МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Хөвсгөл аймаг дахь Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Д.Азжаргал даргалж,

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Н.Алтанхундага,

Улсын яллагчаар, хяналтын прокурор Ц.Мөнхжаргал,

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Б.Ганчимэг,

Шүүгдэгч Д.Б- нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн хуралдаанаар Хөвсгөл аймгийн Прокурорын газрын хяналтын прокуророос Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг, 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Д.Б-од холбогдох эрүүгийн 2038000320079 дугаартай хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүгдэгчийн биеийн байцаалт:

Монгол Улсын иргэн, Д.Б.

Шүүгдэгч Д.Б- нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдөр Хөвсгөл аймгийн Төмөрбулаг сумын 2 дугаар багийн нутаг Хавчуу гэх газраас иргэн М.Б-ийн 14 тооны үхрийг хулгайлж 12.350.000 төгрөгийн хохирол учруулсан,

2019 оны 11 дүгээр сарын 28-наас 30-ны хооронд Хөвсгөл аймгийн Төмөрбулаг сумын 2 дугаар багийн нутаг Нарийн гэх газраас иргэн Г.Б-ын 12 тооны адууг хулгайлж 9.100.000 төгрөгийн хохирол учруулсан,

2019 оны 11 дүгээр сарын 20-ны орчим Хөвсгөл аймгийн Төмөрбулаг сумын 2 дугаар багийн нутаг Хавчуугийн эх гэх газраас иргэн Д.М-ын 2 тооны адууг хулгайлж 1.800.000 төгрөгийн хохирол учруулан “Мал хулгайлах” гэмт хэргийг,

2019 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрөөс 2020 оны 01 дүгээр сарын 10-ны хооронд иргэн А.Б-эс итгэмжлэн хариуцуулсан хонь ямаа нийлсэн 445 бог малаас 172 бог малыг дутааж, иргэн А.Б-д 14.230.000 төгрөгийн хохирол учруулан “Завших” гэмт хэргийг үйлдсэнд тус тус холбогджээ. /Прокурорын яллах дүгнэлтэд бичигдсэнээр/

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Шүүгдэгчийн гэм буруугийн талаар: 

Шүүгдэгч Д.Б- нь шунахайн сэдэлтээр 2019 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдөр Хөвсгөл аймгийн Төмөрбулаг сумын 2 дугаар багийн нутаг “Хавчуу” гэх газраас иргэн М.Б-ийн 14 тооны үхрийг хулгайлж 12.350.000 төгрөгийн хохирол учруулж,

2019 оны 11 дүгээр сарын 20-ны орчим Хөвсгөл аймгийн Төмөрбулаг сумын 2 дугаар багийн нутаг “Хавчуугийн эх” гэх газраас иргэн Д.М-ын 2 тооны адууг хулгайлж 1.800.000 төгрөгийн хохирол учруулж,

2019 оны 11 дүгээр сарын 28-наас 30-ны хооронд Хөвсгөл аймгийн Төмөрбулаг сумын 2 дугаар багийн нутаг “Нарийн” гэх газраас иргэн Г.Б-ын 12 тооны адууг хулгайлж 9.100.000 төгрөгийн хохирол учруулж бусдын олон тооны мал хулгайлах гэмт хэргийг үйлдсэн байна.

Шүүгдэгчийн гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай болох нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтууд болох:

• Гэмт хэргийн талаархи гомдол, мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл /хх-ийн 15-17 дугаар хуудас/,
• Хохирогч М.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2019 оны 11 дүгээр сарын 15-нд Төмөрбулаг сумын 2-р баг Хавчуу гэх газар бэлчээрээрээ манай үхэр байсан гэж манай мал хариулдаг хүн хэлж байсан. Би 11 дүгээр сарын 20-нд идэшний малаа авах гэж очиход 14 ширхэг үхэр дутуу байсан. Үхэр байсан гэх газруудаараа хайж үзэхэд олдоогүй. Тэгэхээр нь мотоцикльтой Төмөрбулагийн 2 дугаар баг Морьтын амнаас үхэр тууж явсан мөр олоод тэр мөрийг дагаад явтал мөрөнгийн голын зах руу ороод олон мөртэй нийлээд сарнисан. Өнөөдөр буюу 2020 оны 02 дугаар сарын 10-ны өдөр миний 14 тооны үхэр хулгай хийсэн Д.Б- миний хохирол болох 13 сая төгрөгийг бэлнээр өгсөн. Одоо надад гомдол санал нэхэмжлэх зүйл байхгүй” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 23-26 дугаар хуудас/,
• Хохирогч Г.Б-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2019оны1дүгээр сарын 25-ны өдөр Төмөрбулаг сумын 2 дугаар багийн нутаг Нарийн гэх газарт адуугаа хурааж авчраад гэрийнхээ ар талд Улиастай гэх газар руу залж орхисон. Түүнээс хойш манай адуу сураг гараагүй.Тэгэхээр нь адуугаа хайж Төмөрбулаг сумын Эрчмийн нураа, Тосонцэнгэл, Баян-Эрхэт гэх газруудад болон Мөрөн сум зэрэг газруудаар явж хайсан боловч олдоогүй. Д.Б- надад 2020 оны 01 дүгээр сарын 31-ний өдөр өөрийн адуу болон ах дүү нарынхаа өгсөн адуунаас 9 адуу өгөөд 1.500.000 төгрөг бэлнээр өгсөн тул хохирлыг бүрэн барагдуулж гомдол санал нэхэмжлэх зүйлгүй болгосон” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 30-34 дүгээр хуудас/,
• Хохирогч Д.М-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2019 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдөр би адуугаа гэрийнхээ гадаа оруулахад манай адуу бүрэн байсан. 2019 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдөр адуугаа харахад зөв талын гуяндаа X үсгэн тамгатай хээр морь, зөв талын гуян дээрээ саран дэвсгэртэй чандмань тамгатай хээр морь алга болсон байсан. Тэр орчмоос хайгаад олдоогүй. Миний 2 тооны адууг 2019 оны 11 сарын 20-ны орчим манай нутгийн хүүхэд Д.Б- хулгайлж авсан байна лээ. Тэгээд 2020 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдөр бэлэн мөнгө болон 1 тооны морь надад өгч хохирлыг бүрэн барагдуулсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 38-42 дугаар хуудас/,
• Гэрч О.М-гийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “Намайг 2019 оны 12 дугаар сарын эхээр байх /огноог нь сайн санахгүй байна/ П- Д.Б-ын гэрт байна гэхээр нь очсон чинь нэлээд хэдэн тооны адуу нядлаад байж байсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 56 дугаар хуудас/,
• Гэрч Д.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Би Д.Б-оос яагаад хулгай хийж хүний мал авсан юм бэ гэсэн чинь хүн намайг мал хулгайлаагүй байхад хулгайч болгоод байгаа юм чинь М.Н- хулгайч байснаас нэртэй хулгай хийж үзье гэж бодсон юм гэж хэлэхээр нь би гомдоод уйлсан. Манай ах, дүү нар тус дэм болоод ээж, ах, эгч маань зээл авч Д.Б-ын 2 тооны адуу, 11 тооны адуу, 14 тооны үхэр, 172 тооны бог малын хохирлыг барагдуулсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 58-59 дүгээр хуудас/,
• Гэрч Б.А-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2019 оны 12 сарын яг хэдний өдрийг санахгүй байна. Би Мөрөн сумын 5-р хороо “Далай ээж” зах дотор мах буулгаж байтал цагаан өнгийн Бонго-3 маркийн машинтай үл таних 3 залуу надаас адууны мах худалдаж авах уу гэж асуусан. Тэр гурван залуугийн нэг нь сая харуулсан Д.Б- байсан. Тухайн үед би өөрийн найз Б-ийн хамтаар тэр 3 залуугаас 6 тооны бага адууны мах худалдаж авсан. Бид хоёр эхлээд бэлнээр 1 сая төгрөг өгсөн. Маргааш нь үлдэгдэл 1.500.000 төгрөг бэлнээр өгсөн санагдаж байна. 2019 оны 11 дүгээр сарын дундуур сайн санахгүй байна. Над руу гар утсаар залгаад Мөрөн сумын 10 дугаар хорооноос машинтай ирээд үхрийн мах худалдаж авах уу гэж асуусан. Би махаа зарах гэж байвал Мөрөн сумын 5-р хороонд авчир гэж хэлсэн. Нийт 10 тооны жижиг биетэй үхрийн мах байсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 62-63 дугаар хуудас/,
• Гэрч Г.Э-гийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “…2019 оны 11 дүгээр сарын сүүлээр байхаа өдрийг нь санахгүй байна, үдээс өмнө 11 цагийн үед Мөрөн сумын 10-02-11 тоотод гэртээ байж байтал 9 үхэр, 2 морьтой 20 орчим насны өндөр, нам биетэй 2 залуу ирээд өндөр залуу нь мал гаргуулах гэсэн юм гэхээр нь хэний мал юм бэ гэсэн чинь миний мал би өөрийнхөө малыг найзтайгаа тууж орж ирлээ гэсэн. Тэгээд 1 бод малыг 25.000 төгрөгөөр гаргуулах болоод 16 цагийн үед малыг нь гаргаж дуусаад үхэр, адууныхаа мах, арьс, ширтэй нь ачааны жижиг машинд ачаад явсан. Мал гаргуулсан өндөр залуу нь үхэр адууныхаа арьсыг элдэж сур хийх юм яриад байсан. Намхан бор царайтай залуу нь юм ярихгүй, тэр гаргуулсан адуу үхэрний эзэн биш бололтой байсан. Би 9 үхрийг өөрийн эхнэрийн дүү Тэрбишийн хамт гаргасан. Харин 2 адууг нь 9 үхэр гаргуулсан залуу надад 1 сая төгрөгөөр зарсан. Би тэр хоёр морийг өөрөө нядлаад зарсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 64-65 дугаар хуудас/,
• Гэрч Ж.Ж-ы мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “…Би М.Б- ахын малыг 2018 оны 03 сараас эхэлж Төмөрбулаг сумын 2-р баг Хавчуу гэх газарт хариулж байгаа. Нийт 64 үхэр 500 орчим хонь ямаа хариулж байгаа. Би өдөр бүр хонинд явахдаа үхрээ байнга хардаг. М.Б- ах нийт 84 үхэр хүлээлгэн өгсөн. 2019 оны 11 сарын 20-ны өдөр М.Б- ах мал дээр очиж тоолоход 14 тооны үхэр алга болсон байсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 67 дугаар хуудас/,
• Гэрч Т.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: "...2019 оны 11 сарын орчим Д.Б- намайг Мөрөнгийн төвд гэртээ байхад миний гар утас руу оройхон залгаад ах машин олоод ирээч би хэдэн адуугаа нядалсан төв оруулж зарах хэрэгтэй байна гээд байхаар нь гадуур явж байтал нэг цагаан өнгийн Портер маркийн тээврийн хэрэгсэл 45 орчим настай, эрэгтэй жолооч байхаар нь хөлслөөд Д.Б-ын хөдөө гэрт очиж 5 адууны мах ачсан. Би тэр адууны махыг Д.Б-ын төвийн гэрт буулгасан. Д.Б- намайг хөдөө гэрт нь очиход ганцаараа байсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 71-72 дугаар хуудас/,
• Гэрч Я.Б-гийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “2019 оны 11 дүгээр сарын 13-ны өдөр Төмөрбулаг сумын нутаг эрчмийн нуруунаас Д.Б- бид хоёр 14 тооны үхэр тууж явтал 2 үхэр нь буцаж гүйцсэн. Мөн тэр газар 10 орчим тооны морь байсан ба 2 морийг нь бугуйлдаж, ногтолж байж унаад унаж явсан 2 морио Д.Б-ыг адуунд тавьсан. Тэгээд Мөрөнгийн голын цаад талд нэг үхэр нь явахгүй болохоор үлдээсэн. 9 тооны үхэр 10-р хороонд нэг айлд очиж Д.Б- нядлуулсан. Би тэр үед үхэр нядалсан хойгуур нь явсан. 2 морь нь үхэр нядалсан айлын хашаанд намайг явах үед уяатай байсан. Мал нядлах айлд 2 эрэгтэй хүн байсан. Д.Б- махаа ченжид өгсөн гэсэн. Би ямар хүнд өгсөн талаар мэдэхгүй. Тэр өдөр Д.Б- өөрийн малаа зарсан гээд мөнгөө авсан гэсэн би юунд зарцуулсан талаар мэдэхгүй. Тэгээд Д.Б-той хөдөө гэр рүүгээ явсан. Үүнээс хойш 2019 оны 12 дугаар сарын 11-ний өдрийн орой /цагийг нь санахгүй байна/ Д.Б- гар утсаар гэрт хүрээд ирээч гэхээр нь очсон чинь 9 тооны адуу махлах хэрэпгэй байна туслаач гэхээр нь адууг нь гаргалцаж өгсөн. Д.Б- манай эхнэр бид 3 нядалсан. Д.Б- машин байхгүй гээд хүргэн ахыгаа Мөрөнөөс дуудаж аймаг руу махаа оруулж зарна гэж байсан. Би эхнэртэйгээ гэр лүүгээ явсан. Мөн миний мотоциклийн Д.Б- гуйж аваад Мөрөн явсан. 3 унага, 1 даага Мөрөнгийн гол гаргаж үлдээсэн. 1 адууг нь Д.Б- хүнд өгнө гээд нядлаагүй үлдээсэн. ...Тамгыг нь мэдэхгүй. Хар гүү, шар хээр гүү, 2 хүргэн гүү, халиун азарга, хээр гүү, хээр морь нийт 7 адуу нядалсан. Д.Б-ыг авч үлдсэн нэг адуу хээр гүү байсан. 2 халтар унага, 1 хар унага, хүрэн даалга үлдсэн. ...2019 оны 11 дүгээр сарын 11-ны үед байх яг өдрийг нь сайн мэдэхгүй байна. Манай найз Д.Б- сувиа үхэртээ явмаар байна банкны зээл хиймээр байна цуг явалцаад өгөөч гэж хэлээд эрчмийн нуруунд гараад ертөнцийн зугээр урагшаагаа явсан 10 орчим адуу байсан түүнээс 2 морийг нь Д.Б- бугуйлдаад барьж авсан тэгэхээр нь би давхар ногттой байсан тэр ногтоороо барьж авсан 2 морио ногтолсон. Тэгээд мөн 12 тооны үхэрээ туугаад барьж авсан 2 морио хөтөлж аваад явсан. ...