2022 оны 10 сарын 13 өдөр

Дугаар 221/МА2022/0662

Улаанбаатар хот

 

 

 

 

 

 

 

 

     “Ш-Л У Х” ХХК-ийн

     нэхэмжлэлтэй захиргааны хэргийн тухай

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн давж заалдах журмаар хэргийг шийдвэрлэсэн

Шүүх бүрэлдэхүүн:

Шүүх хуралдаан даргалагч Ерөнхий шүүгч Б.Тунгалагсайхан

Бүрэлдэхүүнд оролцсон шүүгч Г.Билгүүн

Илтгэсэн шүүгч Э.Лхагвасүрэн

Давж заалдах гомдол гаргасан хэргийн оролцогч: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч  Э.У, Э.Г, Б.М нар

Хэргийн оролцогчид:

Нэхэмжлэгч “Ш-Л У Х” ХХК

Хариуцагч Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэс

Нэхэмжлэлийн шаардлага: “Ш-Л У Х” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай, нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгийг Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасны дагуу “үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар”-аас чөлөөлөгдөх болохыг тогтоолгох”, “Ш-Л У Х” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгөд 2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6.910.369.842,56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-ийн татварыг дараа оны албан татварын төлөлтөд шилжүүлэн тооцохоос татгалзаж буй эс үйлдэхүйг хууль бус болохыг тогтоож, уг дүнгээр ирээдүйд төлөх татвараас суутган тооцохыг хариуцагчид даалгах” болон “2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6.910.369.842,56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-т тооцох алдангийг Монгол банкнаас зарласан арилжааны банкнуудын зээлийн хүүгийн жилийн жигнэсэн дундаж хэмжээгээр тооцож, татвар хураасан өдрөөс эхлэн буцаан олгох шийдвэр гарах хүртэл хоногийн тоогоор олгохыг хариуцагчид даалгах

Давж заалдах гомдол гаргасан шүүхийн шийдвэр: Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 6 дугаар сарын 20-ны өдрийн 482 дугаар шийдвэр

Давж заалдах шатны шүүх хуралдааны оролцогчид:

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.М, Э.У, Э.Г, Г.Н , Ч.О, Ш.О, өмгөөлөгч З.У,

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Э, А.Д, Ж.Д, Б.Д, Б.Э-О, Ч.О

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Ц.Баасанцэрэн

Хэргийн индекс: 128/2022/0316/З

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1.Нэхэмжлэгч “Ш-Л У Х” ХХК-иас Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэст холбогдуулан ““Ш-Л У Х” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай, нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгийг Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасны дагуу “үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар”-аас чөлөөлөгдөх болохыг тогтоолгох”, “Ш-Л У Х” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгөд 2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6.910.369.842,56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-ийн татварыг дараа оны албан татварын төлөлтөд шилжүүлэн тооцохоос татгалзаж буй эс үйлдэхүйг хууль бус болохыг тогтоож, уг дүнгээр ирээдүйд төлөх татвараас суутган тооцохыг хариуцагчид даалгах” болон “2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6.910.369.842,56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-т тооцох алдангийг Монгол банкнаас зарласан арилжааны банкнуудын зээлийн хүүгийн жилийн жигнэсэн дундаж хэмжээгээр тооцож, татвар хураасан өдрөөс эхлэн буцаан олгох шийдвэр гарах хүртэл хоногийн тоогоор олгохыг хариуцагчид даалгах”-аар маргасан байна.

2.Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 6 дугаар сарын 20-ны өдрийн 482 дугаар шийдвэрээр: 

“...Татварын ерөнхий хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.2, Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1, 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасныг тус тус үндэслэн нэхэмжлэгч “Ш-Л У Х” ХХК-иас Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэст холбогдуулан гаргасан “Ш-Л У Х” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай, нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгийг Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасны дагуу “үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар”-аас чөлөөлөгдөх болохыг тогтоолгох”, “Ш-Л У Х” ХХК-ийн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээтэй, “орон сууц”-ны зориулалттай нийт 185 үл хөдлөх эд хөрөнгөд 2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6.910.369.842,56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-ийн татварыг дараа оны албан татварын төлөлтөд шилжүүлэн тооцохоос татгалзаж буй эс үйлдэхүйг хууль бус болохыг тогтоож, уг дүнгээр ирээдүйд төлөх татвараас суутган тооцохыг хариуцагчид даалгах” болон “2016-2020 онд хууль бусаар ногдуулсны улмаас үндэслэлгүй хураасан 6.910.369.842,56 /зургаан тэрбум есөн зуун арван сая гурван зуун жаран есөн мянга найман зуун дөчин хоёр төгрөг тавин зургаан мөнгө/-т тооцох алдангийг Монгол банкнаас зарласан арилжааны банкнуудын зээлийн хүүгийн жилийн жигнэсэн дундаж хэмжээгээр тооцож, татвар хураасан өдрөөс эхлэн буцаан олгох шийдвэр гарах хүртэл хоногийн тоогоор олгохыг хариуцагчид даалгах шаардлага бүхий нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож” шийдвэрлэжээ.

3.Давж заалдах гомдлын агуулга: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.У, Э.Г, Б.М нар дараах үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг эсэргүүцэж байна. Үүнд:

3.1.“Шүүх /2000 оны/ Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасныг буруу хэрэглэсэн тухайд:

Анхан шатны шүүх /2000 оны/ Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасныг /2021 оны 7 сарын 7-ны өдөр нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаас өмнөх хувилбарыг/ дараах байдлаар буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн байна.

