МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Хөвсгөл аймаг дахь Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Д.Азжаргал даргалж,

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга П.Ундрах,

Улсын яллагчаар, хяналтын прокурор П.Итгэл,

Шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн хуралдаанаар Хөвсгөл аймгийн Прокурорын газрын хяналтын прокуророос Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Т.С-, Б.З- нарт холбогдох эрүүгийн 1838005010281 дугаартай хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүгдэгч нарын биеийн байцаалт:

Монгол Улсын иргэн, Т.С.

Монгол Улсын иргэн, Б.З.

Шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нар нь бүлэглэн 2019 оны 07 дугаар сарын 20-ны өдөр Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Зуваадаа” гэх газраас хохирогч Ц.Г-ын 32 тооны адууг хулгайлж 20.050.000 /хорин сая тавин мянга/ төгрөгийн хохирол учруулж бусдын олон тооны малыг хулгайлсан гэмт хэргийг үйлдсэнд холбогджээ. /яллах дүгнэлтэд бичигдсэнээр/

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Шүүгдэгч нарын гэм буруугийн талаар: 

Шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нар нь урьдчилан тохиролцож, бүлэглэн, шунахайн сэдэлтээр, амар хялбар аргаар малтай болох зорилгоор, 2019 оны 07 дугаар сарын 20-ны өдөр Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Зуваадаа” гэх газраас хохирогч Ц.Г-ын 32 тооны адууг хулгайлж 20.050.000 төгрөгийн хохирол учруулж бусдын олон тооны малыг хулгайлах гэмт хэргийг үйлдсэн байна.

Шүүгдэгч нарын гэмт хэрэг үйлдсэн гэмт буруутай болох нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтууд болох:

• Гэмт хэргийн талаархи гомдол, мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл /хх-ийн 3 дугаар хуудас/,
• Хохирогч Ц.Г-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Би 2019 оны 07 дугаар сарын 19-ний өдөр Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын 4-р багийн нутаг Зуваадаа гэх газар манай адуу байсан юм. Тэгээд өчигдөр буюу 2019 оны 07-р сарын 21-ний өдөр манай хүүхдүүд Цагаан-Уул сумын фейсбүүк зар мэдээнээс орж харсан байсан. Тэгээд Бүрэнтогтох сумын хэсгийн төлөөлөгчийн дугаарыг олоод асуухад манай адууны зүс, им тамга нь таарч байсан. Тэгээд 2019 оны 07-р сарын 22-ны өдөр Бүрэнтогтох сумын Эрчим багийн нутагт манай адууг харж байсан айл М-ынд адуугаа очиж харахад манай адуу зүсээрээ яг мөн байна лээ. ...Манайх 36 тооны адуу Цагаан-Уул сумын 4-р багийн нутгаар бэлчээрлэдэг адуунууд алга болохдоо Цагаан-Уул сумын 4-р багийн нутаг Зуваадаа гэх газарт байсан. 36 тооны адуунаас 4 ширхэг манай нөгөө адуунд нийлсэн байсан. Бүрэнтогтох сумын цагдаад баригдахад 33 тооны адуу болсон байсан. 32  тооны адуу нь манайх 1 хонгор зүсмийн морь манай адуунд нийлсэн байна. Тэр хонгор морь нь манай адуу биш юм. ...зах зээлийн ханшаар бодоход хорин сая зургаан зуун мянган төгрөгөөр үнэлэхээр болж байна” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 11-14 дүгээр хуудас/,
• Гэрч Б.Б-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Би Цагаан-Уул сумын 4-р багийн иргэн Ц.Г- гэж айлын хаяанд мал маллаж ажилд нь туслаж өгдөг юм. Тэгээд намайг Цагаан-Уулд оччихсон байхад 2019 оны 07-р сарын 21-ний өдөр 16 цагийн үед Чандмань-Өндөр сумын дүү Т- над руу утсаар залгаад дүү нь баларлаа Ц.Г- ахын адуу л юм шиг Цагаан-Уул сумаас адуу хулгайлаад манай найз баригдчихлаа гэж хэлсэн. Над руу ингэж ярихад миний хажууд Г.Э- байсан. Г.Э-д бид хоёрын яриа тод сонсогдож байсан. Тэгээд над руу ингэж ярихаар нь би тэр адуугаа тэгээд хаана орхисон юм бэ? Тэр адуугаа олоод байж бай би эндээс яваад очъё гэж ярьсан. ...Тэгээд би Бүрэнтогтох сумын Гурван Цахир гэдэг газар наадмаар морь гардаг газар очиж Т- буюу Б.З-тай уулзсан. Б.З-тай уулзаад адуугаа яг хаана орхисон юм тэр газар чинь очъё гээд адуу орхисон газар нь цуг очиход адуу нь байхгүй байсан. Тэгээд цагдаад үнэнээ хэлсэн нь дээр юм биш үү гэж хэлсэн чинь Т- би цагдаа дээр очиж чадахгүй зугтаана би цагдаа дээр очиж байснаас үхсэн нь дээр гэж хэлж байсан. Тэгээс Б.З- надаас бензиний 10.000 төгрөг аваад Рашаант сум юм уу Хатгал хоёрын аль нэг рүү явна гээд шөнө 00 цаг 30 минутын үед улаан өнгийн Даюун мотоцикльтойгоо Мөрөн тал руу яваад өгсөн. Би тэр газар нь дүү Болдсайхантай хоносон” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 16 дугаар хуудас/,
• Гэрч Т.Ж-гийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “…Би 2019 оны 07 сарын 20-ны өглөө 07:45 цагийн үед Хөвсгөл аймгийн Бүрэнтогтох сумын төвд явж байтал дугуй засварын газрын ойролцоо Даюун маркын улсын дугааргүй улаан хүрэн өнгийн мотоцикльтой, хорь орчим насны залуу явж байхтай тааралдсан. ...би Цагаан-Уул сумаас адуу тууж яваа, манай найз тэр адууг одоо Бүрэнтогтох сум өнгөрөөгөөд тууж яваа, Рашаант сум руу аваачих гэж байгаа” гэж хэлсэн. Тэгээд би найз чинь хаана явна гээд өөрийнх нь утсаар залгуулж найзтай нь “чи хаана явна, би яваад очьё байж байгаарай” гэж яриулсан. Тэгээд найзыгаа зааж өг гээд дагуулаад явж байтал замдаа улаан хүрэн өнгийн мотоцикльтой хүн байсныг заагаад “Б.З- тэр байна, би очихгүй эндээ хүлээж байя, та өөрөө очоод бариад авчих” гэж өөр хүн зааж явуулаад өөрөө тэр хооронд зугтаачихсан. Би араас нь хөөсөн чинь адуу тууж явсан найзыгаа аваад явчихсан байсан бөгөөд Т.С-ын найзыгаа аваад зугтаасан газарт очиход хур дэлтэй, хар зүсмийн азарган үрээтэй, 4 ширхэг унатай бараан зүсмийн голдуу нийт 33 тооны адуу байсныг Бүрэнтогтох сумын 6-р багийн иргэн М-д хүлээлгэн өгч, эзнийг нь олж тогтоох хүртэл хариулж хамгаалж байх үүрэг өгсөн. Тэгээд би сумын хэсгийн төлөөлөгчид энэ талаар мэдэгдэж, бусад сумдын цагдаа нартай холбогдон ажиллаж тэр хоёр хүнийг байгаа газрыг нь олж тогтоосон. Дараа нь тэр адууны эзнийг нь олж тогтооход Цагаан-Уул сумын иргэн Ц.Г- гэдэг хүний адуу байсан. Тэр хоёр залуу айлын адуу бэлчээрээс нь тууж явсан юм байна лээ” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 21-22 дугаар хуудас/,
• Хохирогч Ц.Г-ын хулгайд алдагдсан гэх 32 тооны адууг 20.050.000 төгрөгөөр үнэлсэн хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 46 дугаар хуудас/,
