“Э” ХХК-ийн  нэхэмжлэлтэй

иргэний хэргийн тухай

Монгол Улсын Дээд шүүхийн Танхимын тэргүүн Х.Сонинбаяр даргалж, шүүгч Г.Алтанчимэг, Б.Ундрах, Г.Цагаанцоож, Х.Эрдэнэсувд нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн танхимд хийсэн хяналтын шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар

Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн

2017 оны 10 дугаар сарын 13-ны өдрийн 181/ШШ2017/02574 дүгээр шийдвэр

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн

2017 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдрийн 2594 дүгээр магадлалтай

 “Э” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй,

“А” ХХК-д холбогдох

345 000 ам.доллар буюу 629 880 000 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлтэй иргэний хэргийг

Хариуцагч “А” ХХК-ийн төлөөлөгч Д.Саранцэцэгийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлоор

Шүүгч Х.Эрдэнэсувдын илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч С.Дашдондог, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.Баярхүү, П.Цолмонбаатар, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Э.Боролдой нар оролцов.

Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Тус компани нь 2011 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдөр “А” ХХК-тай үл хөдлөх эд хөрөнгийн болон газар эзэмших эрх худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулж, Нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн 10 дугаар хороо, Цагдаагийн академийн 48/3 дугаарт байрлах, газар эзэмших 0006336 тоот гэрчилгээ, 18650311059041 тоот нэгж кадастрын талбарт байрлах баруун гарын суман шилжүүлэг, 365 метр урт салаа төмөр замтай, хүлэмж бүхий урд ба баруун талаараа модоор барьсан, хойд талаараа блокон хашаатай үл хөдлөх эд хөрөнгийг “А” ХХК-д 1 800 000 ам.доллараар худалдсан билээ.

Гэрээний дагуу шилжүүлсэн 18650311059041 тоот нэгж кадастрын зураг бүхий газрын талбайн хэмжээ нь нийтдээ 25 953 м.кв хэдий ч гэрээ байгуулах үед хашаалсан нийт талбайн хэмжээ нь 22 811 м.кв буюу Нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар олгосон нийт газраас 3 142 м.кв-аар бага байсан нь зөвшөөрөлтэй талбайд хашаагаа барихад зэргэлдээх айлуудын хашааны үүдийг бөглөж байсантай холбоотой бөгөөд айлуудын эрх ашгийг хүндэтгэх үүднээс одоо байгаа хашааг сунгаж бариагүй. Айлуудын газрыг дүүргийн Засаг даргын захирамжаар олгосон байсан. Дээрх нөхцөл байдлыг харгалзан үзэж, 2011 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдөр Агь/Энэм 02/11 тоот нэмэлт гэрээ байгуулан үндсэн гэрээний үнийн дүнг тодорхой нөхцөлтэйгээр 300 000 ам.доллараар бууруулсан.

Уг нөхцөлөөр Агь/Энэм 02/11 тоот гэрээний 1.5-д заасны дагуу хашааны дотор талбайг өргөтгөсөн тохиолдолд өргөтгөсөн нэг метр квадрат талбай тутамд 95.48 ам.доллараар бодож зөрүү болох 3 142 хавтгай дөрвөлжин метр талбайн үнэ буюу 300 000 ам.долларыг Э ХХК-д нөхөн төлүүлэхээр харилцан тохиролцсон бөгөөд хашааг өргөтгөсөн өдөр гэж нэмэлт гэрээний 10.5-д заасны дагуу хашааг өргөтгөх зай талбай, боломж бий болсон буюу газрыг чөлөөлөх талаар холбогдох байгууллагаас шийдвэр гарсан өдрийг тооцохоор харилцан тохиролцсон.

Нийслэлийн өмчийн харилцааны газраас 2013 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдөр Э ХХК-ийг Баянзүрх дүүргийн 10 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт байрлах 25953 м.кв газрыг “А” ХХК-д шилжүүлсэн бөгөөд газар эзэмшигч нь 18650311059041 тоот нэгж кадастрын зургийн дагуу эзэмшлийн газартаа хашаагаа барихад саад болох зүйлгүй талаар зохих албан тоотыг манай компанид ирүүлсэн байна.

Өөрөөр хэлбэл талбайн гадуур буусан айлууд нь нүүж, талуудын хооронд байгуулсан 02/11 тоот гэрээний 10.5-д заасны дагуу хашааг өргөтгөх зай талбай бий болсон бөгөөд үүнийг ч Нийслэлийн өмчийн харилцааны газраас баталгаажуулсан тул гэрээнд тохиролцсоны дагуу 2013 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн албан бичгээр хашааг өргөтгөсөн гэж үзэх нөхцөл байдал бий болсон байна.

Үл хөдлөх эд хөрөнгийн худалдагчийн зүгээс гэрээгээр тохиролцсон нөхцөл биелсэн талаар 2012 оны 05 дугаар сарын 05-ны өдөр “А” ХХК-д мэдэгдэл хүргүүлж, үлдэгдэл төлбөр болох 300 000 ам.долларыг төлөхийг мэдэгдсэн боловч 05 дугаар сарын 14-ний өдөр ирүүлсэн мэдэгдэлдээ бидний нэхэмжилж буй 300 000 ам.долларыг шилжүүлэх боломжгүй талаар хариу ирүүлсэн.