Тодруулбал “...Уг хуулийн зорилго, зохицуулалт нь иргэн, хуулийн этгээдээс өөрийн амьдран суух болон ажилчдынхаа нийгмийн анхдагч хэрэгцээг хангах зориулалт бүхий тодорхой тооны орон сууцыг татвараас чөлөөлөх зорилго бүхий хуулийн зохицуулалт болохоос бус нэхэмжлэгчийн тайлбарлан маргаж буй шиг ... компанийн ашиг олох зорилгоор ашиглаж байгаа “орон сууц”-ны зориулалт бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгийг үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөх гэсэн агуулгагүй болох нь Улсын Их Хурлын Тамгын газраас ... тус шүүхэд ирүүлсэн Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн төслийн танилцуулга, үзэл баримтлал болон Улсын Их Хурлын чуулганаар хэлэлцсэн тэмдэглэл, холбогдох бусад баримтаар тогтоогдож байх тул ...” гэж тайлбарласан, шүүх хууль тогтоогчийн уг хуулийн заалтыг Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны эцсийн хэлэлцүүлгээр хэлэлцэж, 82 хувийн саналаар баталсан агуулгыг илтэд мушгин, буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн байна.

Хэрэгт авагдсан нотлох баримтаас үзвэл хууль тогтоогч нь тус хуулийг батлахдаа хууль санаачлагчаас өргөн барьсан танилцуулга, үзэл баримтлал, хуулийн төслөөс тус хуулийн 7.1.2-т заасан зохицуулалтын агуулга, зохицуулалтыг үзэл баримтлалын хувьд илтэд өөрчлөн баталсан болохыг анхан шатны шүүх анхаараагүй, ач холбогдол өгөөгүй, дүгнэлт өгөөгүй байна.

Хууль санаачлагч тус хуулийн төслийн танилцуулгын 3, 5 дугаар заалтад, мөн хуулийн төслийн талаарх хууль санаачлагчийн илтгэл зэрэгт “орон сууцны хувьд 0.5 хувиар” татвар авах, “өмчлөгчийн өөрийн оршин сууж байгаа орон сууцны талбайн хэмжээнээс хамаарч татвараас чөлөөлөх” тус тус агуулгыг тусгасан байсан. Мөн үүнтэй холбоотой Улсын Их Хурал дахь МАХН-ын бүлгээс “өмчлөгчийн амьдран сууж буй орон сууцны барилгад татвар ногдуулахгүй байх” гэх санал гаргасан байдаг.

Харин, хууль тогтоогч буюу Улсын Их Хурлаас тус хуулийг батлахдаа 7.1.2 дахь заалтыг хууль санаачлагчийн боловсруулсан заалт, үзэл баримтлалаас илтэд өөрчлөн баталж, өмчийн хэлбэр, өмчилж буй субъект, өмчилж буй зорилго зэргээс үл хамааран “ерөөсөө орон сууц л бол чөлөөлье” гэдэг байдлаар тус заалтын хамрах хүрээг тодорхойлж, Улсын Их Хурлын гишүүдийн 82 хувийн саналаар эцэслэн баталсан байдаг.

Ингэснээр, Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7.1.2-т заасны дагуу “орон сууц”-ны зориулалт бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгийг өмчилж буй субъект нь хэн байхаас, эсхүл хэн амьдарч байгаа эсэхээс үл хамааран, ерөөсөө аливаа этгээд орон сууцны зориулалтаар ашиглаж, тэнд амьдран сууж буй бол үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөхөөр хуульчилсан байна.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Хорин зургаадугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасны дагуу Засгийн газар хууль санаачлах эрх эдлэх боловч, мөн Үндсэн хуулийн хорьдугаар зүйлд заасны дагуу хууль тогтоох эрх мэдлийг гагцхүү Улсын Их Хуралд хадгалдаг болохыг шүүх анхаарах нь зүйтэй байсан. Иймд хуулийн эцсийн хэлэлцүүлгээр оруулсан өөрчлөлт, санал, эцсийн байдлаар баталсан агуулга нь Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7.1.2 дахь заалтын үзэл баримтлал гэж үзэх нь үндэслэлтэй.

Гэтэл хариуцагч нь хуулийн 7.1.2 дахь заалтыг хэрэгжүүлэхдээ хууль тогтоогчийн эцсийн хэлэлцүүлгийн санал хураалтаар хэлэлцэж баталсан агуулгыг үл хэрэглэж, зөвхөн хууль санаачлагч болон МАХН-ын бүлгийн тайлбар, саналаар хуулийн зохицуулалтын агуулгыг явцууруулан тодорхойлж, эцэслэн батлагдсан хуулийн зохицуулалтын агуулгыг өөрт ашигтай байдлаар тайлбарлан хэрэгжүүлсэн. Шүүх мөн нотлох баримтыг буруу үнэлж, улмаар хуулийн 7.1.2 дахь заалтыг “тодорхой тооны орон сууцыг татвараас чөлөөлөх зорилго бүхий хуулийн зохицуулалт” хэмээн илтэд буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн байна.

Шүүхээс хуулийн төсөл, танилцуулга, батлах үеийн хууль тогтоогчийн буюу Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны хэлэлцүүлэг зэргийг харгалзан тус хуулийн 7.1.2 дахь заалтыг тайлбарлаж буй нь “гарал зүйн (генетик) тайлбар” буюу хуулийг агуулга ба зорилгоор нь тайлбарлах арга мөн боловч энэ нь “хууль тогтоогчийн хүсэл зоригтой” холбоотой хууль тайлбарлах арга тул шүүх уг тайлбарлах аргыг хэрэглэхдээ зөвхөн хууль санаачлагчийн, эсхүл намын бүлгийн санал, тайлбарт үндэслэж хуулийг тайлбарлах нь буруу, мөн үндэслэлгүй юм. Харин “хууль тогтоогчийн хүсэл зориг”-ийг анхаарах нь зүйтэй.