Д.Б-той 10 үхэр болон 2 морио хөтлөөд Мөрөн сум руу яваад 10-р хороонд мал нядалдаг газар оруулаад хамт нядалсан. ...Би 2019 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдөр Мөрөн сумын 10-р баг хөдөө! хэсэг Бараан өвөр гэх газарт Д.Б- намайг мод хийж, цагаалж өгөөч гээд гэртээ дуудахаар нь очсон. Тухайн үед Д.Б-ын гэрт нь ээж байсан. Тэгээд Д.Б- бид 2 ууланд гарч модоо цагаалаад сууж байтал Д.Б- миний хэдэн үхэр ууланд гарсан байгаа чи завтай бол миний үхрийг төв оруулаад өгөөч мөнгөний хэрэг гараад гэж хэлсэн. Би тухайн үед завтай явсан болохоор тэгье гээд Д.Б-той хамт гэрээс нь 5-6 км зайд ууланд 20 орчим тооны үхэр байснаас 12 тооны том, жижиг нийлсэн үхэр байсныг Д.Б-той хамт салгаад туусан. Би Д.Б-оос танай үхэр мөн үү гэсэн чинь ойрд үхэр маань тогтохгүй ууланд гараад байгаа юм гэсэн. Мөн хажуухан талд нь 10 орчим тооны адуу байсан чинь Д.Б- унаж явсан 2 морио адуунд тавья, мал тууж Мөрөн орох юм чинь морио солиод явъя гээд бор, хээр 2 морь барьж аваад унаж явсан мориныхоо ногтыг сольж хийсэн. Би ууланд байсан 10 орчим адууг Д.Б-ыг адуу гэж бодсон. Ингээд Д.Б- бид хоёр 12 тооны үхэр туугаад, 2 морио унах газраа унаж, хөтлөх газраа хөтлөөд уулнаас буух гэж байтал 2 үхэр нь буцаад гүйсэн. Д.Б-ын гэрийн ойролцоо нэг хар бяруу үлдсэн. Тэгээд Д.Б- үлдсэн 3 үхрийг зүгээр үлдээчих сүрэгтээ очно биз дараа болье гэж хэлээд үлдээсэн. Мөрөн сумын төв орж ирээд 10 дугаар хороонд нэг айлын хашаанд оруулж 9 үхэр нядлуулсан. Бор болон хээр морио үхэр нядлуулсан айлын хашаанд амьдаар нь үлдээсэн. Ямар учиртай үлдээснийг би мэдэхгүй. Би 9 үхэр гаргаж дууссаны дараа гэр лүүгээ ганцаараа яваад өгсөн. Д.Б- 9 үхрийнхээ махыг яасан талаар би мэдэхгүй. Д.Б- дээрх 9 үхэр, 2 адууг өөрийн эзэмшлийн мал гэж надад ойлгуулсан. ...Д.Б- 2019 оны 12 дугаар эхээр /өдрийн нь санахгүй байна/ орой миний гар утас руу залгаад найз нь адуугаа махалж зарах гэсэн юм хүрээд ирээч гэхээр нь гэрт нь очсон. Д.Б-ын гэрт тухайн ээж, дүү нар нь байгаагүй. Тэгж байтал Д.Б- адуугаа нядлана гэхээр нь би Д.Б-оос адуугаа нядалж яах гэж байгаа юм гэж асуухад Д.Б- мөнгөний хэрэг болоод адуугаа нядлах гэж байна энэ талаар манай гэрийнхэнд битгий хэлээрэй гэж байсан. Бид 2 хамтдаа 5 тооны адуу нядалсан. 1 тооны морь, 1 тооны азарга, 3 тооны гүү байсан. Нэг тооны гүүг Д.Б- хашаандаа үлдээсэн. 3 унага, 1 даагыг бэлчээрт нь үлдээсэн. Мал нядалж байхад Д.Б- хүргэн ахыгаа гар утсаар дуудаж байсан. Хүргэн ах нь цагаан өнгийн тээврийн хэрэгсэлтэй танихгүй хүнтэй ирж байсан. Тэгж байтал манай эхнэр О.М- Д.Б-ыг гэрт ирээд намайг аваад явсан. Д.Б- энэ үед миний мотоциклийг аваад үлдсэн. ...Д.Б- цагдаагийн байгууллагад мэдүүлэг өгсөн гэсний дараа нь намайг цагдаа дуудахаар нь би Д.Б-оос юу болон талаар асуухад 12 үхэр, 2 адуу , 11 адуу хамт явж авсан үйлдэл маань хулгай байсан юм гэж надад хэлсэн. ...Би хэрэв Д.Б-ыг хулгай хийж байгааг мэдсэн бол хамт явахгүй байсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 78, 80, 81-82, 83-84 дүгээр хуудас/,
• Гэрч Д.У-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “2019 оны 12 дугаар сарын 30-ны үед байх надад мөнгөний хэрэг гараад Д.Б-од 4 сая төгрөг байна гэхээр нь зээлж аваад 2020 оны 01 дүгээр сарын 15-ны орчим өгсөн. Надад Д.Б- хэлэхдээ өөрийн хэдэн малаа зараад мөнгөтэй болсон юм гэж ярьж байсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 86 дугаар хуудас,
• Хохирогч М.Б-ийн хулгайд алдсан 14 тооны үхрийг 12.350.000 төгрөгөөр үнэлсэн хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 94-95 дугаар хуудас/,
• Хохирогч Г.Б-ын хулгайд алдсан 12 тооны адууг 9.100.000 төгрөгөөр үнэлсэн хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 98-99 дүгээр хуудас/,
• Хохирогч П.Д.М-ын 2 тооны морийг 1.800.000 төгрөгөөр үнэлсэн хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 112 дугаар хуудас/,
• Шүүгдэгч Д.Б-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед яллагдагчаар өгсөн: “Би найз Я.Б-гийн хамт 2019 оны 11 дүгээр сарын дундуур байх огноог нь санахгүй байна. Я.Б-г мод цагаалж өгөөч гэж дуудсан. Тэгээд Я.Б-тэй гэрийнхээ гадаа байсан 2 морио унаад Бүрэнтогтох сум баруун өвөр гэх газар модоо цагаалсан. Ингээд би Я.Б-д манай үхэр ойрд тогтохгүй Төмөрбулаг сумын Хавчуугийн эх гараад байгаа, би үхэрнээсээ хэдийг оруулж зарах гэсэн юм явалцаад өгөөч гэсэн чинь Я.Б- тэгье гээд хамт явсан. Тэгээд Хавчуугийн эх гэдэг газар 30 орчим үхэр байхаар нь Я.Б-д энэ манай үхэр байна гээд талыг нь туулгаад явсан чинь 2 шар нь явахгүй буцаад байхаар нь үлдээсэн. Тууж явах үед нийт 10 үхэр байсан. Гэрийнхээ гадаа 1 бяруу муудаад явахгүй байхаар нь бас үлдээсэн. Үхэр тууж явах үед 10 орчим тооны адуу тааралдахаар нь Я.Б-д манай адуу байна явж байна. Мөрөн орох юм чинь морио сольж унаад явъя гээд бор, хээр 2 морь барьж унаад өөрийн болон Я.Б-гийн унаж явсан 2 морио тэр адуунд тавиад явсан. Тухайн үед би Я.Б- өөрийн мал гэж харагдуулах гээд тэр адуунд өөрийн 2 морио үлдээсэн Гэхдээ миний 2 морь өөрийн адуундаа гүйгээд очсон байсан. Тэгээд Мөрөнгийн төв орж ирээд 10 дугаар хороонд Г.Э- гэдэг хүнээр 9 тооны үхэр, 2 морир нядлуулсан. Намайг 9 үхэр нядлуулах үед Пурэвсүрэн байж байгаад яваад өгсөн. Би 9 үхэр Б.А- гэдэг ченжид 5 сая төгрөгөөр зарж, 2 морины махыг Г.Э- гэдэгт 1.000.000 төгрөгөөр өгч, мөн Г.Э- мал нядалсан ажлыг хөлсийг суутгаж авсан. 2 морийг Я.Б- нядалсан талаар мэдээгүй. Би Я.Б-д 9 үхэр, 2 морь зарсан 6 сая төгрөгөөсөө өгөөгүй. Би энэ мөнгөөр ойр зуурын зүйлд зарцуулж, 4 сая төгрөгийг танил ах Ууганаад түр зээлүүлсэн байсныг буцаад авч хохиролдоо оруулж төлсөн. ...Би М.Б- гэдэг хүнд 12.350.000 төгрөгний хохирлыг ах, эгч болон өөрийн малаас зарж байгаад 13 сая төгрөг төлж барагдуулсан. ...Мөн үхэр туугаад явж байтал 10 орчим тооны адуу байхаар нь өөрийн болон Я.Б-гийн унаж явсан 2 морио тэр адуунд тавиад нөгөө адуунаас унаж явсан мориныхоо ногтоор бор, хээр 2 морь барьж сольж унаад Мөрөнгийн төв орж 10 дугаар хороонд Г.Э- гэдэг хүнд 9 үхэр нядлуулсны хөлсөнд оролцуулж 2 морио 1 сая төгрөгөөр худалдсан. Намайг 2 морийг 1 сая төгрөгөөр зарах үед Я.Б- байгаагүй. ...Би Д.М- гэдэг хүн өөрийн адуунаас 1 морь, 900.000 төгрөг бэлнээр өгч хохирлыг бүрэн барагдуулсан. ...Би 2019 оны 11 дүгээр сарын сүүлээр (өдрийг нь санахгүй байна) Төмөрбулаг сумын 2 дугаар баг Тажийн ам гэх газраас Халиун азаргатай 3 тооны унагатай, гүү, морь нийлсэн 11 тооны адууг ганцаараа тууж гэрийнхээ гадаа буюу Мөрөн сумын 10 дугаар багийн хөдөө хэсэг Өлзийт гэх газарт авч ирээд найз Я.Б-г утсаар дуудаж өөрийнхөө адууг нядлах гэсэн юм гэж ойлгуулж хамт 1 азарга, 4 гүү нийт 5 тооны адууг найз Я.Б-тэй нийлж нядлаад хүргэн ах Т.Б-ийг утсаар дуудаж өөрийнхөө адууг нядалчихлаа унаа олоод аваад гараад ирээч Мөрөн оруулж зарах хэрэгтэй байна гэж хэлсэн. Бусад 3 унага, 1 даагыг нь Мөрөнгийн гол гаргаад орхисон. Манай гэрт тухайн үед Я.Б- бид хоёроос өөр хүн байгаагүй. Манай ээж, дүү 2 Д.Б- эгчийн хөдөө гэр рүү явсан байсан. Тэгж байтал Я.Б-гийн эхнэр О.М- манайд ирж Я.Б-г гэр лүүгээ авч явсан. О.М- нь Я.Б- бид хоёртой адуу нядлаагүй. Хүргэн ах Т.Б- орой 23 цагийн үед цагаан өнгийн ачааны машин хөлслөөд ирэхээр нь нядалсан 5 адууны мах, толгой, шийр, арьсыг ачуулаад явуулсан. Би өөрөө маргааш өглөө нь Я.Б-гийн мотоциклийг гуйж унаад Мөрөн рүү ганцаараа явсан. Т.Б- ах 5 адууны мах, толгой, шийр, арьсыг Мөрөнгийн төвийн 7 дугаар хороонд байрлах манай хашаанд буулгасан байхаар нь би маргааш өглөө нь очиж махны ченж Б.А- гэдэг хүнд 2.500.000 төгрөгөөр зарсан. ...Би хохирлыг бүрэн барагдуулсан. Г.Б- ахад 9 тооны адуу, 1.500.000 төгрөг бэлнээр өгсөн. Тэгээд эвлэрлийн гэрээ хийсэн. ...Би ийм зүйл хийсэндээ харамсаж байна. Дахин хэзээ ч гэмт хэрэг үйлдэхгүй” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 129-130, 132-133, 135-136 дугаар хуудас/ болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч мэдүүлэхдээ “...үйлдсэн хэргээ хүлээн зөвшөөрч байна” гэж хариулж байсан болон бусад нотлох баримтуудаар,
  1. Шүүгдэгч Д.Б- нь шунахайн сэдэлтээр 2019 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрөөс 2020 оны 01 дүгээр сарын 10-ны хооронд иргэн А.Б-эс итгэмжлэн хариуцуулсан хонь, ямаа нийлсэн 445 бог малаас 172 бог малыг дутааж, иргэн А.Б-д 14.230.000 төгрөгийн хохирол учруулан “Завших” гэмт хэргийг үйлдсэн байна.

