“Э” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй

захиргааны хэргийн тухай

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Д.Батбаатар даргалж, шүүгч Э.Лхагвасүрэн, шүүгч Д.Баатархүү нарын бүрэлдэхүүнтэй, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Улаанмуна, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Т.Н, хариуцагч Т.О, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч А.А нарыг оролцуулан Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 02 дугаар сарын 01-ний өдрийн 89 дүгээр шийдвэрийг эс зөвшөөрч нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлоор, “Э” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн Хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч нарт холбогдох захиргааны хэргийг шүүгч Д.Баатархүүгийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 02 дугаар сарын 01-ний өдрийн 89 дүгээр шийдвэрээр:  “...Татварын ерөнхий хуулийн (2008) 18 дугаар зүйлийн 18.1.1, 74 дүгээр зүйлийн 74.1.3, 74.1.4, 74.2, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын (2006 он) хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.1, 14.3, Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.3 10 дугаар зүйлийн 10.2 дахь хэсэгт заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч “Э” ХХК-д Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн Хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 04 дүгээр сарын 27-ны өдрийн 230013797 тоот актаар ногдуулсан 11,101,500.00 төгрөгийн торгууль, 10,365,627.00 төгрөгийн алдангийг өршөөн хэлтрүүлж, төлбөрийн хэмжээг 21,467,127.90 төгрөгөөр багасган 37,005,000 төгрөгийн нөхөн татвар төлүүлэхээр тогтоож” шийдвэрлэжээ.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхэд гаргасан гомдолдоо: “... 1. Баянзүрх дүүргийн Татварын хэлтсийн улсын байцаагчийн 24/0000244 тоот дүгнэлтээр 5246088 тоот регистрийн дугаартай “Д” ХХК-ийг 2011-2013 онуудад онц их хэмжээний татвар ногдох орлого нуусан буюу бусад хэлбэрээр татвар төлөхөөс зайлсхийсэн гэсэн зөрчил гаргасан гэж үзэн Зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх газрын Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтэст шалгуулахаар шилжүүлсэн байна.

Хэрэг бүртгэх, мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулсны эцэст Дүүргийн нэгдүгээр прокурорын газрын прокурорын 2015 оны 6 дугаар сарын 25-ны өдрийн 755 дугаартай тогтоолоор “Д” ХХК-ийн захирал Г-д холбогдох эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн байна.

Прокурорын 755 дугаартай тогтоолд ”... мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулахад Шүүхийн шинжилгээний Үндэсний хүрээлэнгийн эдийн засгийн шинжээч Ц.О-ын 028 тоот шинжээчийн дүгнэлтээр 2014 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдрийн 24/0000244 тоот “Д” ХХК-д бичсэн татварын улсын байцаагчийн дүгнэлт бүрэн үндэслэлтэй гэж үзэхээргүй байна, ... хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан авч татвар төлөхөөс зайлсхийсэн эсэх талаар татварын улсын байцаагч нар дүгнэлт гаргаагүй, ... Татварын ерөнхий газрын хяналт шалгалт, арга зүйн газраас хариу ирүүлээгүй, тодорхой ажиллагаа хийгээгүй, гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнгүй байх тул...” гэжээ.

Прокурорын 755 дугаар тогтоолд тухайн үед хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байсан Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1.1 дэх хэсэгт заасан “гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнгүй;” гэсэн үндэслэлээр “Д” ХХК-ийн захирал Г.Б-д холбогдох эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон байна.

Гэтэл шүүхийн шүүхийн 89 дүгээр шийдвэрт “... хэрэгсэхгүй болгогдсон энэ хэрэгт тус компанийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаанаар тус компаниас худалдан авалт хийсэн хэмээн төсөвт төлөх албан татвараа бууруулсан аж ахуйн нэгжийн худалдан авалт нь бодитой эсэх нь дүгнэгдээгүй тул тэдгээр аж ахуйн нэгжийг захиргааны хариуцлагаас буюу албан татвар төлөх үүргээс чөлөөлөхгүй" гэжээ.

Цагдаагийн болон прокурорын байгууллага “Д” ХХК-ийн борлуулалтын шалгахдаа олон аж ахуйн нэгжийг, үүний дотор манай компанийн худалдан авалт бодитой хийгдсэн эсэхийг дүгнэх гэж холбогдох мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулсан талаар шүүх шийдвэртээ тодорхой тусгасан байна.

