“МТ” ХХК-ийн гомдолтой захиргааны хэргийн тухай

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Д.Батбаатар даргалж, шүүгч Ц.Цогт, С.Мөнхжаргал нарын бүрэлдэхүүнтэй, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Г.Отгон-Өлзий, гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Э, С.Ц, Н.М, Л.Х, хариуцагч М.А, П.О, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Т нарыг оролцуулан, Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 128/ШШ2019/0790 дүгээр шийдвэрийг эс зөвшөөрч гомдол гаргагчийн гаргасан давж заалдах гомдлын дагуу “МТ” ХХК-ийн гомдолтой, Татварын ерөнхий газрын Улсын төсөв, орлого хяналтын газрын татварын улсын байцаагч М.А, П.О нарт холбогдох захиргааны хэргийг шүүгч С.Мөнхжаргалын илтгэснээр хянан хэлэлцээд  

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 128/ШШ2019/0790 дүгээр шийдвэрээр:

Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 3, 1.5 дугаар зүйлийн 8, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 2.1 дүгээр зүйлийн 2, 6.6 дугаар зүйлийн 1.1, Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.1, 74 дүгээр зүйлийн 74.1, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.3, 12.3, 13 дугаар зүйлийн 13.9, 15 дугаар зүйлийн 15.1.2, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2006 оны/-ийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.4, 7.2, 7.4.9, 14 дүгээр зүйлийн 14.1.1, 14.1.2, 14.3, 14.4.1, 14.4.2, 16 дугаар зүйлийн 16.1.2, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2015 оны/-ийн 14 дүгээр зүйлийн 14.6.1, 14.6.2 хэсгийг тус тус баримтлан “МТ” ХХК-ийн гомдлын шаардлагаас зарим хэсгийг хангаж, Татварын ерөнхий газрын Улсын төсөв, орлого хяналтын газрын татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдрийн 211820025 дугаартай шийтгэлийн хуудсын зөрчлийн 8 дахь хэсгийн 1,096,959,590.89 төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 109,695,959.10 төгрөгийн нөхөн татварыг 12,597,952.69 төгрөгөөр бууруулж, 97,098,006.41 төгрөгийн нөхөн татварыг төлүүлэхээр шийдвэрлэж, гомдлын үлдэх шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэжээ.

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б давж заалдах гомдолдоо: “... Дээрх шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрөн шүүх хэргийг шийдвэрлэхдээ хууль буруу хэрэглэж, нотлох баримтыг дутуу үнэлсэн тул доорх гомдлыг гаргаж байна.

1.Тэмдэглэлд тогтоогдсон нөхцөл байдал хэсгийн 2-т заасан 2,990,271,481.23 төгрөгийн газрын элэгдлийн зардлыг татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон тухайн зөрчлийн тухайд:

Манай компанийн нэр дээр байгаа шатахуун түгээх станцуудын газрын тухайн орон нутгийн газрын албанаас зарласан дуудлага худалдаанд оролцож, шалгасны дараа газрын албатай “Газар эзэмших, ашиглах гэрээ” байгуулан түр хугацаагаар төрийн өмчийн газрын ашиглан үндсэн үйл ажиллагаа явуулдаг. Эдгээр газрууд нь нийтдээ 33 удаагийн дуудлага худалдааны үнэ, газрын төлбөр, бусад хураамж зэргийг хуримтлуулан газар эзэмших эрхтэй холбоотой зардлуудыг бүртгэсэн.

Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.3-т татвар төлөгч нь “Анхан шатны болон нягтлан бодох бүртгэлийг тогтоосон журам болон нягтлан бодох бүртгэлийн стандартын дагуу хөтөлж, санхүү, аж ахуйн үйл ажиллагааны тайлан тэнцэл гаргах” үүрэгтэй байна. Тиймээс бид Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандарт 38-д заасныг удирдлага болгон Биет бус хөоөнгийн буртгэлийг тодорхойлдог. Биет бус хөрөнгө нь биөт бус шинж чанартай, тодорхойлж болохуйц (гэрээ болон бусад хуулийн эрхээс уусэлтэй) мөнгөн бус хөоөнгө байна. Тодорхой нөхиөлийг хангасан биет бус хөоөнгийн анхны буртгэп нь өртгийн аргаар байх ба явиын дунд өотөг болон дахин унэлгээний аогаао буртгэгдэж болно. Биет бус хөоөнгийн хугацаа нь тодорхой бус байгаа тохиолдолд хорогдол тооцохгуй ба бусад тохиолдолд өгөдсөн хугаиаа (гэрээ, гэрчилгээний хугацаа) жигд тааруулж тооцно. [38.12, 38.1, 38.8]. Нэгэнт хуулиар даалгасан үүргийнхээ хүрээнд бүртгэл хөтлөлт, тайлан тэнцлээ гаргасан байх тул эдгээр ШТС-уудын газар эзэмшлийн гэрээгээр ашиглаж байгаа, төрийн өмчийн газар учраас бидэнд ямар нэг байдлаар өмчлөх эрх үүсээгүй учраас түүнийг өөрийн өмчлөлд байгаа мэтээр бүртгэх үндэслэлгүй бөгөөд дээр дурдсан НББОУС-ын дагуу энэхүү газруудыг биет байдлаар нь бус харин гэрээний үндсэн дээр бий болсон гэрчилгээг даган өртгөөр биет бус хөрөнгө гэж үзэх үндэслэлтэй. Иймээс элэгдлийг Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартын дагуу байгуулах үндэслэлтэй тул 256.8 сая төгрөгийн нөхөн татвар, 128.4 сая төгрөгийн алданги, торгуулийг хэрэгсэхгүй болгох хууль зүйн үндэслэлтэй болно.

2. Тэмдэглэлийн тогтоогдсон нөхиөл байдал хэсгийн 3-т заасан 33.086,250.91 төгрөгийн баоимтаао нотлогдоогуй засварын зардлыг татвар ногдох орлогоос хасч тооисон тухай зөрчлийн хувьд:

Манай компани нягтлан бодох бүртгэлээ анхан шатны баримт болон холбогдох баримт материал дээр тулгуурлан хөтөлдөг бөгөөд ямар нэгэн баримтгүй ямар ч гүйлгээг зардалд оруулан бүртгэж, татвар ногдох орлогыг бууруулсан үйлдэл байхгүй. Гэтэл татварын улсын байцаагчдын зүгээс анхан шатны баримт байгаа эсэхийг шалгалгүйгээр шууд баримт байхгүй мэтээр, хэзээний ямар гүйлгээ гэдгийг нь бидэнд танилцуулж мэдэгдэлгүйгээр зөрчил болгосон нь хууль зүйн үндэслэлгүй бөгөөд татварын улсын байцаагчид өөрийн үзэмжээр дүгнэн бидэнд ямар зөрчил гаргасан, ямар баримт байгаа эсэхийг тодруулахгүйгээр шууд зөрчил мэтээр үзэж торгууль ногдуулсан нь бидний нотлох баримт гаргах, эрхээ хамгаалах эрхийг ноцтойгоор зөрчиж шууд торгууль ногдуулсан нь хууль зүйн үндэслэлгүй зүйлийг шүүх харгалзан үзээгүй байна.

3. Тэмдэглэлийн тогтоогдсон нөциөл байдал хэсгийн 5-д заасан 83.462.587.00 төгоөгийн эд хөрөнгийн даатгалын завдлыг татвар ногдох оологоос хасч тооисон тухай зөочлийн хувьд:

Сайн дурын даатгалын хураамжийг татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон нь буруу байсан гэдгийг бидний зүгээс хүлээн зөвшөөрөх бөгөөд гагцхүү 2015 онд манай компанийн татварын албанд тушаасан тайлангаар 448 сая төгрөгийн алдагдалтай байсан юм. Иймээс тухайн даатгалын зардлыг татвар ногдох орлогоос хасч тооцох нь үндэслэлгүй гэж үзсэн бол тайлангаарх дээрх алдагдлыг бууруулан хасч тооцох нь зүйтэй гэж үзэж байна. Иймээс 8.3 сая төгрөгийн нөхөн татвар, 4.2 сая төгрөгийн алданги, торгууль тооцох үндэслэлгүй.

4. Тэмдэглэлийн      тогтоогдсон нөхцөл байдал хэсгийн 7-д заасан 2,336.329.062.00 төгоөгийн оошин суугч бус этгээдэд олгосон төлбөот нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг ногдуулан төсөвт төлөөгүй тухай зөрчлийн хувьд:

Бид Өмнөговь аймгийн Гурвантэс суманд газрын тосны бүтээгдэхүүн хадгалах агуулах бариулах ажлыг Хятад улсын иргэн Х М Интэй гэрээ байгуулан барилгын ажлыг гүйцэтгүүлсэн. Гэрээний дагуу Х М И нь туслан гүйцэтгэгч компани болох “ЖТ” ХХК-тай гэрээ байгуулсан. Тухайн иргэн нь гэрээний дагуу барилгын ажпыг цаг хугацаандаа гүйцэтгэсэн бөгөөд харин манай зүгээс үүргийнхээ дагуу төлбөрийг тухайн иргэний Худалдаа хөгжлийн банкны дансанд шилжүүлсэн. Тухайн БНХАУ-ын иргэн нь 2013 онд Монгол улсын нутаг дэвсгэрт 183 хоногоос дээш амьдарсан байдаг. ХХОАТ-ын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1-д “Дараах хувь хүнийг Монгол улсад байнга оршин суугч албан татвар төлөгч гэж үзнэ. 6.1.1 Монгол улсад оршин суух байртай; 6.1.2 тухайн татварын жилд 183 ба түүнээс дээш хоног Монгол улсад амьдарсан” гэж заасан тул БНХАУ-ын иргэн Х М И нь Монгол улсад байнга оршин суугч болно.

2006 оны 6 дугаар сарын 29-ний өдрийн НӨАТ-ын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1.2-т “Монгол улсын иргэн, хуулийн этгээд нь оршин суугч бус буюу Монгол улсад байрладаггуй этгээдээс энэ хуулийн 7.3.5, 7.4.9-д заасан бараа, ажил уйлчилгээг худалдан авахдаа нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг уг бараа, ажил үйлчилгээний үнэ дээр нэмж авч төсөвт төлөх” гэж заасан байдаг. Энэхүү зүйлд анхаарлаа хандуулбал тухайн үйлчилгээг үзүүлэгч нь Монгол улсын оршин суугч бус этгээд байхаар заасан байдаг. Гэтэл манай тохиолдолд гэрээний тал болох Хятад улсын иргэн Хан Мин Ин нь Монгол улсын байнга оршин суугч татвар төлөгч байна. Иймээс энэхүү хуульд зааснаар 233.6 сая төгрөгийн нөхөн татвар, 116.8 сая төгрөгийн алданги, торгуулийг төлөх үндэслэлгүй байна.

5. Тэмдэглэлийн тогттогдсон нөхцөл байдал хэсгийн 8-т заасан 2015 онд импортын барааны 109,695,959.09 төгрөгийн НӨАТ-ын хасалтыг илуу хийсэн тухай зөрчлийн хувьд: Хяналт шалгалтын хугацаа болох 2012 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2015 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн хооронд ГЕГ-ын мэдээллийн санд 3962 ширхэг гаалийн мэдүүлгээр 113 521.5 сая төгрөгийн НӨАТ-ын татвар байх бөгөөд харин энэ хугацаанд манай компанийн татварын албанд тушаасан нийт 48 сарын НӨАТ-ын тайлангуудад импортын худалдан авалтаар 113 000.8 төгрөгийн НӨАТ-ын хасалтыг хийж тайлагнасан. Харин манай компанийн оруулж ирсэн 11 гаалийн мэдүүлгийг өөр компани дээр тайлагнасан мэтээр ТУБ тайлбарлаж үүнийг нь шүүх үнэлэн манай компанийн НӨАТ-аас тооцож байгаа нь хууль зөрчсөн үйлдэл гэж тайлбарлаж байгаа нь хууль зүйн үндэслэлгүй.

6. Тэмдэглэлийн тогтоогдсон нөхиөл байдал хэсгийн 9-т заасан ундсэн хөрөнгө, хувийн хэрэгиээнд болон суудлын автомашин худалдан авахад зориулж худалдан авсан бараа, ажил, уйлчилгээний НӨАТ-ыг хасч тооисон тухай зөрчлийн хувьд:

Б. 9.1-д заасан Газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагаанд зориулан худалдан авсан бараа, ажил, уйлчилгээнд төлсөн НӨАТ-ын тухайд: Татварын байцаагчдын үйлдсэн тэмдэглэлийн тогтоох хэсгийн 9 дүгээр зүйлийн дэд хэсгээс харахад “...14.6.5. хайгуулын ажил болон ашиглалтын өмнөх үйл ажиллагаанд зориулж импортоор оруулсан болон худалдан авсан бараа, ажил, үйлчилгээ гэж заасныг зөрчин" гэж бичсэн байна.

