“Т Г” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй

захиргааны хэргийн тухай

 

   Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Д.Батбаатар даргалж, шүүгч С.Мөнхжаргал, Н.Хонинхүү нарын бүрэлдэхүүнтэй, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Г.Шаравдорж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч М.Д нарыг оролцуулан, би Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн 305 дугаар шийдвэрийг эс зөвшөөрч гаргасан нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдлын дагуу “Т Г” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, Баянзүрх дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч О.Э, Б.Ч нарт холбогдох захиргааны хэргийг шүүгч Н.Хонинхүүгийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

   Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн 305 дугаар шийдвэрийн

1 дэх заалтаар: Татварын ерөнхий хуулийн /2008 оны/-ийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.1, 74 дүгээр зүйлийн 74.1, Нэмэгдсэн өтгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3, Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.3, 10 дугаар зүйлийн 10.2 дахь хэсэгт тус тус заасныг баримтлан “Т Г” ХХК-ийн гомдолтой, Баянзүрх дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч О.Э, Б.Ч нарт холбогдох “2017 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрийн 240010929 дугаар актаар ногдуулсан 106,065,052,500.00 төгрөгийн нөхөн татварыг хүчингүй болгуулах” тухай гомдлын шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож,

2 дахь заалтаар: Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.2-т заасныг баримтлан нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж,

3 дахь заалтаар: Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 108 дугаар зүйлийн 108.2 дах хэсэгт зааснаар шүүхийн шийдвэр танилцуулан сонсгосноор хүчинтэй болох ба хэргийн оролцогчид, түүний төлөөлөгч, хуульд заасан хугацаа өнгөрснөөс хойш тус шүүхэд хүрэлцэн ирж шүүхийн шийдвэрийг өөрөө гардан авах үүрэгтэй бөгөөд ийнхүү аваагүй нь давж заалдах гомдол гаргах хугацааг хуульд заасан журмын дагуу тоолоход саад болохгүй болохыг дурдаж,

4 дэх заалтаар: Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дугаар зүйлийн 113.2-т заасны дагуу нэхэмжлэгч, хариуцагч, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч энэхүү шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл, гардан авсан өдрөөс хойш 5 хоногийн дотор давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй болохыг заажээ.

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч М.Э Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гаргасан давж заалдах гомдолдоо: “... шүүхийн ... 305 дугаар шийдвэрийг ... эс зөвшөөрч давж заалдах гомдол  гаргаж байна ...  Анхан шатны шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх хуулийн шаардлагад нийцээгүй байна.

Нэг. Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт “Маргаан бүхий захиргааны актаар ... Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д зааснаар шийтгэл ногдуулжээ” (шийдвэрийн 9 дэх тал) гэж тус дүгнэсэн.

Гэтэл татварын улсын байцаагч нарын 2017 оны 06 дугаар сарын 16-ны өдрийн 240010929 дүгээр “Татвар ногдуулалт, төлөлтийг шалгасан тухай” актаар Монгол Улсын Татварын Ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1 дэх хэсгийг үндэслэн нийт 106,505,250 төгрөгийн нөхөн татварыг нэхэмжлэгч компаниар төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн улсын байцаагчийн акт буюу захиргааны акт гарсан байх ба Зөрчлийн тухай хуулийн хүрээнд зөрчлийн хэрэг нээсэн, хаасан, тус хуульд заасан зөрчлийн тохирох шийтгэлийн төрөл, хэлбэрээс чөлөөлсөн зүйл энэ актад огт дурдагдаагүй.

Түүнчлэн шийтгэл Татварын ерөнхий хууль /2008 оны/ 29 дүгээр зүйлд заасан татварын улсын байцаагчийн эрхэд шийтгэл ногдуулах эрх олгогдоогүй байхад захиргааны актаар шийтгэл ногдуулсан гэж дүгнэх боломжгүй буюу үндэслэлгүй.

