Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч М.Цэцэгмаа даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны 1 дүгээр танхимд хийсэн нээлттэй шүүх хуралдаанаар 

Нэхэмжлэгч: С.Ж гийн нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Татварын ерөнхий газрын Татварын хяналт, шалгалт, арга зүйн газрын Татварын улсын байцаагч Д.Г , Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч А.Б нарт холбогдох

Нэхэмжлэлийн шаардлага: “Татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдрийн ******* дүгээр актын тогтоох хэсгийн 2 дахь хэсэгт 180,329,633.00 төгрөгийн орлогод ногдуулсан 18,032,963.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 2,826,692.30 төгрөгийн торгууль, 54,098.90 төгрөгийн хүү нийт 20,913,754.20 төгрөгийн төлбөрийг хүчингүй болгуулах болгуулах” тухай нэхэмжлэлтэй захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Я.Б*******, А*******, хариуцагч Татварын ерөнхий газрын Татварын хяналт, шалгалт, арга зүйн газрын Татварын улсын байцаагч Д.Г , Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч А.Б , шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Тэмүүлэн нар оролцов.                                                   

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч С.Ж шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Я.Б*******, А******* нар шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Татварын ерөнхий газрын Хяналт шалгалт арга зүйн газрын 2015 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдрийн ******* дүгээр актыг Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөл хянаад 2017 оны 02 дугаар сарын 17-ны өдрийн 02 дугаар тогтоол гаргасан.

Татварын улсын байцаагч нар Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1 дэх хэсэгт “Иргэн, хуулийн этгээдийн импортоор буюу экспортолсон бараа, түүнчлэн Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээнд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулахад энэ хууль үйлчилнэ” гэж заасныг баримтлан урлагийн тоглолт, зар сурталчилгаанаас 2013-2014 онд олсон нийт 180,329,633.00 төгрөгийн орлогод ногдуулсан 18,032,963.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 2,826,692.30 төгрөгийн торгууль, 54,098.90 төгрөгийн хүү нийт 20,913,754.20 төгрөгийн төлбөр ногдуулсан шийдвэрт гомдолтой байна.

Учир   нь  миний  итгэмжлэгдсэн   төлөөлөгч   болох  А.З  нь  өөрийн биеэр Баянзүрх дүүргийн Татварын хэлтэст цаг тухайд нь 2013  оны тайлангаа өгч, төлбөр тооцоогоо тухай бүрд нь төлж байсан. Гэтэл Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлд заасны дагуу бүртгүүлэх талаар татварын алба аргачлал, заавар, мэдээллээр хангаж, зөвлөгөө өгч ажилласан нь тодорхой бус энэ талаар баримтгүй тул Татварын ерөнхий хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1.1 дэх заалтад “Татварын хууль тогтоомжийг тайлбарлан таниулах”, 28 дугаар зүйлийн 28.1.2 дахь заалтад “Татварын хууль тогтоомжийг дагаж мөрдөх аргачлал, заавар, мэдээллээр татвар төлөгчдийг хангаж, зөвлөгөө өгч үйлчлэх”, 29 дүгээр зүйлийн 29.1.12 дахь заалтад “татвар төлөгчийн хууль ёсны эрх ашгийг хүндэтгэн, татвар ногдуулах, төлөх үйл ажиллагаатай холбоотой асуудлаар хууль тогтоомжийн хүрээнд зөвлөгөө, туслалцаа үзүүлэх” гэж заасны дагуу холбогдох татварын алба, татварын улсын байцаагч хуулийн дагуу татвар төлөгчид үйлчлэх хуулийг бүрэн хэрэгжүүлж ажиллаагүй учир Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын төлөгчөөр бүртгүүлэх үйл ажиллагаанд зөвхөн татвар төлөгчийг буруутгасан нь өрөөсгөл, Татварын ерөнхий хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.1 дэх заалтад “Татварын хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх, татвар төлөгчийн эрхээ эдэлж, үүргээ биелүүлэхтэй холбогдсон мэдээлэл, зөвлөгөө, татвар ногдуулах, төлөх, тайлагнах журам, аргачлал, маягтыг татварын алба, татварын улсын байцаагчаас авах” гэж заасан эрхийг эдлүүлсэн гэж үзэхэд хангалтгүй.