Гэтэл энэхүү заалт нь 2015 оны 07 дугаар сарын 09-ний өдрийн 2016 оны 01 дугээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн хучин төгөлдөр болсон НӨАТ-ын тухай хуулийн зүйл заалт байна. Үүнээс өмнөх буюу 2006 оны НӨАТ-ын тухай хуульд ийм заалт байдаггүй байсан. Мөн тэмдэглэлийн тогтоох хэсгийн 9 дүгээр хэсгийн 9.1 дэх дэд хэсэгт “...2012 оны 1 934.5 сая төгрөг, 2013 оны 212.9 сая төгрөг, 2014 оны 2 976.4 сая нийтдээ 5 123.9 сая төгрөгийн худалдан авалтанд төлсөн ...” гэж тодорхой бичжээ. Тухайн үйлдэл хийж байх үед мөрдөгдөж байсан хууль (НӨАТ-ын тухай хууль 2006)-д байхгүй байсан, улмаар шинэ хууль хүчин төгөлдөр болохыг НӨАТ-ын тухай хууль /2015/-ийн  18 дугаар зүйлийн 18.1-д “Энэ хуулийн 2016 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөнө” гэж маш тодорхой заасан байхад хууль хэрэглээний хувь буюу тухайн үед мөрдөөгүй байсан хуулийн заалтыг буцаан хэрэглэж бидний эрх ноцтой зөрчиж зориуд торгууль тавих гэсэн санаа гэж харж байна. Иймд манай тухайн үеийн хуулийнзохицуулалтад байгаагүй хуулийн заалтыг хэрэглэж торгууль ногдуулсан нь хууль зүйн үндэслэлгүй гэж үзэж байна.

Б. 2-т заасан суудлын автомашин худалдан авахад төлсөн НӨАТ-ын тухайд: Байцаагчдын үйлдсэн тэмдэглэлийн тогтоосон хэсгийн 9 дэх хэсгийг харахад ‘‘...14.6. Дараах бараа, ажил, үйлчилгээг импортоор оруулах, худалдаж авахад төлсөн албан татварыг албан татвар суутган төлөгчийн төлөх уг албан татварын нийт дүнгээс хасахгүй; 14.6.1. суудлын автомашин, түүний эд анги, сэлбэг, ..." гэж бичсэн байдаг. Үүнийг анхааран үзвэл дээрхтэй адил шинэ буюу 2015 оны НӨАТ-ын хуулийг зааж, зөрчил болгосон байна. Гэтэл тухайн тэмдэглэлийн 9.2 дахь дэд хэсэгт "...2012 онд 237.1 сая төгрөг, 2014 онд 232.3 сая төгрөг, 2015 онд 639.9 ая төгрөг, 2016 онд 92.8 сая төгрөг нийтдээ 1 201.9 сая төгрөгийн худалдан авалтанд төлсөн ...” гэж тодорхой бичжээ. 2016 оноос өмнөх хугацааны худалдан авалтын НӨАТ-ыг хасахгүй байх хууль зүйн үндэслэл байхгүй юм. Иймээс эдгээр зөрчилд хамаарах 120.2 сая төгрөгийн нөхөн татвар, 4.6 сая төгрөгийн алданги, торгуулийг төлөх үндэслэлгүй юм.

В. 9.3-д хувийн болон ажиллагсадын хэрэгцээнд зориулан худалдан авсан бараа, ажил, үйлчилгээнд төлсөн НӨАТ-ын тухайд: 2015 оны 07 дугаар сарын 02-ны өдрөөс өмнөх зөрчилд хамаарах хариуцлага алданги, торгуулийг хууль зүйн үндэслэлгүй болно.

Манай компани нь дээрх шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа тул шийдвэрийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж шийдвэрлэж өгнө үү” гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.3-д зааснаар “МТ ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гаргасан давж заалдах гомдлын хүрээнд шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгох үндэслэлгүй байх тул хэвээр үлдээж, гомдлыг хангахгүй орхилоо.

Татварын хяналт шалгалт хийх ерөнхий удирдамж, Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн даргын татварын хяналт шалгалт хийх 2017 оны 10 дугаар сарын 18-ны өдрийн 21171000261 тоот томилолтын дагуу тус газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч нар “МТ” ХХК-ийн 2012-2016 оны албан татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдалд иж бүрэн хяналт шалгалт хийж, 2018 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдрийн 211820025 дугаар шийтгэлийн хуудсаар 10 төрлийн зөрчлийг тогтоож, Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 3,4 дэх хэсэг, 1.5 дугаар зүйлийн 8 дахь хэсэгт заасныг үндэслэн “МТ” ХХК-ийн гаргасан 16,553,137,564.90 төгрөгийн зөрчилд 2,201,606,069.20 төгрөгийн төлбөр ногдуулжээ.   