Шүүгдэгчийн гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай болох нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтууд болох:

• Гэмт хэргийн талаархи гомдол, мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл /хх-ийн 18 дугаар хуудас/,
• Хохирогч А.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...би 2018 оны 06 дугаар сард 449 ширхэг хонь, ямаа, ишиг, хурга, нийлсэн бог малыг хөлсөөр харуулахаар хүн хайж байтал манай Төмөрбулаг сумын гаралтай Д.Б- гэх залуу надтай уулзаж та малаа хүнээр харуулах гэж байгаа юм уу, би таны малыг харж өгье гэсэн. Тэгээд үнэ хөлсөө 1 сарын 200.000 төгрөгөөр тохироод сар сард нь мөнгийг нь өгч байхаар мөн нэг жилдээ бойжуулсан төл малны 50 хувийг өгч байхаар аман гэрээ байгуулаад тоо ёсоор нь хүлээж аваад 2018 оны 06 дугаар сарын 02-нд манай малыг Төмөрбулаг сумын 2 дугаар баг Хавчуу гэх газраас Дээд бараан өврийн ам гэх газар руу туугаад явсан. 2018 оны 06 дугаар сараас хойш малд 2 сар бүрт нэг удаа очиж эргэж тарилга, туулга зэрэг зүйлийг нь өгдөг байсан. Тэгэхдээ тоолж бүртгэж байсан удаа бараг байхгүй. 2019 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдөр очиж очиж малаа эргээд бүртгэж үзэхэд хонь, ямаа нийлсэн 97 ширхэг мал дутаж байсан. Тэгэхээр нь би мал харж байгаа хүн Д.Б-оос яагаад мал дутаж байгаа талаар асуухад голын цаад талд айлд байгаа, хавар болоход тоондоо байна санаа зоволтгүй гэж хэлсэн. Тэгэхээр нь би итгээд явсан. Дараа нь 2020 оны 01 дүгээр сарын 10-ны өдөр Д.Б-той гар утсаар ярихад малаа эзэнгүй орхисон би цагдаа дээр асуудалтай болоод Мөрөнгийн төвд ирсэн байна гэсэн. Тэгэхээр нь би 2020 оны 1 дүгээр сарын 11-ний өдөр мал байгаа газраа очиж малаа эхнэр Д.О-, дүү Бямбадорж, Энхбаяр нартай малаа тоолж үзэхэд хонь ямаа нийлсэн нийт 273 ширхэг мал байсан. Д.Б-ын хэлснээр үхэж үрэгдсэн болон идэш хоолондоо хэрэглэсэн нийт малаа хасаад тооцсон тооцоо манайд байдаг. Манай хонь ямаа нийлсэн нийт мал 445 байх ёстой байсан боловч 172 мал дутаж байна. Д.Б- миний 172 малын хохирол болох 8 сая төгрөг, хонь, ямаа нийлсэн 30 толгой мал өгсөн. Одоо 25 толгой мал өгөх ёстой ба 2020 оны 05 сард өгөхөөр тохиролцсон байгаа. Иймд одоо надад гомдол санал нэхэмжлэх зүйл байхгүй” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 46-50 дугаар хуудас/,
• Гэрч Д.О-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2020 оны 01 дүгээр сарын 10-нд манай малыг харж байсан Д.Б- Мөрөнд орж ирсэн байгаа малаа эзэнгүй орхисныг нь ах, дүү нараас мэдсэн тэгээд манай нөхөр мал байгаа газар руугаа очьё гээд дүү Б, Э нарын хамт Д.Б-ын гэрт очиж малаа тоолж үзэхэд 172 ширхэг мал дутсан байсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 51-52 дугаар хуудас/,
• Гэрч Н.Д-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “…2019 оны 07 дугаар сард Бүрэнтогтох сумын нутаг Хилэнтийн гүүрний урд талд зусаж байхад Д.Б- манай ойролцоо зусдаг байсан. Би ямаа худалдаж авч байхад 2019 оны 07 сарын эхээр Д.Б- надад өөрийн малнаас 30 ишигтэй ямаа зарсан. Би тухайн үед 3 сая төгрөгөөр авсан. Би тэр үед хүмүүсээс ямаа худалдаж аваад намар нь зах зээлд худалдсанюм. Одоо Д.Б-ын худалдсан хонь ямаа байхгүй” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 88 дугаар хуудас/,
• Гэрч М.Н-н мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “…Би Д.Б-ыг хурдан морь уядаг, сонирхдог болохоор нь 2019 оны 11 дүгээр сарын сүүлээр санагдаж байна Д.Б-той гар утсаар яриад хурдан удмын соёолон үрээ авах уу гэж асуухад үзье гээд Бат- Орших ганцаараа мотоцикльтой Рашаант суманд ирж үзсэн. Би 3 сая төгрөгийн үнэ хэлсэн чинь 2.500.000 төгрөгийн бог мал өгье гэж тохиролцсон. Тэгээд би маргааш нь Төмөрбулаг сумын баруун өвөр гэх газарт өвөлжөөнд Д.Б-ын гэрт худалдаж байгаа морио хүргэж өгөөд оронд нь 29 хурга, 11 эм хонь аваад нэг хоноод явсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 90 дүгээр хуудас/,
• Хохирогч А.Б-ийн 172 толгой бог малыг 14.230.000 төгрөгөөр үнэлсэн хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 105-106 дугаар хуудас/,
• Шүүгдэгч Д.Б-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн “...Би дээрх гэмт хэргийг үйлдсэнээ хүлээн зөвшөөрч байна. ...2019 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдөр А.Б-э ахын малаас 29 тооны хурга, 11 эм хонийг Рашаант сумын иргэн М.Н- гэдэг хүнтэй соёолон үрээгээр сольсон. ...Би 2020 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдөр гэрчээр өгсөн мэдүүлэгтээ Бүрэнтогтох сумын иргэн Б-д 30 эм ямааг 30 ишигтэй нь нэг бүрийг нь 100.000 төгрөгөөр зарсан гэж мэдүүлсэн. Энэ нь нийт 3.000.000 төгрөг болсон. ...Би А.Б-э ахын 449 тооны малыг хариуцан авч 172 тооны мал дутаасан болохоор хохирлыг барагдуулсан. Хохирол болох 14.230.000 төгрөгөөс 8.000.000 төгрөг бэлнээр өгч, 45 толгой бог мал өгсөн. 2020 оны 05 дугаар сарын 10-ны үед үлдсэн 25 тооны ямааг өгөхөөр тохиролцож гэрээ хийсэн” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 138-139 дүгээр хуудас/ болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч мэдүүлэхдээ “...үйлдсэн хэргээ хүлээн зөвшөөрч байна” гэж хариулж байсан болон бусад нотлох баримтуудаар нотлогдож байна.