Гэвч энэ мөрдөн шалгах ажиллагаанд татварын байцаагчид, татварын байгууллага өөрсдөө идэвхтэй оролцоогүй, холбогдох баримт сэлтээ гаргаж өгөөгүй тул прокурор өөрийн гаргасан 755 тогтоолдоо шинжээчийн “Д” ХХК-д бичсэн татварын улсын байцаагчийн дүгнэлт бүрэн үндэслэлтэй гэж үзэхээргүй байна, ... хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан авч татвар төлөхөөс зайлсхийсэн эсэх талаар татварын улсын байцаагч нар дүгнэлт гаргаагүй, ... Татварын ерөнхий газрын хяналт шалгалт, арга зүйн газраас хариу ирүүлээгүй, тодорхой ажиллагаа хийгээгүй, гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнгүй байх тул...” гэж дүгнээд хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон байна. Энэ прокурорын тогтоол бол энэ хэргийг шийдвэрлэх чухал нотлох баримт гэдгийг зориуд тэмдэглэмээр байна.

Биднийг хууль зөрчсөн гэх шалтгаант холбоог цагдаагийн байгууллага шалгахад татварын байгууллага өөрсдөө оролцохыг хүсээгүй, оролцоогүй тул прокурор хэргийг гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнгүй гэж хэрэгсэхгүй болгожээ. Тийм учраас биднийг нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан ашигласан гэх үйл баримт тогтоогдоогүй болохыг анхаарахыг хүсэж байна. Эрх зүйд “шалтгаант холбоо” гэх ойлголт байдаг. Татварын улсын байцаагчдын тодорхойлсон “Э” ХХК-ийн зөрчил гэх үйлдэл зайлшгүй “Д” ХХК-ийн гэм буруутай үйлдлээр л тодорхойлогдож байж шалтгаант холбоо үүсэх ёстой юм.

Захиргааны хэргийн шүүхийн практикт нэмэгдсэн өртгийн албан татварын баримт хуурамчаар үйлдсэнтэй холбоотой татварын байцаагчийн актыг хүчингүй болгох маргаан цөөнгүй хэлэлцэгддэг бөгөөд эдгээр тохиолдлуудад татвар төлөгчийн гэм буруу шүүхийн болон прокурорын шийдвэр, тогтоолоор тогтоогдсон тохиолдолд татварын байцаагчийн актыг шүүх хэвээр үлдээж шийдвэрлэдэг практик байгаа билээ.

Харин манай компанийн энэ тохиолдолд бидний гэм буруу тогтоогдоогүйгээс гадна бид бодит худалдан авалт хийсэн талаарх анхан шатны нягтлан бодох бүртгэлийн бүхий л баримтуудыг анхан шатны шүүхэд бүрдүүлж өгсөн болно. Хэрэв “Д” ХХК хий бичилттэй падаан ашиглаагүй юм бол “Э” ХХК-ийг татварт ногдох орлого бууруулсан гэж үзэх боломжгүй юм.

2. Шүүхийн 89 дүгээр шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт “...”Э” ХХК-ийн кассын зарлагын баримт, “Д” ХХК-ийн кассын орлогын баримт, барааны зарлагын баримтуудыг ирүүлсэн ч эдгээр баримтуудад аж ахуйн нэгжийн регистрийн дугаар бичигдээгүй, кассын нярав, тушаагч, хүлээлгэн өгсөн эд хариуцагч, хүлээн авсан этгээдийн гарын үсэг зурагдаагүй, гарын үсгийн тайлал тодорхойгүй, 32,000,000.00 төгрөгийн цементийн зарлагын баримтыг “Э” ХХК-аас “Д” ХХК худалдан авсан гэж бичигдсэн зэргээс дээрх баримтуудыг нэмэгдсэн өртгийн албан татварын дүнгээр бодитоор худалдан авалт хийснийг нотлох баримт гэж үзэхээргүй байна” гэжээ.

Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэг ийм ерөнхийлсөн байдлаар гарч байгааг хэрхэвч зөвшөөрөхгүй байна. Шүүх хуралдаанд бүтэн 4 цаг мэтгэлцэж бүх баримтуудаа гаргаж ирж нэг бүрчлэн шинжлэн судлачихаад байхад ерөнхий дүгнэлт хийж болохгүй. Яг ямар баримтад регистрийн дугаар бичигдээгүй байна, яг ямар баримтад гарын үсэг зурагдаагүй байна, яг ямар баримтын гарын үсэг тайлагдахгүй байна гэдгийг нэг бүрчлэн зааж тухайн баримтын нотолгооны ач холбогдол, шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болох эсэх, татварын байцаагчийн дүгнэлттэй нийцэж байгаа эсэхийг тус тусад нь дүгнэх ёстой. Харамсалтай нь тодорхой үйл баримттай маргааныг шийдвэрлэхдээ нотлох баримт, үндэслэлд шүүх нэг бүрчлэн дүгнэлт хийж чадаагүй байна. Өөрөөр хэлбэл шүүх Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.1-д “Шүүх хэрэгт авагдсан нотлох баримтыг тал бүрээс нь бодитойгоор харьцуулан үзсэний үндсэн дээр өөрийн дотоод итгэлээр үнэлнэ” гэж зааснаар нотлох баримтыг бодитоор үнэлж чадсангүй.

3. Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэлд нотлох баримтуудыг эшлэж дүгнэхдээ нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг нотолсон баримтуудыг санаатайгаар үл ойшоож хариуцагчийн буюу нэг талыг барьсан үндэслэл муутай нотлох баримтуудыг сонгож авсан нь хардлага, сэрдлэг төрүүлж байна. Тухайлбал, мөрдөн байцаалтад өгсөн “Д” ХХК-ийн захирал Г.Б-ийн мэдүүлгийг үндэслэсэн нь эргэлзээтэй байна. Учир нь, энэ мэдүүлгийг прокурор нотлох баримтын түвшинд үнэлээд шийдвэрээ гаргачихсан байгаа.

Мөн Маргаан таслах зөвлөлийн шийдвэрийг үндэслэсэн нь бидний гайхлыг төрүүлсэн. Маргаан таслан зөвлөлийн шийдвэрийг эс зөвшөөрч бид гомдол гаргасан. Гэтэл бидний гомдол гаргасан шийдвэрийг манай нэхэмжлэлийн шийдвэрлэхэд эсрэг талын байр суурийг нотлох баримт болгосон нь үндэслэлгүй юм.

4. Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн Хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч нарын гаргасан 2015 оны 04 дүгээр сарын 27-ний өдөр 230013797 тоот актын хавсралтад зөрчлийг тодорхойлохдоо: 5246088 тоот регистрийн дугаартай “Д” ХХК-ийн хий бичилт бүхий нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан ашиглан ... 2012 онд ... 149,350,000.0 төгрөгийн... 2013 онд ... 220,700,000.0 төгрөгийн нийт 370,050,000.0 төгрөгийн худалдан авалтын хасалт хийж төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг бууруулсан...” гээд Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1 дэх хэсэгт зааснаар акт тавьсан гэх боловч “Э” ХХК уг заалтын аль хэсэгт зааснаар гэм буруутай болохыг нотолж, тогтоож чадаагүй байна.

Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1 дэх хэсэг дотроо заалттай бөгөөд татварын байцаагчид чухам аль заалтыг баримталж акт тогтоосон нь тодорхой бус байгаа. Өөрөөр хэлбэл хууль хэрэглээний хувьд ч алдаатай шийдвэр болсон юм. Гэтэл энэ зөрчлийг арилгах, захиргааны байгууллагын хууль зөрчсөн ажиллагаанаас татвар төлөгчийн зөрчигдсөн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах үүрэгтэй захиргааны хэргийн шүүх захиргааны байгууллагатайгаа нийлээд үндэслэл муутай шийдвэр гаргаж байгааг зөвшөөрөхгүй байна.

Эцэст нь хэлэхэд хариуцагчид нэхэмжлэлийн шаардлагыг няцаахаар шүүхэд тайлбарласан цорын ганц үндэслэл нь Цагдаагийн ерөнхий газраас 2015 оны 03 дугаар сарын 04-ний өдөр Татварын ерөнхий газар руу явуулсан 9д/1553 тоот албан бичиг юм. Үүнийгээ тайлбартаа ч бичдэг, шүүхийн хэлэлцүүлэгт ч дахин дахин ярьдаг. Энэ бичгийг ч анхан шатны шүүх шийдвэр гаргахдаа үндэслэсэн байдаг.