Хоёр. Мөн шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт “... Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн дагуу ... хуульд заасан хариуцлага болон албан татвараас нэг удаа чөлөөлөх” гэж тодорхойлсон нь өмнө нь ерөөсөө тайлагнаж байгаагүй “далд орлогыг ил болгосон харилцаанд үйлчлэх агуулгатай байх тул тус хуулийн заалтад хамаарахгүй” гэж дүгнэжээ.

Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.7 дахь хэсэгт заасныг үндэслэн нэхэмжлэгч гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч, хохирлоо нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн тул нэхэмжлэлийн шаардлага үндэслэлгүй гэсэн агуулгаар дүгнэсэн.

Актад дурдсан НӨАТ-ын падаан хуурамч талаар манай компани огт мэдээгүй бөгөөд мэдэх ч боломжгүй өөрсдөө хуурч мэхлэгдсэн. Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.2-т “... хөрөнгө орлогоо сайн дурын үндсэн дээр ил болгон бүртгүүлээгүй, тайлагнаагүй хувь хүн хуулийн этгээдэд энэ хууль үйлчлэхгүй”, 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д “Татварын болон нийгмийн даатгалын хуулийн хүрээнд ... шинээр бүртгүүлсэн, мэдүүлсэн бол ... албан татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөөгүй ... хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлнө” гэж заасны хүрээнд мэдүүлэх ёстой гэж ойлгон 2016 оны 02 дугаар сарын 01-ний өдөр татварын байгууллагад шударгаар мэдүүлжээ.

Түүнчлэн татварын улсын байцаагчийн актын 240010929 дүгээр “Татвар ногдуулалт, төлөлтийг шалгасан тухай” актын 02, 03 хавсралтад “... НӨАТ падаан хуурамчаар бичүүлэн авч ... гэж дүгнэсэн нь хэргийн бодит байдал, хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар нотлогдоогүй мөн ... прокурорын тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр гэж үзвэл ...” гэж нотлох баримтыг үнэн зөв эргэлзээгүй талаас нь үнэлсэн гэж үзэх боломжгүй байна.

Гурав. Хэргийн оролцогч болох “Т Г” ХХК нь шүүхэд нэхэмжлэл гарган хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд нэхэмжлэгч буюу Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.3 дахь хэсэгт заасан хэргийн оролцогч болох нэхэмжлэгчийн хувиар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцсон атал анхан шатны шүүх “Гомдол гаргагч” гэж нэхэмжлэгчийг тодорхойлсон нь анхан шатны шүүхийн шийдвэр хууль ёсны байх шаардлагыг хангаагүй байна.

Хэрэв Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 112.4.3 дахь заалтын хүрээнд гомдлоор үүсэх хэрэг гэж үзвэл улсын тэмдэгтийн хураамжаас чөлөөлөгдөх мөн хэргийг 30 хоногийн хугацаанд шийдвэрлэх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам ч зөрчигдсөн гэж үзэхээр байна.

Нөгөө талаас анхан шатны шүүх Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.2 дахь хэсэгт заасныг баримтлан тэмдэгтийн хураамжийг улсын орлогод хэвээр үлдээхээр шийдвэрлэсэн нь мөн л үндэслэлгүй болохыг дурдах нь зүйтэй.

Дөрөв. Анхан шатны шүүх “... зөрчлийг хүлээн зөвшөөрөн, хохирлыг нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн мөн татварын улсын байцаагч захиргааны акт гаргаж байгааг мэдэж байсан тул сонсох ажиллагааг явуулах шаардлагагүй юм” гэж дүгнэсэн байна. Захиргааны байгууллага сөрөг нөлөөлөл бүхий аливаа шийдвэр гаргахын өмнө Захиргааны ерөнхий хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1-д “Захиргааны акт, захиргааны гэрээг батлан гаргахын өмнө эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь хөндөгдөж болзошгүй этгээдэд захиргааны шийдвэр гаргахад ач холбогдол бүхий нөхцөл байдлын талаар тайлбар, санал гаргах боломж олгоно” гэж заасны дагуу сонсох ажиллагааг явуулахаар хуульчилсан.