“Э” ХХК нь Агь/Энэм 01/11 тоот гэрээний дагуу эрхийн болон биет байдлын доголдолгүй эд хөрөнгийг шилжүүлсэн бөгөөд хашааг өргөтгөх зай талбай бий болсноор тухайн хашааг өргөтгөсөн буюу бүхэлд нь хүлээн авсан гэж үзэж 300 000 ам.долларыг “А” ХХК-иас “Э” ХХК-д төлж, Агь/Энэм 02/11 тоот гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэх шаардлагатай байна.

Иймд “Э” ХХК болон “А” ХХК-ийн хооронд байгуулсан 2011 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдрийн Агь/Энэм 01/11, нэмэлт бүхий Агь/Энэм 02/11 тоот гэрээ, Иргэний хуулийн 243 дугаар зүйлийн 243.1-д заасны дагуу хашааны талбайгаа өргөтгөсөн 3 142 м.кв талбайн үнэ болох 300 000 ам.доллар Агь/Энэм 02/11 тоот гэрээний 7.1-д заасны дагуу алданги 45 000 ам.доллар, нийт 345 000 ам.доллар буюу 629 880 000 төгрөгийг “А” ХХК-иас гаргуулж өгнө үү гэжээ.

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: 2014 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдөр талууд харилцан тохиролцож газар эзэмших 0006336 тоот гэрчилгээ, 18650311059041 тоот нэгж талбарын дугаартай, Баянзүрх дүүргийн 10 дугаар хороо, Цагдаагийн академийн 48/3 тоот хаяг бүхий газарт байрлах баруун гарын суман шилжүүлэг, 365 метр урт салаа төмөр замтай, хүлэмж бүхий урд ба баруун талаараа модоор барьсан, хойд талаараа блокон хашаа бүхий үндсэн хөрөнгийг худалдсан. Гэрээний дагуу үл хөдлөх хөрөнгө байрлаж байсан 18650311059041 тоот нэгж талбарын дугаартай газрын талбайн хэмжээ нь бичиг баримтаараа 25953 м.кв байсан ч бодит байдал дээр эзэмшиж, ашиглаж болох хашаалсан талбай нь 22 811 м.кв байсан. Худалдагч тал газар эзэмших гэрээ, гэрчилгээнд бичигдсэн 25 953 м.кв талбай бүхий газар нь манай компанийн хууль ёсны эзэмшлийн газар, 3 142 м.кв талбай бүхий газар нь зэргэлдээ айлуудын хашааны үүдийг бөглөж байсантай холбоотой бөгөөд энэ айлуудын эрх ашгийг хүндэтгэх үүднээс хашаагаа сунгаагүй гэж тайлбарласан учраас 2011 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдөр 3142 м.кв газрыг 300 000 ам.доллараар худалдан авахаар Агь/Энэм 02/11 тоот нэмэлт байгуулсан.

Иргэний хуулийн 248 дугаар зүйлийн 248.4-д хуульд өөрөөр заагаагүй бол эд хөрөнгө хүлээн авах нөхцөлийг гэрээгээр тодорхойлно гэж заасан. Талууд үүнийг үндэслэн гэрээний 10.5-д Хашааг өргөтгөх зам талбай, боломж бий болсон буюу газрыг чөлөөлөх талаар холбогдох байгууллагаас шийдвэр гарсан өдөр нь хашааг өргөтгөсөн өдөр гэж тооцогдоно гэж заасан. Гэвч гэрээний 1 дүгээр зүйлийн 1.5-д "...хэрэв хүчин төгөлдөр байгаа хууль эрх зүйн бичиг баримтаа үндэслэн одоо байгаа хашааны дотор байгаа талбайг өргөтгөсөн тохиолдолд өргөтгөсөн нэг шоо дөрвөлжин метр талбай тутамд 95.48 ам.доллараар “Э” ХХК-ийн хүчин төгөлдөр байгаа кадастрын зургийн давуу байдлыг ашигласны нөхөн төлбөрийг худалдагчид төлөхөөр тохиров гэж заасан.

Гэрээний 3 дугаар зүйлийн 3.3-т худалдан авагч нь ...зарагдсан объектын хашааг өргөтгөсөн тухай бүр гэрээний 1.5-д заасны дагуу өргөтгөсөн шоо дөрвөлжин метр тутамд 95.48 ам.доллараар тооцож худалдагчид төлнө, 3.5-д ...хашаа өргөтгөл хийсэн тухай бүр өргөтгөл хийснээс хойш ажлын 3 хоногт төлбөрийг шилжүүлнэ гэж тус тус заасан гэрээний заалтуудыг харвал, худалдан авагч “А” ХХК хашааг бодитоор өргөтгөсөн тохиолдолд худалдагч “Э” ХХК-д төлбөр төлөх үүрэг хүлээсэн байна.

Иймд 3 142 м.кв газрыг бодитойгоор эзэмшихээр худалдан авагч хүлээн аваагүй, гэрээгээр тохирсон мөнгө төлөх нөхцөл байдал үүсээгүй учраас “А” ХХК төлбөр төлөх үүрэггүй юм.

