“Мп” ХХК-ийн гомдолтой

захиргааны хэргийн тухай

 

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн давж заалдах журмаар хэргийг шийдвэрлэсэн

Шүүх бүрэлдэхүүн:

Шүүх хуралдаан даргалагч Ерөнхий шүүгч Д.Батбаатар

Бүрэлдэхүүнд оролцсон шүүгч Н.Долгорсүрэн

Илтгэсэн шүүгч Д.Оюумаа

Давж заалдах гомдол гаргасан хэргийн оролцогч: Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Б

Гомдол гаргагч “Мп” ХХК

Хариуцагч Нийслэлийн Татварын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Д.Д, Ц.Т

Гомдлын шаардлага: “Нийслэлийн Татварын газрын татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Д.Д, Ц.Т нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдрийн 0237578 дугаартай шийтгэлийн хуудасны үлдсэн хэсэг болох 570,922,131.1 төгрөгийн зөрчилд ногдох 97,865,794.0 төгрөгийн торгууль, 53,271,580.75 төгрөгийн алданги, нийт 151,137,374.75 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэх гэснийг хүчиннгүй болгуулах”

Давж заалдах гомдол гаргасан шүүхийн шийдвэр: Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдрийн 855 дугаар

Давж заалдах шатны шүүх хуралдааны оролцогчид:

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Бг, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.С,

Хариуцагч Д.Д, Ц.Т, хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч В.Б

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Г.Шаравдорж

Хэргийн индекс: 128/2021/0685/З

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Гомдол гаргагч “Мп” ХХК нь Нийслэлийн Татварын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Д.Д, Ц.Т нарт холбогдуулан “Нийслэлийн Татварын газрын татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Д.Д, Ц.Т нарын 2020 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдрийн 0237578 дугаартай шийтгэлийн хуудасны үлдсэн хэсэг болох 570,922,131.1 төгрөгийн зөрчилд ногдох 97,865,794.0 төгрөгийн торгууль, 53,271,580.75 төгрөгийн алданги, нийт 151,137,374.75 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэх гэснийг хүчингүй болгуулах”-аар маргасан байна.

2. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдрийн 855 дугаар шүүхийн шийдвэрээр:

2.1. “Татварын ерөнхий хууль/2008 оны/-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1, 74.2, Татварын ерөнхий хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1, 15.3.2, 73 дугаар зүйлийн 73.2, 73.2.1, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1, Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 зүйлийн 2 дахь хэсэг, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-т заасны тус тус баримтлан “Мп” ХХК-ийн гомдлын зарим хэсгийг хангаж, Нийслэлийн Татварын газрын татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Д.Д, Ц.Т нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдрийн 0237578 дугаартай шийтгэлийн хуудсаар тус компаниар төлүүлэхээр тогтоосон төлбөрөөс 2016 оны нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 8,712,905.00 төгрөгийн торгууль, 4,678,768.3 төгрөгийн алданги нийт 13,391,558.8 /арван гурван сая гурван зуун ерэн нэгэн мянга, таван зуун тавин найман төгрөг, наян мөнгө/ төгрөгийг хасч багасган, гомдлын үлдэх хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож...” шийдвэрлэсэн байна.

3. Давж заалдах гомдлын агуулга: Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Б дараах үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг эсэргүүцэж байна. Үүнд:

3.1. “...Нэг. Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэлийн талаар.

3.1.1. Анхан шатны шүүх шийдвэрийнхээ үндэслэх хэсэг, 11 дэх талд “Мп” ХХК нь 2015 оны нэмэгдсэн өртгийн албан татварын үлдэгдлийг уг татварыг төлөх үүрэг үүсэх 2016 оны 1 дүгээр сарын 10-ны өдрийн дотор төлөөгүй төдийгүй 2017 оны 12 дугаар сарын худалдан авалтаас хасаж дуусгасан байх тул энэ хугацаанд зөрчил үргэлжилсэн гэж үзэх тул гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн өмгөөлөгчөөс 2015 оны төлөгдөөгүй татварын үлдэгдэлд торгууль, алданги тооцох хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрсөн гэх тайлбар үндэслэлгүй байна” гэжээ.

3.1.2. Татварын ерөнхий хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.3.2-д “тайланг сар, улирлаар гаргаж татвар төлөхөөр хуульд заасан татварын төрлийн хувьд тухайн жилийн 12 дугаар сарын буюу жилийн эцсийн тайлан гаргаж, татвараа төлж дууссан байх ёстой ѳдрийн дараагийн ажлын өдрөөс” хөөн хэлэлцэх хугацааг тоолохоор заасан. Өөрөөр хэлбэл, хөөн хэлэлцэх хугацаан 4 жилийн доторх татварт л алданги торгууль ногдуулах ба хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрсөн татварт алданги торгууль ногдуулахгүй юм. Тиймээс зөрчил үргэлжилсэн хугацаа нь хөөн хэлэлцэх 4 жил дотор байгаа нь хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрсөн байгаа татварт алданги торгууль ногдуулж болохгүй тул анхан шатны шүүхийн дээрх дүгнэлт буруу болсон.

