МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Хөвсгөл аймаг дахь Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Д.Азжаргал даргалж,

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга П.Ундрах,

Улсын яллагчаар, ахлах прокурор Л.Отгончимэг,

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Б.Батдорж,

Шүүгдэгч П.Л- нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн хуралдаанаар Хөвсгөл аймгийн Прокурорын газрын хяналтын прокуророос Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 2.2 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасныг баримтлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн П.Л-д холбогдох эрүүгийн 1838007810398 дугаартай хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүгдэгчийн биеийн байцаалт:

Монгол Улсын иргэн, П.Л.

Шүүгдэгч П.Л- нь 2018 оны 04 дүгээр сарын 20-ны үед Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын нутаг дэвсгэр “Хорголын-Бэрхэт” гэх газраас иргэн Б.Б-ын 15 тооны хонийг хулгайлан 450.000 төгрөгийн хохирол учруулж, мал хулгайлах гэмт хэргийг,

2018 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдөр Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын 3 дугаар багийн нутаг дэвсгэрээс иргэн Б.Н-ийн 69 тооны бог малыг буюу олон тооны мал хулгайлан 4.290.000 төгрөгний хохирол учруулж мал хулгайлах гэмт хэргийг үйлдсэнд тус тус холбогджээ. /яллах дүгнэлтэд бичигдсэнээр/

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Шүүгдэгчийн гэм буруугийн талаар: 

Шүүгдэгч П.Л- нь шунахайн сэдэлтээр 2018 оны 04 дүгээр сарын 20-ны үед Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын нутаг дэвсгэр “Хорголын-Бэрхэт” гэх газраас иргэн Б.Б-ын 15 тооны хонийг хулгайлан 450.000 төгрөгийн хохирол учруулж,

Мөн 2018 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдөр шунахайн сэдэлтээр Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын 3 дугаар багийн нутаг дэвсгэрээс иргэн Б.Н-ийн 69 тооны бог малыг буюу олон тооны мал хулгайлан 4.290.000 төгрөгийн хохирол учруулж бусдын олон тооны мал хулгайлах гэмт хэргийг үйлдсэн байна.

Шүүгдэгчийн гэмт хэрэг үйлдсэн гэмт буруутай болох нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтууд болох:

