Сэлэнгэ аймаг дахь сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Ц.Амаргэрэл даргалж,

шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Г.Нандин-Эрдэнэ,

улсын яллагч В.Батдэлгэр,

шүүгдэгч Ч.*******,

шүүгдэгч Б.*******,

тэдгээрийн өмгөөлөгч Л.Доржпүрэв /ҮД:0801/,

шүүгдэгч Д.*******,

түүний өмгөөлөгч Ш.Ганбат /ҮД:1931/, Ж.Тэгшмандал /ҮД:0214/ нарыг тус тус оролцуулан тус шүүхийн хуралдааны “А” танхимд нээлттэй явуулсан хуралдаанаар Авлигатай тэмцэх газрын мөрдөн шалгах хэлтсээс мөрдөн байцаалт явуулж аймгийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай 22.4 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар Тангадын тав овогт Чойжилжавын *******д, мөн хуулийн тусгай ангийн 22.1 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар Буурагчин овогт Баасандоржийн *******д, мөн хуулийн тусгай ангийн 22.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар Өөлд овогт Дамбын ******* нарт тус тус холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэн ирүүлсэн эрүүгийн 1731001640021 дугаартай хэргийг 2020 оны 08 дугаар сарын 14-ний өдөр хүлээн авч, энэ өдөр хянан хэлэлцэв.

Шүүгдэгч нарын биеийн байцаалт:

1. Монгол улсын иргэн, 1983 оны 08 дугаар сарын 24-ний өдөр Сэлэнгэ аймгийн Орхонтуул суманд төрсөн, 36 настай, эрэгтэй, дээд боловсролтой, газар зохион байгуулагч мэргэжилтэй, гэмт хэрэгт холбогдох үедээ Зүүнбүрэн сумын газрын даамал ажилтай байсан, ам бүл 4, эхнэр, хоёр хүүхдийн хамт Сэлэнгэ аймаг, Орхонтуул сум, 1 дүгээр баг, 2-12 тоотод оршин суух, “Гео инженер сүрвэй” ХХК-ийн захирал ажилтай, урьд ял шийтгэлгүй, Тангадын тав овогт Чойжилжавын ******* РД:/МК83082439/;

2. Монгол улсын иргэн, 1980 оны 08 дугаар сарын 07-ны өдөр Сэлэнгэ аймгийн Хүдэр суманд төрсөн, 39 настай, эрэгтэй, дээд боловсролтой, агрономич мэргэжилтэй, гэмт хэрэгт холбогдох үедээ Хушаат сумын газрын даамал ажилтай байсан, хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг, ам бүл 5, эхнэр, гурван хүүхдийн хамт Сэлэнгэ аймаг, Хушаат сум, 1 дүгээр баг, Ишгэнтийн 1-01 тоотод оршин суух хаягтай, Одоо компанид  хамгаалагч ажилтай улсаас авсан гавъяа шагнал, ял шийтгэлгүй, Буурагчин овогт Баасандоржийн ******* РД:/МС-80080710/;

3.Шүүгдэгч: Монгол улсын иргэн, 1978 оны 11 дүгээр сарын 30-ны өдөр Улаанбаатар хотод төрсөн, 41 настай, дээд боловсролтой, эрх зүйч мэргэжилтэй, өмгөөлөгч ажилтай, ам бүл 4 эхнэр хоёр хүүхдийн хамт Баянгол дүүрэг, 17 дугаар хороо, 66-10 тоотод оршин суух хаягтай, урьд ял шийтгэлгүй, Өөлд овогт Дамбын ******* РД:/УШ-78113016/.

Холбогдсон хэргийн талаар /яллах дүгнэлтээр/

1.Шүүгдэгч Ч.******* нь Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэн сумын газрын даамлаар ажиллаж байхдаа 2017 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдөр хахууль өгөгч Д.*******ын ашиг сонирхлын үүднээс Зүүнбүрэн сумын нутаг дэвсгэрт хамаарна гэж Хушаат сумын нутаг дэвсгэрээс хадлан хадуулж, гүйцэтгэх ёсгүй үйлдлийг хийн Д.*******аас 500,000 төгрөгний хахууль авсан;