Тус компани уг шийтгэлийн хуудсыг эс зөвшөөрөн Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлд 2018 оны 4 дүгээр сарын 20-ны өдөр гомдол гаргасныг уг зөвлөл хэлэлцээд 2018 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдрийн 41 тоот тогтоолын дагуу дээрх зөрчил, төлбөрийг бууруулж 6,447,995,717.87 төгрөгийн зөрчилд ногдох 624,004,277.77 төгрөгийн нөхөн татвар, 28.792,357.27 төгрөгийн торгууль, 15,562,048.05 төгрөгийн алданги, нийт 668,358,683.09 төгрөгийн төлбөр төлүүлэхээр өөрчилжээ.

“МТ” ХХК-иас дээрх шийтгэлийн хуудасны зарим төлбөрийг хүлээн зөвшөөрч, үлдэх 541,980,327.19 төгрөгийн төлбөрийг эс зөвшөөрсөн гомдлыг хэрэгсэхгүй болгосон анхан шатны шүүхийн шийдвэрт гаргасан давж заалдах гомдлыг дараах үндэслэлээр хүлээн авах боломжгүй байх тул хангахгүй орхив.

          1. Шийтгэлийн хуудасны 2 дахь зөрчил буюу “Газрын элэгдлийн зардлыг татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон” зөрчлийн тухайд:

Анхан шатны шүүх “Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.9-д заасан “элэгдэл хорогдлын шимтгэл тооцохгүй газар” гэдэгт газрыг ашиглах, эзэмших, өмчлөх аль эрхийг хэрэгжүүлж байгаагаас үл хамааран газар гэх ойлголтоор тодорхойлсон байх тул эзэмших эрх авахдаа гаргасан зардлаар үнэлж бүртгэн элэгдэл тооцож, татвар ногдох орлогоо бууруулсныг зөрчил гэж үзэж шийтгэл ногдуулж, нөхөн татварыг төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь үндэслэлтэй байна” гэж дүгнэсэн нь зөв юм.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.9-д “Газар, бараа, материалын нөөцөд элэгдэл, хорогдлын шимтгэл тооцохгүй” гэж заасныг зөрчиж, “МТ” ХХК-ийн эзэмшиж байгаа шатахуун түгээх станцуудын байрлаж байгаа газрыг биет бус хөрөнгө гэж тайлбарлан, элэгдэл тооцож, улмаар элэгдлийн зардлыг татвар ногдох орлогоос хасч тооцон татвар ногдох орлогыг бууруулсан зөрчилд нөхөн татвар ногдуулсан нь үндэслэлтэй байх тул гомдлыг хангах үндэслэлгүй.

          2. Шийтгэлийн хуудасны 3 дахь зөрчил буюу “Баримтаар нотлогдоогүй засварын зардлыг татвар ногдох орлогоос хасч тооцон, татвар ногдох орлогыг бууруулсан” зөрчлийн тухайд:

“МТ” ХХК  нь компаний нэр дээр бүртгэлгүй “М т” хорооллын 704 тоот байранд гипсэн таазыг “Э ө х” ХХК-иар,  “Зайсан белла виста” хорооллын тагтны шилэн фасадыг “М” ХХК-иар,  “МТ д” ХХК-ийн нэр дээрх байрны завсар тус тус хийлгэсэн, нийт 33,086,250.91 төгрөгийн засварын зардлыг татвар ногдох орлогоос хассан нь анхан шатны баримтаар нотлогдсон ыг зөрчил гэж үзжээ.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1-д “Дараахь зардлыг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцсоны үндсэн дээр албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлно”, 12.1.1-д “Түүхий эд, үндсэн болон туслах материал” гэж заасны дагуу дээрх засварын үйл ажиллагаа нь тус компанийн түүхий эд, үндсэн болон туслах материалд зарцуулагдсан зардал гэж үзэх нотлох баримт байхгүй байхад уг компаний татвар ногдох орлогоос хасч татвар ногдох орлогоо бууруулсан зөрчилд нөхөн татвар ногдуулсан нь үндэслэлтэй байна.

Давж заалдах гомдолдоо “...татварын улсын байцаагчдын зүгээс анхан шатны баримт байгаа эсэхийг шалгалгүйгээр шууд баримт байхгүй мэтээр хэзээний ямар гүйлгээ гэдгийг бидэнд танилцуулж мэдэгдэлгүйгээр зөрчил болгосон нь хууль зүйн үндэслэлгүй ... нотлох баримт гаргах, эрхээ хамгаалах эрхийг ноцтойгоор зөрчиж шууд торгууль ногдуулсныг шүүх харгалзан үзээгүй” гэжээ.