Тухайн татварын албаны хууль хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа мөн хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1 дэх хэсэгт “Татварын алба, татварын улсын байцаагч энэ хуулийн 14 дүгээр зүйлийг дагаж мөрдөн татвар төлөгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхолыг хүндэтгэх зарчмыг хангана” гэж заасантай нийцээгүй байна гэж үзэж гомдолтой байна.

2012 оны тайланг 2013 онд Баянзүрх дүүргийн Татварын хэлтэст өгөхдөө 20,913,754.2 төгрөгийн орлого тайлагнасан. Хүн амын орлогын албан татварын тайлан өгөхөд иргэн хүн нэмэгдсэн өртөгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх ёстой гэж тухайн үед тайланг хүлээж авсан Баянзүрх дүүргийн Татварын хэлтсийн байцаагч н.Ариунзул хэлээгүй. “Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчийг бүртгэх, бүртгэлээс хасахад баримтлах журам”-ын 4.3-д “Энэ журмын 4.1-д заасан хугацаанд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх өргөдөл гаргаагүй иргэн, хуулийн этгээдэд татварын албанаас Татварын ерөнхий хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.2.3-т заасны дагуу нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх тухай шаардлага хүргүүлнэ” гэж заасныг татварын улсын байцаагч биелүүлээгүй. Хэрэв тухайн үед НӨАТ төлөгчөөр бүртгүүл гэж хэлсэн бол 2013, 2014 онд компаниудтай гэрээ байгуулахдаа НӨАТ-тай хийх байсан. Үүнийг мэдээгүй учраас хувь хүний орлогын албан татварын тайланг гаргаж өгч байсан. 

Иймд Татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдрийн ******* дүгээр актын тогтоох хэсгийн 2 дахь хэсэгт 180,329,633.00 төгрөгийн орлогод ногдуулсан 18,032,963.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 2,826,692.30 төгрөгийн торгууль, 54,098.90 төгрөгийн хүү нийт 20,913,754.20 төгрөгийн төлбөрийг хүчингүй болгуулах болгож өгнө үү” гэв.

Хариуцагч Татварын ерөнхий газрын Татварын хяналт, шалгалт, арга зүйн газрын Татварын улсын байцаагч Д.Г , Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч А.Б нар шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбар болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Бид татварын хяналт шалгалт хийх ******* дугаар томилолтын дагуу регистрийн ******* дугаар бүхий С.Ж гийн 2010-2014 оны татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд шалгалт хийн 2015 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдөр ******* дүгээр актаар 24,126,822.80 төгрөгийн акт үйлдсэн.

С.Ж уг актыг зөвшөөрөхгүй Татварын ерөнхий газрын Маргаан таслах зөвлөлд гомдол гаргасан. Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөлийн 2017 оны 02 дугаар сарын 17-ны өдрийн 02 дугаар тогтоолоор 2,959,488.60 төгрөгийн төлбөрийг Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуульд хамруулан 21,167,334.20 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн байна.

Татвар төлөгчийг шалгах томилолт 2010-2014 оны татварын ногдуулалт төлөлтийг шалгахаар гарсан бөгөөд хуулийн дагуу 2014 оны татварын дутуу төлөлт 2015 оны 02 дугаар сарын 15-ны өдөр гэхэд төлөгдөж дууссан байх ёстой. Гэтэл шалгалт дуусахад уг татвар төлөгдөөгүй байна гэдэг нь хариуцлага тооцох үндэслэл болно. Иймд уг татварт торгууль, алданги тооцон улсын байцаагчийн акт үйлдсэн.

Татвар төлөгч С.Ж нь 2012 оны жилийн эцсийн тайлангаар 20.0 сая төгрөгийн борлуулалтын орлого тайлагнасан нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх үндэслэл болж байна. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуульд заасны дагуу борлуулалтын орлогын хэмжээ 10.0 сая төгрөгт хүрснээр нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч болох, борлуулалт гэдэг нь барааг бусдын өмчлөлд төлбөртэйгээр шилжүүлэх, ажил үйлчилгээг төлбөртэйгээр гүйцэтгэхийг заасан байна. Тэгэхээр гэрээний дагуу сурталчилгаа хийх, урлагийн тоглолт хийх нь төлбөртэйгээр ажил гүйцэтгэж, үйлчилгээ үзүүлсэн байна гэж үзэн акт үйлдсэн.