• Гэмт хэргийн талаархи гомдол, мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл /хх-ийн 5, 56 дугаар хуудас/,
• Хохирогч Б.Н-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “2018 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдөр 68 тооны хонь, 1 тооны ямаа алдсан юм. ... Шамбын таг гэх уулын орой дээр П-ын хүү Н- эхнэртэйгээ хонинд явж байхад нь тааралдаад хонио сураглахад харагдаагүй гэж байсан. Гэтэл Н-гийн утас дуугараад спикер дээр нь тавиад ярьж байхад нь сонсож байтал аав П- нь сумын төвөөс залгаад П.Л-г харагдана уу гэж асууж байсан. Тэгтэл Н- нь аавдаа П.Л- нь өглөө эрт сумын төв явна гээд гарсан, одоо болтол очоогүй юм уу гэж байсан ... Наранчимэгтэй утсаар ярьж манай сувай хонинууд харагдсан уу, өглөө гараад гэнэт алга болчихлоо гэж асуутал 11 цаг өнгөрч байхад мотоцикпьтой хүн хогийн мөргүү доогуур хонь хөөгөөд сумын төвийн чиглээд явчихсан, арай танай хонь биш байгаа даа гэж хэлэхээр нь ...манай хүү Н- гадуур хонио сураглаж яваад сумын төвийн доод талд байдаг М- гэдэг айлд очиж асуухад нурууныхаа голд хөндлөн ногоон будагтай 1 шүдлэн ямаатай хонь туусан мотоцикльтой залуу ирээд явсан, 20000 төгрөгөөр хонь хариулж өгөөч, хонь худалдаж авч байгаа юм гэж байсан. Тосон багийн залуу байсан гэж байсан. ...тэр залуу хонь хулгай хийснээ хэлэхгүй байхаар нь бид нар гадуур хонио хайгаад нар жаргахын өмнөхөн сумын төвийн хойшоо хонь байхаар нь очиж хартал манай хонь зүс, им тэмдгээрээ таарч байсан. Манай хонийг толгой дээр нь улаан будгаар шинээр тэмдэглэсэн байсан. ...Д- эмгэнтэй үлдээд асуутал Тосон багийн нэг айлын хүү, нэрийг нь мэдэхгүй байна өглөө тууж ирээд хонь маллаад өгөөч, өдрийн нэг хонь өгье гэхээр нь би хонийг нь маллаж байна гэхээр нь би хэн гэдэг хүн юм бол нэрийг нь Дааж гэдэг үү гэж асуутал тийм гэж хэлсэн” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 10-13-р хуудас/,
• Хохирогч Б.Б-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “... 2018 оны хавар Цагаан-Уул сумын 3-р багийн нутаг “Бэрхэт” гэх газарт хаваржиж байсан юм. ...2018 оны 04 дүгээр сарын 24-ний өдөр сувай хонь, ямаагаа тоолж бүртгэж үзэхэд манай хониноос 20 орчим хонь дутсан байсан. ...сураг тавиад байж байтал манай нутгийн Б.Н- гэдэг эгч утсаар яриад манайх өнөөдөр эр сувай хонио алдаад сумын төвөөс оллоо, манай нутгийн П-ын хүү П.Л- нь тууж ирээд Д- эмгэнийд өгөөд маллуулж байхад нь хонио авлаа, танай алдсан хонь бас энд үлдэх шиг боллоо, улаан будагтай чихэндээ ногоон утастай 15 төлөг Д- гуайн хашаанд үлдлээ чи ирж үзээрэй гэж хэлэхээр нь ...хонийг үзтэл манай хонь зүс тэмдгээрээ мөн байсан. ...Би Д- гуайгаас энэ хонийг хэн, хэзээ авчирч өгсөн талаар асуухад П.Л- гэдэг залуу одооноос 1 сарын өмнө тууж авчирч өгсөн, мал авч байгаа юм та хариулж байгаарай, би хонь мал нэмж авна, тэгж байгаад хөлсийг нь өгнө гэж хэлсэн юм гэсэн” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 61-62-р хуудас/,
• Гэрч Н.Н-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2018 оны 5 дугаар сарын 16-ны өдөр байсан юм. ...хөдөөнөөс манай ээж Б.Н- утсаар яриад эр сувай хонио алдчихаад олохгүй байна. Наранчимэгээс асуутал сумын төв рүү чиглээд хонь туусан мотоцикльтой хүн хогийн мөргүү доогуур яваад өнгөрсөн гэж хэллээ, сумын төвөөр хайгаарай, ээж нь уулаар хайж явна гэж ярьсан. ...тэгээд дэлгүүрүүдийн үүдээр зар хараад явж байтал Энхдалай гуайн дэлгүүрийн хаалган дээр төлөг авна гэсэн зар байхаар нь уншаад утас руу нь залгатал Тосон багийн Дааж гэж дууддаг Д.П.Л- төлөг авч байгаа гэж хэлэхээр нь уулзъя гэж хэлээд цагдаад ирж мэдэгдчихээд ...тэгээд уулзаад манай хонь мал алга болсон байна чи авсан уу гэж асуутал аваагүй гэж байсан ...Тэгээд би М- гуайтай утсаар яриад ...би очиж уулзаад асуутал Тосон багийн залуу байсан. Нэрийг нь мэдэхгүй, царайг нь харвал танина. Хэдэн хонь туучихсан явж байна лээ, өдрийн 20.000 төгрөгөөр хонь харж өгөөч гэж байсан, би үгүй гэж хэлээд явуулсан гэж хэлэхээр нь та хараад таних уу гэж асуутал танина гэхээр нь дагуулаад цагдаагийн хэсэг дээр авчраад П.Л-г харуултал мөн байна гэж байсан. Тэгээд би сумын төвийн ойролцоо хонио хайгаад явж байтал ээж над руу залгаад манай хонийг сумын төвийн дээд талд хүн хариулаад явж байна одоо хүрээд ир гэж хэлсэн ... П.Л- хонь авсан гэдгээ хүлээгээд би авсан гэж ээжид хэлж байсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 20 дугаар хуудас/,