2.Шүүгдэгч Д.******* нь өөртөө давуу байдал бий болгох зорилгоор буюу Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын газар нутагт хадлан хадах зорилгоор Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэн сумын газрын даамал ажилтай Ч.*******д “гэрээ байгуулж өгөх асуудлыг зохицуулаад өг” хэмээн албаны чиг үүрэг, бүрэн эрх, албан тушаалын байдалтай нь холбогдуулан 500,000 төгрөгийг 2017 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдөр бэлнээр өгсөн;

3.Шүүгдэгч Б.******* нь Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын газрын даамлаар ажиллаж байхдаа 2017 оны 09 дүгээр сард тус сумын нутаг дэвсгэрт гэрээгүйгээр өвс хадлан хадсан гэх шалтгаанаар иргэн Д.*******ын бэлтгэсэн 1 машин өвсийг албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж хураан авч улмаар худалдан борлуулж өөртөө давуу байдал бий болгосон гэмт хэрэг үйлдсэн гэх гэмт хэрэгт тус тус холбогджээ.   

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Шүүх хэргийн бодит байдлыг тогтоох зарчмын дагуу Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.7 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар талуудын мэтгэлцээн дээр шинжлэн судалсан нотлох баримтын хүрээнд шүүх хуралдаанаар шинжлэн судлагдаж хэлэлцэгдсэн доорх нотлох баримтуудыг шинжлэн судлав.

1.Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч Ч.Бат-Эрдэний өгсөн: “...Сэлэнгэ аймгийн Цагааннуур сумын цагдаа Насанбат гэх хүнтэй хамт явж байсан. Тэгээд Насанбат ах намайг “Чи манай ахлахтай хамт уулзчихаарай Наран гэж хүн байгаа” гэж хэлсэн. Тэгээд тухайн өдөр Наран гэх хүнтэй уулзахад “Чи надад хадлангийн тайлбай олж өгч тус болооч” гэхэд нь би “Манай суманд хадлангийн талбай дуусан” гэх хариу өгсөн. Тэгсэн манай найз хотоос ирсэн байгаа гэхэд *******, *******, Ганбаяр гурав байсан. Тэгээд энэ хүмүүсийн машинд нь орж уулзаад би хэлэхдээ “манай суманд хадлангийн талбай дуусан, өөр сумаас асуугаад үзье гээд Ерөө сум руу утсаар яриад асуухад Ерөө суманд хадлангийн талбай дууссан” гэж хэлсэн. Тэгээд би Хушаат суманд хадлангийн талбай байгаа байх, газрын даамалтай нь холбогдъё гэж хэлсэн. Тэгээд тухайн үед би *******тай ярихад ******* Дарханд байна гэж хэлсэн. Тэгээд бид нар тэр шөнөдөө Дарханд хоноод маргааш өглөө нь *******тай уулзаад шууд Хушаат сум руу явсан. ******* бид хоёрын хувьд энэ манайх тэр танайх гэж маргалдсан зүйл байхгүй. Наашаа давж ороод Хушаат сум цаашаа давж ороод Зүүнбүрэн сум байсан. Энэ асуудал дээр бид нар маргалдаагүй. Гэхдээ энэ талбай хүний газар шүү, цаад талд нь байгаа жижиг талбайгаас өвс бэлдэж болох байх гээд салсан. Тэгээд хэд хоногийн дараа ******* над руу утасдаад “техникүүдээ оруулах уу” чи гэрээ хийгээд өгөөч гэж ярьсан. Тухайн үед би *******тай ярих гэсэн утас нь холбогдохгүй болохоор тоогоогүй орхисон. Дараа нь гэрээ хийсэн аж ахуй нэгж, иргэнтэй хийсэн гэрээний хэрэгжилтийг шалгаад явж байхад хадлан хийж байсан хүмүүс нь бид нарт хэлсэн...” гэх мэдүүлэг[1],

2.Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч Б.*******гийн өгсөн: “...2017 оны намар Ч.*******, Д.*******, Ганбаяр гэдэг хүмүүс над дээр ирж уулзсан. Тэгээд тэдгээр хүмүүсийн хадлан хадах гэж байсан газрыг “энэ бол манай сумын газар нутаг өөр хүнтэй гэрээ хийчихсэн тул гэрээ хийх боломжгүй” гэдгийг хэлээд явуулсан. ...Ганзориг гэдэг хүний гэрээ байгуулсан газар юм. ...Надад өвс хурааж авах тийм эрх байхгүй ч гэрээ байгуулаагүй болохоор өвсийг нь хураагаад авчихвал ирж уулзана гэж бодсон...” гэх мэдүүлэг[2],