Гомдолд дурьдсан 180,329,663.0 төгрөгийн орлого нь гэрээний дагуу сурталчилгаа хийсэн орлого бөгөөд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.8-д “үйлчилгээ гэж бараа борлуулах, мөнгөн гүйлгээ хийхээс бусад аливаа үйл ажиллагааг” хэлнэ гэж заасны дагуу нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулан акт үйлдсэн болно. Нөгөө талаар Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1-д “Энэ хуулийн 4.1.10-т заасан нөхцөл хангасан этгээд ажлын 3 хоногт багтаан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх өргөдлөө харьяалах татварын албанд гаргана” гэж заасны дагуу нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх үүрэгтэй байсан болно.     

Нэхэмжлэгчийн 2010-2014 оны татварын ногдуулалт төлөлтийн байдалд Баянзүрх дүүргийн Татварын хэлтсээс хяналт, шалгалт хийсэн. Нэхэмжлэгч талын тайлбарлаж байгаагаар шалгалтын явцад Татварын улсын байцаагч нь мэдэгдээгүй гэсэн зүйл ярьж байсан. Энэ талаар Баянзүрх дүүргийн Татварын хэлтэс рүү утасдаж лавласан. Тухайн үед нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх шаардлагатай талаар тайлбарлаж байсан, үүнтэй холбоотой нотлох баримтаар гаргаж үзүүлэх зүйл байхгүй гэсэн. Мөн хариуцсан Татварын улсын байцаагч нь аж ахуйн нэгж, иргэнтэй утсаар ярьж нэмэгдсэн өртгийн албан татварын төлөгч болох шаардлагатай гэдгийг хэлдэг байсан. Гэхдээ тухай үед ярьсан яриаг баримтжуулаагүй гэсэн болно.

Хуульд зааснаар хуулийг мэдэхгүйгээс болж алдаа дутагдал гаргасан нь хуулийн хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй гэсэн заалт байдаг. Тэгэхээр тухайн үед хэлээгүй, хэлээгүйгээс болж алдаа гаргасан гэж тайлбарлаад байх шаардлагагүй байх. Шалгалт хийх үед нэхэмжлэгч нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч болоогүй байсан. 2012 оны хувь хүний орлогын албан татварын тайлангаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварын төлөгч болох болзол хангасан нь батлагдаж байсан. 

Нэхэмжлэгч талаас Татварын маргаан таслах зөвлөлд гаргасан гомдолдоо С.Ж гийн үзүүлсэн үйлчилгээ нь нэмэгдсэн өртгийн албан татварт хамааралгүй гэж тайлбарласан байдаг. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1-д “Энэ хуулийн 4.1.10-д заасан нөхцөл хангасан этгээд ажлын 3 хоногт багтаан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх өргөдлөө харьяалах татварын албанд гаргана” гэж заасны дагуу нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх ёстой байсан гэж үзээд маргаан бүхий актыг гаргасан. 

Татварын ерөнхий хуулинд зааснаар татвар төлөгч нь татвараа өөрөө тайлагнах үүрэгтэй гэж заасан байдаг. Үүний дагуу нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлж, тайлангаа өгөх ёстой байсан. Нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэж өгнө үү” гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Шүүх хэрэгт хуульд заасан журмын дагуу авагдсан бичгийн нотлох баримтууд, нэхэмжлэгч, хариуцагч, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын шүүхэд болон хэргийг шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлэх үед гаргасан тайлбар зэргийг хянан хэлэлцээд дараахь хууль зүйн үндэслэлээр С.Ж гийн нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдсэнийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ. 

Нэхэмжлэгч С.Ж нь “Татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 5 дугаар сарын 29-ний өдрийн ******* дүгээр актын 2 дахь хэсэгт 180,329,633.00 төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 18,032,963.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 2,826,692.30 төгрөгийн торгууль, 54,098.90 төгрөгийн хүү, нийт 20,913,754.20 төгрөгийн төлбөрийг хүчингүй болгуулах” нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан байна.