• Гэрч Т.Д-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “…Тосон багийн П- гэдэг айлын хүү нь би нэрийг нь сайн мэдэхгүй зүс таньдаг залуу намайг сумын төвийн ард хонинд явж байтал мотоцикльтой ирээд манай хашаанд хэдэн хонь тууж ирээд хашчихлаа. Би Агар багаас худалдаж авсан юм. Хонь мал авч байгаа юм. Та хоньтойгоо нийлүүлээд маллаж байгаарай, би хөлс мөнгийг нь өгнө гэж хэлсэн. Тэгээд хашаандаа ирж хартал 15 төлөг хашсан байсан. Тэр хонь нь хондлой дээрээ улаан будагтай, чихэндээ ногоон утастай нэг айлын хонь болов уу гэмээр бүгд ижилхэн тэмдэгтэй төлөгнүүд байсан...1 сарын дараа 5-р сарын дундуур ...хонь ямаагаа хариулаад сумын төвийн хойно явж байтал урд нь 15 төлөг авчирч үлдээсэн залуу мотоцикльтой ирээд дахиад хэдэн хонь худалдаж авлаа. Танай хашаанд хашчихлаа. Та нэг эр хонь гаргаж идээрэй гэж хэлсэн. Тэгээд хашаандаа очиж, авсан хонийг хартал 67 эр хонь, 1 охин төлөг, 1 шүдлэн ямаа нийт 69 тооны мал хашсан байсан ...бүгдийг нь толгой дээр нь улаан будгаар тэмдэглээд тууж гаргаад сумын төвийн хойно хариулж явтал оройхон нар жаргахаас өмнө мотоцикльтой 2 хүн ирсэн. Тэгтэл 3-р багийн Б.Н- гэдэг хүн бууж ирээд шууд хонь тоолоод байхаар нь чи юунд хонь тоолоо вэ, манайд ченжийн хонь ирсэн маллуулж байгаа юм гэж хэлтэл ченжийн хонь бишээ, манай хонь байна, би хонио хулгайд алдсан гэж хэлсэн ...сумын цагдаа нөгөө залууг дагуулж ирсэн. Тэр залуу уйлаад Б.Н-ээс уучлаарай гээд уйлж байсан ...15 төлгийг маргааш нь мөн 3-р багийн Б.Б- гэдэг хүн манай алдсан хонь мөн байна гээд аваад явсан ...69 тооны бог авчирч өгөхдөө нэг эр хонь гаргаж шөл уугаарай гэж хэлж байсан ...П.Л- гэдэг залууг манайхыг сумын төвд цөөхөн хэдэн хонь, ямаа малладаг болохоор авчирч өгч байгаа юм байх гэж бодсон” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 21-23 дугаар хуудас/,
• Гэрч Г.М-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн “…П.Л- гэдэг залууг аав П-ын хамт цагдаагийн кабоны гаднаас суулгаад Д- гуайнд очсон. Тэгээд Б.Н- гуай өөрийнхөө хонийг ялгаж аваад хүү Н-ийн хашаанд аваачиж хашина гээд явсан. Д- гуайн хонинд сүүлний уг дээр ногоон будагтай 15 төлөг П.Л-г урьд тууж ирсэн гээд үлдсэн. Маргааш нь Б.Б- гуайн хонь байсан гэж дуулдсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 33-35 дугаар хуудас/,
• Гэрч Б.Н-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: "...нэрийг нь Дааж гэдэг үү гэж асуутал тийм тийм гэж хэлсэн. Тэгээд яриад байж байтал хэд хоногийн өмнө энэ залуу 15 хонь авчирч өгсөн, нийлүүлээд маллаж байгаа юм гэж надад ярьсан ...хонио тоо ёсоор нь тоолж аваад харанхуй болчихоор нь …өглөө гэртээ харьсан. Нөгөөх 15 хонийг үлдээсэн. ...Б-ын хонь чихэндээ ногоон утастай гэж ярьж байсныг гэнэт санаад ...Б-ынх руу утсаар яриад хонио олсон юм уу гэж асуутал олоогүй гэж байсан. Тэгэхээр нь би хонио алдаад олж авлаа, сумын төвд 15 хонь үлдлээ ирж үзээрэй гэж хэлсэн” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 63-66 дугаар хуудас/,
• Гэрч П.М-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2018 оны 05 дугаар сарын дундуур шиг санаагдаж байна ...хонинд явж байтал ногоон дээлтэй, мотоцикльтой хүн ирээд мэнд мэндээд хонь худалдаж авсан юм та хэд хоног маллаж өгөөч , өдрийн 20.000 төгрөгний хөлс өгнө гэж байсан. Би хүний хонь байтугай өөрийнхөө хэдийг яая гэж байна гэж хэлсэн. Тэр залуугийн тууж явсан хонь манай гэрийн урд гол дээр харагдсан ...1 хар шүдлэн ямаатай, бусад нь бүгд хонь байсан. Нуруун дээр будагтай баримжаагаар харахад 80-аад хонь байх шиг байсан” гэх мэдүүлэг /хх- ийн 28 дугаар хуудас/,
• Хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 46 дугаар хуудас/,
• Шүүгдэгч П.Л-гийн 2019 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн шүүх хуралдаанд “...би малыг нь хулгайлсан. ...гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч байна. ...малыг нь буцаагаад өгсөн” гэх мэдүүлэг /2019 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн шүүх хуралдааны тэмдэглэлээс /хх-ийн 140 дүгээр хуудас/ болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч мэдүүлэхдээ “...үйлдсэн хэргээ хүлээн зөвшөөрч байна” гэж хариулж байсан болон бусад нотлох баримтуудаар нотлогдож байна.