Нэмэлт гэрээ байгуулсны дараа 3 142 м.кв газрын зэргэлдээ айлуудад газар эзэмших эрхийн бичиг баримтаа үзүүлэн энэ газрыг худалдан авсан, манай компанийн газар гэж хашаагаа өргөтгөх гэсэн боловч тэдгээр айлууд нь энэ газар бол айлуудын орц гарц байрладаг гудамж буюу нийтийн эзэмшлийн газар гэж эсэргүүцсэн бөгөөд газрын албанаас тодруулан асуухад нийтийн эзэмшлийн газар болох нь тодорхой болсон.

Нэмэлт гэрээ байгуулснаас хойш бичиг баримтын дагуу хашааг өргөтгөж, эзэмших боломжгүй, худалдагч тал ч чимээгүй болсон учраас манай компани бодит 22 811 м.кв газраа эзэмшсээр ирсэн. Амгалан цахилгаан станцыг барих шийдвэр гарсантай холбоотойгоор 2013 оны 02 дугаар сард Баянзүрх дүүргийн 10 дугаар хороонд цахилгаан станц баригдахад шаардлагатай газруудын эзэмшигч, өмчлөгч нарт мэдэгдэл өгч, Нийслэлийн өмчийн харилцааны газраас нөхөн төлбөр өгч газрыг чөлөөлж эхэлсэн.

2013 оны 05 дугаар сар гэхэд ихэнх айл нөхөн төлбөр авч газраа чөлөөлж дууссан. Манай компанийн газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ болон бусад бичиг баримтаар газрын талбайн хэмжээ 25 953 м.кв байсан боловч бодит байдалд маргаан бүхий 3 142 м.кв газрыг манай компани бодитоор эзэмшдэггүй, нийтийн эзэмшлийн төрийн өмчийн газар учраас төрөөс манай компанид ямар нэг нөхөн төлбөр өгөлгүйгээр Амгалан дулааны цахилгаан станцын газарт шууд хамаарагдаж байгаа юм.

Айлууд нүүж, газар өргөтгөх боломж гарсан юм шиг боловч бодит байдалд энэхүү газар нь төрийн мэдэлд буюу Амгалан цахилгаан станцын аюулгүйн бүсэд хамаарагдсан учир мөн л хэн ч эзэмшиж, ашиглах боломжгүй юм. Нэхэмжлэгч талын нэхэмжлэлдээ дурдсан Нийслэлийн өмчийн харилцааны газрын 2013 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн 5/7091 тоот албан бичиг манай компанид огт ирээгүй, тэр бичиг анх 2014 оны 05 дугаар сарын 05-ны өдөр “Э” ХХК-ийн ирүүлсэн мэдэгдэлтэй хамт ирэхэд нь л бид үзсэн. Энэхүү бичигт “А” ХХК кадастрын зургийн дагуу эзэмшлийн газартаа хашаагаа барихад саад болох зүйлгүй гэсэн нь эзэмшиж буй газрын яг аль хэсэгт хамаатай болох нь утга, агуулгын хувьд тодорхой биш бөгөөд бодит байдалтай нийцэхгүй байна. Нэхэмжлэгч тал нэмэлт гэрээний төлбөр болох 300 000 ам.долларыг нэхэмжлэл гаргасан огноогоор тооцож 629880 000 төгрөг нэхэмжилж байгаа нь ямар ч хууль зүйн үндэслэлгүй юм.

Иргэний хуулийн 218 дугаар зүйлийн 218.1-д төлбөр гүйцэтгэх хугацаа болохоос өмнө мөнгөний ханш өссөн, буурсан бол үүрэг үүсэх үеийн ханшаар тооцож төлбөрийг төлнө гэж заасан. Зохигчид 2011 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдөр 3 142 м.кв газрыг 300 000 ам.доллараар худалдан авахаар Агь/Энэм 02/11 тоот нэмэлт гэрээ байгуулсан. Тухайн үеийн ханшаар тооцвол 375 810 000 төгрөг болж байна. 2011 оны 09 дүгээр сард гэрээ байгуулагдсанаас хойш 2 жил гаруй хугацаа өнгөрөхөд худалдагчийн хууль ёсны эзэмшил газар гэх 3 142 м.кв газрыг худалдан авагч “А” ХХК-ийн хууль ёсны эзэмшилд бодитойгоор шилжүүлэх, хашаагаа өргөтгөх боломжоор хангах талаар “Э” ХХК нь ямарч бодитой үйлдэл хийгээгүй. Нийслэлийн өмчийн харилцааны газраас 2013 оны 05 дугаар сард нөхөн төлбөр өгч зэргэлдээ айлуудыг нүүлгэснээс хойш “Э” ХХК 2014 оны 05 дугаар сарын 05-ны өдөр гэнэт газрыг чөлөөлсөн тул төлбөр төл гэсэн албан бичиг ирүүлсэн нь газар чөлөөлөх ажлыг өөрсдөө хийж, гэрээний үүргээ биелүүлсэн мэт харагдуулах гэсэн үйлдэл байна. Нэхэмжлэгч нь 45 000 ам.долларын алданги тооцож нэхэмжилж байгаа нь бас хууль зүйн үндэслэлгүй байна.

Иймд дээр дурдсан бодит нөхцөл байдал, хууль зүйн үндэслэл, хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудаар нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй учраас нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ.

Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 10 дугаар сарын 13-ны өдрийн 181/ШШ2017/02574 дүгээр шийдвэрээр Иргэний хуулийн 243 дугаар зүйлийн 243.1-д заасныг баримтлан хариуцагч “А” ХХК-иас 345 000 ам доллар буюу 629 880 000 төгрөг гаргуулах “Э” ХХК-ийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож,

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-т заасныг баримтлан нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 3 318 150 төгрөгийг улсын төсвийн орлогод хэвээр үлдээж,

Шүүхээс гарах шийдвэрийн биелэлтийг баталгаажуулах тухай тус шүүхийн шүүгчийн 2015 оны 12 дугаар сарын 18-ны өдрийн 41969 дугаартай захирамж нь Иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2-т заасан хугацаанд хүчинтэй хэвээр болохыг дурдаж шийдвэрлэжээ.

Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдрийн 2594 дүгээр магадлалаар Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 10 дугаар сарын 13-ны өдрийн 181/ШШ2017/02574 дүгээр шийдвэрийн 1 дэх заалтыг Иргэний хуулийн 243 дугаар зүйлийн 243.1, 232 дугаар зүйлийн 232.6 дахь хэсэгт зааснаар хариуцагч “А” ХХК-иас гэрээний төлбөрт 318 000 ам доллар буюу 580 585 320 төгрөгийг гаргуулж, нэхэмжлэгч “Э” ХХК-д олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас 27 000 ам.доллар буюу 49 294 980 төгрөгт холбогдох хэсгийг хэрэгсэхгүй болгосугай гэж,

тогтоох хэсгийн 2 дахь заалтын “...үлдээсүгэй” гэснийг “...үлдээж, хариуцагч “А” ХХК-иас 3 060 877 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгч “Э” ХХК-д олгосугай” гэж тус тус өөрчлөн, шийдвэрийн бусад заалтыг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн төлөөлөгчийн гаргасан давж заалдах гомдлыг хангаж,

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгчийн захирамжаар нэхэмжлэгч “Э” ХХК-ийн давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 3 307 350 төгрөгийг буцаан олгож шийдвэрлэжээ.

Хариуцагч “А” ХХК-ийн төлөөлөгч хяналтын журмаар гаргасан гомдолдоо: “Э” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй “А” ХХК-нд холбогдох 345 000 ам.доллар буюу 629 880 000 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлага бүхий иргэний хэргийг хянан хэлэлцсэн Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдрийн 2594 дугаар магадлалыг хариуцагчийн зүгээс “Шүүх хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй, хэрэглэх ёсгүй хуулийг хэрэглэсэн, хуулийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн, төсөөтэй харилцааг зохицуулсан хуулийг буруу хэрэглэсэн” гэсэн үндэслэлээр эс зөвшөөрч хяналтын журмаар гомдол гаргаж байна.

Зохигчдын хооронд байгуулагдсан 2011 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдрийн Агь/Энэм 01/11 тоот гэрээний дагуу “А” ХХК нь “Э” ХХК-иас хашаалсан 22 811 мкв газар, салаа төмөр зам бүхий үл хөдлөх хөрөнгөтэй талбайг 1 500 000 ам.доллар буюу тухайн үеийн ханшаар 2 тэрбум гаруй төгрөгөөр авсан. “Э” ХХК анх газар эзэмших эрхийн гэрчилгээнд дурдсанаар 25 953 мкв талбайтай гэж байсан ч манай компанийн зүгээс гэрээ хийхийн өмнө хашаалсан талбайг буюу бодитоор эзэмшиж байгаа газрыг хэмжүүлсэн бөгөөд 22 811 мкв болох нь тогтоогдсон. Энэ байдлыг “Э” ХХК-ны захирал С.Дашдондог гуйад хэлэхэд “манай нэг дүү анх хашаа татахдаа буруу татсан байсан” гэж тайлбарласан бөгөөд хэрэв танай компани энэхүү хашааг өргөтгөөд гэрчилгээнд бичигдсэнээр 25 953 мкв болгоод эзэмших юм бол мкв тутамд нь тооцож нэмж мөнгө өгөөрэй гэсний үндсэн дээр буюу “Э” ХХК нь манай компанийг газрыг сунгаад авчихсан тохиолдолд мөнгө нэмж авъя гэснийг зөвшөөрч Агь/Энэм 02/11 тоот гэрээг хийсэн болно. Нэмэлт гэрээг хийсэн талуудын хүсэл зориг, үндэслэл, нөхцөл байдал нь энэ.

“Э” ХХК нь анхнаасаа 22 811 мкв талбайг эзэмшиж байсан бөгөөд гэрчилгээнд заасан 25 953 мкв талбайгаар эзэмших боломжгүй байсан гэдгээ өөрсдөө хүлээн зөвшөөрдөг. Учир нь зөрүү 3 142 мкв талбай нь анхнаасаа иргэн аж ахуйн нэгж байгууллагын орц, гарц байсан, мөн түүгээр үерийн ус урсдаг газар байсан тул нэхэмжлэгч газар эзэмших эрхтэй байхдаа өөрөө ч тухайн газраа эзэмшдэггүй, ашигладаггүй байсан гэдэг үйл баримт маргаангүй, тодорхой байдаг.