Энэ тохиолдолд Захиргааны ерөнхий хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.1-д заасан сонсох ажиллагааг хийхгүй байх ямар ч үндэслэлгүй бөгөөд хэрэв сонсох ажиллагааг 4 жилийн өмнө буюу акт гарахаас өмнө захиргаа явуулсан бол шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт заасан нотлох баримтууд хэрэгт цугларах боломжтой байсан.

Түүнчлэн Төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн 5.3-д “Хүний амь нас, эрүүл мэнд, хүрээлэн байгаа орчинд шууд буюу шууд бусаар ноцтой аюул болон их хэмжээний хор хохирол учруулж байгаа буюу учруулж болох нөхцөл байдал үүссэн тохиолдолд хяналт шалгалтыг ... удирдамжгүйгээр хийж болно” мөн зүйлийн 5.4-д “Хяналт шалгалтыг холбогдох асуудлын талаар урьдчилсан дүгнэлт гаргаж, түүнийгээ батлах замаар хийхийг хориглоно” заасныг тус тус зөрчиж зөрчлийг урьдчилан нотлогдсон мэт сонсох ажиллагаа болон удирдамжгүйгээр хяналт шалгалтыг явуулсан.

Мөн нэхэмжлэгч талаас хөөн хэлэлцэх хугацаатай маргаагүй, харин захиргааны байгууллагаас гарсан хяналт шалгалтын удирдамжийн хугацаа дуусгавар болсон түүнийг Захиргааны ерөнхий хуульд заасны дагуу 5 жилийн дараа сунгах гэдэг ойлголт байхгүй.

Иймд хяналт шалгалтыг удирдамжгүйгээр мөн сонсох ажиллагааг хийлгүйгээр захиргаа шийдвэр гаргаж оролцогчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн гэж маргасан болохыг дурдах нь зүйтэй.

Эцэст нь энэхүү захиргааны хэргийг гомдлоор хязгаарлалгүйгээр бүхэлд нь хянан үзэж, Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн 305 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгөхийг хүсье ...” гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.3 дахь хэсэгт зааснаар анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдлын хүрээнд хянахад шүүхийн шийдвэр үндэслэлтэй байх тул хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж шийдвэрлэв.

Баянзүрх дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч О.Э, Б.Ч нар нь Хяналт шалгалтын тасгийн даргын 2013 оны 10 дугаар сарын 23-ны өдрийн Татварын хяналт шалгалт хийх (24/13)1282 дугаар томилолтын /1хх-204/ дагуу “Т Г” ХХК-ийн 2012 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд 2017 оны 06 дугаар сарын 06-ны өдрөөс 2017 оны 06 дугаар сарын 16-ны өдөр хүртэл хяналт, шалгалт хийж, “Ш” ХХК-аас 727,272,800.00, “С С” ХХК-аас 337,779,700.00 төгрөгийн нийт 1,065,052,600.00 төгрөгийн бараа, ажил, үйлчилгээ авсан мэтээр Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан хуурамчаар бичүүлэн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох орлогоос хасч татвар ногдуулах орлогоо санаатайгаар бууруулсан гэсэн үндэслэлээр 2017 оны 06 дугаар сарын 16-ны өдрийн 240010929 дүгээр актаар шалгалтаар илэрсэн нийт 1,065,052,500.00 төгрөгийн зөрчилд 106,505,250.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 00.00 төгрөгийн хүү, 00.00 төгрөгийн алданги, 00.00 төгрөгийн торгууль, нийт 106,505,250.00 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэхээр шийдвэрлэжээ.

