МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Хөвсгөл аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Д.Азжаргал даргалж,

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Г.Буянжаргал,

Улсын яллагчаар, хяналтын прокурор Ц.Мөнхжаргал, 

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Б.Түмэндэмбэрэл,

Шүүгдэгч Я.Л- нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн хуралдаанаар Хөвсгөл аймгийн Прокурорын газрын хяналтын прокуророос Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Я.Л-д холбогдох эрүүгийн 1938008280478 дугаартай хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүгдэгчийн биеийн байцаалт:

Монгол Улсын иргэн, Я.Л.

Шүүгдэгч Я.Л- нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 16-ны Хөвсгөл аймгийн Бүрэнтогтох сумаас Мөрөн сумын чиглэлд хугацаа хэтэрсэн гарал үүслийн бичгээр 3.288 метр.куб мод тээвэрлэж ойн санд 197.280 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэргийг үйлдсэнд холбогджээ. /яллах дүгнэлтэд бичигдсэнээр/

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Шүүгдэгчийн гэм буруугийн талаар:

Шүүгдэгч Я.Л- нь өөрийн гэртээ түлээ бэлтгэх зорилгоор 2019 оны 11 дүгээр сарын 16-ны Хөвсгөл аймгийн Бүрэнтогтох сумаас Мөрөн сумын чиглэлд хугацаа хэтэрсэн гарал үүслийн бичгээр 3.288 метр.куб мод тээвэрлэж ойн санд 197.280 төгрөгийн хохирол учруулан “Хууль бусаар мод бэлтгэх” гэмт хэргийг үйлдсэн байна. 

Шүүгдэгчийн гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай болох нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтууд болох: 

• Гэмт хэргийн талаарх гомдол, мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл /хх-ийн 2 дугаар хуудас/,
• Тээврийн хэрэгсэлд үзлэг хийсэн тэмдэглэл /хх-ийн 3-4 дүгээр хуудас/,
• Модонд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-ийн 5-7 дугаар хуудас/,
• .... ХӨҮ улсын дугаартай Бонго маркын тээврийн хэрэгсэл, 3.288 м.куб модыг битүүмжилсэн тэмдэглэл /хх-ийн 9-10 дугаар хуудас/,
• Хохирогч Б.Б-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Дүгнэлтэд дурьдсан мөнгөн дүнг нэхэмжилнэ өөр санал хүсэлтгүй” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 17 дугаар хуудас/,
• Гэрч Ц.Ц-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Би 2019 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өдөр Бүрэнтогтох сумаас хүргэн Я.Л-, мөн дүү Э, түүний 2 настай охин А нарын хамтаар Мөрөн сум руу гарсан. Гарахдаа Я.Л- нь түлэх түлээ байхгүй байна гээд Д- ахын өрхийн гоожингоор авсан хашаанд хураасан байсан модыг портер машиндаа ачаад Мөрөн сум руу орж ирж явахад цагдаа зогсоож шалгасан. Тэгээд өрхийн гоожингийн хугацааг сунгуулаагүй байна гээд цагдаа машиныг нь модтой нь журмын хашаанд хийсэн” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 21 дүгээр хуудас/,
• Гэрч Г.Х-н мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Мөрөн сумын 8 дугаар багт явж байхад .... ХӨҮ улсын дугаартай портер маркын тээврийн хэрэгсэл мод ачсан явж байхаар нь зогсоож шалгахад хугацаа хэтэрсэн гоожинтой түлшний мод ачиж явсан. ...Би жолооч Я.Л-гээс ямар учиртай мод хаанаас ачиж яваа юм бэ? гэж асуухад Бүрэнтогтох сумаас өрхийн гоожингоор мод ачиж явна. Хүнээс авсан гэж байсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 23 дугаар хуудас/,
• Гэрч М.Д-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Би Я.Л-гийн  тээвэрлэж      явсан            модыг 2019 оны 09 дүгээр сарын 24-ний өдөр Бүрэнтогтох сумын улсын байцаагч Б.У гэж хүнээс гоожинг нь аваад Бүрэнтогтох сумын 4 дүгээр багаас Хамардаваа их газраас бэлтгэсэн юм. Тэр модыг маань хашаанд буулгасан байхаар нь Я.Л- түлэх түлээгүй болчихлоо гээд надаас авсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 25 дугаар хуудас/,
• 2019 оны 07 дугаар сарын 24-ний өдрийн 011240 дугаартай Д.Д- РГ66052816 нэрээр бичигдсэн мод бэлтгэх эрхийн бичиг олгох тасалбар, мод модон материалын гарал үүслийн гэрчилгээ /хх-ийн 47-48 дугаар хуудас/,
• Хөвсгөл аймгийн “Дэлгэрмөрөн” сум дундын ойн ангийн “Бэлтгэсэн модны экологи-эдийн засгийн үнэлгээг тооцоход 197.280 төгрөг” гэх дүгнэлт, зүсмэл модон материалын хэмжилтийн хүснэгт /хх-ийн 28-30 дугаар хуудас/,
• .... ХӨҮ улсын дугаартай Бонго маркын тээврийн хэрэгслийг 5.000.000 төгрөгөөр үнэлсэн хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 35 дугаар хуудас/,
• Шүүгдэгч Я.Л-гийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2019 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өдөр Бүрэнтогтох сумаас хугацаа хэтэрсэн эрхийн бичигтэй модыг .... ХӨҮ улсын дугаартай тээврийн хэрэгсэлээр тээвэрлэж эхнэр хүүхэдтэйгээ Мөрөн сум руу орж ирээд цагдаа зогсоож шалгахаар нь гоожингоо үзүүлсэн чинь хугацаа нь дууссан байна гэсэн. Би уг түлшний моднуудыг Бүрэнтогтох сумын хадам ах Д-аас авсан юм. Д- ах уг моднуудыг гоожингоор гэртээ бэлтгэсэн байсан. Гэрийнх нь гаднаас би ачаад Мөрөн сум руу гарсан юм. Хугацааг нь сунгуулах байсан юм байна” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 43 дугаар хуудас/ болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлэхдээ “...үйлдсэн хэргээ хүлээн зөвшөөрч байна” гэж хариулж байсан болон бусад нотлох баримтуудаар нотлогдож байна.