• Шүүгдэгч Б.З-н эзэмшлийн гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан гэх “Даюун” маркын мотоциклийг 600.000 төгрөгөөр үнэлсэн хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 31 дүгээр хуудас/,
• Шүүгдэгч Б.З-н мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Эзэнд нь мэдэгдээгүй, бэлчээр дээрээс нь шууд туугаад явчихсан юм. Тэр адууг Т.С- бид хоёр Рашаант суманд аваачиж маллаад хэдэн адуутай л больё гэж бодсон. ...Тухайн үед адуу туухдаа унаж явсан мотоцикль улаан хүрэн өнгийн, улсын дугаар номер үгүй, миний эзэмшлийн мотоцикль байсан юм. Би тэр мотоциклийг энэ зун баярын үеэр хүнээс худалдаж авсан юм. Мөнгө төгрөгийг нь дараа нь өгөхөөр тохиролцсон байсан юм. Тэр мотоцикль одоо Их-Уул сумын төвд цагдаагийн хэсэг дээр байгаа. ...Би тоолоод 24 тооны том, 4 тооны унага нийлээд 28 адуу байна гэж тоолсон. Тэр хонгор морь бол Бүрэнтогтох сумын урд талаар адуу тууж явахад уулын бэлээс нэг хонгор морь гарч ирээд нийлчихсэн юм. Тэр хонгор морийг салгаж хөөх гэсэн чинь зугтаагаад адуу руу гүйгээд байхаар нь хаячихаад явсан чинь тэр нэг морь адуу дагаад хойно яваад байсан. ...Т.С- бид хоёр Бүрэнхаан багийн төвийн ойролцоо эзэнгүй адууны хашаан дээр адуугаа хашиж морь барьж авах гээд байж байтал хоёр танихгүй залуу мотоцикльтой ирээд “хаанаас хаа хүрч явна” гэхээр нь би багийн төвөөс адуугаа авчихаад Цагаан-Уул сум руу явж байна гэж хэлсэн. Тэгээд тэр хоёр залуу тэнд хэсэг байж байснаа явчихсан. Тэр хоёр залууг хэн гэдэг ямар хүмүүс болохыг нь мэдэхгүй байна. Өмнө зүс харж байгаагүй танихгүй хүмүүс байсан. ...Т.С- бид хоёр Рашаантад уулзаад адуутай больё гэж ярилцаад тэндээс гарахдаа Т.С-ын гэрээс нь эмээл хазаар аргамжаа зэргийг ачиж аваад явсан. Тэр эмээл хазаар нь Т.С-ынд байгаа, аргамжааг нь Бүрэнтогтох сумын цагдаад өгсөн. ...Би уг хэргийг өөрийн найз Т.С-тай хамтран үйлдсэн, гэмт хэрэг үйлдэхийг ятгасан зөвлөсөн хүн байхгүй, бид хоёр юм ярьж сууж байгаад айлын адуу тууж ирж маллаад адуутай больё л гэж ярилцаад тохиролцсон. ...Би Бүрэнтогтох сум өнгөрөөд адуу туугаад Мөрөн рүү явж байтал Т.С- араас мотоцикльтой ирээд “явья наад адуугаа хая, цагдаад баригдчихлаа” гэхээр нь бид хоёр адуугаа хаяад Мөрөн сум руу явсан. Би унаж явсан хонгор морио адуунд нь буцаагаад тавьчихсан. Миний унаж явсан морь тэр адуунд байсан морь, замаас нийлсэн хонгор морийг бол барьж авч унаагүй. Тэгээд бид хоёр Мөрөн сум орж ирээд шууд Рашаант руу явсан. Бид хоёр 2019 оны 07 сарын хэдний өдөр гэдгийг нь санахгүй байна Сүхээгийнд очоод, би тэндээсээ гэр рүүгээ явсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 67-68 дугаар хуудас/,
• Шүүгдэгч Т.С-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Би өөрийн найз Б.З-тай ярилцаж байгаад адуутай больё гэж бодоод Цагаан-Уул сумаас адуу туухаар болсон. Тэгээд тэр адуугаа Рашаант суманд аваачиж маллах гэж байсан юм. Тэгээд бид хоёр манайхаас эмээл хазаар, аргамжаа авч мотоциклийнхоо араар ачаад Б.З-гийн мотоциклиор Цагаан-Уул сум орж тэндээс бэлчээрт байсан айлын 20 гаруй тооны адууг тууж яваад Бүрэнтогтох суманд цагдаатай таарсан. Тэгээд намайг найзыгаа олж ир гэхээр нь цагдаатай “танд ямар хамаатай юм” гэж маргалдсан. Тэгээд намайг цагдаагийн хэсэг дээрээ аваачаад хаанаас хаа хүрч яваа талаар асуугаад шалгаагаад байхаар нь Цагаан-Уул сумаас айлын адуу тууж яваа гэдгээ хэлээд баригдчихсан юм. Тэгээд тэр цагдаа найз чинь хаана байна гээд надаар заалгах гээд дагуулаад явж байхад нь айсандаа зугтаагаад Б.З- дээр очоод наад адуугаа хая баригдчихлаа гэж хэлээд бид хоёр тууж явсан адуугаа Бүрэнтогтох сумын зүүн талд Мөрөн орох замд хаяад, унаж явсан морио адуунд нь тавьчихаад мотоциклиороо Рашаант суманд очиж гэртээ харьсан. Б.З- намайг хүргэж өгчихөөд Чандмань-Өндөрт байдаг гэртээ очино гээд явсан. ...Би адуу тууж яваад Бүрэнтогтох сумын цаана Б.З-гийн мотоциклийг авч үлдээд түрүүлээд адуугаа туугаад явж бай гэж хэлчихээд хээр үлдэж хэвтэж байгаад унтчихсан байсан. Б.З- намайг цагдаатай таараад зугтааж очих хүртэл Бүрэнтогтох өнгөртөл адуугаа мориор туусан. Тэр хонгор морь нь ямар учиртай морь болохыг би мэдэхгүй, Б.З- бид хоёрын барьж унасан хонгор морь нь дэлтэй хонгор морь байсан. ...Би уг хэргийг өөрийн найз Б.З-тай хамтран үйлдсэн, гэмт хэрэг үйлдэхийг ятгасан зөвлөсөн хүн байхгүй, бид хоёр юм ярьж сууж байгаад айлын адуу тууж ирж маллаад адуутай больё л гэж ярилцсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 73 дугаар хуудас/ болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч нар мэдүүлэхдээ “...үйлдсэн хэргээ хүлээн зөвшөөрч байна” гэж хариулж байсан болон бусад нотлох баримтуудаар нотлогдож байна.