3.1.3. Мөн анхан шатны шүүх шийдвэрийнхээ үндэслэх хэсэг, 11 дэх талд “... хариуцагч нараас маргаан бүхий актыг гаргахдаа торгууль болон алдангийг төлөгдөөгүй татварын эхний үлдэгдлээс төлөлт хийгдсэн өдөр хүртэлх хоногийн тоогоор сар тус бүрээр тооцоолж гаргасан, ингэхдээ тухайн сард төлсөн татварыг хасч, тухайн сарын ногдлыг нэмж тооцсон болох нь татварын хяналт шалгалтын ХШ-08 маягтуудад бичигдсэн байх ба энэ Татварын ерөнхий хуулийн 73 дугаар зүйлийн 73.2-т “Алданги тооцох хугацааг доор дурдсанаар тодорхойлно” гээд 73.2.1-т “Татварын хууль тогтоомжид заасны дагуу тухайн татварыг төлбөл зохих өдрөөс түүнийг төлсөн өдрийг хүртэлх хоногийн тоогоор” гэж заасны дагуу бодогджээ” гэх дүгнэлтийн тухайд.

3.1.4. Татвар төлөгчийн хувьд эрх бүхий байгууллагаас батлагдсан маягтын дагуу татварын тайлангаа хууль тогтоомжид заасан журмын дагуу тайлагнаж хүргүүлдэг.

3.1.5. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1-д “Албан татвар суутган төлөгч нь борлуулсан бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдох албан татварыг доор дурдсан журмаар дараа сарын 10-ны өдрийн дотор төрийн сангийн нэгдсэн дансанд шилжүүлж, баталсан маягтын дагуу тайлангаа харьяалах татварын албанд тушаана” гээд 16.1.1-д “тухайн сард борлуулсан бараа, ажил, үйлчилгээнд ногдох албан татварыг албан татвар суутган төлөгч төсөвт төлнө” гэж заасан. Мөн Татварын ерөнхий хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.1-д “Татвар төлөгч татварын тайланг хуулиар тогтоосон хугацаанд, батлагдсан загвар, зааврын дагуу цахим, эсхүл цаасан хэлбэрээр үйлдэж, харьяа татварын албанд тушаана” гэж тус тус заасан байдаг.

3.1.6. Тиймээс НӨАТ-ыг сар бүрийн 10-ны өдрийн дотор тайлагнаж, төлөх ёстой бөгөөд төлөөгүй тохиолдолд 11-ний өдрөөс алдангийн хоногийг сар бүрийн тайлан тус бүрт тооцох маягтын дагуу тайлагнасан.

3.1.7. Гэтэл хариуцагч татварын улсын байцаагч нар нь торгууль, алдангийн тооцооллыг бодохдоо өмнөх жилийн эхний үлдэгдэл дараа сарын Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайлангийн дүнг нэмэх замаар бодсон. Хэрэв ингэж бодох юм бол хуульд заасан 0.1 хувь торгууль алданги сар тус бүрийн тооцооллоос өндөр тооцогдох ба төлөгдөөгүй татварын 10 хувиас хэтрэхгүй гэж хууль тогтоогчийн тавьсан хязгаарлалтч зөрчигдөхгүй буюу ийнхүү хязгаарлалт тавих шаардлагагүй нөхцөл байдлыг ч үүсгэхээр байна.

3.1.8. Түүнчлэн өмнөх сарын татвар дээр дараа сарын татварын дүнг нэмж торгууль алданги бодох журамласан зохицуулалт байхгүй байхад улсын байцаагч нар дураараа өөрсдийн аргаар бодож буй нь буруу юм.

3.1.9.  Шийдвэрийн үндэслэх хэсэг, 12 дахь талд “...2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 66 хойш үйлдэгдсэн зөрчилд Татварын ерөнхий хууль/шинэчилсэн найруулга/-ийн зохицуулалтыг хэрэглэх тохиолдолд татвар төлөгчийн эрх зүйн байдал дордохоор бол өмнө үйлчилж байсан хуулийн зохицуулалтыг хэрэглэх агуулгатай байх тул энэ хууль хүчин төгөлдөр болж мөрдөгдөхөөс өмнөх зөрчилд хариуцлага тооцох харилцаанд хэрэглэгдэхгүй” гэх дүгнэлтийн тухайд.

3.1.10. Энэхүү дүгнэлт нь хууль тогтоомжийг буцаан хэрэглэхтэй холбогдох аливаа этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлэх суурь зарчмыг бүхэлд нь үгүйсгэсэн, хуульд үндэслэгдээгүй, хэзээ хэрэглэгдэх боломжгүй байдлаар хуулийн зохицуулалтыг тайлбарласан байна.