Татварын ерөнхий газрын Хяналт шалгалтын удирдлага, арга зүйн газрын Татварын улсын байцаагч Д.Г , Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын Татварын улсын байцаагч А.Б нар (тухайн үед) Татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 5 дугаар сарын 29-ний өдрийн ******* дүгээр актын 2 дахь хэсгээр иргэн С.Ж д 2013, 2014 онд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй 180,329,633.00 төгрөгийн зөрчилд 18,032,963.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 2,826,692.30 төгрөгийн торгууль, 54,098.90 төгрөгийн хүү, нийт 20,913,754.20 төгрөгийг төлүүлэхээр тогтоожээ. 

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс шүүх хуралдаанд нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлээ “Татварын улсын байцаагчийн актаар зөрчил гэж үзсэн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох ажил үйлчилгээний талаар болон актын 2 дахь хэсгээр тогтоосон нөхөн татвар, хүү, торгуулийн тооцоолол дээр маргахгүй байна. Харин Татарын байгууллага, татварын улсын байцаагчид нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх ёстой талаар татвар төлөгчид заавар мэдээллээр хангаж, зөвлөгөө өгөөгүй. Татвар төлөгчийн эрх хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгэх зарчмыг хангаж ажиллаагүй” гэж тодруулан маргаж байна.

Татварын ерөнхий газраас “Татварын хяналт шалгалт хийх томилолт” олгосны  дагуу Хяналт шалгалтын удирдлага, арга зүйн газрын Татварын улсын байцаагч Д.Г , Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын Татварын улсын байцаагч А.Б нар иргэн С.Ж гийн 2010-2014 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хяналт шалгалтыг хийж, Татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 5 дугаар сарын 29-ний өдрийн ******* дүгээр  актын 2 дахь хэсгээр иргэн С.Ж г 2013, 2014 онд урлагийн тоглолт, зар сурталчилгаанаас олсон 180,329,633.00 төгрөгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй гэж үзэж уг зөрчилд 18,032,963.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 2,826,692.30 төгрөгийн торгууль, 54,098.90 төгрөгийн хүү, нийт 20,913,754.20 төгрөгийг төлүүлэхээр тогтоожээ. 

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль (2006 оны)-ийн 3 дугаар зүйлийн 3.1-д “Иргэн, хуулийн этгээдийн импортолсон буюу экспортолсон бараа, түүнчлэн Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээнд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулахад энэ хууль үйлчилнэ” гэж, 4 дүгээр зүйлийн 4.1.10-д "нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч болсон өдөр" гэж энэ хуулийн 3 дугаар зүйлд заасан үйл ажиллагаа эрхэлж орлого олж байгаа иргэн, хуулийн этгээдийн уг үйл ажиллагааны борлуулалтын орлогын хэмжээ хуулийн этгээдийн орлогын албан татварын тайлангаар, эсхүл иргэний орлого, татвар тодорхойлох хуудсаар 10.0 сая ба түүнээс дээш төгрөгт хүрсэн өдрийн дараа сарын эхний өдрийг” ойлгохоор, 7 дугаар зүйлийн 7.1-д “Хуульд өөрөөр заагаагүй бол дор дурдсан бараа, ажил, үйлчилгээнд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулна” гээд 7.1.4-д “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээ”-д нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулахаар тус тус заажээ. 

Нэхэмжлэгч С.Ж нь урлагийн тоглолт, зар сурталчилгаанаас 2013 онд 28,532,300.00 төгрөг, 2014 онд 151,797,333.00 төгрөг, нийт 180,329,633.00 төгрөгийн орлого олсон болох нь нэхэмжлэгч, хариуцагчийн тайлбар, 2013, 2014 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тайлан зэрэг хэрэгт авагдсан баримтуудаар тогтоогдож байх ба уг үйл ажиллагаа нь дээрх хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1, 7.1.4-д заасан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох үйлчилгээнд хамаарч байгаа бөгөөд нэхэмжлэгчээс энэ үйл баримтын талаар маргаагүй болно.  