Шүүгдэгч Б.З-н хувийн байдлыг тогтоосон дараах баримтуудыг шүүх шинжлэн судлав. Үүнд:

- Иргэний үнэмлэхний лавлагааны хуулбар /хх-ийн 79 дүгээр хуудас/,

- Төрсний бүртгэлийн лавлагаа /хх-ийн 80 дугаар хуудас/,

- Байнга оршин суугаа хаягийн тодорхойлолт /хх-ийн 81 дүгээр хуудас/,

- Урьд нь ял шийтгүүлж байгаагүй болохыг тодорхойлсон эрүүгийн хариуцлага

хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудас /хх-ийн 91 дүгээр хуудас/,

Шүүгдэгч Т.С-ын хувийн байдлыг тогтоосон дараах баримтуудыг шүүх шинжлэн судлав. Үүнд:

• Иргэний үнэмлэхний лавлагаа /хх-ийн 83 дугаар хуудас/,
• Байнга оршин суугаа хаягийн тодорхойлолт /хх-ийн 84 дүгээр хуудас/,
• Төрсний бүртгэлийн лавлагаа /хх-ийн 85 дугаар хуудас/,
• Урьд нь ял шийтгүүлж байгаагүй болохыг тодорхойлсон эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудас /хх-ийн 90 дүгээр хуудас/ зэрэг баримт бичиг болно.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжилсэн дээрх нотлох баримтууд нь энэ хэрэгт хамааралтай, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмын дагуу цуглуулж бэхжүүлсэн, үгүйсгэх нотлох баримт хэрэгт байхгүйн дээр шүүгдэгч нар нь өөрсдийн гэм бурууг хүлээн зөвшөөрч, маргахгүй байгаагаар давхар нотлогдож байх тул энэ хэргийг хянан шийдвэрлэхэд хангалттай, үнэн зөв гэж шүүх үнэллээ.