Шүүгдэгч Д.Б-ын хувийн байдлыг тогтоосон дараах баримтуудыг шүүх шинжлэн судлав. Үүнд:

- Гэрч Ж.Ц-н мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 54 дүгээр хуудас/,

- Гэрч Д.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 58-59 дүгээр хуудас/,

- Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сумын 10 дугаар багийн Засаг даргын тодорхойлолт /хх-ийн 141 дүгээр хуудас/,

- Иргэний үнэмлэхний лавлагаа /хх-ийн 142 дугаар хуудас/,

- Урьд нь ял шийтгүүлж байгаагүй болохыг тодорхойлсон эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудас /хх-ийн 143 дугаар хуудас/,

- 2018, 2019 оны мал, тэжээвэр амьтад, хашаа худгийн тооллогын баримтын хуулбар /хх-ийн 144-149 дүгээр хуудас/ зэрэг баримт бичиг болно.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжилсэн дээрх нотлох баримтууд нь энэ хэрэгт хамааралтай, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмын дагуу цуглуулж бэхжүүлсэн, үгүйсгэх нотлох баримт хэрэгт байхгүйн дээр шүүгдэгч нь өөрийн гэм бурууг хүлээн зөвшөөрч, маргахгүй байгаагаар давхар нотлогдож байх тул энэ хэргийг хянан шийдвэрлэхэд хангалттай, үнэн зөв гэж шүүх үнэллээ.