3.1.11. Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/ үйлчилж эхэлснээр татварын эрх зүйн зөрчлийн харилцааг зохицуулж байсан Зөрчлийн тухай хуулийн үйлчлэл дуусгавар болж тухайн шилжилтийн үеийн эрх зүйн харилцаанд татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулахгүй байх зарчмыг хууль тогтоогч материаллаг эрх зүйн хувьд тодорхой тогтоосон.

3.1.12. Улмаар Татварын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулагатай холбогдуулан мөн өдрөөс буюу 2019 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдрийн хуулиар Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйл болох Татварын хууль зөрчих хэсгийг өөрчлөн найруулсан. Уг зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Татварыг хуулиар тогтоосон хугацаанд нь төлөөгүй бол хүн, хуулийн этгээдийг хугацаа хэтэрсэн хоног тутамд төлөгдөөгүй татварын 0.1 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гээд Тайлбар хэсэгт: “Энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан торгуулийн хэмжээ нь төлөх татварын хэмжээний 10 хувиас хэтрэхгүй байна” гэж тусгасан байдаг.

3.1.13. Түүнчлэн Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 4-д “Зөрчилд тооцохгүй болсон, оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээг хөнгөрүүлсэн, зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийг буцаан хэрэглэнэ” хэмээн тус тус зааснаар төлөх ёстой татварын хэмжээний 10 хувиас хэтрэхгүй байх торгуулийн дээд хэмжээг хэрэглээгүй нь татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулсан хэрэг юм.

3.1.14. Дашрамд дурдахад анхан шатны шүүх Татварын ерөнхий хууль/шинэчилсэн найруулга/ д заасан хөөн хэлэлцэх 4 жилийн хугацааг хэрэглэсэн атлаа торгуулийн дээд хэмжээг хуульчилсан 10%-ийг хэрэглээгүй нь нэг шийдвэр дэх үндэслэлүүд хоорондоо зөрчилтэй, логик холбоогүй байгааг илтгэж буй юм.

3.1.15.  Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэг, 13 дахь талд "Дээрхээс үзвэл, татварын хяналт шалтгалтыг хэрэгжүүлэхээр томилогдсон улсын байцаагч болон хяналт шалтгалтын хугацааг сунгасан эрх бүхий албан тушаалтан өөрчлөгдсөн, түүнчлэн томилолтыг өөрчилсөн, сунгасан шийдвэрийн цаасан хэлбэрээр үйлдээгүй нь татварын албаны үйл ажиллагааны дотоод зохион байгуулалтад хамаарах үйл ажиллагаа байх ба МП  ХХК-аас энэ асуудлаар тухайн үед нь эрх бүхий этгээдэд гомдлоо гаргаж шийдвэрлүүлээгүй байна.” гэх дүгнэлтийн тухайд.

3.1.16. Хариуцагч татварын улсын байцаагч нар нь татварын хяналт шалгалтыг 2017 оны 6 дугаар сарын 5-ны өдрөөс 2020 оны 3 дугаар сарын 25-ны өдрийг хүртэлх 4 жилийн хугацаанд хийж Шийтгэлийн хуудсаар алданги, торгууль ногдуулсан.

3.1.17. Уг хугацаанд Татварын Ерөнхий газрын даргын 2017 оны 1 дүгээр сарын 2-ны өдрийн А/03 дугаар тушаалын хавсралтаар батлагдсан Татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагааны журам, маягт хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан ба 2019 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн А/264 дүгээр тушаалаар хүчингүй болгож, Татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагааны журам, маягтыг шинээр дахин баталж, мөрдүүлж байжээ. Харин 2019 оны өдрийн А/264 дүгээр тушаалыг Татварын Ерөнхий Газрын даргын 2021 оны А/39 дүгээр тушаалаар хүчингүй болгосон байна.

3.1.18. Өөрөөр хэлбэл, маргаан бүхий шийтгэлийн хуудсыг гаргах үндэслэл болсон татварын хяналт шалгалтыг 4 жилийн хугацаанд дээрх Татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагааны журмын дагуу хийх ёстой байсан. Гэвч хэрэгт авагдсан баримтаар татварын хяналт шалгалтын хугацааг хэтрүүлсэн, томилолтыг өөрчилсөн, татварын хяналт шалгалтын хүчин төгөлдөр маягт, хэвлэмэл хуудсыг хэрэглээгүй, татвар төлөгчид татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагаантай холбогдох мэдээллийг бүрэн дүүрэн өгөөгүй буюу мэдэгдээгүй зэрэг Татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагааны журмыг удаа дараа зөрчсөн байдаг.

3.1.19. Тодруулбал, Татварын Ерөнхий газрын даргын 2017 оны 1 дүгээр сарын 2-ны өдрийн А/03 дугаар тушаалын хавсралтаар батлагдсан журмын 5.9, 5.10. 5.11 дэх хэсэгт заасан томилолтыг хүндэтгэн үзэх шалтгааны улмаас өөрчлөх, сунгах зохицуулалтыг тус тус зөрчсөн.