Цагдаагийн ерөнхий газрын нэг газрын даргын бичгийг үндэслэж татвар төлөгчдөд акт тавих юм бол бид Татварын ерөнхий хууль, Захиргааны ерөнхий хууль, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулиар яах юм бэ? Цагдаагийн ерөнхий газрын нэг албан тушаалтны явуулсан албан бичиг захиргааны акт гаргах үндэслэл болохгүй ээ. Түүгээр ч үл барам шүүхийн шийдвэрийн ч үндэслэл болж чадахгүй.

Дээр нь энэ бичиг цаг хугацааны хувьд маргаантай асуудлыг шалгаж шийдвэрлэсэн Прокурорын 755 дугаар тогтоолоос хамаагүй өмнө явсан байдаг. Одоо давж заалдах шатны шүүхэд Цагдаагийн ерөнхий газрын нэг газрын даргын албан бичиг, Прокурорын хүчин төгөлдөр тогтоол гэх эрх зүйн баримт бичгүүдийн хүчин чадлыг харьцуулах шаардлага бий болж байна.

Иймд дээр дурдсан үйл баримт, үндэслэлээр гэм буруугүй татвар төлөгчид акт тавьсныг зөвтгөсөн анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 121 дүгээр зүйлийн 121.1.2-т зааснаар хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийн  шаардлагыг хангаж өгнө үү” гэжээ.

 

ХЯНАВАЛ:

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.3 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах гомдлын хүрээнд хэргийг хянаад анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж шийдвэрлэв.

Нэхэмжлэгч “Э” ХХК-аас “Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн Хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 04 дүгээр сарын 27-ны өдрийн 230013797 дугаар актыг хүчингүй болгуулах” шаардлага бүхий нэхэмжлэл гаргасан байна.

Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн Хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагчийн 2015 оны 04 дүгээр сарын 27-ны өдрийн 230013797 дугаар актаар Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн хяналт шалгалтын тасгийн даргын 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 23150400154 дугаар Татварын хяналт шалгалт хийх томилолт, Татварын хяналт шалгалт хийх ерөнхий удирдамж, Татварын ерөнхий газрын 2015 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн 7/656 дугаар хүсэлтийн дагуу “Э” ХХК-ийн 2012 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2013 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хэсэгчилсэн хяналт шалгалт хийхэд 370,050,000 төгрөгийн зөрчил илэрснийг тэмдэглээд Татварын ерөнхий хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.1, 33.2.2, 34 дүгээр зүйлд заасныг тус тус баримтлан “Э” ХХК-д 37,005,000 төгрөгийн нөхөн татвар, 11,101,500 төгрөгийн торгууль, 10,365,627.9 төгрөгийн алданги, нийт 58,472,127.9 төгрөгийн төлбөр тогтоосныг нэхэмжлэгч “Э” ХХК эс зөвшөөрч “...”Д” ХХК-ийг хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан ашигласан гэх үйлдлийг эрх бүхий байгууллагын шалгалтаар тогтоогоогүй, “Д” ХХК хий бичилттэй падаан ашиглаагүй юм бол “Э” ХХК татварт ногдох орлогыг бууруулсан гэж үзэх боломжгүй, “Э” ХХК-ийг гэм буруутай эсэхийг нотолж, тогтоогоогүй” гэж маргаан бүхий актыг хүчингүй болгуулахаар маргажээ.

Тодруулбал, ““Д” ХХК-ийн хий бичилттэй падаан ашиглан 2012 онд 149,350,000 төгрөгийн, 2013 онд 220,700,000 төгрөгийн худалдан авалтын хасалт хийж төсвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг бууруулсан гэж буруутгаж байгаа ч худалдан авалт хийсэн гэх “Д” ХХК-ийг 2011-2013 онуудад онц их хэмжээний татваар ногдох орлого нуусан буюу бусад хэлбэрээр татвар төлөхөөс зайлсхийсэн гэх зөрчлийг Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтэст шалгуулж, хэрэг бүртгэлт, мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулсны эцэст Дүүргийн нэгдсэн прокурорын газрын прокурорын 2015 оны 06 дугаар сарын 25-ны өдрийн 755 дугаар тогтоолоор тус эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн, харин нэхэмжлэгчээс “Д” ХХК хий бичилттэй падаан ашиглаагүй байхад “Э” ХХК-ийг татварт ногдох орлогоо бууруулсан гэж үзэх боломжгүй” хэмээн маргаж, үүнийхээ хүрээнд давж заалдах гомдол гаргасан байна.  