Шүүгдэгч П.Л-гийн хувийн байдлыг тогтоосон дараах баримтуудыг шүүх шинжлэн судлав. Үүнд:

- Гэрч Х.П-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “Манай хүү 1995 оны 12 дугаар сарын 20-нд төрсөн. 9 дүгээр анги төгсөөд Дархан-Уул аймгийн МСҮТ-ийг цахилгаанчин мэргэжлээр төгсөөд Увс аймгийн Тэс сумын хилийн цэргийн ангид цэргийн алба хаасан. Цэргээс ирээд эцэг, эхийн гэрт одоо болтол мал маллаж байгаа. Хурдан моринд сонирхолтой, морь уядаг хүн байгаа юм. Одоогоор гэр бүл болж тусдаа гараагүй” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 25-26 дугаар хуудас/,

- Нэгдсэн эмнэлгийн шүүх эмнэлгийн комиссын 2018 оны 11 дүгээр сарын 27-ны өдрийн 34 дүгээр дүгнэлт:

1. П.Л- нь одоогийн сэтгэцийн байдлаар сэтгэцийн болон сэтгэл санааны ямар нэгэн эмгэг өөрчлөлтгүй гэж үзлээ.
2.  П.Л- нь гэмт хэрэг үйлдэх үедээ өөрийн үйлдлийг удирдаж хянах чадвартай байсан эсэхийг  одоо тогтоох боломжгүй, хавтас хэргээс болон тухайн үеийн эмнэлгийн баримт бичигтэй уншиж танилцсан болно.
3. П.Л- нь болсон хэргийн талаар өөрт шүүмжлэл султай эмх замбараагүй ярьж байгаа нь сэтгэл санааны цочирдлын байдалтай холбоотой байх магадлалтай.
4. П.Л- нь сэтгэцийн хувьд хэрэг хариуцах чадвартай, албадан эмчилгээ шаардлагагүй гэх дүгнэлт /хх-ийн 93 дугаар хуудас/,

- Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын Тосон 3 дугаар багийн Засаг даргын“тодорхойлолт /хх-ийн 108 дугаар хуудас/,

- Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын Тосон багийн тодорхойлолт /хх-ийн 107 дугаар хуудас/,

- Иргэний үнэмлэхний лавлагаа /хх-ийн 104 дүгээр хуудас/,

- Урьд нь ял шийтгүүлж байгаагүй болохыг тодорхойлсон эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудас /хх-ийн 105 дугаар хуудас/,

- Сэтгэцийн Эрүүл мэндийн төвийн 2019 оны 05 дугаар сарын 06-ны өдрийн 690 дугаартай: 1. П.Л- нь гэмт хэрэг үйлдэх үедээ өөрийн үйлдлийн бодит шинж чанар аюултай байдлыг удирдан ухамсарлаж, удирдан жолоодох чадвартай байсан байна. 2. П.Л- нь сэтгэл санааны цочирдлын байдлаас сэтгэцийн ямар нэгэн өвчтэй болсон гэх эмнэлгийн бичиг баримт, шинж тэмдэг үгүй байна. 3. П.Л- нь хэрэг хариуцах чадвартай байна. 4. П.Л-д эмнэлгийн чанартай албадлагын арга хэмжээ авах шаардлагагүй байна. 5. Шүүх сэтгэц эмгэг судлалын 34 дугаартай дүгнэлтийн 1, 4-р дүгнэлтүүд үндэслэлтэй байна. Харин 2,3-р дүгнэлт үндэслэл муутай байна” гэх дүгнэлт /хх-ийн 196-198 дугаар хуудас/ зэрэг баримт бичиг болно.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжилсэн дээрх нотлох баримтууд нь энэ хэрэгт хамааралтай, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмын дагуу цуглуулж бэхжүүлсэн, үгүйсгэх нотлох баримт хэрэгт байхгүйн дээр шүүгдэгч нар нь өөрсдийн гэм бурууг хүлээн зөвшөөрч, маргахгүй байгаагаар давхар нотлогдож байх тул энэ хэргийг хянан шийдвэрлэхэд хангалттай, үнэн зөв гэж шүүх үнэллээ.