3.1.20. Түүнчлэн хариуцагч улсын байцаагч нараас хамгийн анх нэхэмжлэгч компанид танилцуулсан 2017 оны 6 дугаар сарын 5-ны өдөр 22170600064 дугаар Татварын хяналт шалгалт хийх томилолт 3.1, 3.2-т Татварын улсын ахлах байцаагч Л.А, Д.Д, гээд томилолтын 5-д 2012-01-01-с 2016-12-31-г дуустал гэсэн ба Хяналт шалгалтын хэлтсийн дарга Ц.Х гэж гарын үсэг зурагдаж, тамга дарсан томилолтын дагуу зөвхөн 2016 оны хугацаан дахь татварын хяналт шалтгалтыг хийх ёстой байсан. Гэтэл 2017 оны хяналт шалгалтыг Татварын ерөнхий хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.1.1-д “Татварын хяналт, шалгалтыг удирдамж, томилолтгүйгээр хийх”, 30.1.2-д “ хүчингүй буюу хуурамч хуудас хэрэглэх", 30.1.3-д "гарын үсэг зурж эцэслэн ёсчлоогүй татварын улсын байцаагчийн акт, дүгнэлт, бусад баримт бичиг. илтгэх хуудсыг татвар төлөгчид урьдчилан танилцуулах, зөвшөөрүүлэхээр албадах”, 30.1.9-д "татварын улсын байцаагчийн эрх олгогдоогүй, эсхүл уг эрх зохих журмын дагуу сангагдаагүй байхад татварын тайлан хүлээн авах, татвар ногдуулах буюу хяналт шалгалт хийх" -ийг хориглосон заалтыг зөрчиж хийсэн байх тул хууль бус юм.

3.1.21. Гэтэл анхан шатны шүүх дээрх дүгнэлтийг хийхдээ зөвхөн хариуцагчийн тайлбарт үндэслэж, дээрх журамд заасан зохицуулалтыг бүхэлд нь үгүйсгэж, Төрийн албан хэрэг хөтлөлтийн хууль тогтоомж ч байхгүй мэтээр хийсэн хууль зүйн үндэслэлгүй дүгнэлт болсон. Үүнээс гадна татварын хяналт, шалгалтын удирдамж, томилолт нь дангаар захиргааны акт болохгүй тул тухайн үед нь маргаж шүүхээр эцэслэн шийдвэрлүүлэх боломжгүй ба харин уг хяналт шалгалтын үр дүнд гарсан акт, шийдвэртэй холбогдуулан маргах боломжтой бөгөөд энэхүү асуудал нь шүүхэд нэгэнт тогтсон практик болон хэрэгжиж байгаа билээ.

3.1.22. Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэг, 13 дахь талд “Харин маргаан бүхий шийтгэлийн хуудаст татварын улсын байцаагч Д.Д гарын үсэг зуралгүйгээр хяналт тавьж буй прокуророос нэг байцаагч нь гарын үсэг зурж байх чиглэл өгсөн гэж тайлбарлаж байгаа нь буруу байна. Гэвч ... томилолтууд болон хяналт шалгалтын бусад материалуудад Д.Д гарын үсэг зурсан, ярилцлага хийсэн зэрэг байдлаар тогтоогдож байх тул маргаан бүхий актыг батлан гаргасан этгээд тодорхой бус гэж үзэхээргүй байна.” гэх дүгнэлтийн тухайд.

3.1.23. Татварын хяналт шалгалт хийх ажиллагаа, зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа нь тус тус хуулиар тогтоосон журам бүхий ажиллагаа бөгөөд тэдгээрийн үр дүнд гарах акт, шийдвэр нь ч тус тусдаа өөр өөр эрх зүйн үндэслэл, үр дагаварыг бий болгодог билээ.

3.1.24. Тиймээс татварын хяналт шалгалт хийсэн нь зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны шийтгэх хуудаст гарын үсэг зурсан гэж үзэх, улмаар түүний хүчин төгөлдөр байдлыг нотлох баримт, эрх зүйн үндэслэлийг бүрдүүлэхгүй тул анхан шатны шүүхийн дээрх хоёр тусдаа ажиллагааг хольж дүгнэлт хийсэн нь хэт нэг талыг барьсан, эрх зүйн алдаатай дүгнэлт болсон.

3.2. Анхан шатны шүүх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн талаар.

3.2.1. Анхан шатны шүүх 2021 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр шүүх хуралдаанаар хэрэг хэлэлцэж эхлээд шүүх хуралдааны завсарлаад Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 108 дугаар зүйлийн 108.1-д "Шүүх хуралдаан даргалагч шүүхийн шийдвэрийн тогтоох хэсгийн агуулгыг танилцуулж, шаардлагатай бусад асуудлыг тайлбарлан шүүх хуралдааныг хаана” гэж зааснаар шийдвэрийн тогтоох хэсгийг танилцуулахдаа гомдлын зарим хэсгийг хангасан гэж дурдсан боловч ямар хэмжээгээр гомдлыг хангаж, ямар хэмжээгээр хэрэгсэхгүй болгон, маргаан бүхий актын аль хэсгийг хэрхэн, яаж өөрчилж, хүчингүй болгосноо танилцуулаагүй юм. Тодруулбал, шүүх татварын маргааны тооцоолол буюу шийтгэх хуудсыг ямар хэмжээнд хүчингүй болгосон тухай тооцооллоо эцсийн байдлаар, товч тодорхой хэргийн оролцогчдод тайлбарлан танилцуулах ёстой атал ерөнхий байдлаар гомдлын зарим хэсгийг хангасан гээд өөрийн шийдвэрээ хэлэлгүй орхигдуулж болохгүй юм.