Хэргийн оролцогчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан бусад баримтуудаас үзэхэд Дүүргийн нэгдүгээр прокурорын газрын прокурор С.Алиманцэцэгийн 2015 оны 755 дугаар тогтоолоор “Д” ХХК-ийн захирал Р.Б нь 2011-2013 онуудад олон тооны аж ахуйн нэгжүүдэд “... бараа худалдан борлуулсан мэтээр нэмэгдсэн өртгийн албан татварын цахим шивэлт хийсэн, бараа худалдан аваагүй атлаа авсан мэтээр, бараа импортлоогүй атлаа импортолсон мэтээр тайлагнаж, татвар ногдох орлогыг бууруулан нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлөхөөс зайлсхийх боломжийг бусдад олгосон” болохыг эрүүгийн хэрэг бүртгэлтийн явцад тогтоогоогүй ч дээрх зөрчлийг үйлдээгүй гэсэн үндэслэлээр бус энэ талаар татварын улсын байцаагч нар дүгнэлт гаргаагүй, Цагдаагийн ерөнхий газрын Зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх газрын 9д/1553 тоот албан бичигт Татварын ерөнхий газрын хяналт шалгалт, арга зүйн удирдлагын газраас хариу ирүүлээгүй, тодорхой ажиллагаа хийгээгүй гэж үзэж “Д” ХХК-ийн захирал Р.Б-д холбогдох эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгожээ.

Цагдаагийн ерөнхий газрын Зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх газрын 2015 оны 03 дугаар сарын 04-ний өдрийн 9д/1553 дугаар албан бичгээр Татварын ерөнхий газарт хандаж, “...”Д” ХХК-аас хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан авч татвар төлөхөөс зайлсхийсэн нэр бүхий аж ахуйн нэгжүүдийн гаргасан зөрчлүүд нь Эрүүгийн хуульд заасан хохирлын хэмжээнд хүрэхгүй байх тул Татварын ерөнхий хуулийн дагуу арга хэмжээ авах”-ыг хүссэний дагуу, Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн хяналт шалгалтын тасгийн даргын 2015 оны 04 дүгээр сарын 06-ны өдрийн 23150400154 дугаар Татварын хяналт шалгалт хийх томилолтоор “Д” ХХК-аас “хий бичилттэй” нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан авсан аж ахуйн нэгжүүдийн нэрсийн жагсаалтад нэхэмжлэгч “Э” ХХК-ийн татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийсэн байна.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад бараа материал борлуулсан гэх “Д” ХХК-ийн захирал нь “ямар нэг борлуулалт хийгээгүй, ... нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаанд хий бичилт хийж аж ахуйн нэгжүүдэд өгсөн” үйлдлээ хүлээн зөвшөөрсөн нь түүнийг яллагдагчаар байцаасан тэмдэглэлээр тогтоогдож байх тул “Э” ХХК-ийн 2012, 2013 онуудад “Д” ХХК-аас худалдан авсан гэх 370,050,000 төгрөгийн бараа материалын хувьд “хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан ашиглаагүй” гэж шүүх дүгнэх боломжгүй, энэ талаарх анхан шатны шүүхийн дүгнэлт үндэслэлтэй.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай (2006) хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3-д “Худалдан авагч нь бэлтгэн нийлүүлэгчид нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлсөн нь нэхэмжлэл, падаан болон нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримтад тусгагдаагүй бол уг албан татварыг хасч тооцохгүй” гэж зааснаар нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан дангаараа нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлснийг нотлохгүй бөгөөд бэлтгэн нийлүүлэгч талын бараа материалаа худалдсан зарлагын баримтаас гадна худалдан авагч талын “...нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримт буюу төлбөрийн нэхэмжлэл, худалдах, худалдан авах гэрээ, төлбөрийн гүйлгээ гарсныг нотлох дансны дебет, кредитийн бүртгэл, мөнгөн гүйлгээний тайлан” гэх мэт санхүүгийн бусад баримтаар уг гүйлгээ гарсан нь нотлогдсон тохиолдолд уг худалдан авалтад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хасч тооцохоор байна.