Шүүгдэгчийн хувийн байдлыг тогтоосон дараах баримтуудыг шүүх шинжлэн судлав. Үүнд:

• Урьд ял шийтгүүлж байгаагүй болохыг тодорхойлсон эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудас /хх-ийн 44 дүгээр хуудас/,
• Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сумын 1 дүгээр багийн Засаг даргын тодорхойлолт /хх-ийн 50 дугаар хуудас/,
• Шүүгдэгч Я.Л-гийн иргэний үнэмлэхний лавлагаа /хх-ийн 45 дугаар хуудас/ зэрэг баримт бичиг болно.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжилсэн дээрх нотлох баримтууд нь энэ хэрэгт хамааралтай, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмын дагуу цуглуулж бэхжүүлсэн, үгүйсгэх нотлох баримт хэрэгт байхгүйн дээр шүүгдэгч нь өөрийн гэм бурууг хүлээн зөвшөөрч, маргахгүй байгаагаар давхар нотлогдож байх тул энэ хэргийг хянан шийдвэрлэхэд хангалттай, үнэн зөв гэж шүүх үнэллээ.

Энэ хэрэгт Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотолбол зохих байдлуудыг хангалттай шалгаж тодруулсан, мөрдөн байцаалтын явцад оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хассан, хязгаарласан, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шаардлагыг зөрчсөн гэх ноцтой зөрчил тогтоогдоогүй, хуульд заасан нотолбол зохих нөхцөл байдлуудыг бүрэн гүйцэд тогтоосон гэж үзлээ.

Гэмт хэрэг гарахад шүүгдэгчийн байгаль орчин, экологийн мэдлэг дутмаг байдал дээрх гэмт хэргийг үйлдэх шалтгаан нөхцөл болсон байна.