Энэ хэрэгт Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотолбол зохих байдлуудыг хангалттай шалгаж тодруулсан, мөрдөн байцаалтын явцад оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хассан, хязгаарласан, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шаардлагыг зөрчсөн гэх ноцтой зөрчил тогтоогдоогүй, хуульд заасан нотолбол зохих нөхцөл байдлуудыг бүрэн гүйцэд тогтоосон гэж үзлээ.

 Мөрдөн шалгах ажиллагааны үед шүүгдэгчээс авсан гэрчийн мэдүүлгийг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 7.4 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан “яллагдагч өөрийн эсрэг мэдүүлэг өгөх, хэргийн байдлыг нотлох үүрэг хүлээхгүй” гэх үндэслэлээр шүүх үнэлээгүй болохыг дурдаж байна.

Гэмт хэрэг гарахад шүүгдэгчийн хууль зүйн мэдлэг дутмаг, мөн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх чиг үүрэг бүхий байгууллага холбогдох хууль журмыг сурталчлах, соён гэгээрүүлэх ажил хангалтгүй хийгдсэн зэрэг нөхцөл байдал нөлөөлсөн байна.

Шүүгдэгч П.Л- нь дээрх гэмт хэргийг ганцаараа үйлдсэн болох нь гэрч, хохирогч, шүүгдэгч нарын мэдүүлгээр нотлогдож байна.

Шүүгдэгч П.Л- нь шунахайн сэдэлтээр 2018 оны 04 дүгээр сарын 20-ны үед Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын нутаг дэвсгэр “Хорголын-Бэрхэт” гэх газраас иргэн Б.Б-ын 15 тооны хонийг хулгайлан 450.000 төгрөгийн хохирол учруулж, мал хулгайлах гэмт хэргийг, мөн 2018 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдөр шунахайн сэдэлтээр Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын 3 дугаар багийн нутаг дэвсгэрээс иргэн Б.Н-ийн 69 тооны бог малыг буюу олон тооны мал хулгайлан 4.290.000 төгрөгийн хохирол учруулж мал хулгайлах гэмт хэргийг тус тус үйлдсэн болох нь гэмт хэргийн талаархи гомдол, мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл /хх-ийн 5, 56 дугаар хуудас/, хохирогч Б.Н-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 10-13-р хуудас/, хохирогч Б.Б-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 61-62-р хуудас/, гэрч Н.Н-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 20 дугаар хуудас/, гэрч Т.Д-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 21-23 дугаар хуудас/, гэрч Г.М-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 33-35 дугаар хуудас/, гэрч Б.Н-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 63-66 дугаар хуудас/, гэрч П.М-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 28 дугаар хуудас/, хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 46 дугаар хуудас/, шүүгдэгч П.Л-гийн 2019 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн шүүх хуралдаанд өгсөн мэдүүлэг /2019 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн шүүх хуралдааны тэмдэглэлээс, /хх-ийн 140 дүгээр хуудас/ болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч мэдүүлэхдээ “...үйлдсэн хэргээ хүлээн зөвшөөрч байна” гэж хариулж байсан мэдүүлэг зэрэг шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болсон дээрх нотлох баримтуудаар тогтоогдож, шалтгаант холбоотой байна.

Шүүгдэгч нь Монгол Улсын Үндсэн хуулиар хамгаалагдсан бусдын өмчлөх эрхийг зөрчин хор уршигт зориуд хүргэж, мал хулгайлах гэмт хэргийг үйлдсэн нь дээрх гэмт хэргийг гэм буруугийн санаатай хэлбэртэй, шунахайн сэдэлтээр, ашиг хонжоо олох зорилгоор, төгссөн гэмт хэрэг үйлдсэн гэж үзэх бүрэн үндэслэлтэй юм.

