2020 оны 03 сарын 31 өдөр                     221/МА2020/0222               Улаанбаатар хот

“Ч” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй

захиргааны хэргийн тухай

 

   Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Э.Зоригтбаатар даргалж, шүүгч Д.Оюумаа, Н.Хонинхүү нарын бүрэлдэхүүнтэй, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Г.Шаравдорж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч М.Ч, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Э, хариуцагч Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Я.Н, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Д нарыг оролцуулан, Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 08 дугаар сарын 04-ний өдрийн 508 дугаар шийдвэрийг эс зөвшөөрч гаргасан нэхэмжлэгчийн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлын дагуу “Ч” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч нарт холбогдох захиргааны хэргийг шүүгч Н.Хонинхүүгийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

   Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 08 дугаар сарын 04-ний өдрийн 508 дугаар шийдвэрийн

1 дэх заалтаар: Монгол Улсын Татварын ерөнхий хуулийн /2008 он / 11 дүгээр зүйлийн 11.3.2, 18 дугаар зүйлийн 18.1, 18.1.1, 35 дугаар зүйлийн 35.3, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн /2006 он/ 14 дүгээр зүйлийн 14.3, Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1, 5 дугаар зүйлийн 5.1, 5.2, 6 дугаар зүйлийн 6.1-д заасныг баримтлан нэхэмжлэгч “Ч” ХХК-ийн гаргасан “Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч Я.Н, Ж.И нарын 2017 оны 4 дүгээр сарын 28-ны өдрийн 250012672 дугаар актыг хүчингүй болгуулах” нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож, актаар тогтоосон 126,211,980 төгрөгийн төлбөрийг 63,105,990.0 төгрөгөөр бууруулсугай

2 дахь заалтаар: Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт зааснаар нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж шийдвэрлэжээ.

Нэхэмжлэгч “Ч” ХХК-ийн төлөөлөгч Х.У Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гаргасан давж заалдах гомдолдоо: “...1. Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт “... Нэхэмжлэгчээс Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн дагуу нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланг нөхөн гаргаж, татварын албанд хүргүүлсэн хэдий ч дээр дурдсанчлан “Ч” ХХК-ийн 631,059,900.0 төгрөгийн хий бичилттэй падаантай холбоотой зөрчлийг холбогдох төрийн байгууллага, албан тушаалтны хяналт шалгалтаар тогтоосон тул “Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуульд хамруулах үндэслэлгүй байна” гэжээ. Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1-д “Сайн дурын үндсэн дээр хөрөнгө, орлогоо ил болгож бүртгүүлэх, мэдүүлэх, тайлагнах хугацаа нь энэ хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн 2016 оны 02 дугаар сарын 20-ны өдөр дуусна” гэж заасны дагуу “Ч” ХХК нь дурдсан хугацаанд нуун дарагдуулсан орлогоо Эдийн засгийн ил тод байдлын тайланд тусгасан. Шүүх манай компанийн нуун дарагдуулсан орлогыг тайлагнасан үйлдлийг үнэлэхдээ Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1, Засгийн газрын 2015 оны 348 дугаар тогтоолын хавсралтаар батлагдсан Эдийн засгийн ил тод байдлын хуулийг хэрэгжүүлэх журмын 2.1.1-д заасныг дурдсан байх боловч тэдгээрийг хэргийн нөхцөл байдалд хэрхэн тайлбарлаж байгаагаа тусгаагүй. Гомдлыг урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааны журмын дагуу шийдвэрлэсэн Нийслэлийн татварын газрын болон Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөлийн шийдвэрийг дурдах байдлаар гомдлыг хэрэгсэхгүй болгосон.