3.Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч Д.*******ын өгсөн: “...2017 онд улс орон даяар ган гачиг болсон. Үүний дагуу 2017 оны 06 дугаар сарын 28-ны өдөр Монгол улсын засгийн газрын 186 дугаартай тогтоолоор улс орон даяар ган гачиг болж өвөлжилт хүндэрч болзошгүй байх тул ган зуд болсон аймгуудын малчид болон хадланчдад өвс сайн гарсан аймаг, орон нутгийн удирдлагууд өвс хадах талбайг бэлдэж хангах тухай чиглэл өгсөн юм. Миний бие Арханхай аймгийн Өлзийт сумын уугуул хүн. Миний аав ээжээс надад өвлөсөн 30 орчим тооны адуу байдаг. 2017 оны зун Архангай аймагт дусал ч бороо ороогүй гэж хэлэхэд болно. Монгол улсын хадлангийн 80-90 хувийг хангадаг Дорнод аймаг, Сүхбаатар аймгуудад ч бороо ороогүй. Монгол улсын Үндсэн хуульд зааснаар мал бол Монгол улсын өмч бөгөөд төрийн хамгаалалтад байна гэж заасан. Би ямар нэгэн бизнесийн ашиг хонжоо харж өвс бэлтгээгүй. Би өмнө нь өвс хадах ямар ч ажил хийж үзээгүй. Тухайн үед би Төв аймгийн Прокурорын газарт ажиллаж байсан. Манай байгууллагын хамт олон Төв аймгийн Батсүмбэр суманд очиж амрах үе их байдаг байсан тул Төв аймгийн Батсүмбэр сумын засаг даргын ажлыг 12 жил хийсэн Ганбаяр гэдэг хүнтэй танилцсан байсан юм. Ганбаярын эхнэр ******* гэдэг хүнийг би огт танихгүй. Ганбаяр гэдэг хүнийх Батсүмбэрт нэлээн хэдэн үхэр малладаг юм. Тэгээд нэг өдөр над руу залгаад “миний дүү нийлээд хадлан бэлтгэчих газар байна уу? Манай энэ хавьд хадлан бэлтгэх маш хэцүү болчихлоо” гэхээр нь би “харин тиймээ надад ч гэсэн хэдэн боодол өвсний хэрэгцээ байна” гэхэд Ганбаяр ах “тэгвэл хоёулаа нийлээд өвс бэлтгэе. Ах нь бүх техникийг нь гаргая. Харин чи газрыг нь олоод бензин тос, газрын төлбөрийн мөнгийг гаргачих” гэж хэлсэн. Ингээд бид хоёр Дорнод аймаг руу өвс хадахаар явсан боловч Дорнод аймагт хадлан хадах боломжгүй болсон. Тэгээд хаагуур өвс арай гайгүй ургасан болохыг судлаад үзэхэд Сэлэнгэ аймаг болон Дархан-Уул аймагт арай гайгүй ургасан байсан. Тэгээд Сэлэнгэ аймгийг сонгож ирсэн юм. Сэлэнгэд ирээд миний баз хүргэний таньдаг хүн болох Сэлэнгэ аймаг дахь цагдаагийн газрын хошууч Наран гэдэг хүнтэй миний бие болон Ганбаяр ах, түүний эхнэр, манай баз хүргэн гээд дөрвүүлээ уулзсан. Наран гэдэг хүнтэй уулзахдаа “Бид нарт тус болоод өвс хадах газар олоод өгөөч. Эсвэл холбогдох албан тушаалтантай нь холбоод өгөөч” гэж хүссэн. Наран байцаагч бид нарт тус болоод Зүүнбүрэн сумын газрын даамал Ч.*******тэй танилцуулаад “энэ хүмүүст өвс хадах газар өгч тус болооч” гэхэд “за тэгье” гэж хэлсэн. Тэгээд Ч.******* “Манай суманд өвс хадах газар бараг байхгүй болсон, гэхдээ би Хушаат сумын газрын даамлаас асуугаад өгье гээд Хушаат сумын газрын даамал Б.******* гэдэг хүнтэй утсаар ярьсан. Утсаар ярих үед Б.******* нь Дархан-Уул аймагт байсан. Б.*******г Дарханаас ирэхийг хүлээсээр байгаад орой болсон. Тэгээд бид нар Дарханд очиж буудалд хоноод өглөө нь Б.*******г гэрээс нь аваад Хушаат сумын ойролцоо очоод хадлан бэлтгэх боломжтой уулын энгэр газрыг заагаад “энэ газраас хадлан бэлтгэж болох” талаар асуухад Ч.******* Б.******* нар нь энэ бол манай сумын нутаг дэвсгэр гэх мэтээр маргаж эхэлсэн. Тэгээд ажил дээрээ очоод аль сумынх нь нутаг дэвсгэр болохыг олж тогтооё гээд явцгаасан. Тэгээд 2-3 хоногийн дараа би Ч.Бат-Эрдэний утас руу залгаад “нөгөө газар чинь аль сумын нутаг дэвсгэр юм бэ?” гэж асуухад “манай сумын нутаг дэвсгэр байна лээ. “Та нар техникээ оруул оруул, эхний ээлжинд газрын төлбөрт 1,000,000 төгрөг төлнө” гэсэн мессеж бичиж явуулсан. Тэгэхээр нь энэ талаар Ганбаяр ахад хэлтэл “за ойлголоо” гэсэн боловч техникүүдээ янзалж ирэх гэсээр байтал 7 хоног өнгөрсөн. Улмаар хадлан хадах газартаа ирээд 15 минут орчим болоогүй байхад Ч.******* жижиг машинтай 1 хүнтэй хамт хүрч ирсэн. Тэгээд “За та нар ирчихсэн үү? Та хэд энэ талд нь майхнаа бариад энэ талаас нь эхлээд өвсөө хад” гэх мэтээр зааж өгөөд газрын төлбөрөө тушаагаад гэрээгээ хийх шаардлагатайг хэлсэн. Би Дарханаас ирэхдээ мөнгө хэрэг болж магадгүй гээд бэлэн мөнгө авч ирсэн байсан юм. Тэгээд Ганбаяр ахаас “газрын төлбөрөө өгөөд гэрээгээ хий гэж байна. Хэдэн төгрөг өгөх ёстой юм бол” гэж асуухад “эхний ээлжинд 500,000 төгрөг өгчих” гэж хэлэхээр нь цүнхнээсээ 500,000 төгрөг бэлэн тоолоод Ч.