Эрүүгийн хуулийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Бусдын олон тооны малыг хулгайлсан бол хоёр жилээс найман жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ” гэж заасан. Мал гэдэгт хонь, ямаа, адуу, үхэр, тэмээ хамаарна. Олон тооны мал гэдэгт 24 бог, 8 бодоос дээш малыг ойлгохоор тус тус хуульчилсан.

Хэрэгт авагдсан баримтуудыг үндэслэн прокурорын үйлдсэн яллах дүгнэлт нь үндэслэлтэй, хэргийн зүйлчлэл тохирсон байна гэж шүүх үзлээ.

Гэмт хэргийг илрүүлэх зорилгоор хийсэн гэрч, хохирогч, шүүгдэгч нарын мэдүүлэг зэрэг нь гэмт хэрэг гарсан нөхцөл байдлыг бүрэн дүүрэн тогтооход чухал ач холбогдолтой болсон байна.

Шүүгдэгч П.Л-гийн мэдүүлж байгаа “...би тухайн үед өөрийн гэсэн ухаангүй, мотоцикль унаж яваад шарил руу унаад түүнээс хойш өөрийн хийж байгаа үйлдлээ мэдэхгүй болсон” гэж мэдүүлж байх боловч бусдын малыг нууцаар хулгайлан, гэрч Т.Д-той ярьж тохиролцон хөлсөөр харуулж байгаагаас дүгнэвэл шүүгдэгч нь  хэрэг үйлдэх үедээ сэтгэхүйн хэвийн байдал алдагдаагүй, өөрийн үйл ажиллагааг удирдан жолоодох, өөртөө хяналт тавих чадвартай байсан, мөн амар хялбар аргаар мөнгө олох зорилготой, иргэдийн мал хулгайлах гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх талаарх мэдлэг дутмаг, мал сүргийн хариулга, маллагаа хангалтгүй, малаа удаан хугацаагаар бэлчээрт орхих зэрэг нөхцөл байдал дээрх гэмт хэргийг үйлдэх шалтгаан нөхцөл болсон гэж үзэхээр байна. 

            Шүүгдэгч П.Л- нь дээрх гэмт хэргүүдийг үйлдэх үедээ сэтгэхүйн хэвийн байдал алдагдсан, өөрийн үйл ажиллагааг удирдан жолоодох, өөртөө хяналт тавих чадваргүй байсан гэдэг нь нотлогдохгүй, Сэтгэцийн Эрүүл мэндийн төвийн 2019 оны 05 дугаар сарын 06-ны өдрийн 690 дугаартай дүгнэлт /хх-ийн 196-198 дугаар хуудас/-ээр энэ нь үгүйсгэгдэж байна.

Шүүгдэгч П.Л- нь шунахайн сэдэлтээр 2018 оны 04 дүгээр сарын 20-ны үед Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын нутаг дэвсгэр “Хорголын-Бэрхэт” гэх газраас иргэн Б.Б-ын 15 тооны хонийг хулгайлан 450.000 төгрөгийн хохирол учруулж, мал хулгайлах гэмт хэргийг, мөн 2018 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдөр шунахайн сэдэлтээр Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын 3 дугаар багийн нутаг дэвсгэрээс иргэн Б.Н-ийн 69 тооны бог малыг буюу олон тооны мал хулгайлан 4.290.000 төгрөгийн хохирол учруулж мал хулгайлах гэмт хэргийг тус тус үйлдсэн нь бусдын малыг нууц, далд аргаар, шунахайн сэдэлтээр, хүч хэрэглэхгүйгээр, хууль бусаар авч, бүр мөсөн үнэ төлбөргүй өөрийн өмчийн нэгэн адил захиран зарцуулах боломжийг бүрдүүлж авсан байна.

Шүүгдэгч П.Л-гийн үйлдсэн гэмт хэргийн улмаас шууд учирсан үр дагавар нь бусдын өмчлөх эрхийн халдашгүй байдалд нийт 4.740.000 төгрөгийн хохирол учирч,  84 тооны бог мал хулгайлагдсан гэж шүүх дүгнэлээ.