Түүнчлэн үг зүйн тайлбарын аргаар тайлбарлавал “зориулалт” болон “зорилго” зэрэг нь өөр утгатай үгс бөгөөд хуульд орон сууц л бол үл хөдлөх хөрөнгийг татвараас чөлөөлнө гэж зохицуулсан байхад нэхэмжлэгчийн хувьд “орон сууцны зориулалт” бүхий, тус зорилгоор ашиглаж, ашиглуулж байгаа үл хөдлөх эд хөрөнгийг “зориулалт нь чухал биш, харин түрээслүүлж ашиг олох зорилгоор ашиглаж байгаа учир чөлөөлөхгүй” гэх хариуцагчийн тайлбар хууль бус бөгөөд ийнхүү тайлбарыг үндэслэлтэй хэмээн дүгнэж буй нь хууль хэрэглээний алдаатай байна.

Харин тус хуулийн 7.1.2 дахь заалтын дагуу дээр тайлбарласанчлан хууль тогтоогч нь “орон сууц”-ны зориулалт бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгийг өмчлөгч субъектийн шинж, өмчилж буй зорилго нь ямар байхаас үл хамаарч зөвхөн аливаа этгээд “орон сууц”-ны зориулалтаар ашиглаж байгаа л бол үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөгдөхөөр хуульчилсан байна.

Түүнчлэн Улсын Их Хурал нь Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуультай холбоотой бусад багц хуулийн төслүүдийг хэлэлцэх үеэр орон сууцны зориулалтын тухай, ямар тохиолдолд түүний зориулалтыг өөрчилсөн гэж үзэх тухай, өмчлөгч этгээд орон сууцандаа өөр этгээдийг гэрээний үндсэн дээр амьдруулж болох тухай зэрэг асуудлууд, харилцаануудыг хэлэлцэж баталсан тухай тэмдэглэлийг 1 дүгээр хх-ийн 98, 102, 123 дахь талуудаас тус бүр харж болно. Энэ үүднээс нэхэмжлэгч нь зориулалтыг нь үл өөрчилсөн, өөрийн өмчлөлийн 185 орон сууцыг гэрээний үндсэн дээр бусдад “зөвхөн орон сууцны зориулалт”-аар нь хөлслүүлж, ашиглуулж байгаа нь хуульд харшлаагүйн зэрэгцээ орон сууцны үл хөдлөх эд хөрөнгийн татвараас чөлөөлөгдөх эрхээ алдах үндэслэл, нөхцөл болохооргүй байна.

Нэхэмжлэгч “Ш-Л У Х” ХХК нь маргаан бүхий харилцаанд холбогдох 185 үл хөдлөх эд хөрөнгийг “орон сууц”-ны зориулалттай барьж, мөн зориулалтын дагуу болохыг улсын бүртгэлийн байгууллагад бүртгүүлж, Иргэний хуулийн 302 дугаар зүйлийн 302.1-д заасан “Орон сууц хөлслөх гэрээ”-ний үндсэн дээр бусдад зөвхөн орон сууцны зориулалтаар нь ашиглуулахаар хөлслүүлдэг болно. Энэ нь “Ш-Л У Х” ХХК-ийн бусад этгээд буюу хөлслөгчидтэй байгуулсан “Орон сууц хөлслөх гэрээ”-ний 1.4-т “Орон сууцыг зөвхөн оршин суух зорилгоор ашиглах бөгөөд энд дурдсанаас өөр бусад зорилгоор ашиглахгүй” гэж зааснаар нотлогддог.

Иймд шүүх Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7.1.2 дахь заалтын талаарх хууль тогтоогчийн хүсэл зоригийг илтэд буруу тайлбарлаж, тус хэсгийн агуулгыг “...иргэн, хуулийн этгээдээс өөрийн амьдран суух болон ажилчдынхаа нийгмийн анхдагч хэрэгцээг хангах зориулалт бүхий тодорхой тооны орон сууцыг татвараас чөлөөлөх зорилго бүхий хуулийн зохицуулалт…” гэж хэт явцуу, мушгин тайлбарласан нь буруу байна. Шүүхийн энэ тайлбарын дагуу өөрийн өмчлөлийн орон сууцаа бусдад гэрээний үндсэн дээр хөлслүүлж буй аливаа этгээд тухайн хөлслүүлж буй орон сууцандаа үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар төлөх үүрэг үүсэхээр байна. Гэвч практик дээр иргэд, аж ахуй нэгжүүд ийм нөхцөлд татвар төлдөггүй.

Түүнчлэн тус хуульд үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөгдөх, эсвэл татвар төлөх орон сууцны “тодорхой тоо” гэх агуулга, эсхүл өмчилж буй зорилгын талаарх шалгуур ямар ч байдлаар зааж өгөөгүй байхад шүүхээс хуулийг буруу тайлбарлан, үндэслэлгүй шалгуур нэмж тогтоосон шинжтэй байна.

Хууль тогтоогчоос тус хуулийн 7.1.2 дахь заалтад 2021 оны 7 дугаар сарын 7-ны өдөр өөрчлөлт оруулсан бөгөөд ингэснээр “орон сууц” гэж байсан заалтыг “иргэн, хуулийн этгээдийн өмчилж байгаа аймаг, сум дахь орон сууц, нийслэл дэх хоёр орон сууц” гэж өөрчлөх байдлаар өмчлөгч субъект, объектын байршил болон тооны хязгаарыг тус тус нэмж хуульчилсан. Энэхүү өөрчлөлт нь 2022 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж эхэлсэн бөгөөд маргаан бүхий хугацаанд хамаарахгүй өөрчлөлт буюу зохицуулалт болно.

Иймд маргаан бүхий харилцаа, нэхэмжлэлийн шаардлагын хугацаанд буюу 2016-2020 онуудад хамаарах “Ш-Л У Х” ХХК-ийн бусад этгээдэд болон өөрсдийн ажилтнууддаа Иргэний хуулийн орон сууц хөлслөх гэрээний үндсэн дээр зөвхөн оршин суух зориулалтаар ашиглуулж байсан 185 орон сууц нь үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөгдөх үл хөдлөх хөрөнгө мөн юм.