Хавтаст хэрэгт авагдсан Нийслэлийн төсвөөс газар чөлөөлөхтэй холбоотой нөхөн олговрын хөрөнгө гаргах тухай захирамжууд гарч, тэр орчмын газруудыг улсаас бусдын эзэмшлээс чөлөөлсөн байдаг. Гэтэл давж заалдах шатны шүүх энэхүү үйл баримтыг хэт нэг талын эрх ашигт нийцүүлэн буюу төр “А” ХХК-д зориулж, “А” ХХК-ыг хашаагаа өргөтгөж барих нөхцөлийг бий болгосон гэсэн агуулгаар үнэлж, хэргийг шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй юм.

Бодит байдал дээр төрийн зүгээс чөлөөлсөн газар нь Амгалан дулааны станц баригдах газрын трасст орсон тул нөхөн олговор олгож, нэгдсэн зохион байгуулалтаар шийдэгдсэн асуудал. Тодруулбал хавтаст хэрэгт авагдсан Нийслэлийн Засаг даргын 2013-2015 оны захирамжууд нь Улаанбаатар хотын Баянзүрх дүүргийн 8, 10 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт Улаанбаатар хотын дулаан хангамжийн хэвийн найдвартай ажиллагааг хангах зорилгоор БНХАУ-ын Засгийн газрын буцалтгүй тусламжаар баригдаж байгаа “Амгалан дулаан станц”-ын барилгын трасс болон нөлөөллийн бүсэд орсон иргэдийн газрыг нөхөн олговор олгон чөлөөлөх талаар байдаг.

Түүнээс “А” ХХК-нд 3 142 мкв талбайг эзэмшүүлэхээр уг иргэдийг газрын нөхөн олговор олгож чөлөөлсөн асуудал огтоос биш. Энэ талаарх нотлох баримт ямар ч эргэлзээгүй, маш тодорхой байгаа. Гэтэл давж заалдах шатны шүүх газрыг чөлөөлсөн, газар чөлөөлөх захирамж гарсан нь “А” ХХК газраа нэмэлт гэрээний дагуу өргөтгөх боломж бүрдсэн гэж үзнэ хэмээн бодит нөхцөл байдал, хавтаст хэрэгт цугларсан баримтыг үл хайхран дүгнэсэн нь үндэслэлгүй болжээ.

Давж заалдах шатны шүүх хойшлуулсан болзол биелсэн гэж үзэж, хэргийг шийдсэн. Энэхүү хэргийн хувьд болзол бий болсон уу, өөрөөр хэлбэл тухайн гэрээ байгуулах үед талуудын мэдэхгүй байсан үйл явдал одоо бий болсон уу, “А” ХХК нь газрыг өргөтгөж эзэмшсэн үү. Гэрээ байгуулах үед нэхэмжлэгч тал “хэдий бодитоор эзэмшиж байгаа, одоо бодитоор шилжүүлж байгаа газар нь 22 811 мкв боловч бичиг баримтын хувьд энэ газар нь 25 959 мкв учраас худалдан авагч буюу хариуцагч танай тал бодитоор эзэмших газраа өргөтгөх юм бол нэмэлт үнэ төл” гэсэн болзол тавьж, үүнийг худалдан авагч болох “А” ХХК нь хүлээн зөвшөөрсөн. “А” ХХК-ны хүсэл зориг, зөвшөөрсөн нөхцөл нь газраа томруулбал илүү үнэ төлөх байсан.

Энэ ч утгаараа болзлыг зөвшөөрсөн. Харин энэ болзол одоо бий болсон уу, Иргэний хуулийн 44.2-ын хувьд энэхүү болзол бий болсон эсэх нь гол нөхцөл болдог.

1. “А” ХХК газраа өргөтгөсөн үү, “А” ХХК нь анх “Э” ХХК-иас анх ямар газар шилжүүлж авсан, одоо яг л тэр газраа эзэмшиж байгаа.

2. “А” ХХК-д газраа өргөтгөх боломж бий болсон уу.

Тухайн маргаан бүхий газрыг иргэдээс чөлөөлсөн гэдэг нь үнэн, энэ дээр аль аль талууд маргаагүй. Гэхдээ энэ газрыг ямар учраас, хэн чөлөөлснийг харахад “А” ХХК-д газрыг өргөтгөх боломж байхгүй байсан, талуудын тохирсон нөхцөл бий болоогүй гэдэг нь тодорхой харагдана.

Давж заалдах шатны шүүхээс газрыг хэн, ямар зорилгоор чөлөөлсөн гэдэг нь хамаагүй, чөлөөлсөн л учраас “А” ХХК болон “Э” ХХК-иудын тохирсон болзол бий болсон гэж байгаа нь шууд нэхэмжлэгч талын эрх ашгийн хүрээнд хийсэн маш явцуу дүгнэлт болсон гэж үзэж байна.

Мөн давж заалдах шатны шүүх магадлалдаа “...хэлцлийн болзол биелэгдсэн тохиолдолд тэр үүрэг үүсэх учраас талуудын хооронд хийгдсэн гэрээний 300 000 ам.долларыг төлөх гэрээний үүрэг үүсэх тухай тохиролцоо нь төлбөр төлөх үүргийг хойшлуулсан болзол бий болсон” гэж дүгнэсэн нь ч алдаатай болсон. Давж заалдах шатны шүүхийн энэ дүгнэлтээр бол зөвхөн төлбөр төлөх үүргийг хойшлуулсан буюу төлбөр төлөх нь тодорхой, зөвхөн хугацааны л асуудал байсан мэтээр ойлгогдохоор байна.