Мөн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль (2006 оны)-ийн 5 дугаар зүйлд ”Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч” гэж 5.1-д “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт бараа импортолсон болон экспортолсон этгээд, түүнчлэн бараа үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан, ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн иргэн, хуулийн этгээд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч байна” гээд, 6 дугаар зүйлийн 6.1-д “Энэ хуулийн 4.1.10-т заасан нөхцөл хангасан этгээд ажлын 3 хоногт багтаан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх өргөдлөө харъяалах татварын албанд гаргана” гэж тус тус зохицуулжээ.  

Нэхэмжлэгч С.Ж гаас харьяалах татварын албанд 2013 оны 02 дугаар сарын 01-ний өдөр гаргасан 2012 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тайлангаар  тухайн онд “урлагийн тоглолтоос 20.0 сая төгрөгийн орлого олсон” гэж тайлагнаснаас үзэхэд дээрх хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.10, 6 дугаар зүйлийн 6.1-д заасны дагуу  2013 оны 3 сарын 01-ний өдрөөс нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх өргөдлөө харьяалах татварын албанд гаргаж, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлж, гэрчилгээ авах үүрэг үүссэн байжээ. 

Иргэн С.Ж гийн 2010-2014 оныг дуусталх албан татварын ногдуулалт, төлөлтөд хийсэн хяналт шалгалтаар нэхэмжлэгч нь нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгч болох нөхцлийг хангасан атлаа нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөө бүртгүүлээгүй, улмаар урлагийн тоглолт, зар сурталчилгаанаас 2013 онд 28,532,300.00 төгрөг, 2014 онд 151,797,333.00 төгрөгийг тус тус олсон болох нь 2013, 2014 оны Хувь хүний орлогын албан татварын тайлангаар нотлогдож байсан тул Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль (2006 оны)-ийн 17 дугаар зүйлийн 17.1-д “Энэ хуулийн 6.1, 6.2-т заасны дагуу бүртгүүлбэл зохих иргэн, хуулийн этгээд харъяалах татварын албанд бүртгүүлж, гэрчилгээ авалгүйгээр бараа үйлдвэрлэсэн буюу борлуулсан, түүнчлэн ажил гүйцэтгэсэн, үйлчилгээ үзүүлсэн бөгөөд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөөгүй байсан нь тогтоогдвол эрх бүхий улсын байцаагч уг татварыг нөхөн төлүүлж дараахь хариуцлага хүлээлгэнэ” гэж заасны дагуу Татварын улсын байцаагчийн 2015 оны ******* дүгээр актын 2 дахь хэсгээр иргэн С.Ж гийн 180,329,633.00 төгрөгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй зөрчилд 18,032,963.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 2,826,692.30 төгрөгийн торгууль, 54,098.90 төгрөгийн хүү, нийт 20,913,754.20 төгрөгийг төлүүлэхээр тогтоосон нь мөн хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1, 17.1.1, 17.1.2 дахь хэсэгт заасантай нийцсэн байна. 

Нэхэмжлэгч С.Ж гийн Хувь хүний орлогын албан татварын тайланг гаргадаг нягтлан бодогч А******* шүүх хуралдаанд  “Би 10.0 сая төгрөгөөс дээш орлого олсон бол нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэх ёстой гэдгийг мэддэг байсан. Харин иргэн буюу хувь хүн дуу дуулж орлого олсон бол нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлдэг гэж мэдээгүй” гэсэн тайлбар гаргасан бөгөөд иргэн хүн хуулийг буруу ойлгосон нь хуулийг биелүүлэхгүй байх, хуулиар ногдуулсан үүрэг, хүлээлгэх хариуцлагаас чөлөөлөгдөх үндэслэл болохгүй.