3.2.2. Энэ нь мөн хуулийн 107 дугаар зүйлийн 107.5-д "Тогтоох хэсэгт хэргийг хянан шийдвэрлэхэд баримталсан хуулийн нэр, зүйл, хэсэг, заалтыг тодорхой зааж, шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон сөрөг нэхэмжлэлийг хангасан эсхүл зарим хэсгийг хангаж, заримыг хэрэгсэхгүй болгосон... байдлыг... заана” гэсэнтэй нийцээгүй болохыг тухайлан дурдах нь зүйтэй гэж үзэж байна

3.3. Нэгтгэн дүгнэвэл, анхан шатны шүүх татварын хяналт шалгалтыг хууль тогтоомжид заасан журмын дагуу явагдаагүй болохыг дүгнэсэн хирнээ шийтгэх хуудсыг хүчингүй болгох боломжгүй гэж үзсэн нь Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлд зааснаар хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэхдээ мөн хуулийн 4.15 дугаар зүйлийн 1-д “Эрх бүхий албан тушаалтан гаргасан шийдвэрийнхээ үндэслэлийг нотлох үүрэг хүлээнэ”, 5-д “Хуульд заасан журам зөрчиж цуглуулсан, бэхжүүлсэн нотлох баримт нотлох чадвараа алдах бөгөөд энэ хуульд заасан шийдвэрийн үндэслэл болохгүй” зааснаар хууль зөрчиж хийсэн татварын хяналт шалгалтаар олж авсан баримтаа /хуульд заасан арга хэрэгслээр зөрчлийг нотлох зарчмыг бүхэлд нь үгүйсгэж/ үндэслэж Зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэснийг зөвтгөх хууль зүйн үндэслэлгүй бөгөөд шударга бус юм.

Иймд хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх шаардлагыг хангаагүй Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр 855 дугаар шийдвэрт өөрчлөлт оруулж, гомдлыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү.” гэжээ.

4. Хариуцагч нар нэхэмжлэгчийн гомдлыг үгүйсгэж, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хамгаалж байна.

ХЯНАВАЛ:

1. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.3-д зааснаар анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлын хүрээнд хянав.

2. Анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж шийдвэрлэв.

3. Шүүх гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг дараах үндэслэлээр хангахгүй орхилоо.

3.1. Хэрэгт авагдсан баримтаас үзвэл Нийслэлийн Татварын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Д.Д, Ц.Т нараас 2020 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдрийн 0237578 дугаартай шийтгэлийн хуудсаар “Мп” ХХК нь 2012 оноос 2017 онд татвараа зөв мэдүүлсэн эсэхийг шалгаад татвараа хуулийн хугацаанд төлөөгүй 931499585.20 төгрөгийн зөрчил илрүүлээд, 163,391,418.1 төгрөгийн торгууль, 86,392,873.30 төгрөгийн алданги, нийт 249,784,291.60 төгрөгийг төлүүлэхээр шийдвэрлэсэн байна.

3.2. Харин Нийслэлийн Татварын газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлийн 2021 оны 03 дугаар сарын 04-ний өдрийн 03 дугаар тогтоолоор маргаан бүхий шийтгэлийн хуудсаар төлүүлэхээр тогтоосон төлбөрөөс 2014 онд ногдуулсан нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг 351 хоног, 2015 оны эхний үлдэгдлийг 364 хоног хэтрүүлэн төлсөн 360,577,454.1 төгрөгийн зөрчилд ногдох 65,525,624.1 төгрөгийн торгууль, 33,121,292.55 төгрөгийн алданги, нийт 98,646,916.32 төгрөгийн төлбөрийг хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрсөн үндэслэлээр хүчингүй болгож, 570,922,131.1 төгрөгийн зөрчилд ногдох 97,865,794.00 төгрөгийн торгууль, 53,271,580.75 төгрөгийн алданги, нийт 151,137,374.75 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэхээр өөрчилж шийдвэрлэжээ.

3.3. Ийнхүү гомдол гаргагчаас гомдлын шаардлагаа “Нийслэлийн Татварын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Д.Д, Ц.Т нарын 2020 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдрийн 0237578 дугаартай шийтгэлийн хуудасны үлдсэн хэсэг болох 570,922,131.1 төгрөгийн зөрчилд ногдох 97,865,794.00 төгрөгийн торгууль, 53,271,580.75 төгрөгийн алданги, нийт 151,137,374.75 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэх гэснийг хүчингүй болгуулах”-аар маргаж байна.