Нэхэмжлэгч “Э” ХХК нь “... “Д” ХХК-аас 2012 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн 0011661729 дугаартай нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаанаар 52,000,000 төгрөгийн, 2012 оны 10 дугаар сарын 31-ний өдрийн 0011661731 дугаартай нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаанаар 50,325,000 төгрөгийн, 2012 оны 10 дугаар сарын 22-ны өдрийн 0011661735 дугаартай нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаанаар 47,025,000 төгрөгийн, 2013 оны 02 дугаар сарын 14-ний өдрийн 0013002008 дугаартай нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаанаар 72,000,000 төгрөгийн, 2013 оны 02 дугаар сарын 28-ны өдрийн 0013002013 дугаартай нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаанаар 87,450,000 төгрөгийн, 2013 оны 11 дүгээр сарын 13-ны өдрийн 0013002081 дугаартай нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаанаар 61,250,000 төгрөгийн худалдан авалт хийсэн” гэх боловч ”Э” ХХК-аас уг гүйлгээ гарсан, төлбөр тооцоо хийснийг нотлох санхүүгийн анхан шатны баримт болох “төлбөрийн нэхэмжлэл, худалдах, худалдан авах гэрээ, дансны дебет, кредитийн бүртгэл” гэх зэрэг баримт байхгүй нь хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад тогтоогдсон байх тул “нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлсөн” бараа худалдан авсан гэж шүүх дүгнэх боломжгүй байна.

Нэхэмжлэгчийн “...манай компанийн гэм буруу тогтоогдоогүйгээс гадна бид бодит худалдан авалт хийсэн талаарх анхан шатны нягтлан бодох бүртгэлийн бүхий л баримтуудыг анхан шатны шүүхэд бүрдүүлж өгсөн болно. Хэрэв “Д” ХХК хий бичилттэй падаан ашиглаагүй юм бол “Э” ХХК-ийг татварт ногдох орлого бууруулсан гэж үзэх боломжгүй, ... шүүх нотлох баримтыг бодитоор үнэлж чадсангүй...” гэх гомдлыг хүлээн авах үндэслэлгүй.

Учир нь “Д” ХХК-тай худалдан авалт хийхэд үйлдэгдэж байсан орлогын ордер, бараа худалдсан падаануудыг татварын хяналт шалгалт хийх үед гаргаж өгөөгүй, хэзээ, хаана үйлдсэн нь тодорхойгүй, эргэлзээтэй баримтыг маргаан бүхий үйл баримттай холбоотойгоор нотлох баримтын хэмжээнд үнэлээгүй анхан шатны шүүхийг буруутгах үндэслэлгүй.

Хэдийгээр нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс “шүүхэд гаргаж өгсөн кассын орлогын ордер, зарлагын баримт нь “Д” ХХК-аас бодитоор худалдан авалт хийгдсэн гэдгийг нотолно” гэж тайлбарлан маргах боловч уг хэрэгт авагдсан “Д” ХХК-ийн дугааргүй кассын орлогын ордер болон зарлагын баримтууд нь маргааны үйл баримтыг эргэлзээгүй нотолж чадахгүй бөгөөд санхүүгийн бусад баримтаар давхар нотлогдох учиртай.

Түүнчлэн нэхэмжлэгч “Э” ХХК-аас нэмэгдсэн өртгийн албан татвар орсон дүнгээр бараа материал худалдан авч, 2012 онд 149,350,000 төгрөгийн, 2013 онд 220,700,000 төгрөгийн гүйлгээг хийсэн гэдгээ нягтлан бодох бүртгэлийн анхан шатны баримтуудаар нотлох үүрэгтэй бөгөөд нэмэгдсэн өртгийн албан татвар орсон дүнгээр бараа материал худалдан авснаа нотолж чадаагүй энэ тохиолдолд заавал эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журмаар хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан ашиглаж татвар ногдох орлогыг бууруулсан гэм бурууг тогтоосон байхыг шаардахгүй.

Дээр дурдсан үндэслэлүүдээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж шийдвэрлэлээ.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.1 дэх заалтыг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 02 дугаар сарын 01-ний өдрийн 89 дүгээр шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.3 дахь хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгчээс давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70,200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.5 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах шатны шүүх хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны ноцтой зөрчил гаргасан нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн албан ёсны тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч үзвэл магадлалыг гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор Улсын дээд шүүхийн захиргааны хэргийн танхимд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                     Д.БАТБААТАР

ШҮҮГЧ                                                           Э.ЛХАГВАСҮРЭН 

ШҮҮГЧ                                                           Д.БААТАРХҮҮ