Татварын улсын байцааагч нар уг зөрчлийг шийтгэлийн хуудсанд бичихдээ “баримтаар нотлогдоогүй засварын зардлыг татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон” гэж илэрхийлсэн нь огт анхан шатны баримтгүй зардлыг хассан мэт ойлгогдож байх боловч татварын маргаан таслах зөвлөлийн тогтоолд дээрх засварын зардал нь баримтаар нотлогдож байгаа боловч тус компаний үйл ажиллагаанд хамааралгүй учраас татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд хамаарахгүй талаар тодорхой дүгнэсэн, энэ талаар шүүхэд өгсөн хариуцагчийн тайлбарт ч мөн тодорхой тусгасан байхад “МТ” ХХК нь үүнийг үгүйсгэж, татвар төлөгчийн зүгээс шүүхэд нотлох баримт гаргаагүй, өөрөөр хэлбэл эдгээр компаниар хийлгэсэн ажлын зардал нь тус компаний хөрөнгө буюу үндсэн буюу туслах үйл ажиллагаатай хамааралтай, хуулиар хасагдах зардалд орж болох ажил гүйлгээ болох талаар тайлбар, баримт гаргаж, зөрчигдсөн гэх эрхээ шүүхээр хамгаалуулах боломжтой байхад гаргаагүй байна.

Өөрийн компаний үйл ажиллагаанд хамааралгүй гаргасан зардлыг татвар ногдох орлогоос хассан зөрчил гаргасан байх тул татварын улсын байцаагчийн шийтгэлийн хуудас үндэслэлтэй.

          3. Шийтгэлийн хуудасны 5 дахь зөрчил буюу “Эд хөрөнгийн даатгалын зардлыг татвар ногдох орлогоос хасч тооцсон” зөрчлийн тухайд:

Уг зөрчлийг “МТ” ХХК зөвшөөрсөн боловч 2015 оны аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангаарх 448,049,595.47 төгрөгийн алдагдлыг бууруулаагүй талаар гомдол гаргажээ.

Шийтгэлийн хуудасны Шийдвэрлэх нь хэсгийн Нэг дэх заалтад “... 2015 оны алдагдлыг 448049595.5 төгрөгөөр ... бууруулан, үлдэх 15,531,223,797.3 төгрөгийн зөрчилд...” гэж, шийтгэлийн хуудасны хавсралт “МТ ХХК-д хийсэн хяналт шалгалтаар илэрсэн зөрчил, ногдуулсан төлбөрийн тооцоо” хүснэгтийн 24 дүгээрт уг хяналт шалгалтын явцад илэрсэн /дээр дурдсан/ газрын элэгдлийн зардлаар татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан 2015 оны 1,103,110,853.83 төгрөгийн зөрчлийн дүнгээс тухайн оны 448,049595.47 төгрөгийн алдагдлыг бууруулж, 655,061,258.36 төгрөгийн зөрчилд нөхөн татвар, хариуцлага ногдуулсан нь тогтоогдож байх тул гомдлыг хүлээж авах үндэслэлгүй байна.

4. Шийтгэлийн хуудасны 7 дахь зөрчил буюу “...Оршин суугч бус этгээдэд олгосон төлбөрт нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг ногдуулан төсөвт төлөөгүй” зөрчлийн тухайд:

Гомдол гаргагчаас давж заалдах гомдолдоо “Өмнөговь аймгийн Гурвантэс суманд газрын тосны бүтээгдэхүүн хадгалах агуулах бариулах ажлыг Хятад улсын иргэн Хан Мин Интэй гэрээ байгуулан барилгын ажлыг гүйцэтгүүлсэн, төлбөрийг тухайн иргэний дансанд шилжүүлсэн, БНХАУ-ын иргэн Х М И нь 2013 онд Монгол Улсад 183 хоногоос дээш амьдарсан байнга оршин суугч тул нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг суутган төлөхгүй...” гэжээ.