Шүүгдэгч Я.Л- нь дээрх гэмт хэргийг ганцаараа үйлдсэн болох нь гэрчийн мэдүүлгээр нотлогдож байна.

Шүүгдэгч нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, Эрүүгийн хуулиар хамгаалагдсан төрийн хамгаалалтад байх ойн санд хохирол учруулан хүрээлэн байгаа орчны эсрэг гэмт хэргийг үйлдэж, байгаль экологийн тэнцвэрт байдлыг алдагдуулсан хор уршигт зориуд хүргэж, “Хууль бусаар мод бэлтгэх” гэмт хэргийг үйлдсэн нь дээрх гэмт хэргийг гэм буруугийн санаатай хэлбэртэй, төгссөн гэмт хэрэг үйлдсэн гэж үзэх бүрэн үндэслэлтэй юм.

Хэрэгт авагдсан баримтуудыг үндэслэн прокурорын үйлдсэн яллах дүгнэлт нь үндэслэлтэй, хэргийн зүйлчлэл тохирсон байна гэж шүүх үзлээ.

Гэмт хэргийг илрүүлэх зорилгоор хийсэн хэргийн газрын үзлэг хийсэн тэмдэглэл, эд зүйлд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрч, шүүгдэгч нарын мэдүүлэг зэрэг нь гэмт хэрэг гарсан нөхцөл байдлыг бүрэн дүүрэн тогтооход чухал ач холбогдолтой болсон байна.

Шүүгдэгч Я.Л- нь өөрийн гэртээ түлээ бэлтгэх зорилгоор 2019 оны 11 дүгээр сарын 16-ны Хөвсгөл аймгийн Бүрэнтогтох сумаас Мөрөн сумын чиглэлд хугацаа хэтэрсэн гарал үүслийн бичгээр 3.288 метр.куб мод тээвэрлэн “Хууль бусаар мод бэлтгэх” гэмт хэргийг үйлдсэн нь шунахайн сэдэлтээр, санаатайгаар дээрх гэмт хэргийг үйлдсэн байна.  

Шүүгдэгч Я.Л- нь хохирогчийн нэхэмжилсэн 197.280 төгрөгийн хохирлыг төлж барагдуулсан тухай Төрийн банкны мөнгөн шилжүүлгийн баримт /хх-ийн 57/ хэрэгт авагдсан байх тул шүүгдэгчийг бусдад төлөх төлбөргүй гэж үзэв.

Хавтаст хэрэгт баримтжуулсан шүүгдэгчээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй байна.

2. Шүүгдэгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх тухай:

Шүүх хуралдаанаар шинжлэн судлагдаж, шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгосон баримтуудыг үндэслэн шүүгдэгч Я.Л-д эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ Эрүүгийн хуульд заасан шударга ёсны зарчмыг баримтлан, цээрлүүлэх, дахин гэмт хэрэг үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Эрүүгийн хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Энэ хуульд заасан гэмт хэрэг үйлдсэн нь шүүхээр тогтоогдсон гэм буруутай хүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, Эрүүгийн хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Шүүх гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд энэ хуулийн ерөнхий ангид заасан үндэслэл, журмын дагуу тусгай ангид заасан төрөл, хэмжээний дотор эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхэд гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учирсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, гэмт хэрэг үйлдсэн хүний хувийн байдал, эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг тал бүрээс нь харгалзан үзнэ” гэж заасныг тус тус баримтлан шүүгдэгчийг анх удаа гэмт хэрэг үйлдсэн, шүүгдэгчийн хувийн байдал, үйлдсэн гэмт хэрэгтээ хандах хандлага, гэмт хэрэг үйлдэхэд нөлөөлсөн шалтгаан, нөхцөл зэргийг тус тус харгалзан “гарал үүслийн гэрчилгээгүйгээр модон материал тээвэрлэсэн” үйлдэлд нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Шүүгдэгчийн хувийн байдалд шүүхийн хэлэлцүүлэгт дурдсан нотлох баримтаар тогтоогдсон нөхцөл байдал, гэмт хэрэг үйлдсэнээ хүлээн зөвшөөрсөн, гэм буруугийн талаар маргахгүй байгаа байдал, үйлдсэн гэмт хэрэг, хохирол, хор уршигт хандаж буй хандлага, шүүх хуралдаанд мэдүүлэг өгөхдөө гэмшиж байгаа зэргийг харгалзан үзсэн болно.