Энэ хэрэгт Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотолбол зохих байдлуудыг хангалттай шалгаж тодруулсан, мөрдөн байцаалтын явцад оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хассан, хязгаарласан, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шаардлагыг зөрчсөн гэх ноцтой зөрчил тогтоогдоогүй, хуульд заасан нотолбол зохих нөхцөл байдлуудыг бүрэн гүйцэд тогтоосон гэж үзлээ.

 Мөрдөн шалгах ажиллагааны үед шүүгдэгчээс авсан гэрчийн мэдүүлгийг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 7.4 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан “яллагдагч өөрийн эсрэг мэдүүлэг өгөх, хэргийн байдлыг нотлох үүрэг хүлээхгүй” гэх үндэслэлээр шүүх үнэлээгүй болохыг дурдаж байна.

Гэмт хэрэг гарахад шүүгдэгчийн хууль зүйн мэдлэг дутмаг, мөн гэмт хэргээс

урьдчилан сэргийлэх чиг үүрэг бүхий байгууллага холбогдох хууль журмыг сурталчлах, соён гэгээрүүлэх ажил хангалтгүй хийгдсэн зэрэг нөхцөл байдал нөлөөлсөн байна.

Шүүгдэгч Д.Б- нь дээрх гэмт хэргийг ганцаараа үйлдсэн болох нь гэрч, хохирогч, шүүгдэгч нарын мэдүүлгээр нотлогдож байна.

Шүүгдэгч Д.Б- нь шунахайн сэдэлтээр 2019 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдөр Хөвсгөл аймгийн Төмөрбулаг сумын 2 дугаар багийн нутаг “Хавчуу” гэх газраас иргэн М.Б-ийн 14 тооны үхрийг хулгайлж 12.350.000 төгрөгийн,

2019 оны 11 дүгээр сарын 20-ны орчим Хөвсгөл аймгийн Төмөрбулаг сумын 2 дугаар багийн нутаг “Хавчуугийн эх” гэх газраас иргэн Д.М-ын 2 тооны адууг хулгайлж 1.800.000 төгрөгийн,

2019 оны 11 дүгээр сарын 28-наас 30-ны хооронд Хөвсгөл аймгийн Төмөрбулаг сумын 2 дугаар багийн нутаг “Нарийн” гэх газраас иргэн Г.Б-ын 12 тооны адууг хулгайлж 9.100.000 төгрөгийн хохирол учруулж бусдын олон тооны мал хулгайлах гэмт хэргийг үйлдсэн болох нь гэмт хэргийн талаархи гомдол, мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл /хх-ийн 15-17 дугаар хуудас/, хохирогч М.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 23-26 дугаар хуудас/, хохирогч Г.Б-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 30-34 дүгээр хуудас/, хохирогч Д.М-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн гэх мэдүүлэг /хх-ийн 38-42 дугаар хуудас/, гэрч О.М-гийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 56 дугаар хуудас/, гэрч Д.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 58-59 дүгээр хуудас/, гэрч Б.А-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 62-63 дугаар хуудас/, гэрч Г.Э-гийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 64-65 дугаар хуудас/, гэрч Ж.Ж-ы мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 67 дугаар хуудас/, гэрч Т.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 71-72 дугаар хуудас/, гэрч Я.Б-гийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 78, 80, 81-82, 83-84 дүгээр хуудас/, гэрч Д.У-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 86 дугаар хуудас, хохирогч М.Б-ийн хулгайд алдсан 14 тооны үхрийг 12.350.000 төгрөгөөр үнэлсэн хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн94-95 дугаар хуудас/, хохирогч Г.Б-ын хулгайд алдсан 12 тооны адууг 9.100.000 төгрөгөөр үнэлсэн хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 98-99 дүгээр хуудас/, хохирогч П.Д.М-ын 2 тооны морийг 1.800.000 төгрөгөөр үнэлсэн хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 112 дугаар хуудас/, шүүгдэгч Д.Б-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед яллагдагчаар өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 129-130, 132-133, 135-136 дугаар хуудас/ болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч мэдүүлэхдээ “...үйлдсэн хэргүүдээ хүлээн зөвшөөрч байна” гэж хариулж байсан мэдүүлэг зэрэг шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болсон дээрх нотлох баримтуудаар,

Мөн шүүгдэгч Д.Б- нь шунахайн сэдэлтээр 2019 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрөөс 2020 оны 01 дүгээр сарын 10-ны хооронд иргэн А.Б-эс итгэмжлэн хариуцуулсан хонь, ямаа нийлсэн 445 бог малаас 172 бог малыг дутааж, иргэн А.Б-д 14.230.000 төгрөгийн хохирол учруулан “Завших” гэмт хэргийг үйлдсэн болох нь гэмт хэргийн талаархи гомдол, мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл /хх-ийн 18 дугаар хуудас/, хохирогч А.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 46-50 дугаар хуудас/, гэрч Д.О-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 51-52 дугаар хуудас/, гэрч Н.Д-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 88 дугаар хуудас/, гэрч М.Н-н мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 90 дүгээр хуудас/, хохирогч А.Б-ийн 172 толгой бог малыг 14.230.000 төгрөгөөр үнэлсэн хөрөнгө үнэлсэн тайлан /хх-ийн 105-106 дугаар хуудас/, шүүгдэгч Д.Б-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн мэдүүлэг /хх-ийн 138-139 дүгээр хуудас/ болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч мэдүүлэхдээ “...үйлдсэн хэргээ хүлээн зөвшөөрч байна” гэж хариулж байсан мэдүүлэг зэрэг шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болсон дээрх нотлох баримтуудаар тус тус тогтоогдож, шалтгаант холбоотой байна.

Шүүгдэгч нь Монгол Улсын Үндсэн хуулиар хамгаалагдсан бусдын өмчлөх эрхийг зөрчин хор уршигт зориуд хүргэж, мал хулгайлах, хөрөнгө завших гэмт хэргүүдийг үйлдсэн нь дээрх гэмт хэргүүдийг гэм буруугийн санаатай хэлбэртэй, шунахайн сэдэлтээр, ашиг хонжоо олох зорилгоор, төгссөн гэмт хэрэг үйлдсэн гэж үзэх бүрэн үндэслэлтэй юм.

Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Бусдын олон тооны малыг хулгайлсан бол хоёр жилээс найман жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ” гэж заасан. Мал гэдэгт хонь, ямаа, адуу, үхэр, тэмээ хамаарна. Олон тооны мал гэдэгт 24 бог, 8 бодоос дээш малыг ойлгохоор тус тус хуульчилсан.

Мөн Эрүүгийн хуулийн 17.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Бусдын итгэмжлэн хариуцуулсан эд хөрөнгө...-г завшсан бол хоёр мянга долоон зуун нэгжээс арван дөрвөн мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл хоёр зуун дөчин цагаас долоон зуун хорин цаг хүртэл хугацаагаар нийтэд тустай ажил хийлгэх, эсхүл зургаан сараас гурван жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах, эсхүл зургаан сараас гурван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ” гэж заасан.