2. Татварын улсын байцаагч нар татварын хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан байхад татвар нөхөн ногдуулж шийтгэлийн хуудсаар төлүүлэхээр тогтоосон нь татвар төлөгчийн хууль ёсны эрх ашиг сонирхлыг хөндсөн байхад анхан шатны шүүх татварын хөөн хэлэлцэх хугацааны зохицуулалтыг хуулийг буруу тоолж хэргийг шийдвэрлэсэн. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлан нь сар бүрийн 10-ны дотор төлж, тайлагнадгаараа бусад татварын төрлөөс ялгаатай бөгөөд жилийн эцсийн тайланг өссөн дүнгээр гаргадаггүй. Татварын улсын байцаагч “Ч" ХХК-д холбогдуулж дүгнэлт үйлдэн цагдаагийн байгууллагад шалгуулахаар шилжүүлсэн үйлдэл нь татварыг нөхөн ногдуулж буй хэрэг биш. Зөрчил илэрснээс хойш хугацаанд татвар нөхөн ногдуулах хугацааг тоолох зөвхөн гэмт хэргийн шинжтэй эсэхийг шалгуулах зорилготой. Гэтэл цагдаагийн байгууллагад шалгагдаж зөрчил ил болсон гэдгээр хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй гэдэг үндэслэлээр татварын өр үүсээгүй татвар нөхөн ногдуулсан нь хууль зүйн үндэслэлгүй.

3. Захиргааны ерөнхий хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2.3-т бичгээр гаргаж байгаа актад “захиргааны актыг гаргах бодит нөхцөл байдал, хууль зүйн үндэслэлийг заах”-аар зохицуулсан. Гэтэл Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч нарын 2017 оны 04 дүгээр сарын 28-ны өдрийн 250012672 дугаартай актад хууль зүйн үндэслэлээ удирдлага болгохдоо 2008 оны Татварын ерөнхий хуулийн 18.1.14 гэсэн огт хамааралгүй “газар, ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч этгээд эцсийн эзэмшигчийн мэдээллээ татварын албанд хүргүүлэх” тухай зохицуулалтыг хэрэглэсэн. Түүнчлэн актын тогтоох хэсэгт Татварын ерөнхий хуулийн 74.3 гэсэн огт байхгүй заалт бичсэн зэрэг нь актыг хүчингүй болгох үндэслэлтэй байхад анхан шатны шүүх “агуулгад нөлөөлөхөөргүй илэрхий алдаа гэж үзэхгүй” гэсэн нь үндэслэлгүй. Учир нь нэхэмжлэгчийн зүгээс илэрхий алдаатай гээд илт хууль бус болгох шаардлага гаргаагүй. Харин маргаан бүхий акт учир хүчингүй болгох боломжтой гэж үзсэн.

Иймд Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 08 дугаар сарын 04-ны өдрийн 508 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгож , нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж өгнө үү...” гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.3 дахь хэсэгт зааснаар анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг нэхэмжлэгчийн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлын хүрээнд хянахад шийдвэр үндэслэлтэй байх тул хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж шийдвэрлэв.

1. Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын хяналт шалгалтын  тасгийн татварын улсын байцаагч Я.Н, Ж.И нар нь Хяналт шалгалтын тасгийн даргын 2017 оны 04 дүгээр сарын 28-ны өдрийн Татварын хяналт шалгалт хийх 25161100893 дугаар томилолтын /1хх-31/ дагуу “Ч” ХХК-ийн 2012 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуустал хугацааны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд шалгалт хийж, 2017 оны 04 дүгээр сарын 28-ны өдрийн “Татварын ногдуулалт, төлөлтийг шалгасан тухай” 250012672 дугаар актаар шалгалтаар илэрсэн Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн тайлангийн “нэмэгдсэн өртгийн албан татвартай худалдан авсан бараа, ажил, үйлчилгээ” хэсэгт тусган төсөвт төлөх татвараа бууруулсан 631,059,900.00 төгрөгийн зөрчилд 63,105,990.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 18,931,797.00 төгрөгийн торгууль, 31,552,995.00 төгрөгийн алданги, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн тайлангийн “Борлуулсан барааны өртөг” хэсэгт тусган татвар ногдуулах орлогоо бууруулсан 631,059,900.00 төгрөгийн зөрчилд 63,105,990.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 18,931,797.00 төгрөгийн торгууль, 31,552,995.00 төгрөгийн алданги ногдуулж, шалгалтаар илэрсэн нийт 1,262,119,800.00 төгрөгийн зөрчилд хуурамч хий бичилттэй нэмэгдсэн өртгийн албан татварын падаанаар бараа материал худалдан авсан мэтээр төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг бууруулсан зөрчилд ногдуулах 18,931,797.00 төгрөгийн торгууль, 31,552,995.00 төгрөгийн алданги, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар бууруулсан зөрчилд ногдуулах 18,931,797.00 төгрөгийн торгууль, 31,552,995.0 төгрөгийн алданги, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар бууруулсан зөрчилд ногдуулах 18,931,797.00 төгрөгийн торгууль, 31,552,995.00 төгрөгийн алданги, нийт 37,863,594.00 төгрөгийн торгууль, 63,105,990.00 төгрөгийн алдангийг чөлөөлж шийдвэрлэжээ.