Шүүгдэгч П.Л- нь хохирогч Б.Н-ийн 69 тооны, хохирогч Б.Б-ын 15 тооны бог малыг буцаан өгч, хохирогч Б.Н-, Б.Б- нар нь шүүгдэгчтэй сайн дураараа эвлэрсэн тухай 2018 оны 12 дугаар сарын 06-ны өдөр байгуулсан эвлэрлийн гэрээ /хх-ийн 165 дугаар хуудас/ байгуулсан байх тул шүүгдэгчийг бусдад төлөх төлбөргүй гэж үзэв.

Хавтаст хэрэгт баримтжуулсан шүүгдэгчээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй байна.

2. Шүүгдэгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх тухай:

Шүүх хуралдаанаар шинжлэн судлагдаж, шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгосон баримтуудыг үндэслэн шүүгдэгч П.Л-д эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ Эрүүгийн хуульд заасан шударга ёсны зарчмыг баримтлан, цээрлүүлэх, дахин гэмт хэрэг үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Эрүүгийн хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Энэ хуульд заасан гэмт хэрэг үйлдсэн нь шүүхээр тогтоогдсон гэм буруутай хүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, Эрүүгийн хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Шүүх гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд энэ хуулийн ерөнхий ангид заасан үндэслэл, журмын дагуу тусгай ангид заасан төрөл, хэмжээний дотор эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхэд гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учирсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, гэмт хэрэг үйлдсэн хүний хувийн байдал, эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг тал бүрээс нь харгалзан үзнэ”, 6.3 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг “Гэмт хэрэг үйлдсэн хэрэг хариуцах чадвартай хүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ” гэж заасныг тус тус баримтлан шүүгдэгчид гэмт хэргийг санаатай гүйцэтгэсэн, анх удаа гэмт хэрэг үйлдсэн, хувийн байдал, үйлдсэн гэмт хэрэгтээ хандах хандлага, гэмт хэрэг үйлдэхэд нөлөөлсөн шалтгаан, нөхцөл зэргийг тус тус харгалзан “бусдын олон тооны малыг хулгайлсан” үйлдэлд нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Шүүгдэгчийн хувийн байдалд шүүхийн хэлэлцүүлэгт дурдсан нотлох баримтаар тогтоогдсон нөхцөл байдал, хохирол төлбөргүй байдал, гэмт хэрэг үйлдсэнээ хүлээн зөвшөөрсөн, гэм буруугийн талаар маргахгүй байгаа байдал, хохирогчоос уучлалт гуйж эвлэрсэн, үйлдсэн гэмт хэрэг, хохирол, хор уршигт хандаж буй хандлага, шүүх хуралдаанд мэдүүлэг өгөхдөө гэмшиж байгаа, шүүгдэгчийн эрүүл мэндийн байдал зэргийг харгалзан үзсэн болно.

Шүүгдэгч П.Л- нь урьд нь гэмт хэрэг үйлдэж байгаагүй болох ял шийтгэлийн лавлагаагаар тогтоогдож байна.

Шүүгдэгчийн хувьд эрүүгийн хариуцлагыг хүндрүүлэх нөхцөл байдалгүй, харин гэмт хэрэг үйлдсэний дараа учруулсан хохирлоо нөхөн төлсөн, хохирогчийн хайхрамжгүй байдлаас болж дээрх гэмт хэргийг үйлдсэнийг эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх нөхцөл байдалд тооцлоо.

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйл “Гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүнд оногдуулах хорих ялыг хөнгөрүүлэх, хорих ялаас чөлөөлөх, албадлагын арга хэмжээ хэрэглэх”, 1 дэх хэсэг “Гэмт хэрэг үйлдсэн нь нотлогдсон, гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүний гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учруулсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, хувийн байдлыг харгалзан шүүх дараах байдлаар хорих ялыг хөнгөрүүлж, ялаас чөлөөлж, албадлагын арга хэмжээ хэрэглэж болно”, 1 дэх хэсгийн 1.3 “энэ хуулийн тусгай ангид хорих ялын доод хэмжээг хоёр жилээс дээш, дээд хэмжээг найман жил хүртэл хугацаагаар тогтоосон гэмт хэрэг үйлдсэн хүн тухайн гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирлоо нөхөн төлсөн бол тухайн зүйл, хэсэг, заалтад заасан ялын дээд хэмжээний хоёрны нэгээс хэтрүүлэхгүйгээр, ялын доод хэмжээний хоёрны нэгээс багагүй ял оногдуулах” гэснийг баримтлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан ялын доод хэмжээ болох 2 жилээс доогуур ял буюу  1 жил 3 сарын хугацаагаар хорих ял оногдуулахаар шийдвэрлэв.