Шүүгдэгч Д.Б- нь хохирогч А.Б-ийн 445 тооны бог малыг 2018 оны 06 дугаар сард сар бүр 200.000 төгрөг авахаар тохирч аман гэрээ байгуулан маллахаар итгэмжлэн хариуцсан боловч 2019 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдрөөс 2020 оны 01 дүгээр сарын 10-ны хооронд иргэн М.Н-д 29 тооны хурга, 11 тооны эм хонийг соёолон үрээгээр сольж арилжин, Н.Д-д 30 тооны ишигтэй ямааг 3.000.000 төгрөгөөр зарах зэргээр завшиж, нийт 172 тооны бог малыг дутаасан нь өмчлөгчид нь уг өмч хөрөнгөтэй тэнцэх хэмжээний нөхөн төлбөр өгөхгүй байх, шунахай зорилгоор өмч хөрөнгийг хууль бусаар ашиглах бололцоог олж авсан нь тогтоогдож байна.

Хэрэгт авагдсан баримтуудыг үндэслэн прокурорын үйлдсэн яллах дүгнэлт нь үндэслэлтэй, хэргийн зүйлчлэл тохирсон байна гэж шүүх үзлээ.

Гэмт хэргийг илрүүлэх зорилгоор хийсэн гэрч, хохирогч, шүүгдэгч нарын мэдүүлэг зэрэг нь гэмт хэрэг гарсан нөхцөл байдлыг бүрэн дүүрэн тогтооход чухал ач холбогдолтой болсон байна.

Шүүгдэгч Д.Б-ын: “...намайг нутаг усны хүмүүс 2018 онд хулгайн хэрэгт хардсан болохоор М.Н- хулгай хийснээс нэртэй хулгай хийж үзье бодоод хулгай хийж үзье бодоод хулгай хийсэн” /хх-ийн 133/ гэх мэдүүлгээс дүгнэвэл шүүгдэгчийн хууль зүйн мэдлэг дутмаг, мөн амар хялбар аргаар мөнгө олох зорилготой, иргэдийн мал хулгайлах гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх талаарх мэдлэг дутмаг, мал сүргийн хариулга, маллагаа хангалтгүй, малаа удаан хугацаагаар бэлчээрт орхих зэрэг нөхцөл байдал дээрх гэмт хэргийг үйлдэх шалтгаан нөхцөл болсон гэж үзэхээр байна.   

Шүүгдэгч Д.Б-ын үйлдсэн гэмт хэргүүдийн улмаас шууд учирсан үр дагавар нь бусдын өмчлөх эрхийн халдашгүй байдалд нийт 37.480.000 төгрөгийн хохирол учирч,  28 тооны бод мал хулгайлагдаж, 172 тооны бог малыг завшсан гэж шүүх дүгнэлээ.

Шүүгдэгч Д.Б- нь хохирогч М.Б-эд 12.350.000 төгрөгийн хохирол учруулснаас хохирогч М.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2020 оны 02 дугаар сарын 10-ны өдөр миний 14 тооны үхэр хулгай хийсэн Д.Б- миний хохирол болох 13 сая төгрөгийг бэлнээр өгсөн. Одоо надад гомдол санал нэхэмжлэх зүйл байхгүй” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 23-26/, 2020 оны 02 дугаар сарын 10-ны өдөр хохирогч М.Б-э, шүүгдэгч Д.Б- нарын хооронд байгуулсан “2020 оны 02 дугаар сарын 10-ны өдөр 13.000.000 төгрөг бэлнээр хүлээж авсан. Гомдол саналгүй” гэх эвлэрлийн гэрээ /хх-ийн 152-153/,

Хохирогч Г.Б-т 9.100.000 төгрөгийн хохирол учруулснаас хохирогч Г.Б-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2020 оны 01 дүгээр сарын 31-ний өдөр өөрийн адуу болон ах дүү нарынхаа өгсөн адуунаас 9 адуу өгөөд 1.500.000 төгрөг бэлнээр өгсөн тул хохирлыг бүрэн барагдуулж, гомдол санал нэхэмжлэх зүйлгүй болгосон” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 30-34/, 2020 оны 02 дугаар сарын 07-ны өдөр хохирогч Г.Б-, шүүгдэгч Д.Б- нарын хооронд байгуулсан “2020.01.31-нд 9 толгой бод мал, 2020.02.07-нд үлдэгдэл төлбөр 1.500.000 төгрөгийг бэлнээр төлж барагдуулсан” гэх эвлэрлийн гэрээ /хх-ийн 154/,

Хохирогч Д.М-ад 1.800.000 төгрөгийн хохирол учруулснаас хохирогч Д.М-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2020 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдөр бэлэн мөнгө болон 1 тооны морь надад өгч хохирлыг бүрэн барагдуулсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 38-42/, 2020 оны 02 дугаар сарын 07-ны өдөр хохирогч Д.М-, шүүгдэгч Д.Б- нарын хооронд байгуулсан “1 тооны морь, 900.000 төгрөг өгч барагдуулсан” гэх эвлэрлийн гэрээ /хх-ийн 156/,

Хохирогч А.Б-д 14.230.000 төгрөгийн хохирол учруулснаас хохирогч А.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Д.Б- миний 172 малын хохирол болох 8 сая төгрөг, хонь, ямаа нийлсэн 30 толгой мал өгсөн. Одоо 25 толгой мал өгөх ёстой ба 2020 оны 05 сард өгөхөөр тохиролцсон байгаа. Иймд одоо надад гомдол санал нэхэмжлэх зүйл байхгүй” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 46-50/, 2020 оны 03 дугаар сарын 27-ны өдрийн хохирогч А.Б-, шүүгдэгч Д.Б- нарын хооронд байгуулсан “...гомдлыг бүрэн барагдуулсан тул тухайн асуудлаар цаашид гомдол гаргахгүй” гэх эвлэрлийн гэрээ /хх-ийн 185/ хэрэг авагдсан байх тул шүүгдэгчийг бусдад төлбөргүй гэж үзэв.

Хавтаст хэрэгт баримтжуулсан шүүгдэгчээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй байна.

2. Шүүгдэгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх тухай:

Шүүх хуралдаанаар шинжлэн судлагдаж, шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгосон баримтуудыг үндэслэн шүүгдэгч Д.Б-од эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ Эрүүгийн хуульд заасан шударга ёсны зарчмыг баримтлан, цээрлүүлэх, дахин гэмт хэрэг үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Эрүүгийн хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Энэ хуульд заасан гэмт хэрэг үйлдсэн нь шүүхээр тогтоогдсон гэм буруутай хүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, Эрүүгийн хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Шүүх гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд энэ хуулийн ерөнхий ангид заасан үндэслэл, журмын дагуу тусгай ангид заасан төрөл, хэмжээний дотор эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхэд гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учирсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, гэмт хэрэг үйлдсэн хүний хувийн байдал, эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг тал бүрээс нь харгалзан үзнэ” гэж заасныг тус тус баримтлан шүүгдэгчид гэмт хэргийг санаатай гүйцэтгэсэн, анх удаа гэмт хэрэг үйлдсэн, хувийн байдал, үйлдсэн гэмт хэрэгтээ хандах хандлага, гэмт хэрэг үйлдэхэд нөлөөлсөн шалтгаан, нөхцөл зэргийг тус тус харгалзан үргэлжилсэн үйлдлээр “бусдын олон тооны малыг хулгайлсан” үйлдэлд нь Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 2.2 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасныг баримтлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар, “бусдын итгэмжлэн хариуцуулсан эд хөрөнгийг завшсан” үйлдэлд нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Шүүгдэгчийн хувийн байдалд шүүхийн хэлэлцүүлэгт дурдсан нотлох баримтаар тогтоогдсон нөхцөл байдал, хохирол төлбөргүй байдал, гэмт хэрэг үйлдсэнээ хүлээн зөвшөөрсөн, гэм буруугийн талаар маргахгүй байгаа байдал, хохирогчоос уучлалт гуйж эвлэрсэн, үйлдсэн гэмт хэрэг, хохирол, хор уршигт хандаж буй хандлага, шүүх хуралдаанд мэдүүлэг өгөхдөө гэмшиж байгаа зэргийг харгалзан үзсэн болно.