2. Нэхэмжлэгч “Ч” ХХК дээрх актыг эс зөвшөөрч, хүчингүй болгуулахаар “... шийтгэлийн хуудсанд дурдсан ... худалдан авалтыг НӨАТ-ын тайландаа зохих журмын дагуу тусгасан ... компаниудаас худалдан авсан барилгын материалыг барилга угсралтандаа хэрэглэсэн боловч манай компанид өгсөн худалдан авалтын падааны бичилт хуурамч байж болзошгүй гэж үзэн ... падааны дүнг борлуулалтын орлого талд тайлагнасан ... шийтгэлийн хуудас нь Татварын ерөнхий хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1-д “Татвар нөхөн ногдуулах, алданги, торгууль ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа 5 жил байх” гэсэн заалтыг зөрчиж нөхөн ногдуулалт хийсэн ... татварын хөөн хэлэлцэх хугацаа түр зогсох, тасалдах зохицуулалт татварын хууль тогтоомжид байхгүй ... 2012 оны 12 дугаар сард борлуулалт хийж татварыг суутган авсан бол тэрхүү этгээд суутгаж авсан нэмэгдсэн өртгийн албан татвараа 1 дүгээр сарын 10-ны өдөр төлөх ёстой ба 1 дүгээр сарын 11-ний өдрөөс хөөн хэлэлцэж уг этгээдийн татварын хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй асуудлаар хариуцлага хүлээлгэх үндэслэл үүсэх ёстой байтал татварын улсын байцаагч 2017 оны 04 дүгээр сарын 28-ны өдөр ... хариуцлага хүлээлгэсэн нь хууль зүйн үндэслэлгүй ... Эдийн засгийн илт од байдлыг дэмжих тухай хуулийн 5.2-д ... зааснаар шийтгэлийн хуудсаар албан татвар ногдуулах үндэслэлгүй тул ... Маргаан таслах зөвлөлийн ... 62 дугаар тогтоолоор нөхөн татварыг хэвээр үлдээснийг ил тодын үйлчлэлд хамруулаагүйд гомдолтой ...” гэсэн үндэслэлээр маргасныг шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож, актаар тогтоосон 126,211,980 төгрөгийн төлбөрийг 63,105,990.0 төгрөгөөр бууруулж шийдвэрлэсэн нь үндэслэл бүхий болсон байна.