Нэхэмжлэгч “Т Г” ХХК дээрх шийдвэрийг эс зөвшөөрч хүчингүй болгуулахаар “... Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2 дахь хэсэг Энэ хуулийн 4.1 -д заасны дагуу ... нийт 1,065,052,500 төгрөгийн худалдан авсан бараа орлогод ногдох төлбөл зохих 106.505,250 төгрөгийн татвараа шударгаар мэдүүлсэн ... гэтэл гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн гэсэн үндэслэлээр татварын улсын байцаагчийн акт үйлдсэнийг хүлээн зөвшөөрөх үндэслэлгүй ... цагдаагийн байгууллагаас мөрдөн байцаалтын шатанд гэм буруугаа хүлээхгүй бол өршөөлийн хуульд хамрагдахгүй гэж тайлбарлаж бид ч ингэж л ойлгож байсан ... манай компанийн зүгээс хуурамч бичилт хийгээгүй худалдан авсан бараандаа нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан бичүүлж авч байсан, энэ баримтыг хуурамч гэдгийг мэдэх боломжгүй учир татвараас зайлсхийсэн үйлдэл байхгүй ... Нийслэлийн Татварын газрын Магадлагч-татварын улсын байцаагч Г.Ганбат ... 2017 оны ... 240010929 дүгээр ... актыг Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн хүрээнд нэмж мэдүүлсэн тайланд тусгасан үндэслэлээр бүхэлд нь хүчингүй болгох буюу тус компанийн гомдол үндэслэлтэй болохыг нотолсон дүгнэлт гаргасан ... Татварын ерөнхий газрын даргын тушаалаар батлагдсан төрийн хяналт шалгалтын тухай хуульд зааснаар удирдамжаар хяналт шалгалт хийх ёстой байсан ... Томилолтын хугацаа 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ны өдөр дууссан. Томилолтгүй хяналт шалгалт хийсэн ... Хуульд татварын хяналт шалгалт хийх талаар татвар төлөгчид утсаар мэдэгдэж тооцоо судалгаа бэлэн байлгах талаар урьдчилан мэдэгдэнэ гэж заасан. Энэ ажиллагаа огт явагдаагүй ... Татварын улсын байцаагч нар нотлох баримтыг бүрэн бүрдүүлээгүй ...” гэсэн үндэслэлээр маргасныг шүүх бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь үндэслэлтэй байна.

Хэрэгт авагдсан баримтуудаас үзэхэд Татварын ерөнхий газрын 2013 оны 9 дүгээр сарын 23-ны өдрийн “Хяналт шалгалтын ажлыг эрчимжүүлэх тухай” 2б/480 дугаар /1хх-82/ албан бичгийг үндэслэн Баянзүрх дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагчид нэхэмжлэгч “Т Г” ХХК-ийн 2012 оны албан татварын  ногдуулалт, төлөлтийн байдалд иж бүрэн шалгалт хийж 1,065,052,500.00 төгрөгийн зөрчил илрүүлж, Татварын ерөнхий хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.2.6 дахь заалтыг баримтлан “Т Г” ХХК-ийг Татварын хууль тогтоомжийг ноцтой зөрчсөн, эсхүл их хэмжээний татвар ногдох орлогыг нуусан буюу бусад хэлбэрээр татвар төлөхөөс зайлсхийсэн 1065052.5 мянган төгрөгийн зөрчилд эрүүгийн хэрэг бүртгэлт хийлгэхээр Татварын улсын байцаагчийн 2013 оны 11 дүгээр сарын 28-ны өдрийн “Татвар ногдуулалт, төлөлтийг шалгасан тухай” 24/0000212 дугаар дүгнэлт /1хх-37/ үйлдэн, Эрүүгийн Цагдаагийн газрын Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтэст хүргүүлсний дагуу эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтнаас 201526010224 дүгээр эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж, улмаар Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газрын Прокурорын 2016 оны 10 дугаар сарын 25-ны өдрийн “Зарим сэжигтэнд холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай” 440 дүгээр тогтоолоор /1хх-79/ хуурамч бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг ашиглан нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдох орлогыг бууруулж татвар тайлангаа худлаа мэдүүлсэн гэмт хэрэг үйлдсэн “Т Г” ХХК-ийн захирал Д.Б-ыг гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч, гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирлоо нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн гэж Д.Б-д холбогдох “онц их хэмжээний татвар төлөхөөс зайлсхийсэн” гэх хэргийг Анхны ардчилсан сонгууль болж байнгын ажиллагаатай парламент байгуулагдсаны 25 жилийн ойг тохиолдуулан Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх хэсэгт заасан үндэслэлээр хэрэгсэхүй болгожээ. 

Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 18 дугаар зүйлийн 18.1-д “Татвар төлөгч дараахь үүрэг хүлээнэ”, 18.1.1-д “татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөх”, 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д “Хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна”, гэж тус тус зааснаар татвар төлөгч нь татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөх үүрэгтэй, энэ үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд татварт алданги тооцох үндэслэл болохоор байх бөгөөд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2006 он/-ийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3-д “Худалдан авагч нь бэлтгэн нийлүүлэгчид нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлсөн нь нэхэмжлэл, падаан болон нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримтад тусгагдаагүй бол уг албан татварыг хасч тооцохгүй” гэж заасан.

Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 33 дугаар зүйлийн 33.1-д “Татварын алба, татварын улсын байцаагчаас татвар ногдуулалт, төлөлтөд хяналт тавих, татвар хураахтай холбогдсон бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ мэдэгдэл, акт, шаардлага, мэдэгдэх хуудас, төлбөрийн хуудас, дүгнэлт, гэрээ, үйл ажиллагааны тэмдэглэл /цаашид “тэмдэглэл” гэх/ үйлдэнэ”, 33.2-т “Энэ хуулийн 33.1-д заасан баримт бичгийг дараахь үндэслэл, журмын дагуу үйлдэх бөгөөд тэдгээрт тусгагдсан шаардлагыг татвар төлөгч биелүүлэх үүрэгтэй”, 33.2.6-д “татварын алба нь татварын хууль тогтоомжийг ноцтой зөрчсөн, эсхүл их хэмжээний татвар ногдох орлогыг нуусан буюу бусад хэлбэрээр татвар төлөхөөс зайлсхийсэн этгээдэд эрүүгийн хэрэг бүртгэлт хийлгэхээр дүгнэлт бичих бөгөөд ...” 35 дугаар зүйлийн 35.3-д “Энэ хуулийн 33.2.6-д заасан дүгнэлтийг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан хүчингүй болгосон нь зөрчил гаргасан этгээдийг Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй”, 11 дүгээр зүйлийн 11.1-д “Татвар нөхөн ногдуулах, алданги, торгууль ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа 5 жил байх бөгөөд Монгол Улсын Иргэний хуульд заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа татварын хууль тогтоомжид хамаарахгүй”, 44 дүгээр зүйлийн 44.3-д “Татвар төлөгч болон түүний баримтыг бүрдүүлэх, бүртгэл хөтлөх үүрэг хүлээсэн этгээд нь уг баримт, бүртгэлийг татвар төлөх хөөн хэлэлцэх хугацаа дуустал Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт хадгалах үүрэгтэй” гэж тус тус хуульчилсан.

Дээр хуульд зааснаар татварын алба татварын хууль тогтоомжийг ноцтой зөрчсөн, их хэмжээний татвар ногдох орлогыг нуусан буюу бусад хэлбэрээр татвар төлөхөөс зайлсхийсэн этгээдэд эрүүгийн хэрэг бүртгэлт хийлгэхээр дүгнэлт бичих бөгөөд уг дүгнэлтийг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан хүчингүй болгосон нь зөрчил гаргасан этгээдийг Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэлгүй болохгүй байхаар зохицуулсан байх бөгөөд татвар нөхөн ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа 5 жил гэж заажээ.