Хэдийгээр Татварын ерөнхий хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1-д “Татварын алба, татварын улсын байцаагч хууль тогтоомжоор тодорхойлсон татвар төлөх үүргээ биелүүлэхэд нь татвар төлөгчид тусалж дараахь үйлчилгээг үзүүлнэ”, 15.1.1-д “татварын хууль тогтоомжийг тайлбарлан таниулах”, Татварын алба нь 28 дугаар зүйлийн 28.1.2-т “татварын хууль тогтоомжийг дагаж мөрдөх аргачлал, заавар, мэдээллээр татвар төлөгчдийг хангаж, зөвлөлгөө өгч үйлчлэх”, Татварын улсын байцаагч нь 29 дүгээр зүйлийн 29.1.12-т “татвар төлөгчийн хууль ёсны эрх ашгийг хүндэтгэн, татвар ногдуулах, төлөх үйл ажиллагаатай холбоотой асуудлаар хууль тогтоомжийн хүрээнд зөвлөлгөө, туслалцаа үзүүлэх” гэж тус тус заасан боловч Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Арван долдугаар зүйлийн 1-д “Монгол Улсын иргэн шударга, хүнлэг ёсыг эрхэмлэн дараахь үндсэн үүргийг ёсчлон биелүүлнэ” гээд 1/ “Үндсэн хууль, бусад хуулийг дээдлэн хүндэтгэж, сахин биелүүлэх”, 3/ “хуулиар ногдуулсан албан татвар төлөх” гэж Монгол Улсын иргэн хүний ёсчлон биелүүлэх үндсэн үүргийг хуульчилж өгсөн бөгөөд иргэн бүр Монгол Улсын Үндсэн хууль болон бусад хуулийг дээдлэн, сахих биелүүлэх үүрэгтэй болно. 

Түүнчлэн Татварын ерөнхий хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.8-д “Татвар төлөгчөөр бүртгүүлээгүй нь татвар ногдуулах, төлөх, суутгах үүрэг, түүнтэй уялдаж хүлээх хариуцлагаас чөлөөлөгдөх үндэслэл болохгүй”, Иргэний хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.7-д “Хуулийг мэдэхгүй буюу буруу ойлгосон нь хуулийг хэрэглэхгүй байх, хуульд заасан хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй” гэж тус тус зааснаас үзэхэд хуулийг мэдэхгүй буюу буруу ойлгосон нь тухайн этгээдийн явуулсан үйл ажиллагаа, гаргасан зөрчилд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль (2006 оны)-ийн дагуу татварыг нөхөн төлүүлж, хүлээлгэх хариуцлагаас чөлөөлөх болон нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөгчөөр бүртгүүлэхгүй байх үндэслэл болохгүй юм.

Иймээс Татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 5 дугаар сарын 29-ний өдрийн ******* дүгээр актын 2 дахь хэсэгт 18,032,963.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 2,826,692.30 төгрөгийн торгууль, 54,098.90 төгрөгийн хүү, нийт 20,913,754.20 төгрөгийн төлбөр ногдуулсан нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Арван долдугаар зүйлийн 1-н 1/, 3/, Татварын ерөнхий хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.8, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль (2006 оны)-ийн 17 дугаар зүйлийн 17.1, 17.1.1, 17.1.2, Иргэний хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.7 дахь заалтуудтай нийцэж байх тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох үндэслэлтэй байна. 

Харин 2015 онд Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хууль /цаашид “Өршөөл үзүүлэх тухай хууль” гэх/ батлагдсантай холбогдуулж нэхэмжлэгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулахгүй байх зарчмын дагуу Татварын улсын байцаагчийн 2015 оны ******* дүгээр актаар ногдуулсан зарим торгууль, хүүг өршөөн хэлтрүүлэх боломжтой байна.

Татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 5 дугаар сарын 29-ний өдрийн ******* дүгээр актаар ногдуулсан 3,860,406.30 төгрөгийн торгууль, 730,054.60 төгрөгийн алданги, 54,098.90 төгрөгийн хүү, нийт 4,644,559.8 төгрөгийн төлбөрийг дээрх Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд хамааруулах үндэслэлтэй байхад Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2017 оны 02 дугаар сарын 07-ны өдрийн 02 дугаар тогтоолоор зарим алданги, торгууль, хүү болох нийт 2,959,488.60 төгрөгийг өршөөлд хамруулж хассан байна.