3. Хэрэгт авагдсан баримтууд болон хэргийн оролцогчдын тайлбар зэргээс үзэхэд Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Б.Т, С.Г нар “Ч” ХХК-ийн 2012 оны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийж, тус компанийг нийт 631,059.9 мянган төгрөгийг нэмэгдсэн өртгийн албан татварын худалдан авалтаас хасч, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн тайланд тусган, төсөвт төлөх албан татвараас санаатайгаар зайлсхийн холбогдох хууль тогтоомжийн заалтыг зөрчсөн зөрчил нь тогтоогдсон гэж үзэн татвар төлөхөөс зайлсхийсэн 631,059,900.00 төгрөгийн зөрчилд эрүүгийн хэрэг бүртгэлт хийлгэхээр Татварын газрын татварын улсын байцаагчийн 2013 оны 04 дүгээр сарын 29-ний өдрийн 220050 дугаар дүгнэлтийг /1хх-146/  үйлдсэн байна.

Улмаар Нийслэлийн Баянгол дүүргийн Прокурорын газрын Прокурорын 2016 оны 07 дугаар сарын 18-ны өдрийн 1524 дүгээр тогтоолоор “Ч” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Х.Уртнасан нь 2012 онд “Х х” ХХК-аас 11785527 дугаарын падаанаар 221,969.1 мянган төгрөг, “Ц р” ХХК-аас 12343613 дугаарын падаанаар 181,363.6 мянган төгрөг, 12343615 дугаарын падаанаар 82,272.7 мянган төгрөг, 1233614 дугаарын падаанаар 145,454.5 мянган төгрөг нийт 631,059.9 мянган төгрөгийн хий бичилттэй падааныг авч ашиглан 63,105.9 мянган төгрөгийн татвар төлөхөөс зайлсхийсэн үйлдэлд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 166 дугаар зүйлийн 166.2 дахь хэсэгт зааснаар сэжигтнээр тооцон мөрдөн байцаалтын ажиллагаа явуулахад гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн, нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн үндэслэлээр “Ч” ХХК-ийн гүйцэтгэх захиралд холбогдох эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон байх бөгөөд хариуцагч татварын улсын байцаагч нарын 2017 оны 04 дүгээр сарын 28-ны өдрийн маргаан бүхий 250012672 дугаар актыг эс зөвшөөрч Нийслэлийн Татварын газрын дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөлд гаргасан нэхэмжлэгчийн гомдлын дагуу тус зөвлөл хянан хэлэлцээд 2019 оны 11 дүгээр сарын 08-ны өдрийн “Ч” ХХК-ийн гомдлын тухай 62 дугаар тогтоолоор /хх-66/ нэхэмжлэгч компанид ногдуулсан 63,105,990.0 төгрөгийн нөхөн татварыг хүчингүй болгож, 631,059,900.00 төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 63,105,990.0 төгрөгийн нөхөн татварыг нөхөн төлүүлэхээр татварын улсын байцаагчийн актыг өөрчилсөн, уг тогтоолыг Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2020 оны 09 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 07 дугаар тогтоолоор /хх-14/ хэвээр баталсан үйл баримтууд тогтоогдсон, эдгээр үйл баримттай хэргийн оролцогчид маргаагүй байна.

4. Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 18 дугаар зүйлийн 18.1-д “Татвар төлөгч дараахь үүрэг хүлээнэ”, 18.1.1-д “татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөх” гэж зааснаар татвар төлөгч нь татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөх үүрэгтэй бөгөөд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль /2006 он/-ийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3-д “Худалдан авагч нь бэлтгэн нийлүүлэгчид нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлсөн нь нэхэмжлэл, падаан болон нягтлан бодох бүртгэлийн бусад баримтад тусгагдаагүй бол уг албан татварыг хасч тооцохгүй” гэж заасан.

Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 33 дугаар зүйлийн 33.1-д “Татварын алба, татварын улсын байцаагчаас татвар ногдуулалт, төлөлтөд хяналт тавих, татвар хураахтай холбогдсон бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ мэдэгдэл, акт, шаардлага, мэдэгдэх хуудас, төлбөрийн хуудас, дүгнэлт, гэрээ, үйл ажиллагааны тэмдэглэл /цаашид “тэмдэглэл” гэх/ үйлдэнэ”, 33.2-т “Энэ хуулийн 33.1-д заасан баримт бичгийг дараахь үндэслэл, журмын дагуу үйлдэх бөгөөд тэдгээрт тусгагдсан шаардлагыг татвар төлөгч биелүүлэх үүрэгтэй”, 33.2.6-д “татварын алба нь татварын хууль тогтоомжийг ноцтой зөрчсөн, эсхүл их хэмжээний татвар ногдох орлогыг нуусан буюу бусад хэлбэрээр татвар төлөхөөс зайлсхийсэн этгээдэд эрүүгийн хэрэг бүртгэлт хийлгэхээр дүгнэлт бичих бөгөөд ...”, 35 дугаар зүйлийн 35.3-д “Энэ хуулийн 33.2.6-д заасан дүгнэлтийг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан хүчингүй болгосон нь зөрчил гаргасан этгээдийг Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй”, 11 дүгээр зүйлийн 11.1-д “Татвар нөхөн ногдуулах, алданги, торгууль ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа 5 жил байх бөгөөд Монгол Улсын Иргэний хуульд заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа татварын хууль тогтоомжид хамаарахгүй”, 11.3.2-д “тайланг сар, улирал бүр гаргаж татвар төлөхөөр хуульд заасан татварын төрлийн хувьд тухайн жилийн 12 дугаар сарын буюу жилийн эцсийн татварын тайлан гаргаж, татвараа төлж дууссан байх ёстой өдрийн дараагийн ажлын өдрөөс” гэж тус тус хуульчилсан.

Дээр хуульд зааснаар татварын алба татварын хууль тогтоомжийг ноцтой зөрчсөн, их хэмжээний татвар ногдох орлогыг нуусан буюу бусад хэлбэрээр татвар төлөхөөс зайлсхийсэн этгээдэд эрүүгийн хэрэг бүртгэлт хийлгэхээр дүгнэлт бичих бөгөөд уг дүгнэлтийг эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтан хүчингүй болгосон нь зөрчил гаргасан этгээдийг Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэлгүй болохгүй байхаар зохицуулсан байх бөгөөд татвар нөхөн ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа 5 жил гэж заажээ.

Иймд Баянгол дүүргийн Прокурорын газрын Прокурорын 2016 оны 07 дугаар сарын 18-ны өдрийн 1524 дүгээр тогтоолоор “Ч” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Х.Уртнасанд холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь нэхэмжлэгч компанийг Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй бөгөөд эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтнуудын хяналт, шалгалтаар “Ч” ХХК нь 2012 онд “Х х” ХХК-аас 11785527 дугаарын падаанаар 221,969.1 мянган төгрөг, “Ц р” ХХК-аас 12343613 дугаарын падаанаар 181,363.6 мянган төгрөг, 12343615 дугаарын падаанаар 82,272.7 мянган төгрөг, 1233614 дугаарын падаанаар 145,454.5 мянган төгрөг нийт 631,059.9 мянган төгрөгийн хий бичилттэй падааныг авч ашиглан 63,105.9 мянган төгрөгийн татвар төлөхөөс зайлсхийсэн, тус компани нь хий бичилттэй падааныг 2012 оны 6, 12 дугаар сарын тайланд тусгасан   нь тогтоогдсон энэ тохиолдолд хариуцагч татварын улсын байцаагч нарын 2017 оны 04 дүгээр сарын 28-ны өдрийн маргаан бүхий 250012672 дугаар актыг хуульд нийцээгүй, хуульд заасан татвар нөхөн ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа хэтрүүлсэн, уг актын улмаас нэхэмжлэгчийн эрх, хууль ёсны ашиг хөндөгдсөн гэж үзэхгүй, энэ талаарх шүүхийн дүгнэлт үндэслэлтэй байх тул нэхэмжлэгчийн төлөөлөгчийн “... татварын хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан байхад татвар нөхөн ногдуулж шийтгэлийн хуудсаар төлүүлэхээр тогтоосон нь татвар төлөгчийн хууль ёсны эрх ашиг сонирхлыг хөндсөн ... татварын улсын байцаагч ... дүгнэлт үйлдэн цагдаагийн байгууллагад шалгуулахаар шилжүүлсэн үйлдэл нь татварын нөхөн ногдуулж буй хэрэг биш  ... зөрчил илэрснээс хойш хугацаанд татвар нөхөн ногдуулах хугацааг тоолох зөвхөн гэмт хэргийн шинжтэй эсэхийг шалгуулах зорилготой ...” гэх агуулга бүхий давж заалдах гомдлыг хүлээн авах боломжгүй байна.