Шүүгдэгч Я.Л- нь урьд нь гэмт хэрэг үйлдэж байгаагүй болох ял шийтгэлийн лавлагаагаар тогтоогдож байна.  

Шүүгдэгчийн хувьд гэмт хэрэг үйлдсэний дараа учруулсан хохирлоо төлснийг эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх нөхцөл байдалд, хүндрүүлэх нөхцөл байдалгүй байна. 

Шүүх шүүгдэгч Я.Л-д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ улсын яллагчаас шүүгдэгчид 450 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох ялын саналтайгаар хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлүүлэхээр шүүхэд шилжүүлсэн, шүүгдэгчийн өмгөөлөгчөөс “торгох ялын доод хэмжээг оногдуулж өгнө үү” гэх хүсэлтийг тус тус харгалзан шүүгдэгчид  450 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох ял оногдуулах нь зүйтэй байна.

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 21.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц энэ хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан 197.280 төгрөгийн үнэлгээ бүхий түлээний 3.288 метр.куб модыг шүүгдэгч Я.Л-гээс гаргуулж улсын орлогод оруулахыг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгаж, хэрэгт битүүмжлэгдсэн .... ХӨҮ улсын дугаартай Бонго маркын тээврийн хэрэгслийн битүүмжлэлийг чөлөөлж шийдвэрлэв.

Шүүгдэгч нь цагдан хоригдоогүй, бусдад төлөх төлбөргүй, түүнээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй, хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй болохыг тус тус дурдах нь зүйтэй байна. 

Монгол улсын Шүүхийн тухай хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.3.1 дэх хэсэг, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 17.4, 17.5, 36.1, 36.2, 36.4, 36.6, 36.7, 36.8, 36.10 дугаар зүйлүүдэд заасныг тус тус удирдлага болгон 

ТОГТООХ нь:

1. Шүүгдэгч Я.Л-г Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 хэсэгт заасан “Гарал үүслийн гэрчилгээгүйгээр модон материал тээвэрлэж, хууль бусаар мод бэлтгэх” гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.

2. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Я.Л-г 450 /дөрвөн зуун тавь/ нэгжтэй тэнцэх хэмжээний буюу 450.000 /дөрвөн зуун тавин мянга/ төгрөгөөр торгох ялаар шийтгэсүгэй.

3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 5 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Я.Л- нь торгох ялыг биелүүлээгүй бол хорих ялаар солихыг анхааруулсугай.

4. Шүүгдэгч Я.Л-д оногдуулсан торгох ялыг гүйцэтгэхийг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгасугай.

5. Шүүгдэгч нь цагдан хоригдоогүй, бусдад төлөх төлбөргүй, түүнээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй, хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй болохыг тус тус дурдсугай.

6. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 21.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц энэ хэрэгт битүүмжлэгдсэн 197.280 төгрөгийн үнэлгээ бүхий түлээний 3.288 метр.куб модыг хураан авч улсын орлогод оруулахыг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгаж, хэрэгт битүүмжлэгдсэн .... ХӨҮ улсын дугаартай Бонго маркын тээврийн хэрэгслийн битүүмжлэлийг чөлөөлсүгэй.

7. Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Я.Л-д урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

8. Шийтгэх тогтоол нь уншин сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд шүүгдэгч, хохирогч нар эс зөвшөөрвөл шийтгэх тогтоол гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Хөвсгөл аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдсугай.

 

 

 

                    ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                   Д.АЗЖАРГАЛ