“МТ” ХХК нь анхан шатны шүүхэд БНХАУ-ын дээрх иргэнтэй байгуулсан гэрээ, уг хүнээр ажлаа гүйцэтгүүлсэн талаарх баримтыг ирүүлээгүй байх тул татварын улсын байцаагчийн “Jilin Tai Hua Steat Strucutre engineering” компанитай Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын нутагт нефть бүтээгдэхүүний агуулахын барилгын ажлыг хийж гүйцэтгүүлэхээр байгуулсан гэрээтэй байсан, төлбөрийг тус компанийн захирал БНХАУ-ын иргэн Х М Иний дансанд хийсэн баримт байсан боловч тус иргэний  Монгол Улсад байнга оршин суугч болсон эсэх нь хамааралгүй, харин БНХАУ-ын “Jilin Tai Hua Steat Strucutre engineering” компаниар ажлыг гүйцэтгүүлсэн байх тул Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай /2006 он/ хуулийн 7.4-т “Дор дурдсан үйл ажиллагааг "үйлчилгээ үзүүлсэн"-д хамааруулна”, 7.4.9-д “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт оршин суугч бус этгээдээс Монгол Улсын иргэн, хуулийн этгээдийн захиалгаар ажил гүйцэтгэх , үйлчилгээ үзүүлэх” гэж, 16.1.2-т “Монгол улсын иргэн, хуулийн этгээд нь оршин суугч бус буюу Монгол Улсад байрладаггүй этгээдээс энэ хуулийн 7.3.5, 7.4.9-д заасан бараа, ажил, үйлчилгээг худалдан авахдаа нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг уг бараа ажил, үйлчилгээний үнэ дээр нэмж авч төсөвт төлөх” гэж тус тус заасныг зөрчиж НӨАТ ногдуулаагүй зөрчил гаргасан гэж үзсэн нь үндэслэлтэй байна.

Татварын ерөнхий хуулийн /2008 оны/ 18 дугаар зүйлийн 18.1-д зааснаар татвар төлөгч татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлж төлөх үүргэтэй, энэ үүргээ биелүүлсэн гэдгээ өөрсдөө нотлох, татварын хяналт шалгалтад хамрагдахдаа холбогдох баримт бичгийг гаргаж өгөх үүрэгтэй атал дээрх иргэнтэй байгуулсан ажил гүйцэтгүүлэх гэрээг татварын хяналт шалгалтын үед гаргаж өгөөгүй, улмаар татварын улсын байцаагчийн шийтгэлийн хуудсыг эс зөвшөөрч шүүхээр эрхээ хамгаалуулахаар хандсан атлаа шүүхэд ч гаргаж өгөөгүй байх тул зөвхөн төлбөрийг шилжүүлснээр Монгол Улсад байнга оршин суугч иргэнээр ажил гүйцэтгүүлсэн гэж үзэхгүй тул гомдлыг хангах үндэслэлгүй.

5. Шийтгэлийн хуудасны 8 дахь зөрчил буюу “...2015 онд импортын барааны 109,695,959.09 төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хасалтыг илүү хийсэн” зөрчлийн тухайд:

Уг зөрчилтэй холбогдуулан “МТ” ХХК-иас давж заалдах гомдолдоо “... манай компанийн оруулж ирсэн 11 гаалийн мэдүүлгийг өөр компани дээр тайлагнасан мэтээр татварын улсын байцаагч нар тайлбарлаж үүнийг нь шүүх үнэлэн манай компанийн нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас тооцож байгаа нь хууль зөрчсөн үйлдэл гэж тайлбарлаж байгаа нь хууль зүйн үндэслэлгүй” гэжээ.

“МТ п” ХХК нь “МТ” ХХК-ийн 2012 онд импортолсон барааны 11 гаалийн мэдүүлгээрх худалдан авалтыг тайлагнаж, хасалт хийсэн болох нь “МТ петролиум” ХХК-ийн нягтлан бодогч Эрдэнэтуул, Нарантуяа нарын гаргасан тооцоо буюу тус компанийн fisher программын хөндлөнгийн мэдээнээс хөрвүүлсэн гаалийн мэдээний тулгалт гэсэн тооцооноос тогтоогдож байна.

 Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 14 дүгээр зүйлийн 14.1.2-т иргэн, хуулийн этгээд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлснээсээ хойшхи хугацаанд худалдах, түүнчлэн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний зориулалтаар өөрөө шууд импортолсон бараа, ажил, үйлчилгээнд төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг түүний төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасч тооцохоор заасан байхад өөр компани буюу “МТ петролиум” ХХК импортолсон мэтээр 2 компани давхар хасаж тооцсон нь дээрх хуулийг зөрчсөн зөрчил байх тул уг зөрчилтэй нь холбогдуулан ЭЗИТБХ-иар ил тодоор тайлагнасан, мөн илүү тооцож хасалт хийсэн зэргийг тооцож зөрүүгээр нь “МТ” ХХК-иар нөхөн татвар төлүүлэхээр шийдвэрлэснийг буруу гэж үзэхээргүй байна.