Түүнчлэн Эдийн засгийн ил тодорхой байдлыг дэмжих тухай хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1-д “Энэ хуулийн зорилт нь хувь хүн, хуулийн этгээд бусдын нэр дээр бүртгүүлсэн, нуун дарагдуулсан өөрийн өмчлөлийн хөдлөх болон үл хөдлөх эд хөрөнгө, түүнтэй адилтгах бусад хөрөнгө, олсон орлого, үзүүлсэн үйлчилгээгээ ил тод болгон үнэн зөв, шударгаар санхүү, татварын болон нийгмийн даатгалын тайланд тусгаж, шинээр тайлагнасан, ... эдгээр үйл ажиллагаа нь хувь хүн, хуулийн этгээдийн зүгээс сайн дурын үндсэн дээр хийгдсэн тохиолдолд тэдгээрийг хуульд заасан хариуцлага болон албан татвараас нэг удаа чөлөөлөхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино”, 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д  “Татварын болон нийгмийн даатгалын тухай хуулийн хүрээнд 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнөх хугацаанд тухайн төрлийн албан татвар төлөгчөөр татварын албанд, ажил олгогчоор нийгмийн даатгалд, эд хөрөнгө, үйл ажиллагаагаа улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн, санхүү, татварын тайлангаа гаргасан байвал зохих хувь хүн, хуулийн этгээд ийнхүү бүртгүүлээгүй, мэдүүлээгүй, тайлагнаагүй боловч энэ хуульд заасан хугацаанд холбогдох байгууллагад сайн дурын үндсэн дээр шинээр бүртгүүлсэн, мэдүүлсэн, тайлагнасан бол, мөн холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу хөрөнгө, орлогоо бүртгүүлээгүй, мэдүүлээгүй хувь хүн, хуулийн этгээд энэ хуулийн хэрэгжих хугацаа дуусгавар болохоос өмнө холбогдох байгууллагад сайн дурын үндсэн дээр шинээр бүртгүүлсэн, мэдүүлсэн бол доор дурдсан хуульд заасан бүртгэлд хамрагдаагүй, албан татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөөгүй, хөрөнгө, орлогоо нуун дарагдуулсны улмаас хүлээх хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлнө”,  4.2-т “Энэ хуулийн 4.1-д заасны дагуу сайн дурын үндсэн дээр албан татвар төлөгчөөр шинээр бүртгүүлсэн, эд хөрөнгө, үйл ажиллагаагаа улсын бүртгэлд шинээр бүртгүүлсэн, санхүү, татварын тайлангаа шинээр тайлагнасан, хориглосноос бусад хилээр мэдүүлээгүй нэвтрүүлсэн бараагаа гаалийн байгууллагад нөхөн мэдүүлсэн хувь хүн, хуулийн этгээдийн бүртгүүлэх, мэдүүлэх, тайлагнахаас өмнөх хугацаанд олсон албан татвар ногдох орлого, орлогоос бусад албан татвар ногдох бараа, ажил, үйлчилгээ, үйл ажиллагаа /цаашид “орлогоос бусад албан татвар ногдох зүйл” гэх/-нд албан татвар, хүү, торгууль, алданги нөхөн ногдуулахгүй”,  5 дугаар зүйлийн 5.1-д “Албан татвар ногдох орлого, орлогоос бусад албан татвар ногдох зүйл, нийгмийн даатгалын шимтгэл ногдох орлогыг 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнөх хугацаанд нуун дарагдуулсан боловч энэ хуулийн 3.1-д заасан хугацаанд сайн дурын үндсэн дээр ил болгож, санхүүгийн болон албан татварын, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн тайланг шинээр гаргаж харьяалах татварын алба, нийгмийн даатгалын байгууллагад сайн дурын үндсэн дээр мэдүүлсэн бол тухайн хувь хүн, хуулийн этгээдийг энэ хуулийн 4.1-д заасан хуульд заасан хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлнө”, 5.2-т “Энэ хуулийн 4.1-д заасны дагуу харьяалах гааль, татварын алба, харилцагч санхүүгийн байгууллагад сайн дурын үндсэн дээр шинээр гаргаж өгсөн санхүүгийн болон татварын тайлан, гаалийн байгууллагад нөхөн мэдүүлсэн барааны мэдүүлгийг тухайн хувь хүн, хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааны эхлэлтийн тайлан, баланс, мэдүүлэг гэж тус тус үзэх бөгөөд эдгээр тайлан, мэдүүлэгт сайн дурын үндсэн дээр мэдүүлж шинээр тусгасан албан татвар ногдох орлого, орлогоос бусад албан татвар ногдох зүйлд албан татвар, хүү, торгууль, алданги нөхөн ногдуулахгүй”, 6 дугаар зүйлийн 6.1-д “Энэ хуулийн 4.1, 5.1-д заасны дагуу хуулийн хариуцлагаас чөлөөлөгдөх хувь хүн, хуулийн этгээдэд ийнхүү чөлөөлөгдөхөөр заасан үндэслэлээр дахин эрүүгийн хэрэг үүсгэх, захиргааны хариуцлага хүлээлгэх, гүйцэтгэх ажил явуулахыг хориглоно” гэж тус тус зохицуулсан.