3.2.Шүүх Татварын ерөнхий хуулийн холбогдох заалтыг хэрэглээгүйгээс хариуцагч Татварын албаны хууль тогтоомжид заасан үүрэгт холбогдох хуулийг хэрэглээгүй, мөн Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвартай холбогдох нарийвчлан зохицуулсан хуулийг буруу хэрэглэсэн байна.

Нэхэмжлэгчийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг “ашиг олох зорилготой бараа” гэж үзэж татвар ногдуулсан гэх татварын албаны тайлбар үндэслэлгүй бөгөөд шүүх үүнд холбогдох хуулийг зөв хэрэглээгүй, дүгнэлт өгөөгүй байна.

Татварын ерөнхий Хуулийн /2008 оны/ 7 дугаар зүйлийн 7.1-д “тодорхой төрлийн татварын харилцааг энэ хууль болон тухайн төрлийн татварын хуулиар зохицуулна”, Татварын ерөнхий хуулийн /2019 оны/ 3 дугаар зүйлийн 3.2-т “Энэ хуулиар зохицуулаагүй, эсхүл энэ хуульд зааснаас өөрөөр татварын бусад хуульд заасан бол тухайн харилцааг нарийвчлан зохицуулсан татварын хуулийн зүйл, хэсэг, заалт давуу үйлчилнэ” гэж татварын асуудлаар хэрэглэх ерөнхий болон нарийвчилсан хууль тогтоомж, тэдгээрийг хэрэглэх дарааллыг тодорхойлсон байдаг. Энэ үндэслэлээр үл хөдлөх эд хөрөнгөд ногдуулах албан татварыг Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулиар нарийвчлан зохицуулсан.

Харин хариуцагч нь нэхэмжлэгчийг “...орон сууц нь тухайн компанийн хувьд бараанаас олсон орлогоос үйл ажиллагааны орлогоор тайлагнаж, хуулийн дагуу элэгдэл, хорогдол, зардлаа хасаж татвараа төлдөг байна. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү...” гэж тайлбарладаг. Өөрөөр хэлбэл Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулиар нарийвчлан зохицуулсан татварын объектод хамаарах маргаанд нарийвчлан зохицуулсан хуулийг хэрэглэх нь үндэслэлтэй бөгөөд чухам аль хуулийн, ямар заалтаар нэхэмжлэгчийн орон сууцны зориулалттай үл хөдлөх эд хөрөнгийг “бараа” гэж үзэж байгаа, мөн ямар үндэслэлээр татвар ногдуулбал зохино гэх шалгуурт орж байгаа тухайд хариуцагч, шүүгч хэн аль нь хууль хэрэглээний зөв тайлбар, үндэслэлийг хийж өгөөгүй.

3.3.Шүүх татвараас чөлөөлөх эрх хэмжээ бүхий субъектийг тодорхойлохтой холбоотой хуулийг зөв хэрэглээгүй, татварын байгууллага хууль тогтоогчийн хуульчилсан заалтад өөрийн санаачилгаар нэмэлт шалгуур, болзол тавих эрх хэмжээгүй субъект гэдгийг тодорхойлох хуулийн холбогдох зохицуулалтуудыг зөв хэрэглээгүй тухайд:

Татварын ерөнхий хуулийн /2008 оны/ 3 дугаар зүйлийн 3.1-д “Татварыг зөвхөн Улсын Их Хурал хуулиар бий болгох, өөрчлөх, хөнгөлөх, чөлөөлөх, хүчингүй болгох эрхтэй”, Татварын ерөнхий хуулийн /2019 оны/ 4 дүгээр 4.1-д “...татварыг зөвхөн Улсын Их Хурал татварын хуулиар бий болгох, тогтоох, өөрчлөх, хөнгөлөх, чөлөөлөх, хүчингүй болгох эрхтэй” гэж тус тус заасныг үндэслэн татвараас чөлөөлөх эсэх эрх хэмжээ нь Улсын Их Хуралд хадгалагддаг байна. Улмаар Улсын Их Хурал нь “орон сууц”-ыг үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөхөөр хуульчилсан бөгөөд орон сууцны зориулалттай буюу хүн амьдран суух зориулалтаар амьдран сууж байгаа л бол “орон сууц”-ыг үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөхөөр хуульчилсан байдаг. Хууль тогтоогч нь “орон сууц”-ыг үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөхдөө аливаа шалгуур хуульчлаагүй байхад татварын байгууллага, эсхүл шүүх нь хууль тогтоогчид хуулиар олгосон онцгой эрхэд халдаж, эцэслэн баталсан хуулийн заалтыг явцууруулан тайлбарлах байдлаар нэхэмжлэгчийн эрх ашгийг зөрчиж байна.

3.4.Маргаан бүхий харилцаатай холбоотой хариуцагч татварын албаны эрх хэмжээ, чиг үүргийг тодорхойлсон хуулийг хэрэглээгүй тухайд:

Шүүх нь зөвхөн нэг талын тайлбар буюу хариуцагчийн тайлбарыг үндэслэж нэхэмжлэгч буюу татвар төлөгчийн үүргийг зохицуулсан хуулийн зохицуулалтыг хэрэглэж хэргийг дүгнэсэн байна. Гэтэл хариуцагч буюу татварын байгууллагын хүлээсэн хуульд заасан үүргийг харгалзаагүй байна.

Тухайлбал татварын үйл ажиллагаанд “тодорхой байх”, “шударга байх” зарчмыг баримтлах бөгөөд татварын алба нь үйл ажиллагаандаа “хууль дээдлэх” зарчмыг баримтлах, “татвар төлөгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгэх, түүнийг хэрэгжүүлэх боломжийг хангах, тэдэнд итгэл үзүүлэх” зэрэг үүрэгтэй байна.