3.4. Анхан шатны шүүх гомдлын зарим хэсгийг хангаж, маргаан бүхий  шийтгэлийн хуудсаар тус компаниар төлүүлэхээр тогтоосон төлбөрөөс 2016 оны нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 8,712,905.00 төгрөгийн торгууль, 4,678,768.3 төгрөгийн алданги нийт 13,391,558.8 /арван гурван сая гурван зуун ерэн нэгэн мянга, таван зуун тавин найман төгрөг, наян мөнгө/ төгрөгийг хасч багасган, гомдлын үлдэх хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэснийг хэвээр үлдээх нь зүйтэй гэж үзлээ.

3.5. Гомдол гаргагчийн өмгөөлөгчөөс гаргасан “...хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрсөн байгаа татварт алданги торгууль ногдуулах нь болохгүй тул анхан шатны шүүхийн дээрх дүгнэлт буруу болсон...” гэх гомдлын тухайд:

3.5.1. Татварын ерөнхий хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.3.2-д “тайланг сар, улирлаар гаргаж татвар төлөхөөр хуульд заасан татварын төрлийн хувьд тухайн жилийн 12 дугаар сарын буюу жилийн эцсийн тайлан гаргаж, татвараа төлж дууссан байх ёстой ѳдрийн дараагийн ажлын өдрөөс” гэж зааснаар хөөн хэлэлцэх хугацааг тоолно.

3.5.2. Гэхдээ нэхэмжлэгч “Мп” ХХК нэгэнт 2015 оны нэмэгдсэн өртгийн албан татварын үлдэгдлийг уг татварыг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчил гаргасан ба тус төлбөрийг 2017 оны 12 дугаар сарын худалдан авалтаас хасаж дуусгасан болох нь хожим шалгалтаар тогтоогдсон тул анхан шатны шүүхийн “...энэ хугацаанд зөрчил үргэлжилсэн гэж үзнэ...” гэх дүгнэлт зөв байна.

3.5.3. Өөрөөр хэлбэл 2015 онд гаргасан зөрчил нь Татварын ерөнхий хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1-д заасан хөөн хэлэлцэх 4 жилийн хугацаанаас өмнө боловч энэхүү зөрчлөө хожим 2017 оны 12 дугаар сард төлж барагдуулан дуусгасан байгаа нь тухайн татвараа үнэн зөв тодорхойлж, тогтоосон хугацаанд төлөөгүй зөрчил үргэлжилсэн гэж үзэх учир 2015 оны төлөгдөөгүй татварын үлдэгдэлд торгууль, алданги тооцох нь зүйтэй.

3.5.4. “Мп” ХХК-ийн 2016 оны нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчилд ногдуулсан 8,712,905.00 төгрөгийн торгууль, 4,678,768.3 төгрөгийн алданги нийт 13,391,558.8 төгрөгийг хасч багасгаж шийдвэрлэсэн нь хууль зүйн үндэслэл бүхий байна.

3.6. Мөн “...өмнөх сарын татвар дээр дараа сарын татварын дүнг нэмж торгууль алданги тооцсон нь буруу...” гэх гомдлын тухайд:

3.6.1. Татварын ерөнхий хуулийн 73 дугаар зүйлийн 73.2-т “Алданги тооцох хугацааг доор дурдсанаар тодорхойлно:” гээд 73.2.1-д “татварын хууль тогтоомжид заасны дагуу тухайн татварыг төлбөл зохих өдрөөс түүнийг төлсөн өдрийг хүртэлх хоногийн тоогоор” тооцоолохоор хуульчилсан.

3.6.2. Ийнхүү хариуцагч нараас хуульд заасны дагуу торгууль болон алдангийг төлөгдөөгүй татварын эхний үлдэгдлээс төлөлт хийгдсэн өдөр хүртэл хугацаагаар, сар бүр тус тусад нь тооцоолж гаргасан болох нь хэрэгт авагдсан хяналт шалгалт хийсэн баримтуудаар тогтоогдож байх ба 2016 оны эхэнд төлөөгүй байсан нэмэгдсэн өртгийн албан татварын үлдэгдлийн гомдол гаргагчаас төлсөн өдөр хүртэлх хугацааны алданги, торгуулийг хугацаа хэтэрсэн хоног, торгууль, алдангийн төлбөрт нэмж тооцох нь зүйтэй бөгөөд үүнийг давхардуулан тооцсон гэж үзэхгүй.

3.7. Мөн хариуцагч нар гомдол гаргагч “Мп” ХХК-ийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийг хэрэглээгүй гэх гомдлын тухайд:

3.7.1 Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлд “2008 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдөр баталсан Татварын ерөнхий хуулиар хяналт шалгалтыг эхлүүлсэн бол уг хяналт шалгалтыг 2008 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдөр баталсан Татварын ерөнхий хуулийн дагуу үргэлжлүүлэн, хянан шийдвэрлэнэ.” гэж заасан тул энэ тохиолдолд 2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөх Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-аас өмнө 2017 онд маргаан бүхий хяналт шалгалтыг эхлүүлсэн байх тул 2008 оны Татварын ерөнхий хуулийг баримтлан хариуцагчаас шийтгэл оногдуулсан нь үндэслэлтэй.