*******д хүлээлгэж өгсөн. Тэгээд “хүмүүс ирээд асуувал Зүүнбүрэн сумын газрын даамал Ч.******* гэдэг хүнтэй гэрээ хийсэн гэж хэлээрэй” гэж хэлээд явсан. Ч.Бат-Эрдэнийг яваад 10-15 минут орчим хугацаа өнгөрч байхад ахиад өөр жижиг машинтай хүмүүс ирсэн. Тэр машинд Хушаат сумын засаг дарга Атартулга, Хушаат сумын засаг даргын орлогч Бат-Очир нар хоёр хүний хамт нийт дөрвөн хүн ирсэн. Тэгээд “энэ газар бол манай сумын нутаг дэвсгэр албан ёсоор зөвшөөрөл авсан юм уу” гэдэг асуудал тавьсан. Тэгэхээр нь дөнгөж саяхан Зүүнбүрэн сумын газрын даамал Ч.******* гэдэг хүн “энэ бол манай сумын газар нутаг мөн. Эндээс хадлан бэлтгэж болно” гэж хэлээд явсан тухай хэлсэн. Тэгтэл “үгүй энэ бол Хушаат сумын нутаг дэвсгэр” гэж хэлсэн. Бид нар тухайн үед өвс хадах нь байтугай техникүүдээ ч буулгаагүй байсан. Тэгээд байж байтал Хушаат сумын засаг даргын орлогч Бат-Очир болон Ганбаяр ах нар “сайн байна уу” гэж мэндлээд нэг нэгнийгээ тэврээд авсан. Тэгэхээр нь би Ганбаяр ахаас “та хоёр бие биенийгээ яаж таньдаг юм бэ?” гэхэд “Хөдөө аж ахуйн их сургуулийн нэг ангид суралцаж байсан юм” гэж хэлсэн. Тэгээд Хушаат сумын засаг дарга Атартулга нь “энэ жил хаа саагүй ган гачиг болоод хэцүүхэн байдалтай байна. Энэ газар бол манай Хушаат сумын газар нутаг. Гэхдээ та бүхэн холоос зорьж ирсэн болохоор өвс хадах зөвшөөрөл өгье. Харин манай сумын газрын даамалтай уулзаад зохих ёсоор нь гэрээгээ хийгээрэй” гэж хэлсэн. Тэгээд Ганбаяр ахын эхнэр нь бригадаа ахалж үлдээд Ганбаяр ах бид хоёр Улаанбаатар хот руу буцсан. Тэгээд нэлээн хэд хоноод байж байтал Ганбаяр ах над руу утасдаад “ах нь нөгөө өвс хадаж байгаа газар луу явах гэсэн чинь замаа мэдэхгүй байна. Чи очиж байсан юм чинь зам заагаад ахтайгаа ханьтай яваад ирээч” гэж хэлсэн. Би тэр үед ажилгүй байсан болохоор “за тэгье” гээд хамт явсан. Ирэх үед Ганбаяр ахын эхнэр нь Дархан-Уул аймагт ирчихсэн ачаа ачих машин хайгаад явж байсан. Тэгээд эхнэрийг нь аваад хадлан хадаж байгаа газарт ирсэн. Тэгээд орой нь би буцсан. 2-3 хоногийн дараа Ганбаяр ах над руу залгаад “чи Ч.******* юм уу Б.*******тай холбогдооч, манай өвсийг хураагаад аваад явчихсан байна” гэж хэлсэн. Тэгэхээр нь “надад хамаагүй асуудал юм чинь өөрсдөө учраа олох байлгүй дээ” гээд бодоод байж байтал Ганбаяр ахын эхнэр нь “би хохирсон хүн, би Цагдаагийн байгууллага юм уу? Авилгатай тэмцэх газарт гомдол гаргана чи хуулийн хүн учраас ямар агуулгатай гомдол бичих ёстой талаар хэлээд өг гэхээр нь би “Хүн гуйж өвс хадчихаад гомдол гаргах нь онцгүй байх. Учраа олоод уулзсан нь дээр байх” гэж хэлж байсан. Тэгээд байж байтал Ганбаяр ахын эхнэр нь Авилгатай тэмцэх газарт гомдол гаргасан байсан. Тэгтэл намайг авилгатай тэмцэх газраас дуудсан. Би авилгатай тэмцэх газарт 4-5 удаа мэдүүлэг өгөхдөө болсон зүйлийг үнэнээр нь ярьсан. Миний ярьсан зүйлээс хасаж нэмэх зүйл юу ч байхгүй. Би өөрөө прокурор байсны хувьд ямар үйлдэл нь авилга болж, ямар үйлдэл нь газрын төлбөр болохыг ялгаж салгах ухаантай. Эхлээд намайг гэрчээр асуусан бол 2 дахь удаагаас нь эхлээд намайг авилга авсан гэж үзээд яллагдагчаар татаж байгаа тухай хэлсэн. 2018 оны 05 дугаар сард надад холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон. Өөрөөр хэлбэл Ч.******* нь албан тушаалаа ашиглаж таныг залилсан байна. Ч.Бат-Эрдэнийг залилангийн хэрэгт холбогдуулан шалгаж байгаа гэдэг асуудал яригдсан. Ийм л зүйл болсон. Түүнээс гадна ******* гэдэг хүний өвсийг Б.******* авчихаад байхад яагаад тамгын газар хохирогчоор тогтоогдсоныг ойлгохгүй байна. Тамгын газар нь иргэний нэхэмжлэгчээр тогтоогдоод хохирлоо нэхэмжлэх эрх байсан. Намайг авилга өгсөн гэж үзэж байгаа юм бол надтай хамт байсан Ганбаяр, ******* нарыг ч гэсэн хамт татах ёстой байсан. Гарцаагүй нотлох баримттай байж хүнийг яллах ёстой гэж үзэж байна...” гэх мэдүүлэг[3],