Шүүгдэгч Д.Б- нь урьд нь гэмт хэрэг үйлдэж байгаагүй болох ял шийтгэлийн лавлагаагаар тогтоогдож байна.

Шүүгдэгчийн хувьд эрүүгийн хариуцлагыг хүндрүүлэх нөхцөл байдалгүй, харин гэмт хэрэг үйлдсэний дараа учруулсан хохирлоо нөхөн төлснийг эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх нөхцөл байдалд тооцлоо.

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 2.2 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэг “Энэ хуулийн тусгай ангид заасан нэг гэмт хэргийн шинжийг хэд хэдэн удаагийн үйлдэл, эс үйлдэхүйгээр хангасан байвал үргэлжилсэн нэг гэмт хэрэг үйлдсэнд тооцно”, 6.7 дугаар зүйл “Гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүнд оногдуулах хорих ялыг хөнгөрүүлэх, хорих ялаас чөлөөлөх, албадлагын арга хэмжээ хэрэглэх”, 1 дэх хэсэг “Гэмт хэрэг үйлдсэн нь нотлогдсон, гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн хүний гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учруулсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, хувийн байдлыг харгалзан шүүх дараах байдлаар хорих ялыг хөнгөрүүлж, ялаас чөлөөлж, албадлагын арга хэмжээ хэрэглэж болно”, мөн зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3-т “энэ хуулийн тусгай ангид хорих ялын доод хэмжээг хоёр жилээс дээш, дээд хэмжээг найман жил хүртэл хугацаагаар тогтоосон гэмт хэрэг үйлдсэн хүн тухайн гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирлоо нөхөн төлсөн бол тухайн зүйл, хэсэг, заалтад заасан ялын дээд хэмжээний хоёрны нэгээс хэтрүүлэхгүйгээр, ялын доод хэмжээний хоёрны нэгээс багагүй ял оногдуулах” гэснийг баримтлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан ялын доод хэмжээ болох 2 жилээс доогуур ял буюу 1 жил 2 сарын хорих ял, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 6 сарын хорих ял оногдуулж, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг “Шүүх хэд хэдэн гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд ял оногдуулахдаа гэмт хэрэг тус бүрд ял оногдуулж нэмж нэгтгэн нийт эдлэх ялын төрөл, хэмжээг тогтооно”, мөн зүйлийн 2 дахь хэсэг “Хэд хэдэн гэмт хэрэгт хэд хэдэн төрлийн ял оногдуулсан бол доор дурдсанаар хөнгөн ялыг хүндэд нь нэмж нэгтгэх, эсхүл тус тусад нь эдлүүлэхээр шийдвэрлэж болно” гэж заасныг баримтлан шүүгдэгч Д.Б-од Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 2.2 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэг, 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3-т заасныг тус тус журамлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 1 жил 2 сарын хорих ялд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар оногдуулсан 6 сарын хорих ялыг нэмж, нэгтгэн биечлэн эдлэх ялыг 1 жил 8 сарын хорих ялаар тогтоож, нээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлэхээр шийдвэрлэв.

Шүүхээс шүүгдэгч Д.Б-од ял оногдуулахдаа улсын яллагчаас шүүгдэгчид “Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 3 жилийн хорих ял, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 1 жилийн хорих ял оногдуулж, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.8 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасныг журамлан оногдуулсан хорих ялыг нэмж нэгтгэн нийт 4 жилийн хугацаагаар хорих ял оногдуулж нээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлэх” санал гаргасан, шүүгдэгчийн өмгөөлөгчөөс “гэмт хэрэг үйлдсэнээ хүлээн зөвшөөрсөн, гэмт хэрэг үйлдэж учруулсан хохирлоо нөхөн төлсөн зэргийг харгалзан Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3-т заасныг удирдлага болгон хорих ялын доод хэмжээг оногдуулж, нээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлж өгнө үү” гэх хүсэлтийг тус тус харгалзан үзлээ.

Шүүгдэгч нь бусдад төлөх төлбөргүй, хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй, битүүмжлэгдсэн эд хөрөнгөгүй, шүүгдэгчээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдах нь зүйтэй байна.

Монгол улсын Шүүхийн тухай хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.3.1 дэх хэсэг, Эрүүгийн

хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.1, 36.2, 36.6, 36.7, 36.8, 36.10 дугаар зүйлүүдэд заасныг тус тус удирдлага болгон 

ТОГТООХ нь:

1. Шүүгдэгч Д.Б-ыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан “Бусдын олон тооны малыг хулгайлах” гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд,

Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан бусдын итгэмжлэн хариуцуулсан эд хөрөнгийг завшиж, “Хөрөнгө завших” гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тус тус тооцсугай.

1. Шүүгдэгч Д.Б-ыг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 2.2 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэг, 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3-т заасныг тус тус журамлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар 1 /нэг/ жил 2 /хоёр/ сарын хугацаагаар хорих ялаар,

Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 6 /зургаа/ сарын хугацаагаар хорих ялаар тус тус шийтгэсүгэй.

3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.8 дугаар зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Д.Б-од Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 2.2 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэг, 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.3-т заасныг тус тус журамлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар оногдуулсан 1 /нэг/ жил 2 /хоёр/ сарын хорих ялд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар оногдуулсан 6 /зургаа/ сарын хорих ялыг нэмж, нэгтгэн биечлэн эдлэх ялыг 1 /нэг/ жил 8 /найм/ сарын хорих ялаар тогтоосугай.

4. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.6 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Д.Б-од оногдуулсан 1 /нэг/ жил 8 /найм/ сарын хугацаагаар хорих ялыг нээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлсүгэй.

5. Энэ хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй, битүүмжлэгдсэн эд хөрөнгөгүй, шүүгдэгч нь цагдан хоригдоогүй, бусдад төлөх төлбөргүй, түүнээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдсугай.

6. Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Д.Б-од урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг өөрчилж, өнөөдрөөс эхлэн цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авсугай.

7. Шүүгдэгч Д.Б-ыг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газрын цагдан хорих байранд цагдан хорьсугай.

8. Шийтгэх тогтоол нь уншин сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд шүүгдэгч, хохирогч, тэдгээрийн өмгөөлөгч нар эс зөвшөөрвөл гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Хөвсгөл аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдсугай.

 

 

 

                              ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                 Д.АЗЖАРГАЛ