3.7.2. Хэдийгээр эрх зүйн байдал дээрдэх зарчмын үүднээс нэхэмжлэгчийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн буюу Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн тайлбар “Энэ зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан торгуулийн хэмжээ нь төлөх татварын хэмжээний 10 хувиас хэтрэхгүй байна” гэж заасан заалтыг хэрэглэх мэт боловч нэгэнт хууль тогтоогчоос татварын хяналт шалгалт нь олон жилийн хугацаанд явагддаг, татварын харилцаа нь нийгэмд чухал нөлөө бүхий үр дагаврыг дагуулдаг нөхцөлөөс хамааран 2020 оноос өмнө хяналт шалгалт хийж эхэлсэн тохиолдолд зөрчил гаргасан үеийн хуулийн дагуу татварыг тооцон холбогдох төлбөр, торгууль, алдангийг тооцохоор тусгайлан заасан учир Татварын ерөнхий хууль/2008 оны/-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д “дараахь үйлдэл, эс үйлдэхүйгээр татвар ногдох орлого, орлогоос бусад зүйлийг нуусан татвар төлөгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол татварын алба, татварын улсын байцаагч татварыг нөхөн төлүүлж, нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувьтай тэнцэх хэмжээний торгууль ногдуулна” гэж заасан заалтыг баримталсан нь хариуцагчийг буруутгах үндэслэл болохгүй.

3.8. Гомдол гаргагчаас анхан шатны шүүх нь Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг хэрэглэхгүй хэмээн дүгнэсэн атлаа тус хуульд заасан хөөн хэлэлцэх хугацааг тогтоосон “4 жил” гэх хугацааг баримтлан дүгнэсэн нь ойлгомжгүй гэх тайлбарын тухайд:

3.8.1 Татварын ерөнхий хууль/2008 оны/-ийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1-д “Татвар нөхөн ногдуулах, алданги, торгууль ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа 5 жил...” гэж зохицуулсан, харин Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийн 15 дугаар зүйлийн 15.1-д “Татварын нөхөн ногдуулалт хийх, алданги, торгууль ногдуулах, хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлэх, алдагдал шилжүүлэх, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа 4 жил...” гэж заасан ба өмнөх хуульд нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалтад тооцох хөөн хэлэлцэх хугацааг тусгайлан заасан зохицуулалтгүй байсан тул маргаан бүхий акт гарах үед шинээр батлагдсан хуулийг баримтлах нь зүйтэй.

3.9. Мөн хариуцагч нар нь татварын хяналт шалгалтыг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны журам зөрчсөн буюу аливаа олгогдсон томилолтгүйгээр хяналт шалгалтыг хийсэн гэх гомдлын тухайд:

3.9.1. Татварын ерөнхий хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.2-т “Татварын алба татварын хяналт шалгалтыг ерөнхий болон тусгай удирдамж, томилолттой хийх бөгөөд бүрэн, эсхүл хэсэгчилсэн хэлбэрээр олон улсын жишиг, хууль тогтоомжид нийцүүлэн хэрэгжүүлнэ.” гэж зааснаар татварын хяналтыг зохих удирдамж, томилолтын дагуу хянаж гүйцэтгэнэ.

3.9.2. Хэрэгт авагдсан баримтаас үзвэл 2017 оны 06 дугаар сарын 05-ны өдөр 22170600064 дугаар “Татварын хяналт шалгалт хийх томилолт”-оор “Мп” ХХК-ийн татвар төлөлтийг бүрэн шалгахаар 2012 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2016 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэлх хугацаанд хяналт шалгалт хийхээр татварын улсын байцаагч Ц.Д, Л.Ар нарыг томилж тасгийн дарга Ц.Х гарын үсэг зурсан байна.

3.9.3. Үүний дараагаар 2017 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэлх хугацааны татвар төлөлтийг шалгахаар 2017 оны 06 дугаар сарын 09-ний өдрөөс 2018 оны 11 дүгээр сарын 02-ны өдрийг хүртэл хяналт шалгалт хийхээр хугацаа сунгаж татварын улсын байцаагч Ц.Д, Ц.Т нарыг томилж тасгийн дарга Д.Мөнх-Эрдэнэ гарын үсэг зурсан ба 2 удаа хугацааг дахин сунгаж 2020 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдрийг хүртэл хяналт шалгалт хийх хугацааг тогтоожээ.