Иймд Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газрын Прокурорын 2016 оны 10 дугаар сарын 25-ны өдрийн “Зарим сэжигтэнд холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай” 440 дүгээр тогтоолоор “Т Г” ХХК-ийн захирал Д.Б-д холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь нэхэмжлэгч компанийг Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй бөгөөд эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтнуудын хяналт, шалгалтаар “Т Г” ХХК нь “Ш” ХХК-аас 727,272,800.00, “С С” ХХК-аас 337,779,700.00 төгрөгийн нийт 1,065,052,600.00 төгрөгийн бараа, ажил, үйлчилгээ авсан мэтээр Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаан хуурамчаар бичүүлэн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдох орлогоос хасч татвар ногдуулах орлогоо санаатайгаар бууруулж, онц их хэмжээний татвар төлөхөөс зайлсхийсэн болох нь тогтоогдсон, “Т Г” ХХК-ийн захирал Д.Болдын “Татвараас зайлсхийсэн гэдгээ хүлээн зөвшөөрсөн, учруулсан хохирлоо нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн”-тэй холбоотой Эрүүгийн Цагдаагийн газрын Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтсийн ахлах мөрдөн байцаагч, цагдаагийн ахмад Э.Оюунболдын 2016 оны 09 дүгээр сарын 29-ны өдрийн “Сэжигтнээр дахин байцаасан тухай тэмдэглэл” /хх-80/, Д.Б-ын Эрүүгийн Цагдаагийн газарт гаргасан “... 2012 онд Ш, Т Г, С С ... компаниудаас хий бичилттэй НӨАТ-ын падаан авч, худалдан авалт хийж тайлагнасан нь үнэн болно. Гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч хохирол нөхөн төлбөрөө илэрхийлж байгаа тул ... Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд хамруулж эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү ...” гэх хүсэлт зэрэг баримтууд хэрэгт авагдсан энэ тохиолдолд Баянзүрх дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч О.Э, Б.Ч нарын 2017 оны 06 дугаар сарын 16-ны өдрийн маргаан бүхий 240010929 дүгээр актыг хуульд нийцээгүй, уг актын улмаас нэхэмжлэгчийн эрх, хууль ёсны ашиг хөндөгдсөн гэж үзэх үндэслэлгүй байна.

Тодруулбал, дээр дурдсанаар Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газрын Прокурорын тогтоолоор “Т Г” ХХК нь хуурамч бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг ашиглан нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдох орлогыг бууруулж татвар тайлангаа худлаа мэдүүлсэн гэмт хэрэг үйлдсэн болох нь тогтоогдсон, тус компанийн захирал гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч, учруулсан хохирлоо нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн нь өмнө нь тогтоогдсон, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад нэхэмжлэгчээс “НӨАТ-ын падаан хуурамч гэдгийг мэдэх боломжгүй, мэдээгүй, татвараас зайлсхийгээгүй” гэдэг талаараа баримт, нотолгоог гарган мэтгэлцээгүй байгаа зэргээс үзэхэд хариуцагч улсын байцаагч нар “Т Г” ХХК-ийн зөрчлийг дахин нотлох шаардлагагүй гэж үзэж татвар нөхөн төлүүлэхээр акт тогтоосныг буруу гэж үзэх үндэслэлгүй, “Т Г” ХХК-ийн захирал тус компанид хийсэн хяналт, шалгалтаар зөрчил илэрсэн тухай мэдэж байсан тул Захиргааны ерөнхий хуулийн 26, 27 дугаар зүйлд зааснаар сонсох ажиллагаа хийх шаардлагагүй, энэ талаарх шүүхийн дүгнэлт үндэслэлтэй байх тул нэхэмжлэгчийн “... актад дурдсан НӨАТ-ын падаан хуурамч талаар манай компани огт мэдээгүй бөгөөд мэдэх ч боломжгүй өөрсдөө хуурч мэхлэгдсэн ... Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.2 дахь хэсэг “... сайн дурын үндсэн дээр ил болгон бүртгүүлээгүй, тайлагнаагүй хувь хүн хуулийн этгээдэд энэ хууль үйлчлэхгүй”, 4 дүгээр зүйлйин 4.1-д “... хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлнө” гэж заасны хүрээнд мэдүүлэх ёстой гэж ойлгон 2016 оын 02 дугаар сарын 01-ний өдөр татварын байгууллагад шударгаар мэдүүлсэн ... актын 02, 03 хавсралтад “... НӨАТ падаан хуурамчаар бичүүлэн авч ...” гэж дүгнэсэн нь хэргийн бодит байдал, хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар нотлогдоогүй ... ” гэх давж заалдах гомдлыг хүлээн авах боломжгүй байна.