Энэ хэрэгт Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотолбол зохих байдлуудыг хангалттай шалгаж тодруулсан, мөрдөн байцаалтын явцад оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хассан, хязгаарласан, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шаардлагыг зөрчсөн гэх ноцтой зөрчил тогтоогдоогүй, хуульд заасан нотолбол зохих нөхцөл байдлуудыг бүрэн гүйцэд тогтоосон гэж үзлээ.

 Мөрдөн шалгах ажиллагааны үед шүүгдэгч нараас авсан гэрчийн мэдүүлгийг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 7.4 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан “яллагдагч өөрийн эсрэг мэдүүлэг өгөх, хэргийн байдлыг нотлох үүрэг хүлээхгүй” гэх үндэслэлээр шүүх үнэлээгүй болохыг дурдаж байна.

Гэмт хэрэг гарахад шүүгдэгч нарын хууль зүйн мэдлэг дутмаг, мөн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх чиг үүрэг бүхий байгууллага холбогдох хууль журмыг сурталчлах, соён гэгээрүүлэх ажил хангалтгүй хийгдсэн зэрэг нөхцөл байдал нөлөөлсөн байна.

Шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нар нь бүлэглэн дээрх гэмт хэргийг үйлдсэн болох нь гэрч, хохирогч, шүүгдэгч нарын мэдүүлгээр нотлогдож байна.

Шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нар нь бүлэглэн шунахайн сэдэлтээр 2019 оны 07 дугаар сарын 20-ны өдөр Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Зуваадаа” гэх газраас хохирогч Ц.Г-ын 32 тооны адууг хулгайлж 20.050.000 төгрөгийн хохирол учруулж бусдын олон тооны малыг хулгайлах гэмт хэргийг үйлдсэн болох нь гэмт хэргийн талаархи гомдол, мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл /хх-ийн 3 дугаар хуудас/, хохирогч Ц.Г-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 11-14 дүгээр хуудас/, гэрч Б.Б-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 16 дугаар хуудас/, гэрч Т.Ж-гийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 21-22 дугаар хуудас/, хохирогч Ц.Г-ын хулгайд алдагдсан гэх 32 тооны адууг 20.050.000 төгрөгөөр үнэлсэн хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 46 дугаар хуудас/, шүүгдэгч Б.З-н эзэмшлийн гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан гэх “Даюун” маркын мотоциклийг 600.000 төгрөгөөр үнэлсэн хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 31 дүгээр хуудас/, шүүгдэгч Б.З-н мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 67-68 дугаар хуудас/, шүүгдэгч Т.С-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 73 дугаар хуудас/ болон шүүгдэгч нарын шүүхийн хэлэлцүүлэгт “...үйлдсэн хэргээ хүлээн зөвшөөрч байна” гэж хариулж байсан мэдүүлэг зэрэг шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болсон дээрх нотлох баримтуудаар тогтоогдож, шалтгаант холбоотой байна.

Шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нар нь Монгол Улсын Үндсэн хуулиар хамгаалагдсан бусдын өмчлөх эрхийг зөрчин хор уршигт зориуд хүргэж, мал хулгайлах гэмт хэргийг бүлэглэж үйлдсэн нь дээрх гэмт хэргийг гэм буруугийн санаатай хэлбэртэй, шунахайн сэдэлтээр, ашиг хонжоо олох зорилгоор, төгссөн гэмт хэрэг үйлдсэн гэж үзэх бүрэн үндэслэлтэй юм.

Эрүүгийн хуулийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Бусдын олон тооны малыг хулгайлсан бол хоёр жилээс найман жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ” гэж заасан. Мал гэдэгт хонь, ямаа, адуу, үхэр, тэмээ хамаарна. Олон тооны мал гэдэгт 24 бог, 8 бодоос дээш малыг ойлгохоор тус тус хуульчилсан.

Хэрэгт авагдсан баримтуудыг үндэслэн прокурорын үйлдсэн яллах дүгнэлт нь үндэслэлтэй, хэргийн зүйлчлэл тохирсон байна гэж шүүх үзлээ.