Түүнчлэн хариуцагч нь “нэхэмжлэгч өөрөө хүсэлт гаргаж, татвар ногдох хөрөнгөөр бүртгүүлж, татвараа төлж байгаа” гэж тайлбарладаг боловч татварын алба нь зөвхөн “татвар төлөгчийн гаргасан хүсэлтийн дагуу хөрөнгийг бүртгэж, тайлагнасан ногдлын дагуу татварыг хүлээж авах” л чиг үүрэгтэй байгууллага биш юм. Татварын алба нь Татварын ерөнхий хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1.25-д зааснаар татварын хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх, хэрэгжилтэд хяналт тавих чиг үүрэг бүхий төрийн захиргааны байгууллага билээ.

Энэ үүднээс татварын алба нь татвар төлөгч татвараа үнэн, зөв ногдуулж, төлж байгаа эсэхэд хяналт тавина. Мөн “тайланд тусгасан татварын чөлөөлөлтийг хууль тогтоомжид нийцүүлэн тооцож, тодорхойлсон эсэх”-ийг хянан, боловсруулалт хийх чиг үүрэгтэй байна.

Иймд хууль бусаар татвар хурааснаа зөвтгөж буй татварын албаны тайлбар болох “нэхэмжлэгч өөрөө хүсэлт гаргаж, хүсэлтийн дагуу татварын алба бүртгэсэн” гэх хариуцагчийн тайлбар нь худал, мөн хууль зүйн үндэслэлгүй, хуульд нийцээгүй тайлбар байх бөгөөд шүүх зөвхөн хариуцагчийн тайлбарт үндэслэн дүгнэлт гаргаж, хэрэглэвэл зохих хуулийг хэрэглээгүй, эсхүл хуулийг буруу хэрэглэсний улмаас хуульд нийцээгүй буюу үндэслэл бүхий дүгнэлт гаргаагүй байна.

3.5.Шүүх нотлох баримтыг буруу үнэлсэн:

Татварын байгууллага нь НӨАТ-тай холбоотойгоор нэхэмжлэгчийн 185 үл хөдлөх эд хөрөнгийг орон сууцны зориулалттай, зориулалтын дагуу аж ахуйн үйл ажиллагааны бус хэлбэрээр ашиглаж байгааг хүлээн зөвшөөрч НӨАТ-аас чөлөөлсөн тухай баримт.

Татварын ерөнхий газар нь нэхэмжлэгч “Ш-Л У Х” ХХК-ийн орон сууцны зориулалттай 185 үл хөдлөх эд хөрөнгийг компанийн өөрийн өмчлөлийн бөгөөд үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээтэй, суурьшин амьдрах зориулалттай, зориулалтын дагуу аж ахуйн үйл ажиллагааны бус хэлбэрээр ашиглагдаж байгаа орон сууц болохыг хүлээн зөвшөөрч, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.8-д “орон сууцны зориулалтаар баригдсан зориулалтын дагуу ашиглагдаж байгаа байр” гэж заасны дагуу орон сууц хөлслөх гэрээний орлогыг НӨАТ-аас чөлөөлдөг болно. Энэ нь Татварын ерөнхий газраас нэхэмжлэгчид 2016 оны 12 дугаар сарын 8-ны өдөр ирүүлсэн 10/1155 тоот албан бичгээр, мөн 2 дугаар хх-ийн 208-223 дахь талуудад авагдсан нэхэмжлэгчийн НӨАТ суутган төлөгчийн тайлангийн маягтын 2 мөр, маягт тус бүрд хавсаргасан тайлангийн мэдээний 408 тоот ангилал бүхий НӨАТ-аас чөлөөлөгдөх орлогын мэдээг Татварын алба хүлээн зөвшөөрснөөр тус тус нотлогддог. Шүүх эдгээр нотлох баримтуудыг дутуу буюу буруу үнэлсэн, огт үнэлээгүйн улмаас татварын байгууллага нь нэхэмжлэгчийн 185 орон сууцыг уг зориулалтын дагуу ашиглаж байгааг хүлээн зөвшөөрсөн тухай баримтыг үнэлэлгүй үндэслэлгүй дүгнэлт гаргасан байна.

3.6.Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн /2000 оны/ 7 дугаар зүйлийн 7.1.2 дахь заалтын талаарх хууль тогтогчийн хүсэл зоригийг тодорхойлохтой холбоотой нотлох баримтыг дутуу, буруу үнэлсэн, буруу дүгнэсэн тухайд:

Шүүх Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн /2000 оны/ 7 дугаар зүйлийн 7.1.2 дахь заалтын талаарх Улсын Их Хурлаас тус хуулийг батлах тухай чуулганы хуралдааны эцсийн хэлэлцүүлэгт оруулсан “...ерөөсөө орон сууц л бол чөлөөлье...” гэх санал оруулснаар энэхүү саналыг баталсан талаарх нотлох баримтын хэсгийг шүүхийн шийдвэрт дурджээ. Гэсэн хэдий ч хуулийн 7.1.2 дахь заалтын талаар өөрийн тайлбарыг тодорхойлохдоо “...өөрийн амьдран суух болон ажилчдынхаа нийгмийн анхдагч хэрэгцээг хангах зориулалт бүхий тодорхой тооны орон сууцыг татвараас чөлөөлөх зорилго бүхий хуулийн зохицуулалт” гэж хууль тогтоогчийн эцсийн хэлэлцүүлэгт оруулсан санал, тус саналын талаарх хууль тогтоогчийн тайлбар, хэлэлцүүлгийг илтэд явцууруулж, нотлох баримтыг буруу буюу дутуу үнэлсэн байна.

Шүүгчийн дүгнэлт дэх энэхүү санаа нь хууль санаачлагч болон Улсын Их Хурал дахь МАХН-ын бүлгийн санал байсан бөгөөд хууль тогтоогчийн хүсэл зориг байгаагүй. Хууль тогтоогч эцсийн хэлэлцүүлгээрээ уг саналыг илтэд өөрчилж баталсан байдаг.