 “МТ п” ХХК-ийг шалгасан татварын улсын байцаагчийн 2018 оны 03 дугаар сарын 27-ны өдрийн 211820026 дугаар шийтгэлийн хуудсанд тусгагдсан 66 мэдүүлэгтэй холбоотой зөрчилд дээрх 11 мэдүүлэгтэй холбоотой зөрчил орсон эсэх нь хэрэгт авагдсан баримтаар тогтоогдохгүй байх тул татварын улсын байцаагчийн гаалийн мэдүүлгийг тулгалт хийсэн тооцоогоор гарсан төлбөрийн дүнгээр /хэргийн 2-р хавтас 25-р хуудас/ шийтгэлийн хуудсаар тогтоосон төлбөрийг багасгаж шийдвэрлэснийг хүчингүй болгох үндэслэлгүй.

6. Шийтгэлийн хуудасны 9.1, 9.2, 9.3 дахь зөрчлүүд буюу “... газрын тосны хайгуулын үйл ажиллагаанд зориулан худалдаж авсан бараа, ажил, үйлчилгээнд төлсөн 512,387,656.80 төгрөг, суудлын автомашин, түүний эд анги, сэлбэгийн 1,201,944,849.30 төгрөг, хувийн болон ажиллагсдын хэрэгцээнд зориулан худалдан авсан нийт 427,310,917.10 төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татвараар төсөвт төлөх албан татварыг бууруулсан” зөрчлүүдийн тухайд:

Давж заалдах гомдолд “...тухайн үед мөрдөгдөөгүй байсан хуулийн заалтыг буцаан хэрэглэж торгууль ногдуулсан нь хуульд нийцээгүй” гэжээ.

Шийтгэлийн хуудсанд 2012, 2013 оны газрын тосны хайгуулын ажилд зориулан худалдан авсан, 2012-2015 онд суудлын автомашин, түүний сэлбэг худалдасан авсан, 2013-2015 оны хувийн болон ажиллагсадын хэрэгцээнд худалдан авалтад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хасч тооцсон зөрчилд тухайн зөрчил гарах үед хүчин төгөлдөр болоогүй байсан Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай 2015 оны хуулийн 14.6.1, 14.6.2-д заасныг баримталсан  нь буруу боловч тухайн үед хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан 2006 оны хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.4-д “Дараахь бараа, ажил, үйлчилгээг импортлох, худалдаж авахад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг худалдан авагчийн төлөх уг албан татварын нийт дүнгээс хасахгүй”, 14.4.1-д “Суудлын автомашин, түүний эд анги, сэлбэг”, 14.4.2-т “Хувийн болон ажиллагчдын хэрэгцээнд зориулан худалдаж авсан бараа, үйлчилгээ” гэж заасан адил зохицуулалт бүхий заалт үйлчилж байсан тул уг хуулийг зөрчсөн зөрчил гаргаагүй гэж үзэж, гомдлыг хангах үндэслэлгүй байна.

Харин 2006 оны хуульд 2015 оны хуулийн 14.6.5-д “хайгуулын ажил болон ашиглалтын өмнөх үйл ажиллагаанд зориулж худалдан авсан бараа, ажил үйлчилгээнд төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хасч тооцохгүй” гэж заасантай адил зохицуулалт байгаагүй боловч анхан шатны шүүхийн “хайгуулын ажлын үр дүнд нэмүү өртөг шингэсэн татвар ногдох бараа бусдад борлуулаагүй, ажил үйлчилгээ эрхлээгүй байх тул хайгуулын ажилд зориулсан худалдан авалтыг 2006 оны хуулийн 14.1.1-д заасан  үйлдвэрлэл үйлчилгээний зориулалтаар худалдан авахад төлсөн нөат-ы хасч тооцно гэсний дагуу хасалт хийх боломжгүй” гэж дүгнэсэн нь үндэслэлтэй, өөрөөр хэлбэл тухайн үед хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан хуулиар ч хасч тооцох татварт хамаарахгүй байх тул гомдлыг хангах үндэслэлгүй.

Эдгээрээс дүгнэвэл анхан шатны шүүх зөрчил тус бүрт үндэслэл бүхий дүгнэлт хийсэн байх тул шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гомдлыг бүхэлд нь хангахгүй орхихоор шүүх бүрэлдэхүүн шийдвэрлэв.