Түүнчлэн Эдийн засгийн ил тодорхой байдлыг дэмжих тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д  “Татварын болон нийгмийн даатгалын тухай хуулийн хүрээнд 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнөх хугацаанд тухайн төрлийн албан татвар төлөгчөөр татварын албанд, ажил олгогчоор нийгмийн даатгалд, эд хөрөнгө, үйл ажиллагаагаа улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн, санхүү, татварын тайлангаа гаргасан байвал зохих хувь хүн, хуулийн этгээд ийнхүү бүртгүүлээгүй, мэдүүлээгүй, тайлагнаагүй боловч энэ хуульд заасан хугацаанд холбогдох байгууллагад сайн дурын үндсэн дээр шинээр бүртгүүлсэн, мэдүүлсэн, тайлагнасан бол, мөн холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу хөрөнгө, орлогоо бүртгүүлээгүй, мэдүүлээгүй хувь хүн, хуулийн этгээд энэ хуулийн хэрэгжих хугацаа дуусгавар болохоос өмнө холбогдох байгууллагад сайн дурын үндсэн дээр шинээр бүртгүүлсэн, мэдүүлсэн бол доор дурдсан хуульд заасан бүртгэлд хамрагдаагүй, албан татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөөгүй, хөрөнгө, орлогоо нуун дарагдуулсны улмаас хүлээх хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлнө”,  4.2-т “Энэ хуулийн 4.1-д заасны дагуу сайн дурын үндсэн дээр албан татвар төлөгчөөр шинээр бүртгүүлсэн, эд хөрөнгө, үйл ажиллагаагаа улсын бүртгэлд шинээр бүртгүүлсэн, санхүү, татварын тайлангаа шинээр тайлагнасан, хориглосноос бусад хилээр мэдүүлээгүй нэвтрүүлсэн бараагаа гаалийн байгууллагад нөхөн мэдүүлсэн хувь хүн, хуулийн этгээдийн бүртгүүлэх, мэдүүлэх, тайлагнахаас өмнөх хугацаанд олсон албан татвар ногдох орлого, орлогоос бусад албан татвар ногдох бараа, ажил, үйлчилгээ, үйл ажиллагаа /цаашид “орлогоос бусад албан татвар ногдох зүйл” гэх/-нд албан татвар, хүү, торгууль, алданги нөхөн ногдуулахгүй” гэж тус тус зохицуулсан.

Өөрөөр хэлбэл, татварын тайлангаа гаргасан байвал зохих хувь хүн, хуулийн этгээд хуульд заасан татвараа тайлагнаагүй, эд хөрөнгө, үйл ажиллагаагаа бүртгүүлээгүй тохиолдолд хуульд заасан хугацаа, журмын дагуу сайн дурын үндсэн дээр холбогдох байгууллагад мэдүүлсэн тохиолдолд хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлөхөөр зохицуулсан байх бөгөөд Засгийн газрын 2015 оны 348 дугаар тогтоолын хавсралтаар батлагдсан “Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийг хэрэгжүүлэх журам”-ын 2.1.1-д “нуун дарагдуулсан” гэж хувь хүн, хуулийн этгээд хөрөнгө, орлого, үйл ажиллагаагаа Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 4.1-д заасны дагуу 2015 оны 4 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс өмнө мэдүүлэх, бүртгүүлэх, тайлагнах үүргээ биелүүлээгүйн улмаас холбогдох албан татвар болон нийгмийн даатгалын шимтгэлийг төлөөгүй, дутуу төлсөн байхыг ойлгох бөгөөд энэ нь холбогдох төрийн байгууллага, албан тушаалтны аливаа хяналт шалгалтаар тогтоогдоогүй байхыг ойлгоно гэж заасан байна.