Үнэн хэрэгтээ тодорхой нөхцөл байдал үүсвэл буюу ирээдүйд бий болох үгүй нь мэдэгдэхгүй байсан үйл явдал, болзол бий болсон тохиолдолд төлбөр төлөгдөх үүрэг үүсэхээр харилцаа юм. Түүнээс төлбөр төлөгдөх асуудлыг л хойшлуулсан харилцаа байгаагүй.

Давж заалдах шатны шүүх мөн 2013 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн Өмчийн харилцааны газрын орлогч дарга М.Батсайханы нэхэмжлэгч “Э” ХХК-д өгсөн албан бичгийг үндэслэл болгосон байдаг. Тус албан бичигт хувийг “А” ХХК-д гэсэн байдаг боловч манай компанид тус албан бичиг ирж байгаагүй. Сүүлд 2014 оны 05 дугаар сарын сүүлээр “Э” ХХК-иас ирсэн мэдэгдлээс тус албан бичгийг мэдсэн болно.

Мөн яг тухайн үед улсаас тухайн газруудыг нөхөн олговор олгон чөлөөлж байхад ямар учраас Өмчийн харилцааны газрын орлогч дарга нь тийм бичиг гаргасан нь мөн ойлгомжгүй. Орлогч дарга М.Батсайханы албан бичгийн дагуу “А” ХХК нь тодруулга хүсэх байдлаар Нийслэлийн өмчийн харилцааны газарт хандсан бөгөөд тус газраас 2014 оны 11  дүгээр сарын 05-ны өдрийн 8/7523 тоот албан бичгээр “...Нийслэлийн Засаг даргын 2012 оны 02 дугаар сарын 21-ний өдрийн А/116 тоот захирамжаар олгогдсон тус компанийн эзэмшил болох 25 953 мкв газрын 3 142 мкв газар нь газар дээрх бодит байдалтайгаа зөрөөтэй явсаар Амгалан дулааны станц баригдах газрын трасст орсон иргэн аж ахуйн нэгж байгууллагын орц, гарц болон үерийн ус урсдаг нийтийн эзэмшлийн зориулалттай газар байсан болно...” гэсэн хариуг өгсөн. Нийслэлийн өмчийн харилцааны газрын 2014 оны 11 дүгээр сарын 05-ны өдрийн 8/7523 тоот албан бичигт орлогч дарга М.Батсайхан мөн л гарын үсэг зурсан байдаг. Эндээс харахад давж заалдах шатны шүүхийн үндэслэл болгосон 2013 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн албан тоотоор болзол бий болсон гэж үзэх боломжгүй нь мөн харагдаж байна.

Нийслэлийн өмчийн харилцааны газраас хоёр өөр агуулга бүхий албан тоот ирүүлсэн байхад, мөн Нийслэлийн өмчийн харилцааны газрын орлогч дарга нь газар чөлөөлөх талаар шийдвэр гаргах эрх бүхий этгээд биш байтал ямар үндэслэлээр зөрүү газрын эзэмших эрхийг ““А” ХХК эзэмшсэн хэмээн үзэж төлбөр гаргуулсан нь ойлгомжгүй байна. Ийнхүү хариуцагч нь газрыг өргөтгөж эзэмшээгүй, ийм боломж ч үүсээгүй, хашаагаа өргөтгөсөн үйл баримт байхгүй байхад нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж хариуцагчаас төлбөр гаргуулан шийдвэрлэсэн шүүхийн шийдвэр нь хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх зарчмыг зөрчсөн байна.

Анхан шатны шүүхээс хэрэг маргааныг Иргэний хуулийн 243 дугаар зүйлийн хүрээнд бодитоор шилжүүлэн авсан газрынхаа үнийг бүрэн төлсөн, ямар нэгэн байдлаар газрын хэмжээ нэмээгүй учраас дахин төлбөр төлөх үндэслэлгүй гэж зөв дүгнэсэн болно. Иймд Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 176 дугаар зүйлийн 176.2.3-т заасны дагуу магадлалыг хүчингүй болгож, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж өгнө үү гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

Хяналтын журмаар гаргасан хариуцагчийн төлөөлөгчийн гомдлыг хангаж, давж заалдах шатны шүүхийн магадлалыг хүчингүй болгож, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж шийдвэрлэв.

Хоёр шатны шүүх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг хуульд заасан журмын дагуу явуулж, хэргийн оролцогчийн хуулиар олгогдсон эрхийг зөрчөөгүй байна.