Гэмт хэргийг илрүүлэх зорилгоор хийсэн гэрч, хохирогч, шүүгдэгч нарын мэдүүлэг зэрэг нь гэмт хэрэг гарсан нөхцөл байдлыг бүрэн дүүрэн тогтооход чухал ач холбогдолтой болсон байна.

• Шүүгдэгч Б.З-н мэдүүлж байгаа: “...Тэр адууг Т.С- бид хоёр Рашаант суманд аваачиж маллаад хэдэн адуутай л больё гэж бодсон”  гэх мэдүүлэг /хх-ийн 67-68/, шүүгдэгч Т.С-ын мэдүүлж байгаа: “...Би өөрийн найз Б.З-тай ярилцаж байгаад адуутай больё гэж бодоод Цагаан-Уул сумаас адуу туухаар болсон. Би уг хэргийг өөрийн найз Б.З-тай хамтран үйлдсэн, гэмт хэрэг үйлдэхийг ятгасан зөвлөсөн хүн байхгүй, бид хоёр юм ярьж сууж байгаад айлын адуу тууж ирж маллаад адуутай больё л гэж ярилцсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 73/ мэдүүлгээс үзвэл шүүгдэгч нар нь амар хялбар аргаар хөрөнгө мөнгө олох зорилготой, иргэдийн мал хулгайлах гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх талаарх мэдлэг дутмаг, мал сүргийн хариулга, маллагаа хангалтгүй, малаа удаан хугацаагаар бэлчээрт орхих зэрэг нөхцөл байдал дээрх гэмт хэргийг үйлдэх шалтгаан нөхцөл болсон гэж үзэхээр байна.   

Шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нар нь шунахайн сэдэлтээр 2019 оны 07 дугаар сарын 20-ны өдөр Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Уул сумын 4 дүгээр багийн нутаг дэвсгэр “Зуваадаа” гэх газраас хохирогч Ц.Г-ын 32 тооны адууг хулгайлж 20.050.000 төгрөгийн хохирол учруулж бусдын олон тооны малыг хулгайлах гэмт хэргийг үйлдсэн нь бусдын малыг нууц, далд аргаар, шунахайн сэдэлтээр, хүч хэрэглэхгүйгээр, хууль бусаар авч, бүр мөсөн үнэ төлбөргүй өөрийн өмчийн нэгэн адил захиран зарцуулах боломжийг бүрдүүлж авсан байна.

Шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нарын үйлдсэн гэмт хэргийн улмаас шууд учирсан үр дагавар нь бусдын өмчлөх эрхийн халдашгүй байдалд нийт 20.050.000 төгрөгийн хохирол учирч,  32 тооны бод мал хулгайлагдсан гэж шүүх дүгнэлээ.

Шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нар нь хохирогч Ц.Г-ын 32 тооны бод малыг буцаан өгсөн болох нь хохирогч Ц.Г-ын “..би адуугаа бүрэн бүтэн хүлээж авсан. Одоо надад гомдол санал, нэхэмжлэх зүйл байхгүй” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 14/, мөн хохирол барагдуулах зорилгоор шүүгдэгч Т.С-аас хүлээлгэн өгсөн 200.000 төгрөгийг хохирогч Ц.Г-од хүлээлгэн өгсөн тухай мөрдөгчийн тэмдэглэл /хх-ийн 93 дугаар хуудас/ хэрэгт авагдсан байх тул  шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нарыг бусдад төлөх төлбөргүй гэж үзэв.

Хавтаст хэрэгт баримтжуулсан шүүгдэгчээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй байна.

1. Шүүгдэгч нарт эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх тухай:

Шүүх хуралдаанаар шинжлэн судлагдаж, шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгосон баримтуудыг үндэслэн шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нарт эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ Эрүүгийн хуульд заасан шударга ёсны зарчмыг баримтлан, цээрлүүлэх, дахин гэмт хэрэг үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Энэ хуульд заасан гэмт хэрэг үйлдсэн нь шүүхээр тогтоогдсон гэм буруутай хүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, 3.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг “Хоёр, түүнээс олон хүн гэмт хэрэг үйлдэхэд санаатай нэгдсэнийг гэмт хэрэгт хамтран оролцох гэнэ”, 3.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг “Энэ хуульд заасан гэмт хэргийг өөрөө, бусадтай бүлэглэн, ...үйлдсэн хүнийг гэмт хэргийн гүйцэтгэгч гэнэ”, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг “Гэмт хэргийг хоёр, түүнээс олон хүн санаатай нэгдэж үйлдсэн бол бүлэглэн гүйцэтгэх гэнэ”, 6.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Шүүх гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд энэ хуулийн ерөнхий ангид заасан үндэслэл, журмын дагуу тусгай ангид заасан төрөл, хэмжээний дотор эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг “Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхэд гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учирсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, гэмт хэрэг үйлдсэн хүний хувийн байдал, эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг тал бүрээс нь харгалзан үзнэ” гэж заасныг тус тус баримтлан шүүгдэгч нарын гэмт хэргийг санаатайгаар бүлэглэж гүйцэтгэсэн, анх удаа гэмт хэрэг үйлдсэн, хувийн байдал, үйлдсэн гэмт хэрэгтээ хандах хандлага, гэмт хэрэг үйлдэхэд нөлөөлсөн шалтгаан, нөхцөл зэргийг тус тус харгалзан “бусдын олон тооны малыг хулгайлсан” үйлдэлд нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Шүүгдэгч нарын хувийн байдалд шүүхийн хэлэлцүүлэгт дурдсан нотлох баримтаар тогтоогдсон нөхцөл байдал, хохирол төлбөргүй байдал, гэмт хэрэг үйлдсэнээ хүлээн зөвшөөрсөн, гэм буруугийн талаар маргахгүй байгаа байдал, үйлдсэн гэмт хэрэг, хохирол, хор уршигт хандаж буй хандлага, шүүх хуралдаанд мэдүүлэг өгөхдөө гэмшиж байгаа зэргийг харгалзан үзсэн болно.

Шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нар нь урьд нь гэмт хэрэг үйлдэж байгаагүй болох ял шийтгэлийн лавлагаагаар тогтоогдож байна.

Шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нарын хувьд гэмт хэргийг бүлэглэж үйлдсэнийг эрүүгийн хариуцлагыг хүндрүүлэх нөхцөл байдалд, харин гэмт хэрэг үйлдсэний дараа учруулсан хохирлоо нөхөн төлсөн, хохирогчийн хайхрамжгүй байдлаас болж дээрх гэмт хэргийг үйлдсэнийг эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх нөхцөл байдалд тооцлоо.

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйл “Гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүнд оногдуулах хорих ялыг хөнгөрүүлэх, хорих ялаас чөлөөлөх, албадлагын арга хэмжээ хэрэглэх”, 1 дэх хэсэг “Гэмт хэрэг үйлдсэн нь нотлогдсон, гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүний гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учруулсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, хувийн байдлыг харгалзан шүүх дараах байдлаар хорих ялыг хөнгөрүүлж, ялаас чөлөөлж, албадлагын арга хэмжээ хэрэглэж болно”, 1 дэх хэсгийн 1.3 “энэ хуулийн тусгай ангид хорих ялын доод хэмжээг хоёр жилээс дээш, дээд хэмжээг найман жил хүртэл хугацаагаар тогтоосон гэмт хэрэг үйлдсэн хүн тухайн гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирлоо нөхөн төлсөн бол тухайн зүйл, хэсэг, заалтад заасан ялын дээд хэмжээний хоёрны нэгээс хэтрүүлэхгүйгээр, ялын доод хэмжээний хоёрны нэгээс багагүй ял оногдуулах” гэснийг баримтлан, бусдад учруулсан хохирол үлэмж хэмжээтэй, гэмт хэргийг бүлэглэж үйлдсэн зэргийг харгалзан шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нарт Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан хорих ялын доод хэмжээ болох 2 жилээс доогуур ял буюу тус бүр 1 жил 1 сарын хугацаагаар хорих ял оногдуулж шийдвэрлэв.

Шүүх шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нарт ял оногдуулахдаа улсын яллагчаас  “шүүгдэгч нарт Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар тус бүр 4 жилийн хугацаагаар хорих ял оногдуулж, уг хорих ялыг нээлттэй дэглэм бүхий хорих ангид эдлүүлэх саналтай байна” гэснийг харгалзан үзлээ.