Өөрөөр хэлбэл, татварын тайлангаа гаргасан байвал зохих хувь хүн, хуулийн этгээд хуульд заасан татвараа тайлагнаагүй, эд хөрөнгө, үйл ажиллагаагаа бүртгүүлээгүй тохиолдолд хуульд заасан хугацаа, журмын дагуу сайн дурын үндсэн дээр холбогдох байгууллагад мэдүүлсэн тохиолдолд хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлөхөөр зохицуулсан байх бөгөөд Засгийн газрын 2015 оны 348 дугаар тогтоолын хавсралтаар батлагдсан “Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийг хэрэгжүүлэх журам”-ын 2.1.1-д “нуун дарагдуулсан” гэж хувь хүн, хуулийн этгээд хөрөнгө, орлого, үйл ажиллагаагаа Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 4.1-д заасны дагуу 2015 оны 4 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс өмнө мэдүүлэх, бүртгүүлэх, тайлагнах үүргээ биелүүлээгүйн улмаас холбогдох албан татвар болон нийгмийн даатгалын шимтгэлийг төлөөгүй, дутуу төлсөн байхыг ойлгох бөгөөд энэ нь холбогдох төрийн байгууллага, албан тушаалтны аливаа хяналт шалгалтаар тогтоогдоогүй байхыг ойлгоно гэж заасан байна.