3.7.Хариуцагчаас гаргасан “нэхэмжлэгчийн өөрийн хүсэлтээр татвар төлөх үл хөдлөх эд хөрөнгөөр бүртгэсэн” гэх тайлбар болон үүнтэй холбоотой нэхэмжлэгчийн хүсэлт, Татварын ерөнхий газраас ирүүлсэн арга зүйн зөвлөмжийг шүүх үнэлээгүй, буруу үнэлсэн тухайд:

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчдийн зүгээс “нэхэмжлэгч эдгээр эд хөрөнгийг бусдад хөлслүүлж ашиг олж байгаа учраас татвар ногдуулах нь зөв” гэж тайлбарлахын зэрэгцээ мөн нэхэмжлэгчийн үл хөдлөх эд хөрөнгүүдийг “орон сууцны зориулалттай” гэдэгтэй маргаагүй, тэдгээрт амьдарч буй бусад этгээд орон сууцны зориулалтаар нь ашиглаж байгаа гэдэгтэй маргаагүй гэж удаа дараа тайлбар өгсөн байдаг. Өөрөөр хэлбэл маргаан бүхий харилцаатай холбогдох үл хөдлөх эд хөрөнгүүдийн зориулалт нь “орон сууц” бөгөөд түүнийг гэрээний үндсэн дээр эзэмшиж, ашиглаж буй этгээдүүд нь орон сууцны зориулалтаар ашиглаж байгааг талууд хүлээн зөвшөөрч маргаагүй.

Түүнчлэн хариуцагчийн зүгээс “ ...нэхэмжлэгчийн маргаж буй маргаан бүхий 185 орон сууцны тухай 2018 онд анх нэхэмжлэгч өөрөө 2018 оны 5 дугаар сарын 10-ны өдрийн РМО/18/229 тоот татвар ногдуулах эд хөрөнгийг бүртгүүлэх хүсэлт өгч татвараа ногдуулсан байдаг” гэж тайлбарладаг. Гэтэл тус хүсэлтэд нэхэмжлэгч нь өөрийн өмчлөлийн 35 давхар орон сууцны 24 давхар оффисын, 5 давхар худалдаа болон үйлчилгээний төвийн, 2 давхар зоорь бүхий авто зогсоолын өртгийг дурдаад “.... дээрх өөрчлөлтийн дүнгээр холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу тус цогцолбор барилгыг үл хөдлөх хөрөнгийн татварын бүртгэлд бүртгэж өгч бидний ажилд туслалцаа үзүүлнэ үү” гэж хүссэн байдаг.

Өөрөөр хэлбэл өөрийн өмчлөлийн бүх үл хөдлөх эд хөрөнгүүд, тэдгээрийн өртгийг дурдаж, хариуцагчаас тэдгээр үл хөдлөх хөрөнгүүдийг холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу татварын бүртгэлд бүртгэж өгөхийг хүссэн байх тул хариуцагчийн зүгээс “нэхэмжлэгчийн өөрөө хүсэлт гаргаж бүртгүүлж, татвар төлж байгаа” гэх тайлбар үндэслэлгүй бөгөөд, шүүх мөн холбогдох тaйлбар, нотлох баримтыг дутуу буюу буруу үнэлсэн байна.

Мөн нэхэмжлэгч дээрх “холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу татварын бүртгэлд бүртгүүлэх” хүсэлтийг гаргахаас өмнө Татварын ерөнхий газраас 2017 оны 6 дугаар сарын 19-ний өдрийн 10/1838 дугаар албан бичгээр нэхэмжлэгчид “...Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн үзэл баримтлалын дагуу танай компани ... орлого олох зорилгоор ашиглаж байгаа байрыг үл хөдлөх эд хөрөнгийн орлогын албан татвараас чөлөөлөхгүй...” гэсэн мэдэгдэл ирүүлсэн байдаг.

Өөрөөр хэлбэл хариуцагчийн зүгээс нэхэмжлэгч өөрийн хүсэлтээр бүртгүүлж, татвар төлж байгаа гэх тайлбар нь үндэслэлгүй, худал бөгөөд нэхэмжлэгч ийнхүү 2017 онд Татварын байгууллагаас ирүүлсэн мэдэгдлийн дараа буюу 2018 онд “холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу бүртгэж өгнө үү” гэсэн хүсэлтийг хариуцагчид хүргүүлсэн болно. Шүүх мөн үүнтэй холбогдох тайлбар, нотлох баримтыг дутуу буюу буруу үнэлсний улмаас нэхэмжлэгч хүсэлт гаргасныг хариуцагч нэхэмжлэх үүсгэж, нэхэмжлэгч татвар төлсөн гэж буруу дүгнэсэн байна.

Орон сууц хөлслөх гэрээ нь хөлслүүлэгч этгээд хөлслөгчид өөрийн сууцны зориулалттай орон сууцыг хариу төлбөртэйгөөр зориулалтын дагуу ашиглуулах тухай гэрээ юм.

Хариуцагчийн зүгээс нэхэмжлэгч нь орон сууцаа “ашиг олох зорилгоор” бусдад түрээслүүлж буй тул хөлслөгчидтэй байгуулсан гэрээ нь “түрээсийн гэрээ байна” гэж маргадаг. Нэхэмжлэгчийн зүгээс тус орон сууцуудыг хөлслүүлдэг жишиг гэрээг шүүхэд нотлох баримтаар гаргаж өгсөн бөгөөд шүүх эдгээр нотлох баримтыг үнэлж, гэрээний шинжийг харгалзан гэрээний төрлийг зөв тодорхойлоогүй байна.