Дээрх Өршөөл үзүүлэх тухай хууль 1 дүгээр зүйлийн 1.1-д “Энэ хуулийн зорилт нь ..., зарим этгээдийг захиргааны шийтгэлээс чөлөөлөхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино” гэж, 4 дүгээр зүйлийн 4.3-т “Хууль тогтоомж зөрчиж захиргааны зөрчил гаргасан болон шийтгэл хүлээсэн этгээдийг өршөөн хэлтрүүлнэ” гэж, 10 дугаар зүйлийн 10.2-т ”Энэ хуулийн 4 дүгээр зүйлд заасан өршөөлд хамааруулах үндэслэл нь 2015 оны 7 дугаар сарын 02-ны өдрийн 24 цаг 00 минутаас өмнө шүүхийн хүчин төгөлдөр болсон шийтгэх тогтоол, шийдвэр, төрийн эрх бүхий байгууллагын захиргааны шийтгэл ногдуулах шийдвэр зэргээр тогтоогдсон байна” гэж заасан, мөн уг хуулийг хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах комиссын 2015 оны 11 дүгээр сарын 17-ны өдрийн хуралдаанаас  “...татварын актын нөхөн татварыг гэм буруутай этгээдээр нөхөн төлүүлнэ. Харин алданги, хүү, торгуулийг өршөөнө” гэж шийдвэрлэсэн байна.

Иймд Татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 5 дугаар сарын 29-ний өдрийн ******* дүгээр актын 2 дахь хэсгээр ногдуулсан 2,826,692.30 төгрөгийн торгууль, 54,098.90 төгрөгийн хүү нийт 2,880,791.20 төгрөгийн төлбөрийг 2015 оны 7 дугаар сарын 02-ны өдрийн 24 цаг 00 минутаас өмнө төрийн эрх бүхий байгууллагын захиргааны шийтгэл ногдуулах шийдвэрээр ногдуулсан байх тул өршөөлд хамааруулах үндэслэлтэй байна гэж үзлээ.

Дээрх байдлуудыг нэгтгэн дүгнэвэл, нэхэмжлэгч С.Ж гийн нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдсэнийг хэрэгсэхгүй болгох үндэслэлтэй байх тул Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 1.1, 4.3, 10.2 дахь хэсэгт заасны дагуу Татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 5 дугаар сарын 29-ний өдрийн ******* дүгээр актын 2 дахь хэсгээр ногдуулсан 2,826,692.30 төгрөгийн торгууль, 54,098.90 төгрөгийн хүү, нийт 2,880,791.20 төгрөгийг өршөөн хэлтрүүлж, нийт төлбөрийн хэмжээг багасгаж, Татварын ерөнхий хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.8, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль (2006 оны)-ийн 17 дугаар зүйлийн 17.1, 17.1.1, 17.1.2, Иргэний хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.7 дахь хэсэгт заасны дагуу дээрх актаар ногдуулсан 18,032,963.00 төгрөгийн нөхөн татварыг хүчингүй болгуулах нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

 

           Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн  106.1, 106.3.6, 106.3.13-т заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь: 

 

1. Татварын ерөнхий хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.8, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль (2006 оны)-ийн 17 дугаар зүйлийн 17.1, 17.1.1, 17.1.2, Иргэний хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.7, Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 1.1, 4.3, 10.2 дахь хэсэгт заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч С.Ж гийн нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, Татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 5 дугаар сарын 29-ний өдрийн ******* дугаар актын 2 дахь хэсгээр ногдуулсан 2,826,692.30 төгрөгийн торгууль, 54,098.90 төгрөгийн хүү, нийт 2,880,791.20 төгрөгийг өршөөн хэлтрүүлж, нийт төлбөрийн хэмжээг багасгаж, 18,032,963.00 төгрөгийн нөхөн татварыг хүчингүй болгуулах нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.  

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгч С.Ж гаас улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг Чингэлтэй дүүргийн Татварын хэлтсийн орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 108 дугаар зүйлийн 108.2-т зааснаар шүүхийн шийдвэр танилцуулан сонсгосноор хүчинтэй болох ба мөн хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1-т зааснаар хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч нар шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                              М.ЦЭЦЭГМАА