4. Хохирогч Ж.Болортуяагийн 2018 оны 06-р сарын 08-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “....Д.******* нь зохих зөвшөөрөлгүй ямар нэгэн гэрээ хийлгүй Хушаат сумын “Ямаатын даваа” гэх газраас хадлангийн өвс бэлтгэсэн байсан. Шинжээчийн дүгнэлтээр Д.*******ыг 75.29 га талбай ашигласны төлбөр 56.016 төгрөг, хог хаягдлын  мөнгө гэж 12.000 төгрөг, 1 га газрын суурь үнийг 248 төгрөгөөр бодож үүнийг 3 дахин үржүүлэхээр 744 төгрөг болсон байна. Га газрын үнийн дүнг 56.013 төгрөгөөр бодсон. Үүн дээр бусад гарсан зардлыг тооцож бодохоор 68.016 төгрөг болж байна. Уг мөнгийг Хушаат сумын орон нутгийн дансанд хийх ёстой. Үүнийг одоогоор төлж барагдуулаагүй байна. ...Д.******* нь нөхөн гэрээ хийгээгүй, ашигласан талбайн мөнгийг төлж барагдуулаагүй байна. Талбай ашигласныхаа мөнгийг төлчихвөл ямар нэгэн санал, хүсэлт  алга байна...” гэх мэдүүлэг[4],