Иймээс Баянгол дүүргийн Прокурорын газрын Прокурорын 2016 оны 07 дугаар сарын 18-ны өдрийн 1524 дүгээр тогтоолоор “Ч” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Х.Уртнасан нь 2012 онд “Х х” ХХК-аас 11785527 дугаарын падаанаар 221,969.1 мянган төгрөг, “Ц р” ХХК-аас 12343613 дугаарын падаанаар 181,363.6 мянган төгрөг, 12343615 дугаарын падаанаар 82,272.7 мянган төгрөг, 1233614 дугаарын падаанаар 145,454.5 мянган төгрөг нийт 631,059.9 мянган төгрөгийн хий бичилттэй падааныг авч ашиглан 63,105.9 мянган төгрөгийн татвар төлөхөөс зайлсхийсэн болох нь тогтоогдсон нэхэмжлэгч компанийг хөрөнгө орлогоо сайн дурын үндсэн дээр ил болгон бүртгүүлж, тайлагнасан гэж үзэхгүй, Татварын хяналт шалгалтаар татварын улсын байцаагчийн дүгнэлт гарч, Эрүүгийн хэрэг бүртгэлтийн ажиллагаанд гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч, гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирлоо нөхөн төлөхөө илэрхийлсний үндсэн дээр Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх хэсэгт заасан үндэслэлд хамрагдсан байх тул дээр дурдсан хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлөгдөх хуулийн зохицуулалтад хамаарахгүй тул хариуцагч татварын улсын байцаагч нар Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн тайлангийн “нэмэгдсэн өртгийн албан татвартай худалдан авсан бараа, ажил, үйлчилгээ” хэсэгт тусган төсөвт төлөх татвараа бууруулсан 631,059,900.00 төгрөгийн зөрчилд 63,105,990.00 төгрөгийн нөхөн татварыг төлүүлэхээр тогтоосон нь буруу биш.

Харин маргаан бүхий актаар нэхэмжлэгч компанийг Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн тайлангийн “Борлуулсан барааны өртөг” хэсэгт тусган татвар ногдуулах орлогоо бууруулсан 631,059,900.00 төгрөгийн зөрчилд 63,105,990.00 төгрөгийн нөхөн татвар ногдуулсан нь үндэслэлгүй буюу тус зөрчил нь эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтны акт, дүгнэлтээр тогтоогдоогүй, нэхэмжлэгч компани Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу тайлагнасан тул дээр дурдсан хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлөгдөх хуулийн зохицуулалтад хамаарах үндэслэлтэй талаарх шүүхийн дүгнэлт үндэслэлтэй, уг зөрчилд холбогдох хэсгийг хүчингүй болгосон Нийслэлийн Татварын газрын дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөлийн 2019 оны 11 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 62 дугаар тогтоолыг /хх-66/ хариуцагч үгүйсгээгүй, энэ талаар давж заалдах гомдол гаргаагүйг дурдах нь зүйтэй.

Маргаан бүхий актад Татварын ерөнхий хуульд заагаагүй 74 дүгээр зүйлийн 74.3, мөн зөрчилд хамааралгүй мөн хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.14-д “газар эзэмших, ашиглах эрхтэй хуулийн этгээд болон ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч хуулийн этгээдийн эцсийн эзэмшигчийн талаархи мэдээлэл, түүний өөрчлөлтийн тухай мэдээллийг шийдвэр гарсан өдрөөс хойш 10 хоногийн дотор харьяа татварын албанд бүртгүүлэх” гэж заасныг үндэслэсэн нь буруу боловч зөвхөн энэ үндэслэлээр маргаан бүхий захиргааны актыг хүчингүй болгож, нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэх үндэслэлгүй тул энэ талаарх нэхэмжлэгчийн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хүлээн авах үндэслэлгүй байна.

Дээр дурдсан үндэслэлээр шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн шийдвэрлэв.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.1-д заасныг удирдлага болгон 

ТОГТООХ нь:

1. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 08 дугаар сарын 04-ний өдрийн 508 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.  

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 48 дугаар зүйлийн 48.3-д заасныг баримтлан нэхэмжлэгчийн улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дугаар зүйлийн 113.5-д зааснаар давж заалдах шатны шүүх хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны ноцтой зөрчил гаргасан нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн албан ёсны тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч үзвэл магадлалыг гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш таван хоногийн дотор Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

ШҮҮГЧ                                                 Э.ЗОРИГТБААТАР

 

ШҮҮГЧ                                                 Д.ОЮУМАА           

 

ШҮҮГЧ                                                Н.ХОНИНХҮҮ