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.10 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Шүүх баривчлагдсан, цагдан хоригдсон хугацааг ялтны эдлэх ялд оруулан тооцно”, мөн зүйлийн 2 дахь хэсэг “Баривчлагдсан, цагдан хоригдсон нэг хоногийг хорих ялын нэг хоногоор тооцож эдлэх ялаас хасна” гэж зааснаар шүүгдэгч Т.С-ын баривчлагдсан 2 /хоёр/ хоногийг хорих ялын 2 /хоёр/ хоногоор, шүүгдэгч Б.З-н баривчлагдсан 2 /хоёр/ хоногийг хорих ялын 2 /хоёр/ хоногоор тооцож, эдлэх ялд нь тус тус оруулан тооцох нь зүйтэй байна.

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц Хөвсгөл аймгийн Прокурорын газрын хяналтын прокурорын 25 дугаартай “Эд хөрөнгө битүүмжлэх тухай” тогтоолыг хэвээр үлдээж, гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан, энэ хэрэгт битүүмжлэгдсэн “Даюун” маркын улсын дугааргүй, улаан хүрэн өнгийн, 600.000 төгрөгийн үнэлгээ бүхий мотоциклийг хураан авч, худалдан борлуулж, улсын орлогод оруулахыг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгаж байна.

Энэ хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан эд зүйлгүй, шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нар нь бусдад төлөх төлбөргүй, шүүгдэгч нараас гаргуулах эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдах нь зүйтэй байна.

Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нарт урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг өөрчилж, өнөөдрөөс эхлэн цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч, Хөвсгөл аймгийн Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газрын цагдан хорих байранд цагдан хорих нь зүйтэй.  

Монгол улсын Шүүхийн тухай хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.3.1 дэх хэсэг, Эрүүгийн

хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.1, 36.2, 36.6, 36.7, 36.8, 36.10 дугаар зүйлүүдэд заасныг тус тус удирдлага болгон 

ТОГТООХ нь:

1. Шүүгдэгч Т.С-ыг бүлэглэн “Бусдын олон тооны малыг хулгайлах” гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд,

Шүүгдэгч Б.З-г бүлэглэн “Бусдын олон тооны малыг хулгайлах” гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тус тус тооцсугай.

 2. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 3.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг, 3.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг, 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3-т заасныг тус тус журамлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нарыг тус бүр 1 /нэг/ жил 1 /нэг/ сарын хугацаагаар хорих ялаар шийтгэсүгэй.

3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.6 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нарт оногдуулсан хорих ялыг нээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлсүгэй.

4. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.10 дугаар зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Т.С-ын баривчлагдсан 2 /хоёр/ хоногийг хорих ялын 2 /хоёр/ хоногоор, шүүгдэгч Б.З-н баривчлагдсан 2 /хоёр/ хоногийг хорих ялын 2 /хоёр/ хоногоор тооцож, эдлэх ялд нь тус тус оруулан тооцсугай.

5. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц Хөвсгөл аймгийн Прокурорын газрын хяналтын прокурорын 25 дугаартай “Эд хөрөнгө битүүмжлэх тухай” тогтоолыг хэвээр үлдээж, битүүмжлэгдсэн “Даюун” маркын улсын дугааргүй, улаан хүрэн өнгийн, 600.000 төгрөгийн үнэлгээ бүхий мотоциклийг хураан авч, худалдан борлуулж, улсын орлогод оруулахыг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгасугай.

6. Энэ хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдаж шүүхэд ирүүлсэн эд зүйлгүй, шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нар нь хохирогчид төлөх төлбөргүй, шүүгдэгч нараас гаргуулах эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдсугай.

7. Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Т.С-, Б.З- нарт урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг өөрчилж, өнөөдрөөс эхлэн цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч, Хөвсгөл аймгийн Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газрын цагдан хорих байранд цагдан хорьсугай.

8. Шийтгэх тогтоол нь уншин сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд шүүгдэгч, хохирогч нар эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Хөвсгөл аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдсугай.

 

 

 

                               ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                Д.АЗЖАРГАЛ