Ингэхдээ шүүгдэгчийн хувьд 2 удаагийн үйлдлээр, мал хулгайлах гэмт хэргийг үйлдэхдээ 84 тооны малыг хулгайлсан зэрэг бусдад учруулсан хохирлыг харгалзан үзсэн болно.

Шүүх шүүгдэгч П.Л-д ял оногдуулахдаа шүүгдэгчийн өмгөөлөгчөөс  “шүүгдэгчид Эрүүгийн хуулийн 6.7 дугаар зүйлийн 1.3-т зааснаар хорих ялын доод хэмжээний хоёрны нэгээс багагүй ял оногдуулж өгнө үү” гэх санал, улсын яллагчаас шүүгдэгчид “2 жилийн хугацаагаар хорих ялыг нээлттэй дэглэм бүхий хорих ангид эдлүүлэх саналтай байна”, дараах саналдаа “өмгөөлөгчийн саналд татгалзах зүйлгүй” гэснийг тус тус харгалзан үзлээ.

Шүүгдэгч П.Л- нь 2019 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрөөс 2019 оны 03 дугаар сарын 13-ны өдрийг хүртэл нийт 58 хоног, 2019 оны 07 дугаар сарын 03-наас 04-ний өдрийг хүртэл 1 хоног цагдан хоригдсон байх ба Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.10 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Шүүх баривчлагдсан, цагдан хоригдсон хугацааг ялтны эдлэх ялд оруулан тооцно”, 2 дахь хэсэгт “Баривчлагдсан, цагдан хоригдсон нэг хоногийг хорих ялын нэг хоногоор тооцож эдлэх ялаас хасна” гэж зааснаар шүүгдэгч П.Л-гийн цагдан хоригдсон 59 хоногийг хорих ялын 59 хоногоор тооцож, эдлэх ялд нь оруулан тооцох нь зүйтэй.

Шүүгдэгч нь бусдад төлөх төлбөргүй, битүүмжлэгдсэн эд хөрөнгөгүй, шүүгдэгчээс гаргуулах эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдах нь зүйтэй байна.

Шүүх хуралдааны явцад хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан шүүгдэгчийн амбулаториор эмчлүүлэгсдийн картыг түүнд буцаан олгох нь зүйтэй байна. Учир нь шүүгдэгч ял эдлэх хугцаандаа болон цаашид өвчний учир эмчилгээ хийлгэх бол ач холбогдолтой.

Монгол улсын Шүүхийн тухай хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.3.1 дэх хэсэг, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.1, 36.2, 36.6, 36.7, 36.8, 36.10 дугаар зүйлүүдэд заасныг тус тус удирдлага болгон 

ТОГТООХ нь:

1. Шүүгдэгч П.Л-г “Бусдын олон тооны малыг хулгайлах” гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.

            2. Шүүгдэгч П.Л-г Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 2.2 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэг, 6.7 дугаар зүйлийн 1.3 дахь хэсэгт заасныг тус тус журамлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 1 /нэг/ жил 03 /гурав/ сарын хугацаагаар хорих ялаар шийтгэсүгэй.

3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.6 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч П.Л-д оногдуулсан 1 /нэг/ жил 03 /гурав/ сарын хугацаагаар хорих ялыг нээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлсүгэй.

4. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.10 дугаар зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч П.Л-гийн цагдан хоригдсон 59 /тавин ес/ хоногийг хорих ялын 59 /тавин ес/ хоногоор тооцож, түүний эдлэх ялд нь оруулан тооцсугай.

5. Энэ хэрэгт битүүмжлэгдсэн эд хөрөнгөгүй, шүүгдэгч П.Л- нь хохирогч нарт төлөх төлбөргүй, түүнээс гаргуулах эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдсугай.

6. Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч П.Л-д урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг өөрчилж, цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авсугай.

7. Шүүгдэгчийн цаашид цагдан хоригдсон хугацааг ял эдэлсэн хугацаанд оруулан тооцож, хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан шүүгдэгч П.Л-гийн амбулаториор эмчлүүлэгсдийн картыг буцаан олгосугай.

8. Шийтгэх тогтоол нь уншин сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд шүүгдэгч, хохирогч, тэдгээрийн өмгөөлөгч нар эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Хөвсгөл аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдсугай.

 

 

 

                           ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                    Д.АЗЖАРГАЛ