Иймээс Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газрын Прокурорын 2016 оны 10 дугаар сарын 25-ны өдрийн “Зарим сэжигтэнд холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгох тухай” 440 дүгээр тогтоолоор “Т Г” ХХК-ийн захирал Д.Б нь 2012 оны татвар ногдуулалтын байдал хяналт шалгалт хийхэд “Ш” ХХК-аас 727,272.8 мянга, “Силкон стийл” ХХК-аас 337,779.7 мянган төгрөг, нийтдээ 1,065,052.5 мянган төгрөгийн хуурамч бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падааныг ашиглан нэмэгдсэн өртөгийн албан татварын ногдох орлогыг бууруулж татвар тайлангаа худлаа мэдүүлсэн гэмт хэрэг үйлдсэн болох нь тогтоогдсон нэхэмжлэгч компанийг хөрөнгө орлогоо сайн дурын үндсэн дээр ил болгон бүртгүүлж, тайлагнасан гэж үзэхгүй, Татварын хяналт шалгалтаар татварын улсын байцаагчийн дүгнэлт гарч, Эрүүгийн хэрэг бүртгэлтийн ажиллагаанд гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч, гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирлоо нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн, үндсэн дээр Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх хэсэгт заасан үндэслэлд хамрагдсан байх тул дээр дурдсан хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлөгдөх хуулийн зохицуулалтад хамаарахгүй, энэ талаарх шүүхийн дүгнэлт үндэслэл бүхий болжээ.

Анхан шатны шүүх нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн атлаа Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.2-т “Нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангасан бол шүүхийн зардлыг тэр хэмжээгээр хариуцагч болон нэхэмжлэгчид хуваарилан нөхөн төлүүлнэ” гэж заасныг буюу буруу хуулийн зохицуулалт баримтлан нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70,200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж шийдвэрлэсэн, энэ талаарх нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдол үндэслэлтэйг дурдах нь зүйтэй.

Мөн Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 112 дугаар зүйлийн 112.4-д “Дараахь төрлийн маргааныг анхан шатны шүүх 30 хоногийн дотор хянан шийдвэрлэнэ” гэж заасан хуульд тусгайлан заасан гомдлоор үүсэх маргааныг тусгай журмаар хянан шийдвэрлэдэг бөгөөд татварын улсын байцаагчийн акттай маргаан нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан ердийн журмаар хянан шийдвэрлэх маргаан байхад анхан шатны шүүх нэхэмжлэгч компанийг “гомдол гаргагч” гэж тодорхойлон, шүүхийн шийдвэрийн Тогтоох хэсэгт “Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дугаар зүйлийн 113.2-т заасны дагуу шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл, гардан авсан өдрөөс хойш 5 хоногийн дотор давж заалдах гомдол эрхтэй” гэж Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 112 дугаар зүйлд заасан тусгай журмаар хянан шийдвэрлэх маргааны хугацааг баримтлан гомдол гаргах хугацааг буруу тодорхойлсон зэрэг алдаа гаргасан, энэ талаарх нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдол үндэслэлтэй хэдий ч энэ нь шүүхийн шийдвэрийн шийдэлд нөлөөлөх алдаа биш байх тул хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журмын зөрчил гаргасан гэж үзээгүй, хэрэгт авагдсан баримтуудаас үзэхэд нэхэмжлэгч анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг 2021 оны 06 дугаар сарын 07-ны өдөр гардан авч, давж заалдах гомдлоо 2021 оны 06 дугаар сарын 21-ний өдөр буюу 14 дэх хоногтоо гаргасан байх бөгөөд давж заалдах шатны шүүх нэхэмжлэгчийн давж заалдах гомдлыг ердийн журмаар хянан шийдвэрлэх маргааны нэгэн адил хүлээн авч, хянасан болохыг тэмдэглэв.

Дээр дурдсан үндэслэлээр шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн гомдлыг хангахгүй орхиж шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн шийдвэрлэв.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.1-д заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн 305 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 48 дугаар зүйлийн 48.3-д заасныг баримтлан нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.5 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах шатны шүүх хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны ноцтой зөрчил гаргасан нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн албан ёсны тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч үзвэл магадлалыг гардан авсан эсхүл хүргүүлсэн өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Улсын Дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд хяналтын журмаар гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

 

ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                             Д.БАТБААТАР

 

ШҮҮГЧ                                                                С.МӨНХЖАРГАЛ

 

ШҮҮГЧ                                                               Н.ХОНИНХҮҮ