Бусдын эд хөрөнгийг гэрээний үндсэн дээр эзэмшиж, ашиглаж буй этгээд нь тус хөрөнгийг өөртөө ашиг олох зорилготой аж ахуйн үйл ажиллагаа явуулж буй тохиолдолд тус гэрээг “түрээсийн гэрээ” гэж үзэх бөгөөд нэхэмжлэгчийн орон сууцуудад өөртөө ашиг олох зорилгоор аж ахуйн үйл ажиллагаа явуулж байгаа нэг ч хөлслөгч байхгүй тул нэхэмжлэгчээс хөлслөгчидтэй байгуулсан гэрээг “түрээсийн гэрээ” гэж үзэх нь үндэслэлгүй болно.

Нэхэмжлэгч нь орон сууцуудаа бусдад Иргэний хуулийн 302 дугаар зүйлийн 302.1-д заасан “Орон сууц хөлслөх гэрээ”-ний үндсэн дээр хөлслүүлдэг бөгөөд тус гэрээний талууд “Орон сууц хөлслөх гэрээгээр хөлслүүлэгч нь сууцны зориулалттай байшин, сууц, орон сууцны өрөөг хөлслөгчийн эзэмшилд шилжүүлэх, хөлслөгч нь хэлэлцэн тохирсон хөлс төлөх үүргийг ...” тус тус хүлээдэг.

Түүнчлэн гэрээний 1.4-т заасны дагуу хөлслөгч нь орон сууцыг зөвхөн оршин суух зориулалтаар ашиглах үүрэгтэй бөгөөд орон сууцыг зориулалтын бусаар ашиглах тохиолдолд хөлслүүлэгч буюу “Ш-Л У Х” ХХК нь орон сууц хөлслөх гэрээг нэн даруй цуцалдаг. Өөрөөр хэлбэл маргаан бүхий харилцаатай холбоотой орон сууцуудыг нэхэмжлэгч өөрөө, түүний ажилтнууд, эсхүл гэрээний үндсэн дээр хөлсөлж буй этгээдүүд бүгд зөвхөн “оршин суух” буюу “амьдран суух” зориулалтаар ашигладаг тул гэрээ нь Иргэний хуулийн “Орон сууц хөлслөх гэрээ”-ний төрөл тул хариуцагчийн зүгээс “түрээсийн гэрээ” гэж маргаж буй нь үндэслэлгүй байх бөгөөд шүүгчийн зүгээс ийнхүү үнэлэлт, дүгнэлт өгөөгүй тул шүүх нотлох баримтыг дутуу үнэлсэн гэж үзэх үндэслэлтэй байна.

Иймд Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 6 дугаар сарын 20-ны өдрийн 482 дугаартай шийдвэрийг бүхэлд нь хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү” гэжээ.

4.Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар давж заалдах гомдлыг үгүйсгэж, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий гарсан гэж тайлбарлаж байна.

ХЯНАВАЛ:

Дараах үндэслэлээр шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгч талын давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхив.

1.Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасан албан татвараас чөлөөлөгдөх “орон сууц” гэдэгт “Ш-Л У Х” ХХК-ийн өмчлөлийн 185 ширхэг үл хөдлөх эд хөрөнгө хамаарахгүй талаарх, мөн үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөгдөх орон сууцны зориулалт, уг хуулийн зорилго, үзэл баримтлалын талаарх шүүхийн дүгнэлтийг үндэслэлтэй гэж үзнэ.

Учир нь Орон сууцны тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.1-д заасан “Орон сууц” гэсэн тодорхойлолтын зориулалт буюу “хүн суурьшин амьдрах” гэдэгт дээрх 185 орон сууцыг хамааруулж болох ч одоогийн маргаан бүхий харилцаа нь орон сууц мөн эсэхтэй холбоотой бус, харин татвараас чөлөөлөгдөх орон сууц мөн эсэхэд чиглэсэн байх тул компанийн үндсэн хөрөнгөд бүртгэгдэж, хөрөнгийн элэгдэл хорогдол, засвар үйлчилгээ, ашиглалтын зардлыг албан татвар ногдох орлогоос хасч тооцдог, өөрөөр хэлбэл хуульд заасан нийтийн болон амины орон сууцны байшин бус харин ашиг олох зорилгоор ашиглагддаг, нэхэмжлэгчийн татвар ногдох орлогыг бүрдүүлдэг орон сууц болохын хувьд үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөгдөхгүй.

Өөрөөр хэлбэл Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуульд заасан “орон сууц” гэдгийг зөвхөн үгийн шууд утгаас нь илүүтэй тухайн хөрөнгийг эзэмших зорилгыг харгалзан үзэх ёстой.

2.Уг хуулийн 1 дүгээр зүйлд “Энэ хуулийн зорилго нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт байгаа үл хөдлөх эд хөрөнгөд албан татвар ногдуулах, уг татварыг төсөвт төлөхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино” гэж тодорхойлсон, мөн 3 дугаар зүйлд “татвар ногдуулах үл хөдлөх эд хөрөнгө” гэдэгт Монгол Улсын Иргэний хуулийн 84 дүгээр зүйлийн 84.3-т заасны дагуу тодорхойлогдсон бүх төрлийн үл хөдлөх эд хөрөнгө байхаар тус тус заасан атлаа тэдгээрээс орон сууцыг онцгойлон татвараас чөлөөлсөн нь ямар зорилгоор эзэмшиж, ашиглаж, өмчилж байгаагаас үл хамааруулж чөлөөлсөн зохицуулалт биш бөгөөд шүүх хэргийг шийдвэрлэхдээ хуулийн холбогдох заалтыг ийнхүү тайлбарлан хэрэглэснийг хууль тогтоогчийн онцгой бүрэн эрхэд халдсан гэж үзэхгүй.