5. Иргэний нэхэмжлэгч Д.*******ын 2018 оны 06 дугаар сарын 05-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэн сумын газрын даамал Ч.******* надтай утсаар яриад хадлан хийхээр очиж үзсэн газар маань манай сумын буюу Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэн сумын нутаг дэвсгэр байна. Иймд газрын төлбөрөө шилжүүлчих гэж хэлсэн. ...Энэ явдлаас хойш 7 хоногийн дараа техникээ ачаад хадлан хийх газраа буудаллаж байтал Зүүнбүрэн сумын газрын даамал Ч.******* ирээд “энэ газрыг хад” гэж хэлээд газар зааж өгөөд надаас 500.000 төгрөг аваад “араас сумын төв дээр хүрээд ир, гэрээгээ хийнэ” гэж хэлээд “хүмүүс ирж асуувал Ч.*******тэй гэрээ хийсэн гэж хэлээрэй...” гэж хэлээд явсан...” гэх мэдүүлэг[5],

6. Иргэний хариуцагч Н.*******ийн 2018 оны 06 дугаар сарын 09-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн:  “...Нийт 506 боодол өвсний хохиролтой гэж бодохоор нь 1 боодол өвсийг 4500 төгрөгөөр зарж байсан. Үүн дээр унааны зардалд 450.000 төгрөг өгсөн байсан гэж бодохоор надад нийт 2.727.000 төгрөгийн хохирол учирчихаад байна. Үүнийг Ч.*******, Б.******* гэх хүмүүсээс гаргуулж авмаар байна. Учир нь Ч.******* гэх залуу худлаа хэлж Хушаат суманд өвс хадуулсан. Харин Б.******* гэх хүн нь манай өвсийг үндэслэлгүйгээр хураан авч бусдад зарж борлуулж өөрөө ашиг олсон. /Уг нь манай өвсийг зохих журмынхаа дагуу хураан аваад сум орон нутагтаа орлогод авсан бол надад санал хүсэлт байхгүй байсан./ Гэтэл ямар ч үндэслэлгүй  надад ч мэдэгдэлгүй хураан авч зарсан байна. Уг асуудалд миний дургүйцэл хүрсэн юм.  ...Би нийт 506 боодол өвс ачиж явуулсан. Үүнийг яаж мэдээд байгаа юм бэ гэхээр миний хувийн дэвтэр байдаг юм. Уг дэвтэр дээрээ би ачиж явуулж байгаа өвснийхөө тоог бичээд жолоочоор нь гарын үсэг зуруулдаг юм. Гэтэл миний дэвтэр дээр бичиж тэмдэглэснээр 2017 оны 09 дүгээр сарын 06-ны өдөр 22-19 ДАХ, 79-63 ТЧ ЗИЛ-130 Чинсүх, 506 ш, 99002052 дугаарын утастай гэж бичиж тэмдэглэн Чинсүхээр гарын үсэг зуруулсан байна. Үүнийг та нар хуулбарлан авч болно. Үүнээс өөр баримт алга байна. Яг 506 боодол өвс ачиж явуулсан байна...” гэх мэдүүлэг[6],

