МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Хөвсгөл аймаг дахь Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Д.Азжаргал даргалж,

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга П.Ундрах,

Улсын яллагчаар хяналтын прокурор Ч.Батзориг,

Шүүгдэгч Б.Б- нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн хуралдаанаар Хөвсгөл аймгийн Прокурорын газрын хяналтын прокуророос Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Б.Б-д холбогдох эрүүгийн 2038001780150 дугаартай хэргийг хялбаршуулсан журмаар хянан хэлэлцэв.

Шүүгдэгчийн биеийн байцаалт:

Монгол Улсын иргэн, Б.Б.

Шүүгдэгч Б.Б- нь Хөвсгөл аймгийн Жаргалант сумын 2 дугаар багийн нутаг дэвсгэр “Нарийн гачуурт" гэх газраас 2019 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдөр 3.2 м.куб 16 ширхэг хуш модыг зохих зөвшөөрөлгүй бэлтгэж байгаль орчинд 793.440 төгрөгний шууд хохирол учруулж хууль бусаар мод бэлтгэх гэмт хэргийг үйлдсэнд холбогджээ. /Прокурорын яллах дүгнэлтэд бичигдсэнээр/

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Шүүгдэгчийн гэм буруугийн талаар:

Шүүгдэгч Б.Б- нь ашиг хонжоо олох зорилгоор Хөвсгөл аймгийн Жаргалант сумын 2 дугаар багийн нутаг дэвсгэр “Нарийн гачуурт" гэх газраас 2019 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдөр 3.2 м.куб хэмжээтэй 16 ширхэг хуш модыг зохих зөвшөөрөлгүй бэлтгэж байгаль орчинд 793.440 төгрөгний шууд хохирол учруулан “Хууль бусаар мод бэлтгэх” гэмт хэргийг үйлдсэн байна. 

Шүүгдэгчийн гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай болох нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтууд болох:

• Модонд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-ийн 3-4 дүгээр хуудас/,
• Эд мөрийн баримт хураан авсан тэмдэглэл /хх-ийн 6 дугаар хуудас/,
• Эд хөрөнгө битүүмжлэх тухай прокурорын тогтоол, тэмдэглэл /хх-ийн 8-10, 12-14 дүгээр хуудас/,
• Хохирогч Б.Б-ы мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Би Жаргалант сумын 2, 4 дүгээр багийг хариуцаж ажиллаж байгаа. Жаргалант сумын 2 дугаар багийн нутаг Цэхүүхийн нарийн гачуурт гэх газар миний хариуцсан хэсэг мөн. Б.Б- өөрөө надад өргөдөл өгч байгаагүй. Харин ээж нь 2019 оны намар 8 бил үү 9 сарын орчим хуш мод бэлтгэх эрх авахаар өргөдөл өгч байсан. ...Хууль бусаар мод бэлтгэсэн модны байгаль экологийн үнэлгээ хэд гэж гарна түүнийг л нэхэмжилж байна” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 19-20 дугаар хуудас/,
• Гэрч Б.Э-гийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...одоо бид хоёрын юм хийж байгаа хуш банзыг бид хоёр 2019 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдөр Жаргалант сумын 2 дугаар багийн нутаг Цэцүүхийн нарийн гачуурт гэх газраас 16 ширхэг бөөрөнхий хуш мод бэлтгэж сумын төв рүү ачиж ирсэн. Т- гэх хүнийг гуйж тэр хүний машинаар сумын төв рүү тээвэрлэж орж ирсэн маргааш нь Д- гэх хүний хашаанд байдаг хөрөө рам дээр буулгаж 3 см 5 см 7 см зэрэг хэмжээгээр зүсүүлж банз болгосон. Б.Б- ёр нь бол гоожин аваад л модоо ойгоос бэлтгэдэг. Энэ модыг хууль бус гэдгийг мэдээгүй” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 24-26 дугаар хуудас/,
• Гэрч Р.Э-ы мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2019 оны 12 дугаар сарын 23-ны үед байх өдрийг нь сайн санахгүй байна. Б.Б- өөрөө манайд ирээд намайг машинаараа Хуст гэх газраас 16 ширхэг 4 метрийн урттай хуш мод ачиж өгөөч гэж гуйхаар нь өөрийн эзэмшлийн Газ-66 гэх машинаар ачиж өөрийнх нь хашаанд буулгаж өгсөн. Модоо ганцаараа хийсэн гэж ярьсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 27-28 дугаар хуудас/,
• Гэрч Г.О-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Би цаг хугацааг нь сайн санахгүй 2019 оны 12 дугаар сарын 20-ны орчим байх. Б.Б- манай хашаанд 3 метрийн урттай 16 ширхэг бөөрөнхий хуш мод буулгаж дараа өдөр нь байх манай хөрөө рам дээр зүсэж авсан. Энэ үнэн. Хэдэн ширхэг хуш банз болсныг мэдэхгүй байна. Би нэг модыг 8.000 төгрөгөөр тооцож 120.000 төгрөг бэлнээр авсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 30 дугаар хуудас/,
• Хөвсгөл аймгийн “Эрчимт-Идэр” сум дундын ойн ангийн 2020 оны 02 дугаар сарын 20-ны өдрийн 202003 дугаартай: “...3.2 м.куб хэмжээтэй хуурай хэрэглээний хушин банз экологи-эдийн засгийн үнэлгээ 264.480 төгрөг” гэх дүгнэлт, бөөрөнхий модон материалын хэмжилтийн хүснэгт /хх-ийн 34-36 дугаар хуудас/,
• Хөрөнгийн үнэлгээний ... ХӨҮ улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг 2.450.000 төгрөгөөр үнэлсэн тайлан /хх-ийн 41-42 дугаар хуудас/,
• 2020 оны 03 дугаар сарын 12-ны өдрийн байгаль орчны хяналтын улсын байцаагчийн: “...ойн санд учирсан хохирол ойн экологи-эдийн засгийн үнэлгээг гурав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх 793.440 төгрөгийн нөхөн төлбөр ногдуулна” гэх дүгнэлт /хх-ийн 47 дугаар хуудас/,
• Шүүгдэгч Б.Б-ы мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2019 оны 02 дугаар сарын 15-ны өдөр Хөвсгөл аймгийн Жаргалант сумын 2 дугаар багийн нутаг Нарийн гачууртай гэх нэртэй газраас хуш мод хийхээр ганцаараа явсан. Модонд очоод өөрийнхөө цахилгаан хөрөөгөөр 5 ширхэг хуш мод унагааж 3.5  метрийн урттай 16 ширхэг бөөрөнхий мод бэлтгэсэн. Бэлтгэсэн модоо Б.Э- ахаар модноос чирж гаргах үедээ туслуулсан. Түүнээс хойш хэд хоногийн дараа цас ихтэй хуш мод хийсэн газарт мосттой машинаас өөр машин очихгүй учраас Р.Э- гэх хүнийг гуйж Газ-66 маркын машинаар ачуулсан. Сумын төв рүү орж ирээд хашаандаа очиж машинаас хуш модоо буулгахгүй хонуулаад маргааш өглөө нь Дангаа ахын хөрөө раман дээр буулгаж өөрөө хуш модоо зүсэхэд нийтдээ 80 гаруй л банз гарч байсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 56 дугаар хуудас/ болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлэхдээ “...үйлдсэн хэргээ хүлээн зөвшөөрч байна” гэж хариулж байсан болон бусад нотлох баримтуудаар нотлогдож байна.

Шүүгдэгчийн хувийн байдлыг тогтоосон дараах баримтуудыг шүүх шинжлэн судлав. Үүнд:

• Урьд ял шийтгүүлж байгаагүй болохыг тодорхойлсон эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудас /хх-ийн 57 дугаар хуудас/,
• Хөвсгөл аймгийн Жаргалант сумын Оргил багийн Засаг даргын тодорхойлолт /хх-ийн 61 дүгээр хуудас/,
• Шүүгдэгч Б.Б-ы иргэний үнэмлэхний лавлагаа /хх-ийн 62 дугаар хуудас/ зэрэг баримт бичгүүд болно.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжилсэн дээрх нотлох баримтууд нь энэ хэрэгт хамааралтай, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмын дагуу цуглуулж бэхжүүлсэн, үгүйсгэх нотлох баримт хэрэгт байхгүйн дээр шүүгдэгч нь өөрийн гэм бурууг хүлээн зөвшөөрч, маргахгүй байгаагаар давхар нотлогдож байх тул энэ хэргийг хянан шийдвэрлэхэд хангалттай, үнэн зөв гэж шүүх үнэллээ.

Энэ хэрэгт Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотолбол зохих байдлуудыг хангалттай шалгаж тодруулсан, мөрдөн байцаалтын явцад оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хассан, хязгаарласан, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шаардлагыг зөрчсөн гэх ноцтой зөрчил тогтоогдоогүй, хуульд заасан нотолбол зохих нөхцөл байдлуудыг бүрэн гүйцэд тогтоосон гэж үзлээ.

