“Б-И” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй захиргааны хэргийн тухай

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Д.Батбаатар даргалж, шүүгч Ц.Сайхантуяа, С.Мөнхжаргал нарын бүрэлдэхүүнтэй, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Д.Батбилэг, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Л.С, өмгөөлөгч С.С, хариуцагч Р.Б, итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Д нарыг оролцуулан, Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020 оны 01 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 19 дүгээр шийдвэртэй, “Б-И” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэс, тус хэлтсийн улсын байцаагч Р.Б-д тус тус холбогдох захиргааны хэргийг нэхэмжлэгчийн давж заалдах гомдлоор шүүгч С.Мөнхжаргалын илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020 оны 01 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 19 дүгээр шийдвэрийн 1 дэх заалтаар: Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 15 дугаар зүйлийн 15.1.7-д заасныг үндэслэн “Б-И” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэс, тус хэлтсийн улсын байцаагч Р.Б-д тус тус  холбогдуулан гаргасан “Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч нарын 2016 оны 7 дугаар сарын 08-ны өдрийн 250022951 дүгээр актын холбогдох хэсгийг хүчингүй болгуулах” нэхэмжлэлийг бүхэлд хэрэгсэхгүй болгож,

2 дахь заалтаар: Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.3, 10 дугаар зүйлийн 10.1-д заасныг үндэслэн Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч нарын 2016 оны 7 дугаар сарын 08-ны өдрийн 250022951 дүгээр актаар тогтоогдсон 571.564.170.7 төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан нийт 96.408.464 төгрөгийн төлбөрөөс 19.458.725 төгрөгийн торгууль, 12.087.321 төгрөгийн алданги, нийт 31.546.046.9 төгрөгийн төлбөрийг өршөөлд хамруулж тус тус шийдвэрлэжээ.

          Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч С.С давж заалдах гомдолдоо: “ ... Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт “... нэхэмжлэгчийг багш, ажилчдын хүүхдийг 100 хувь хөнгөлөлттэйгээр сургасан нь тухайн багш, ажилчдын хувьд Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартын 18-д заасан “... хөрөнгө өсөх буюу өр төлбөр буурах хэлбэрээр эзэмшигчдийн өмчийг нэмэгдүүлэхэд хүргэсэн тайлант үеийн эдийн засгийн өгөөж” мөн бөгөөд багш, ажилчдын хувьд хүүхдээ хөнгөлөлттэй сургасан тухайн нөхцөл байдал нь Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.7-д заагдсан шууд бус орлого болно” гэж дүгнэсэн хэсгийг дараах байдлаар эс зөвшөөрч байна.

          Учир нь нэхэмжлэгч нь багш, ажиллагсдын нэг хүүхдийг үнэ төлбөргүй сургах, суралцагчийн ар гэр, сурлага хүмүүжил зэргийг харгалзан үзэж, эцэг эхийн нийгмийн асуудалд дэмжлэг туслалцаа үзүүлэх зорилгоор сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлт үзүүлэх, хагас, бүтэн өнчин суралцагч, нэг гэр бүлийн 2 дахь, 3 дахь, 4 дэх хүүхдүүд суралцвал төлбөрийн хөнгөлөлт үзүүлэх, олимпиад уралдаан, тэмцээнд амжилт гаргасан суралцагчдад төлбөрийн хөнгөлөлт үзүүлдэг билээ. Үүнтэй холбоотойгоор багш ажилчдын нэг хүүхдийн сургалтын төлбөрийг 100 хувь хөнгөлсөн нь дээрх байдлаар сургуулийн менежментийн бодлого бөгөөд багш ажилчдаа өөртөө татах, тогтвортой ажиллуулах, сургалтын үйл ажиллагааг хэвийн явуулахтай шууд холбоотой юм.

          Гэтэл энэхүү үйл ажиллагаа нь Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.7-д заасан “зөрчил” гэж үзэн акт тогтоосон нь ойлгомжгүй байгаа билээ.

          Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1-д “Цалин, хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, урамшуулал дээр ажил олгогчоос нэмж олгож байгаа тухайн ажилтнаас албан үүргээ гүйцэтгэхэд шууд холбогдолгүй дараахь бараа, бараа үйлчилгээний орлогыг албан татвар ногдох шууд бус орлогод хамруулна”, 15.1.7-д “ 15.1.1-15.1.6-д заасантай адилтгах бусад орлого” гэж тус тус зааснаас харахад цалин хөлс дээр нэмж олгож байгаа орлогыг шууд бус орлого гэж үзэхээр байгаа бөгөөд энэ нь бодитоор  тухайн этгээдэд бий болж байгаа үнэлэгдэж болох хөрөнгийн тухай ойлголт байна. Гэтэл энэхүү ойлголтод багш ажилчдын хүүхдийг хөнгөлөлттэй сургаж байгаатай адилтган үзэж түүнийг нэмж олгож байгаа орлого гэж тодорхойлсон нь ойлгомжгүй төдийгүй “буруу” гэж үзэх үндэслэлтэй байна.