7. Гэрч Н.*******ийн 2018 оны 10 дугаар сарын 24-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...2017 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдөр Сэлэнгэ аймгийн Хушаат суманд очсон. Хадлан хадахаас өмнө Хушаат сумын газрын даамал Б.*******, Зүүнбүрэн сумын газрын даамал Ч.******* нартай уулзсан. Манай хадлан авах гэж байгаа газар нь Хушаат болон Зүүнбүрэн сумын хилийн зааг байсан учраас газрын маргаантай байсан. Дараа нь газрын маргаантай асуудлыг шийдсэн. Тухайн газар нь Зүүнбүрэн сумын харъяа нутаг болоод газрын даамал Ч.*******эс зөвшөөрөл авсан... Ч.******* хүрч ирээд манай дүү Д.*******аас газрын төлбөр гээд 500.000 төгрөг авсан...” гэх мэдүүлэг[7],

8. Гэрч Д.*******ын 2018 оны 10 дугаар сарын 25-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Хушаат сумын газрын даамал Б.******* өвс тээвэрлэхээс өмнө над руу яриад “та нар манай сумаас зөвшөөрөлгүй өвс хадлан хадсан байна, ирж уулз” гэхээр нь “юу яриад байгаа юм. Ч.******* зөвшөөрсөн, бид нар өвс ачаад танай сумаар өнгөрнө, тэгэхдээ өөртэй чинь уулзъя” гэж хэлсэн. ...Н.******* над руу утсаар яриад “Хоёр машин өвс ирлээ. 1 машин өвс ирээгүй байна” гэхээр нь сураглатал Б.******* аваад хашаандаа буулгасан гэсэн. Б.******* нь “зөвшөөрөлгүй өвс авсан, надад юу ч өгөөгүй болохоор би өвсөө авлаа” гэж хэлээд утсаа авахгүй алга болсон.  Мөн дээрээс нь Ч.Бат-Эдэнэ ч утсаа авахгүй болсон. Одоогийн байдлаар Н.******* эгчтэй би хадлан хадаад нэг ч боодол өвс аваагүй. Уг нь Ч.*******  бид нарын хадлан авсан газрыг “манай сумын нутаг, та нар хадлан хадаж болно” гэж хэлээд газрын төлбөр гэж 500.000 төгрөг авсан.  Тэгээд гэрээ байгуулна гэсэн боловч байгуулаагүй...” гэх мэдүүлэг[8],

9. Гэрч Д.Ганбаярын 2018 оны 11 дүгээр сарын 24-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “... Тухайн газар очиход Ч.*******, Б.******* нар нь “энэ манай нутаг” гээд хоорондоо маргасан.  Тэр үед Ч.******* энэ манай газар нутаг болохоор та нар энэ газраас хадаж болно, би асуудлыг нь шийдэж өгнө гэхээр бид нар буцсан. ...хадлан хадсан газраас 2017 оны 09 сарын эхээр өвсөө татаж эхэлсэн. Тэгээд Дарханаас машин хөлслөөд өвсөө ачуулсан боловч 2 чиргүүлтэй машин ирээд 3 дахь машин ирээгүй...тэр өвсийг Хушаат сумын газрын даамал Б.******* “би өөртөө авах ёстой юм” гээд буулгаад авсан байсан. Үүнээс хойш Б.*******тай утсаар ярьж чадаагүй. Тэгээд Ч.*******тэй утсаар “Чи манай газар гээд хадлан хадуулсан чинь Хушаат манай газар гээд  500 боодол өвс авчихлаа. Чи энэ асуудлаа шийдэж өг” гэсэн чинь Б.*******тай ярина гээд л алга болсон. Дахин холбогдож чадаагүй...” гэх мэдүүлэг[9],