Гэмт хэрэг гарахад шүүгдэгчийн байгаль орчин, экологийн мэдлэг дутмаг байдал дээрх гэмт хэргийг үйлдэх шалтгаан нөхцөл болсон байна.

Шүүгдэгч Б.Б- нь дээрх гэмт хэргийг үйлдсэн болох нь гэрчүүдийн мэдүүлгээр нотлогдож байна.

Шүүгдэгч нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, Эрүүгийн хуулиар хамгаалагдсан төрийн хамгаалалтад байх ойн санд хохирол учруулан хүрээлэн байгаа орчны эсрэг гэмт хэргийг үйлдэж, байгаль экологийн тэнцвэрт байдлыг алдагдуулсан хор уршигт зориуд хүргэж, “Хууль бусаар мод бэлтгэх” гэмт хэргийг үйлдсэн нь дээрх гэмт хэргийг гэм буруугийн санаатай хэлбэртэй, төгссөн гэмт хэрэг үйлдсэн гэж үзэх бүрэн үндэслэлтэй юм.

Хэрэгт авагдсан баримтуудыг үндэслэн прокурорын үйлдсэн яллах дүгнэлт нь үндэслэлтэй, хэргийн зүйлчлэл тохирсон байна гэж шүүх үзлээ.

Гэмт хэргийг илрүүлэх зорилгоор хийсэн хэргийн газрын үзлэг хийсэн тэмдэглэл, эд зүйлд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрч, шүүгдэгч нарын мэдүүлэг зэрэг нь гэмт хэрэг гарсан нөхцөл байдлыг бүрэн дүүрэн тогтооход чухал ач холбогдолтой болсон байна.

Шүүгдэгч Б.Б- нь ашиг хонжоо олох зорилгоор Хөвсгөл аймгийн Жаргалант сумын 2 дугаар багийн нутаг дэвсгэр “Нарийн гачуурт" гэх газраас 2019 оны 12 дугаар сарын 15-ны өдөр 3.2 м.куб хэмжээтэй 16 ширхэг хуш модыг зохих зөвшөөрөлгүй бэлтгэж байгаль орчинд 793.440 төгрөгний шууд хохирол учруулан “Хууль бусаар мод бэлтгэх” гэмт хэргийг үйлдсэн нь шунахайн сэдэлтээр, санаатайгаар дээрх гэмт хэргийг үйлдсэн байна.    

Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсгийн

4.1-т “ойн санд учирсан хохирлыг ойн экологи–эдийн засгийн үнэлгээг гурав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээгээр” тогтоосон байх тул шүүгдэгч Б.Б-ы  үйлдсэн энэхүү гэмт хэргийн улмаас шууд учирсан үр дагавар нь байгаль орчин, экологи-эдийн засагт 793.440 төгрөгийн хохирол учирсан гэж шүүх дүгнэлээ.

Хэрэгт Хөвсгөл аймгийн Жаргалант сумын Засаг даргын Тамгын газрын: “ойн санд учруулсан хохирол болох 793.440 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан” гэх албан тоот /хх-ийн 59/, 2020 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдөр шүүгдэгч Б.Б- нь хохирогч Б.Б-тай “...793.440 төгрөгийг орон нутгийн орлогын дансанд тушаасан тул гомдолгүй” гэх эвлэрлийн гэрээ /хх-ийн 60/ авагдсан байх тул шүүгдэгчийг бусдад төлөх төлбөргүй гэж үзэв.

Хавтаст хэрэгт баримтжуулсан шүүгдэгчээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй байна.

2. Шүүгдэгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх тухай:

Шүүх хуралдаанаар шинжлэн судлагдаж, шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгосон баримтуудыг үндэслэн шүүгдэгч Б.Б-д эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ Эрүүгийн хуульд заасан шударга ёсны зарчмыг баримтлан, цээрлүүлэх, дахин гэмт хэрэг үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Эрүүгийн хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Энэ хуульд заасан гэмт хэрэг үйлдсэн нь шүүхээр тогтоогдсон гэм буруутай хүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, Эрүүгийн хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Шүүх гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд энэ хуулийн ерөнхий ангид заасан үндэслэл, журмын дагуу тусгай ангид заасан төрөл, хэмжээний дотор эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхэд гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учирсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, гэмт хэрэг үйлдсэн хүний хувийн байдал, эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг тал бүрээс нь харгалзан үзнэ” гэж заасныг тус тус баримтлан шүүгдэгчийг анх удаа гэмт хэрэг үйлдсэн, шүүгдэгчийн хувийн байдал, үйлдсэн гэмт хэрэгтээ хандах хандлага, гэмт хэрэг үйлдэхэд нөлөөлсөн шалтгаан, нөхцөл зэргийг тус тус харгалзан “зөвшөөрөлгүйгээр ойд мод бэлтгэж, тээвэрлэсэн” үйлдэлд нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Шүүгдэгчийн хувийн байдалд шүүхийн хэлэлцүүлэгт дурдсан нотлох баримтаар тогтоогдсон нөхцөл байдал, гэмт хэрэг үйлдсэнээ хүлээн зөвшөөрсөн, гэм буруугийн талаар маргахгүй байгаа байдал, үйлдсэн гэмт хэрэг, хохирол, хор уршигт хандаж буй хандлага, шүүх хуралдаанд мэдүүлэг өгөхдөө гэмшиж байгаа зэргийг харгалзан үзсэн болно.

Шүүгдэгч Б.Б- нь урьд гэмт хэрэг үйлдэж байгаагүй болох ял шийтгэлийн лавлагаагаар тогтоогдож байна.

Шүүгдэгчийн хувьд эрүүгийн хариуцлагыг хүндрүүлэх нөхцөл байдалгүй байна.

Шүүх шүүгдэгч Б.Б-д эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ шүүх хуралдаанд улсын яллагчаас шүүгдэгчид Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 500 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох ял оногдуулах санал гаргасныг харгалзан шүүгдэгчид торгох ял оногдуулах нь зүйтэй байна.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 21.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц шүүгдэгч Б.Б-ы гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан “Газ-66” маркийн ... ХӨҮ улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг битүүмжлэлээс чөлөөлж, хэрэгт битүүмжлэгдсэн шүүгдэгч Б.Б-ы хууль бусаар бэлтгэсэн 3.2м.куб хэмжээтэй, 264.480 төгрөгийн үнэлгээ бүхий хэрэглээний хуурай хуш мод, мөн гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан моторт хөрөөг хураан авч, худалдан борлуулж улсын орлогод оруулахыг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгаж шийдвэрлэв.

Шүүгдэгч Б.Б- нь цагдан хоригдоогүй, бусдад төлөх төлбөргүй, түүнээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдах нь зүйтэй байна.   

Монгол улсын Шүүхийн тухай хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.3.1 дэх хэсэг, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 17.4, 36.1, 36.2, 36.6, 36.7, 36.8, 36.10 дугаар зүйлүүдэд заасныг тус тус удирдлага болгон 

ТОГТООХ нь:

1. Шүүгдэгч Б.Б-ыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 хэсэгт заасан “Зөвшөөрөлгүйгээр ойд мод бэлтгэн тээвэрлэж хууль бусаар мод бэлтгэх” гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.

2. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.Б-ыг 500 /таван зуу/ нэгжтэй тэнцэх хэмжээний буюу 500.000 /таван зуун мянга/ төгрөгөөр торгох ялаар шийтгэсүгэй.

3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 5 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.Б- нь торгох ялыг биелүүлээгүй бол  хорих ялаар солихыг анхааруулсугай.

4. Шүүгдэгч Б.Б-д оногдуулсан торгох ялыг гүйцэтгэхийг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгасугай.

5. Шүүгдэгч нь цагдан хоригдоогүй, бусдад төлөх төлбөргүй, түүнээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдсугай.

6. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 21.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц шүүгдэгч Б.Б-ы гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан “Газ-66” маркийн ... ХӨҮ улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг битүүмжлэлээс чөлөөлж, хэрэгт битүүмжлэгдсэн шүүгдэгч Б.Б-ы хууль бусаар бэлтгэсэн 3.2м.куб хэмжээтэй, 264.480 төгрөгийн үнэлгээ бүхий хэрэглээний хуурай хуш мод, мөн гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан моторт хөрөөг хураан авч, худалдан борлуулж улсын орлогод оруулахыг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгасугай.

7. Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Б.Б-д урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

8. Шийтгэх тогтоол нь уншин сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд шүүгдэгч, хохирогч нар эс зөвшөөрвөл тогтоолыг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Хөвсгөл аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдсугай.

 

 

 

                 ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                 Д.АЗЖАРГАЛ