          Түүнчлэн дээрх хуулийн зохицуулалтад “... албан үүргээ гүйцэтгэхэд шууд холбогдолгүй” гэж тодорхойлсон байхад шүүх үүнийг анхаарч үзэлгүй орхигдуулсан байна. Нэхэмжлэгч сургуулийн багш ажилчид тухайн сургуульд ажилладаг болохоор л хүүхдийнх нь сургалтын төлбөрийг хөнгөлж байгаа билээ. Үүнээс харахад тэдний ажил үүрэгтэй шууд холбоотой байх бөгөөд хэрэв тухайн сургуульд ажилладаггүй байсан бол хүүхдийн сургалтын төлdөрийн хөнгөлөлтийн асуудал огт яригдахгүй байх байсан.

          Үүнээс гадна маргаан бүхий актын эрх зүйн үндэслэл, тооцоолол зэрэгтэй холбогдуулан шинжээч томилуулах хүсэлт гаргасан боловч, давж заалдах шатны шүүхээс уг хүсэлтийг хангаагүй. Энэ нь хэргийг тал бүрээс нь бодитойгоор шийдвэрлэх боломжгүй, мэтгэлцэх зарчим хангагдаагүй гэж үзэхэд хүргэж байна. Өөрөөр хэлбэл, шүүх нотлох баримт бүрдүүлэхдээ зөвхөн нэг талын буюу мэргэжлийн байгууллагын гаргасан мэргэшсэн этгээдийн тайлбар дүгнэлтийг үндэслэн шийдвэр гаргасан нь хэтэрхий нэг талыг барьж хэргийг шийдвэрлэсэн гэж үндэслэлтэй байна.

          Иймд анхан шатны шүүхийн 2020 оны 01 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 19 дүгээр шийдвэрийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийг бүхэлд нь  хангаж өгнө үү” гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

          Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.3-д заасны дагуу давж заалдах гомдлын хүрээнд хэргийг хянахад анхан шатны шүүх нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь үндэслэлтэй боловч урьдчилан шийдвэрлэх эрх бүхий этгээдийн шийдвэрлэсэн асуудлыг давхардуулан шийдвэрлэхдээ нэхэмжлэлийн хүрээнээс хэтрүүлсэн байх тул зөвтгөсөн өөрчлөлт оруулж, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхилоо.

          Нэхэмжлэгчийн хүчингүй болгуулахыг хүссэн татварын улсын байцаагчийн актын 1 дэх хэсгээр “Б-И-” ХХК нь өөрийн “Хобби” бүрэн дунд сургуулийн багш, ажилчдын хүүхдийг 2013-2015 онд нийт 528,000,000.0 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэхгүйгээр үнэ төлбөргүй сургасны шууд бус орлогод хувь хүний орлогын албан татвар суутган авч, төсөвт төлөөгүй зөрчил гаргасан гэж үзэж, 52,800,000.0 төгрөгийн нөхөн татвар, 15,840,000.0 төгрөгийн торгууль, 8,123,235.0 төгрөгийн алданги, нийт 76,763,235.0 төгрөгийн төлбөр ногдуулсныг хууль зүйн үндэслэлтэй гэж үзэж, нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь үндэслэлтэй байна.

          Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч давж заалдах гомдолдоо “... багш ажилчдын хүүхдийг төлбөрөөс 100 хувь хөнгөлөх нь менежментийн бодлого бөгөөд багш ажилчдаа өөртөө татах, тогтвортой ажиллуулах, сургалтын үйл ажиллагааг хэвийн явуулахтай шууд холбоотой. Гэтэл Хувь хүний орлогын албан татварын хуульд шууд бус орлогыг “албан үүргээ гүйцэтгэхэд шууд холбогдолгүй” гэж тодорхойлсныг шүүх анхаараагүй ...” гэжээ.

          Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн /2006 оны/ 15 дугаар зүйлийн 15.1-д “Цалин, хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, урамшуулал дээр ажил олгогчоос нэмж олгож байгаа тухайн ажилтнаас албан үүргээ гүйцэтгэхэд шууд холбогдолгүй дараах бараа, үйлчилгээний орлогыг албан татвар ногдох шууд бус орлогод хамруулна: ... 15.1.7.энэ хуулийн 15.1.1–15.1.6-д заасантай адилтгах бусад орлого” гэж заасан.

          Тус компани нь тухайн багш, ажилчдад ажил үүргээ гүйцэтгэсэнтэй нь шууд холбогдолтой цалин хөлс олгодог, харин түүн дээр нэмж, хүүхдүүдийнх нь сургалтын төлбөрийг 100 хувь хөнгөлж байгаа нь дээрх хуульд заасан албан үүрэг гүйцэтгэсэнтэй холбогдолгүй олгож байгаа шууд бус орлогод хамаарна. Учир нь хэрэв уг сургалтын төлбөрийн хөнгөлөлт үзүүлээгүй бол тухайн төлбөрийг багш, ажилчид өөрсдийн орлогоос төлөх байсан, харин хөнгөлөлт үзүүлснээр тухайн төлөх байсан төлбөрийг хэмнэж, тэр хэмжээгээр буурах байсан орлого нь буурахгүй тул “шууд бус орлого” гэж үзнэ.

          Мөн гомдолд хуулийн 15.1.1-15.1.6-д заасан орлогын алинтай нь адилтгасан нь ойлгомжгүй ...” гэх боловч аль ч заалтын агуулгатай адилтгах боломжтой юм. Тухайлбал, хуулийн 15.1.1-д “үнэ төлбөргүй, эсхүл хөнгөлөлттэй үнээр тээврийн хэрэгслээр үйлчилсэн, түүнчлэн бэлнээр олгосон унааны мөнгө”-ийг шууд бус орлогод хамааруулахаар заасан. Аливаа хүн ажилдаа ирж, очихын тулд унаагаар явахдаа өөрсдийн орлогоос төлж явна, харин тухайн байгууллага нь тээврийн хэрэгслээр үнэ төлбөргүй үйлчилбэл тэр хэмжээний орлогоо хэмнэх тул “шууд бус орлого” –д хамааруулдагтай маргааны тохиолдол адил юм.

          Түүнчлэн нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч “... хэрэв өөр сургуульд хүүхдийг нь сургах төлбөрийг олгосон бол “шууд бус орлого” байж болно, харин манай сургууль өөрийнхөө сургуулийн сургалтын төлбөрийг хөнгөлсөн нь хамаарахгүй” гэх боловч хувь хүний хүүхдийнх нь сургалтын төлбөр 100 хувь хөнгөлөгдөх нь тухайн хувь хүний орлогыг хэмнэж, шууд бус орлого олж байгаад нь ногдуулж байгаа хувь хүний орлогын албан татвар бөгөөд аж ахуй нэгжийн орлогын албан татвар биш тул хувь хүн аль сургуульд хүүхдээ сургах сургалтын төлбөрөөс чөлөөлөгдөж байгаа нь хамааралгүй.

          Татварын улсын байцаагчийн акт нь нэхэмжлэгч компанийг Хувь хүний орлогын албан татварын тухай /2006 оны/ хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1.1-д заасны дагуу багш, ажилчиддаа олгосон дээрх шууд бус орлогоос хувь хүний орлогын албан татварыг суутган авч төсөвт төлөөгүй, уг хуулийг зөрчсөн зөрчил гаргасан гэж үзэж нөхөн татвар, торгууль, алданги ногдуулсан нь Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1, 74.3-д заасанд нийцсэн бөгөөд харин нэхэмжлэгч нь тухайн шууд бус орлого олсон татвар төлөгч хувь хүнээр холбогдох нөхөн татварыг гаргуулахад энэхүү шийдвэр саад болохгүй.

          Иймд нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгосон анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгуулах талаарх нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн гомдлыг хангах үндэслэлгүй.

          Харин Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөл урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад нэхэмжлэгчид ногдуулсан холбогдох торгууль, алдангиас өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн дагуу чөлөөлсөн байхад анхан шатны шүүх давхардуулан чөлөөлсөн, ингэхдээ нэхэмжлэгчийн маргаагүй татварын улсын байцаагчийн актаар тогтоосон зөрчилд ногдуулсан хариуцлагыг давхар өршөөсөн нь нэхэмжлэлийн хүрээнээс хэтэрсэн байх тул шийдвэрийн 2 дахь заалтыг хассан өөрчлөлт оруулах нь зүйтэй гэж үзэв.