Зохигчид 2011 оны 09 дүгээр сарын 08-ны өдөр №Агь/Энэм 01/11 дугаартай Худалдах-худалдан авах гэрээ байгуулсан, тус гэрээгээр худалдагч “Э” ХХК нь Баянзүрх дүүргийн 10 дугаар хороо, Цагдаагийн академийн  48/3 дугаарт байрлах 25 953мкв талбай бүхий газар эзэмших эрхийн №0006336 тоот гэрчилгээ, 18650311059041 тоот нэгж кадастрын талбарт байгаа үл хөдлөх хөрөнгийн улсын бүртгэлийн Ү-2204023648 дугаартай 58475 тоот гэрчилгээ бүхий баруун гарын суман шилжүүлэг, 365 метр урт салаа төмөр замтай, хүлэмж болон урд ба баруун талаараа модон, хойд талаараа блокон хашаа бүхий үндсэн хөрөнгийг худалдах, худалдан авагч “А” ХХК дээрх эд хөрөнгийн үнэд 1 500 000 ам доллар төлөхөөр харилцан тохиролцжээ.

Талууд 2011 оны 09 дүгээр сарын 07-ны өдрийн №Агь/Энэм 02/11 тоот нэмэлт гэрээгээр “...№Агь/Энэм 01/11 тоот гэрээгээр худалдсан нэгж талбартай газрын талбай нь зургийн дагуу 25 953мкв хэмжээтэй бөгөөд одоогоор хашаалсан талбай нь 22 811 мкв хэмжээтэй, энэ нь худалдсан талбайгаас 3 142 мкв хэмжээгээр зөрүүтэй тул  худалдан авагч нь хүчин төгөлдөр байгаа бичиг баримтаа үндэслэн хашааны дотор байгаа талбайг өргөтгөсөн тохиолдолд нэг шоо метр талбай тутамд 95.48 ам доллараар тооцож, хүчин төгөлдөр байгаа кадастрын зургийг ашигласны нөхөн төлбөрийг худалдагчид төлөхөөр...” болжээ.

Гэрээ талуудын хүсэл зоригийн илэрхийлэл болсон, гэрээнд эрх бүхий этгээд гарын үсгээ зурж, компанийн тамгыг дарсан, гэрээний талаар зохигчид маргаагүй тул гэрээ Иргэний хуулийн 42 дугаар зүйлийн  42.2.-т заасан хүчин төгөлдөр хэлцэл болно. 

Агь/Энэм 01/11 тоот гэрээний дагуу худалдагч эд хөрөнгийг шилжүүлж, худалдан авагч 1 500 000 ам долларыг төлж, хэн аль нь гэрээний үүргээ бүрэн биелүүлсэн үйл баримт тогтоогджээ.

Харин нэхэмжлэгч “Э” ХХК нь нэмэлт гэрээнд зааснаар хариуцагч нь хашаагаа 3 142 мкв хэмжээгээр өргөтгөсөн тул зөрүү 3 142мкв талбайн үнэ 300 000 ам долларыг, алданги 45 000 ам долларын хамт нийт 345 000 ам доллар буюу 629 880 000 төгрөгийг гаргуулахаар нэхэмжилсэн байна.

Тэрээр нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлээ “...нэмэлт гэрээний 10.5.-д “хашааг өргөтгөх зай талбай, боломж бий болсон буюу газрыг чөлөөлөх талаар холбогдох байгууллагаас шийдвэр гаргасан өдрийг хашааг өргөтгөсөн өдөр гэж тооцогдоно,” гэж, 1.5.-д “...хашааны дотор байгаа талбайг өргөтгөсөн тохиолдолд ...нөхөн төлбөрийг төлөх”-өөр тохиролцсон.  Нийслэлийн өмчийн харилцааны газраас 2013 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдөр “Э” ХХК-ийн 25 953мкв газрыг “А” ХХК-д шилжүүлсэн бөгөөд газар эзэмшигч нь нэгж кадастрын зургийн дагуу эзэмшлийн газартаа хашаагаа барихад саад болох зүйлгүй гэсэн албан бичгийг өгснийг үндэслэн газар эзэмших эрх шилжсэн үеэс хашааг өргөтгөх боломж бий болсон гэж үзэн, зөрүү талбайн үнэ, талбайг эзэмших эрхийг өөрийн эзэмшилд шилжүүлэн авснаас хойших хугацааны алдангийн хамт нэхэмжилсэн...” гэж тайлбарлажээ.

Хэрэгт авагдсан баримтаар хариуцагч “А” ХХК нь нэхэмжлэгч “Э” ХХК-иас гэрээнд заасан эд хөрөнгө, газар эзэмших эрхийг шилжүүлж авснаас хойш хашаагаар хүрээлэгдсэн эзэмшил газрын талбайг нэмэгдүүлээгүй, нэмэлт гэрээнд заасан 3 241мкв газар нь 2013 оны 01 дүгээр сарын 26-ны өдрийн Засгийн газрын 35 дугаар тогтоолоор Амгалан дулааны станц баригдах газрын трасст орсон тул хариуцагч нь хашааг өргөтгөх боломжгүй болсон, 2014 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдөр Нийслэлийн өмчийн харилцааны газарт  өөрийн эзэмшиж буй газрын хэмжээг бодитоор тогтоолгож, баталгаажуулах хүсэлт гаргаснаар Нийслэлийн Засаг даргын 2014 оны 10 дугаар сарын 28-ны өдрийн захирамжийг үндэслэн “А” ХХК-ийн эзэмшил газрын хэмжээг 22 811мкв хэмжээтэй болохыг тогтоож, 000304860 дугаартай Аж ахуйн нэгж, байгууллагын газар эзэмших эрхийн гэрчилгээг олгосон үйл баримт тогтоогджээ.

