 хувиар” гэж зааснаар нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь гадаад улсад байрладаг хуулийн этгээдэд хүүгийн орлого шилжүүлэхдээ, 20 хувийн татвар суутгах байна.

29.Гэвч энэ тохиолдолд Татварын ерөнхий хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.2-т “Монгол Улсын олон улсын гэрээнд татварын хууль тогтоомжоос өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө” гэж, “Татварыг давхардуулж оногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-ийн 11 дүгээр зүйлийн 1-д “Хэлэлцэн тохирогч улсад бий болж, хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсад байнга оршин суугч этгээдэд төлсөн хүүд хэлэлцэн тохирогч нөгөө улс татвар оногдуулж болно”, 11 дүгээр зүйлийн 2-т “Гэхдээ хүү бий болсон хэлэлцэн тохирогч улс өөрийн хуулийн дагуу уг хүүд татвар ногдуулж болох боловч, хэрэв уг хүүг хүлээн авагч нь түүний жинхэнэ эзэмшигч мөн бол оногдуулах татварын хэмжээ нийт хүүний 10 хувиас хэтэрч болохгүй” гэж зааснаар нэхэмжлэгч хуулийн этгээд 10 хувийн татвар суутган авч, төсөвт төвлөрүүлэхээр байна.

30.Тухайн тохиолдолд нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь 2019 онд Хятад улсын Т банканд (A) 226,142,422 төгрөг, Б банканд (B) 2,326,517,709 төгрөг шилжүүлэхдээ 10 хувийн татвар суутгасан байх бөгөөд хэргийн оролцогчид дээрх банкнууд нь БНХАУ-д бүртгэлтэй хуулийн этгээдүүд гэдэгтэй маргаагүй, харин нэхэмжлэгчийн ирүүлсэн оршин суугчийн сертификат хуулийн шаардлага хангасан эсэхэд маргажээ.

31.Татварын ерөнхий хуулийн (2020) 6 дугаар зүйлийн 6.1.16-д ““оршин суугчийн гэрчилгээ” гэж татвар төлөгчийг тухайн татварын жилд тус улсын оршин суугч татвар төлөгч мөн болохыг нотолж тухайн улсын татварын албанаас тогтсон загварын дагуу үйлдсэн баримт бичгийг ойлгоно” гэж заасан, хэрэгт Өвөр Монгол Бугат хот, Үндэсний татварын албаны тамга гарын үсэгтэй оршин суугчийн сертификат[2], улсын татварын дугаар бүхий татварын бүртгэлийн гэрчилгээ[3] гэсэн хоёр баримт авагдсан байх бөгөөд энэ тохиолдолд мөнгө хүлээн авсан этгээд нь БНХАУ-д байнга оршин суугчаар бүртгэлтэй байх нь Хэлэлцээрээр тусгайлан заасан үндсэн нөхцөл байна.

32.Хариуцагчийн “татвар төлөгчийн дугаар, олгосон он, сар, өдөр тухайн төлбөр хийгдсэн он зэрэг мэдээлэл байхгүй байх тул хүчин төгөлдөр оршин суугчийн гэрчилгээ биш” гэх гомдол хууль зүйн үндэслэлгүй, тухайн улсын татвар төлөгч мөн болохыг Үндэсний татварын албанаас тодорхойлсон байхад хэрэв эргэлзээтэй гэж үзсэн бол өөрийн эрх хэмжээний хүрээнд шалгах ажиллагаа явуулж, эрх бүхий байгууллагаас тодруулж, шийдвэрлэх боломжтой атлаа батлагдсан загвараас өөр зэргээр “хэлбэрийн шаардлага” тавьж, төлбөр тогтоож, нэхэмжлэгчийн эрх хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчжээ.

33.Иймд нөхөн ногдуулалтын актын 3 дахь хэсгийг буюу 382,899,019 төгрөгийн төлбөрийг хүчингүй болгосон давж заалдах шатны шүүхийн магадлалыг хэвээр үлдээж, хариуцагчийн гомдлыг хангахгүй орхив.

34.Дээрх үндэслэлүүдээр шийдвэр магадлалд өөрчлөлт оруулах нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн үзлээ.  

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 127 дугаар зүйлийн 127.1, 127.2.2-т заасныг тус тус удирдлага болгон

ТОГТООХ нь

1.Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдрийн 128/ШШ2023/0964 дүгээр шийдвэр, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2024 оны 06 дугаар сарын 27-ны өдрийн 221/МА2024/0424 дүгээр магадлалын “тогтоох” хэсгийн 1 дэх заалтыг “1.Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай (2006) хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.16, 17.2.9, Татварын ерөнхий хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.2, 5 дугаар зүйлийн 5.1.2 дахь хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, Татварын ерөнхий газрын харъяа Том татвар төлөгчийн газрын Хяналт, шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч нарын 2022 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдрийн ******* дугаар нөхөн ногдуулалтын актын 2 дахь хэсэг болон 4 дэх хэсгийг 6 сарын хугацаагаар түдгэлзүүлж, дахин шинээр акт үйлдэхийг хариуцагч нарт даалгаж, актын 3 дахь хэсгийг хүчингүй болгосугай. 2.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 107 дугаар зүйлийн 107.6-д зааснаар шүүхээс тогтоосон хугацаанд хариуцагчаас шинэ акт гаргаагүй бол уг нөхөн ногдуулалтын акт хүчингүй болохыг дурдсугай” гэж, “2, 3” дугаарыг “3, 4” болгож тус тус өөрчилсүгэй.

2.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.3-т зааснаар нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 127 дугаар зүйлийн 127.5-д зааснаар Улсын дээд шүүхийн хяналтын шатны тогтоол нь шүүхийн эцсийн шийдвэр байх бөгөөд тогтоолд гомдол гаргахгүй болохыг дурдсугай.

 

ТАНХИМЫН ТЭРГҮҮН                            Д.МӨНХТУЯА

ШҮҮГЧИД                                                   Г.БАНЗРАГЧ

                                                                                   Д.БАТБААТАР

Х.БАТСҮРЭН

П.СОЁЛ-ЭРДЭНЭ