3.9.4. Татварын Ерөнхий газрын даргын 2017 оны 1 дүгээр сарын 2-ны өдрийн А/03 дугаар тушаалын хавсралтаар батлагдсан Татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагааны журмын 5 дугаар зүйлийн 5.10-д “Татварын улсын байцаагч нь татварын хяналт шалгалтыг томилолтод заасан хугацаанд албан ажлын шаардлага болон хүндэтгэн үзэх шалтгааны улмаас дуусгах боломжгүй...”, 5.11-д “...5.10-д заасан нөхцөлд сунгах бөгөөд энэ талаар мэдээллийн санд тус тус бүртгэнэ.” гэж зохицуулсанчлан хариуцагч татварын улсын байцаагч нар нь шалгалтыг зохих хугацаанд гүйцэтгэн дуусгах боломжгүй болсон тул уг журмын дагуу сунгасан байх ба сунгалт, өөрчлөлт тус бүрийг мэдээллийн санд бүртгүүлсэн, энэ талаарх баримтыг шүүхэд ирүүлсэн байхад Татварын ерөнхий хуулийг зөрчсөн гэх гомдол гаргагчийн гомдлыг хангах хууль зүйн үндэслэл тогтоогдохгүй байна.

3.10. Маргаан бүхий Нийслэлийн Татварын газрын татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Д.Д, Ц.Т нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдрийн 0237578 дугаартай шийтгэлийн хуудаст зөвхөн Д.Д гарын үсэн зурсан тухайд:

3.10.1. Дээр тайлбарласанчлан хуульд заасан журмын дагуу татварын улсын байцагч Д.Д хяналт шалгалтыг гүйцэтгэсэн бөгөөд маргаан бүхий актад татварын улсын байцаагч Ц.Т гарын үсэг зураагүй техникийн алдаа нь захиргааны актыг шууд үгүйсгэх үндэслэл болохгүй.

3.10.2. Нөгээтэйгүүр, дээрх бичиглэлийн алдаа нь шийтгэлийн хуудасны үлдсэн хэсэг болох 570,922,131.1 төгрөгийн зөрчилд ногдох 97,865,794.0 төгрөгийн торгууль, 53,271,580.75 төгрөгийн алданги, нийт 151,137,374.75 төгрөгийн төлбөрийг төлүүлэх гэснийг хүчингүй болгуулах нэхэмжлэлийн шаардлагад хамааралгүй буюу Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1.2-т “бичгээр гаргасан захиргааны актыг баталсан байгууллага тодорхойгүй” гэх үндэслэлээр захиргааны актыг илт хууль бус болохыг тогтоолгох нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаагүй болохыг дурдах нь зүйтэй.

3.11. Анхан шатны шүүх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн гэх тухайд:

3.11.1. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 108 дугаар зүйлийн 108.1-д “Шүүх хуралдаан даргалагч шүүхийн шийдвэрийн тогтоох хэсгийн агуулгыг танилцуулж, шаардлагатай бусад асуудлыг тайлбарлан шүүх хуралдааныг хаана”, мөн хуулийн 107 дугаар зүйлийн 107.5-д “Тогтоох хэсэгт хэргийг хянан шийдвэрлэхэд баримталсан хуулийн нэр, зүйл, хэсэг, заалтыг тодорхой зааж, шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон сөрөг нэхэмжлэлийг хангасан, эсхүл зарим хэсгийг хангаж, заримыг хэрэгсэхгүй болгосон, нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосон, ... заана.” гэж тус тус заасныг 2021 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдрийн шүүх хуралдаанд шүүх хуралдаан даргалагч шүүгч зөрчсөн буюу гомдлын шаардлагын ямар хэсгийг хэрхэн шийдвэрлэсэн талаар хэлэлгүй орхигдуулсан гэх гомдлыг хангах үндэслэл тогтоогдохгүй байна.

3.11.2. Учир нь тус шүүх хуралдааны тэмдэглэлээс үзвэл “...Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.7, 106.3.13 дэх хэсэгт заасныг баримтлан ... гомдлын шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдэх хэсгийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв...” гэсэн байх ба шүүхийн шийдвэрт гомдлын шаардлагын ямар хэсгийг хангасан талаар тодорхой дурдсан байх тул дээрх хуулийн зохицуулалтыг хэрэгжүүлсэн гэж үзнэ.

Иймд дээрх үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн дүгнэлт хууль зүйн үндэслэл бүхий, нотлох баримтыг зөв үнэлсэн байх тул шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж шийдвэрлэлээ.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.1-д заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдрийн 855 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж, гомдол гаргагч “Мп” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.3-д заасныг баримтлан гомдол гаргагчаас давж заалдах гомдол гаргахдаа төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.  

3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дугаар зүйлийн 113.5 дахь хэсэгт зааснаар анхан болон давж заалдах шатны шүүх хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны ноцтой зөрчил гаргасан нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн албан ёсны тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж хэргийн оролцогч нар үзвэл магадлалыг гардан авсан өдрөөс хойш таван хоногийн дотор Улсын Дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд хяналтын журмаар гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

 

ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                                  Д.БАТБААТАР

ШҮҮГЧ                                                                       Н.ДолгоРСҮРЭН

ШҮҮГЧ                                                                       Д.ОЮУМАА