Анхан шатны шүүх нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн, давж заалдах шатны шүүх шийдвэрт өөрчлөлт оруулж, нэхэмжлэлийн зарим шаардлагыг хангаж шийдвэрлэсэн байна.

Давж заалдах шатны шүүх шийдвэрт өөрчлөлт оруулахдаа талуудын хооронд байгуулагдсан нэмэлт гэрээ нь Иргэний хуулийн 44 дүгээр зүйлийн 44.1.-д заасан болзол тавьж хийсэн хэлцэл, хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.2.-т зааснаар Нийслэлийн өмчийн газраас хариуцагчийг эзэмшил газраа бүхэлд нь эзэмших боломжтой нөхцөл байдал бий болоход хариуцагч энэ боломжийг хэрэгжүүлэлгүй өөрийн хүсэлтээр эзэмшил газрын талбай хэмжээг багасгасан тул болзол бий болсон гэж үзнэ гэжээ.

Засгийн газрын 2013 оны 01 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 35 дугаар тогтоолоор хариуцагчийн эзэмшлийн хашааны гадна талбайг дулааны цахилгаан станцын трасст шилжүүлж, газрыг чөлөөлснөөр хариуцагч нь хашаагаа өргөтгөх боломжгүй нөхцөл үүссэн гэж үзэх тул Иргэний хуулийн 46 дугаар зүйлийн 46.3.-т зааснаар хэлцэл хүчин төгөлдөр бус болно. Энэ талаар давж заалдах шатны шүүх дүгнэлт хийгээгүй байна.

Талууд Худалдах-худалдан авах гэрээнд нэмэлт оруулж, худалдагч нь газар эзэмших эрхээ худалдан авагчид шилжүүлэхдээ гэрээгээр тохирсон талбай бүхий газрыг бүхэлд нь шилжүүлэх үүргээ биелүүлээгүй, хожим шилжсэн тохиолдолд шилжүүлэн авсан хэмжээгээр үнийг төлөхөөр тохирсон байхад давж заалдах шатны шүүх талуудын хооронд болзол тавьж хийсэн гэрээний эрх зүйн харилцаа үүссэн гэж дүгнэсэн нь холбогдох эрх зүйн харилцааг зөв тодорхойлоогүй гэж үзнэ.

Иргэний хуулийн 243 дугаар зүйлийн 243.1.-д зааснаар худалдагч эд хөрөнгийг шилжүүлэх, худалдан авагч шилжүүлэн авсан хөрөнгийн үнийг төлөх үүрэгтэй бөгөөд худалдагч “Э” ХХК нь хашааны гадна байршилтай 3 142мкв талбайг бодитоор шилжүүлж өгөөгүй, хариуцагчид тус газрыг өөрийн эзэмшилд шилжүүлэн авч ашиглах боломжгүй нөхцөл байдал үүссэн тул нэмэлт гэрээ биелэгдээгүй байна.

Иймд нэхэмжлэгч нь биелэгдээгүй буюу хэрэгжээгүй гэрээний үүргийг хариуцагчаас шаардах эрхгүй юм.

Давж заалдах шатны шүүх хэрэглэх ёстой хуулийг хэрэглээгүй, магадлал хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх хуулийн шаардлагад нийцээгүй тул магадлалыг эс зөвшөөрсөн нэхэмжлэгчийн гомдлыг хангах үндэслэлтэй гэж үзлээ.

Анхан шатны шүүх хэрэгт авагдсан баримтыг хуульд заасан журмын дагуу үнэлж, үйл баримтад үндэслэл бүхий дүгнэлт хийсний үндсэн дээр хэрэглэх ёстой хуулийг зөв тайлбарлан хэрэглэж, хариуцагч нь Худалдах-худалдан авах гэрээгээр шилжүүлсэн хөрөнгийн үнийг бүрэн төлсөн тул шаардах эрхгүй гэж дүгнэн нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь хэрэгт авагдсан баримтад үндэслэгдсэн, бодит байдалд нийцсэн, Иргэний хуулийн 243 дугаар зүйлийн 243.1., 232 дугаар зүйлийн 232.6. дахь заалтуудыг зөв тайлбарлан хэрэглэсэн, шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 116 дугаар зүйлийн 116.2.-т заасан  шаардлагыг хангасан байх тул давж заалдах шатны шүүхийн магадлалыг хүчингүй болгож, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээх нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 176 дугаар зүйлийн 176.2.3.-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2017 оны 12 дугаар сарын 22-ны өдрийн 2594 дүгээр магадлалыг хүчингүй болгож, Сүхбаатар дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн 2017 оны 10 дугаар сарын 13-ны өдрийн 181/ШШ2017/02574 дүгээр шийдвэрийг хэвээр үлдээж, хариуцагч “А” ХХК-ийн төлөөлөгч Д.Саранцэцэгийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангасугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.3., Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1.-д зааснаар хяналтын журмаар гомдол гаргахдаа хариуцагч “А” ХХК-иас улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 3 060 877 төгрөгийг шүүгчийн захирамжаар буцаан олгосугай.

       ТАНХИМЫН ТЭРГҮҮН                                Х.СОНИНБАЯР       

 ШҮҮГЧ                                                           Х.ЭРДЭНЭСУВД