Улсын Их Хурлаар дээрх хуулийн төслийн танилцуулга, төслийг хэлэлцсэн Төсвийн байнгын хорооны хуралдааны тэмдэглэл, чуулганы 2000 оны 11 дүгээр сарын 16, 17-ны өдрийн нэгдсэн хуралдааны тэмдэглэлээс тус тус үзэхэд орон сууцыг үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас чөлөөлөх болсон үндэслэл, шалтгаан нь иргэдийг орон сууцтай болгоход татварын бодлогоор дэмжих агуулгатай байж.

Тухайлбал Улсын Их Хурлын чуулганы 2000 оны 11 дүгээр сарын 16-ны өдрийн хуралдаанаар Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийх явцад байнгын хорооны саналд “өөрийн амьдарч байгаа орон сууц” гэж томьёолсныг анхны хэлэлцүүлэгт “орон сууц” болгож өөрчилсөн талаар гишүүн Н.Э:

-“өөрөө амьдарч байгаа гэхээр хэтэрхий явцуу болчихоод байгаа юм. 2 байртай хүн байхад жишээ нь орон сууц л юм бол дүү нь суучихсан байхад төлөхгүй л байх ёстой шүү дээ. Тэгэхээр өөрийн амьдарч байгаа гэдэг үг нь хэт явцуу, ерөөсөө л орон сууц бол чөлөөлье гэсэн ийм зорилгоор “өөрийн амьдарч байгаа” гэдгийг нь хасчихсан юм. Тэр нь зүйтэй байх гэж бодож байна. Ажлын хэсэг, байнгын хороон дээр тэгж ярьсан” гэж хариулсан нь,

мөн “орон сууц” гэж өөрчлөх саналыг 50 гишүүн зөвшөөрч, 82 хувийн саналаар үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвараас орон сууц чөлөөлөгдсөн болох нь тус тус тэмдэглэлд тусгагджээ.

Гэвч тухайн үед хуулийн төсөлд “өөрийн амьдарч байгаа орон сууц” гэснийг “орон сууц” гэж өөрчлөн хуульчилсныг нэхэмжлэгчийн давж заалдах гомдолд дурдсанчилан эзэмших зорилгоос нь үл хамаарч амьдран суух зориулалттай л бол тухайн орон сууц албан татвараас чөлөөлөгдөнө гэж тайлбарлах нь хуулийн зорилгод үл нийцнэ.

2 байртай хүний нэг байранд дүү нь амьдран суух байж болох тохиолдлыг жишээлэн ярьж, улмаар “өөрийн амьдран сууж байгаа” гэх томьёоллыг хассаныг одоогийн нэхэмжлэгчийн өмчлөлийн 185 орон сууцтай, тэр тусмаа ашиг олох зорилгоор, бизнесийн үйл ажиллагааны нэг хэлбэр болгон бусдад хөлслүүлэн орлого олж буй нь хангалттай баримтаар тогтоогдож буй энэ тохиолдолтой харьцуулан жиших байдлаар дүгнэх нь үндэслэлгүй юм.

3.Түүнчлэн Улсын Их Хурлаас 2021 оны 7 дугаар сарын 7-ны өдөр баталж, 2022 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс дагаж мөрдөгдсөн Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулиар уг хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-ыг “иргэн, хуулийн этгээдийн өмчилж байгаа …нийслэл дэх хоёр орон сууц”-ыг албан татвараас чөлөөлөхөөр өөрчлөн найруулжээ.

Зөвхөн аж ахуйн нэгж төдийгүй иргэд ч орон сууцыг амьдран суух зориулалтаар бус мөн ашиг олох зорилгоор өмчилж, бусдад хөлслүүлдэг болсонтой холбогдуулан 20 гаруй жил хэрэгжсэн хуулийн анхны үзэл баримтлалдаа нийцүүлэх байдлаар холбогдох зохицуулалтад албан татвараас чөлөөлөгдөх орон сууцны тоог 2 гэж хязгаарлаж өгснөөс үзэхэд ч нэхэмжлэгчийн давж заалдах гомдол хууль зүйн үндэслэлгүй болно.

4.Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.5.8-д “орон сууцны зориулалтаар баригдсан зориулалтын дагуу ашиглагдаж байгаа байрыг болон түүний тодорхой хэсгийг хөлслүүлэх үйлчилгээг албан татвараас чөлөөлнө” гэж заасны дагуу нэхэмжлэгчийн өмчлөлийн 185 орон сууцыг бусдад хөлслүүлэх үйлчилгээний орлогыг НӨАТ-аас чөлөөлж байгаа харилцааг Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн дагуу 185 орон сууцанд албан татвар ногдуулж буй харилцаатай харьцуулан дүгнэх боломжгүй, өөрөөр хэлбэл эдгээр нь татварын төрлийн хувьд өөр, мөн эрх зүйн зохицуулалт болон хууль зүйн үр дагаврын хувьд ялгаатай ойлголтууд болно.

Харин тухайн орон сууцыг хөлслөгч нь нэхэмжлэгчтэй байгуулсан гэрээнд заасан зориулалтын дагуу ашиглаж байгаа эсэх нь энэхүү маргааныг шийдвэрлэхэд огт хамааралгүй.   

          Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.1-д заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1.Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 6 дугаар сарын 20-ны өдрийн 482 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.У, Э.Г, Б.М нарын гаргасан давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.  

2.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.3-т заасныг баримтлан нэхэмжлэгчийн давж заалдах гомдол гаргахдаа төлсөн 70.200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

 Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.5 дахь хэсэгт зааснаар анхан болон давж заалдах шатны шүүх хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны ноцтой зөрчил гаргасан нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн албан ёсны тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж хэргийн оролцогч нар үзвэл магадлалыг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд хяналтын журмаар гомдол гаргах эрхтэй.

                                                                        

 

 

 

                      ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                            Б.ТУНГАЛАГСАЙХАН

 

          ШҮҮГЧ                                                               Г.БИЛГҮҮН

 

          ШҮҮГЧ                                                                 Э.ЛХАГВАСҮРЭН