10.Гэрч Х.Бадралын 2018 оны 12 дугаар сарын 08-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны  шатанд өгсөн: “...Хадлан хадахын тулд заавал иргэн аж ахуйн нэгжүүд газрын төлбөрөө төлж гэрээ байгуулах ёстой. Ч.******* иргэд, аж ахуйн нэгжтэй хадлангийн гэрээ байгуулах эрх байхгүй. Гэрээ байгуулах эрх нь надад байдаг. Харин газрын даамал Ч.*******, байгаль орчны байцаагч Эрдэнэчимэг нар  гэрээг боловсруулаад оруулж ирэхээр нь би гарын үсэг зурж тамга дарж баталгаажуулдаг...” гэх мэдүүлэг[10],

11. Гэрч Б.Атартулгын 2017 оны 12 дугаар сарын 07-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...2017 оны 09 сарын эхээр Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын нутаг дэвсгэрт хадлангийн бригад бууж байхаар нь очиж уулзахад Д.Ганбаяр манайхаас албан ёсны зөвшөөрөл аваагүй байсан. Тухайн үед Зүүнбүрэн сумын газрын даамалтай ярьсан байгаа гэсэн. Тэгэхээр нь би “зөвшөөрөлгүй хадаж болохгүй, гэхдээ та нар нэгэнт ийм хол газраас ирсэн юм чинь заагдсан газар хадлангаа хадаж болно” гэж хэлсэн.  Гэрээг газрын даамал, байгаль орчны улсын байцаагч нар хадлан хийгч аж ахуйн нэгжтэй гэрээ байгуулж , Засаг дарга гарын үсэг зурж баталгаажуулдаг. Д.Ганбаяр албан ёсоор надтай гэрээ байгуулаагүй. Хэрэв гэрээ байгуулсан бол суманд газрын төлбөр гэж 75,000 төгрөг тушаах ёстой.  Хувь хүний орлогын албан татвар гэж 300,000 төгрөг төлөх ёстой...” гэх мэдүүлэг[11],

12. Гэрч О.Бат-Очирын 2018 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Газрын даамал Б.******* 500 боодол өвс хураан авсан талаар 2017 оны 09 сарын эхээр надад хэлж байсан. Засаг даргын тамгын газарт албан ёсоор хүлээлгэж өгөөгүй. Одоо хаана байгааг мэдэхгүй...” гэх мэдүүлэг[12],

13. Гэрч Б.Наранжаргалын 2018 оны 03 дугаар сарын 04-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Энэ хүмүүс ямар нэгэн гэрээ хэлцэл хийгээгүй төлбөр хураамж төлөөгүй. Хэрэв гэрээ хэлцэл хийгээд төлбөр хураамжаа төлсөн тохиолдолд надад хэлэх ёстой. Хадлангийн газар ашигласны төлбөр нь орон нутгийн орлогын дансанд ордог юм....” гэх мэдүүлэг[13],

14. Гэрч Г.Мөнх-Эрдэний 2018 оны 02 дугаар сарын 25-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...2017 оны 09 сард манай хашаанд ЗИЛ-130 маркийн цэнхэр өнгийн авто машин чиргүүлтэй боодол өвс Б.******* буулгасан. Би тэр үед ямар учиртай өвс вэ? гэж асуугаагүй. Б.******* “танай хашаанд байж байг” гэж хэлсэн. Дараа нь 2017 оны 11 сард намайг байхгүйд Б.******* нь өөрөө хүрч ирээд аваад явсан байсан...” гэх мэдүүлэг[14],

15. Гэрч Г.Чинсүхийн 2018 оны 03 дугаар сарын 03-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Хушаат сумын газрын даамал Б.*******гийн хэлсний дагуу өвсийг буулгасан.  Б.******* нь анх намайг “Дарханд байж бай” гээд 2 хоног ямар нэгэн шийд гаргаагүй. Энэ хооронд өвсний эзэдтэй холбоо барих гээд чадаагүй. Тэгээд намайг “наад өвсөө Хушаат суманд багийн засаг даргын хашаанд буулга” гэхээр нь буулгасан. Би өвсийг буулгасны хариуд ямар нэгэн мөнгө төгрөг аваагүй, төрийн албан хаагчийн шаардлагыг биелүүлсэн гэж бодож байна...” гэх мэдүүлэг[15],

16. Гэрч Ч.Ганзоригийн 2018 оны 03 дугаар сарын 04-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...2017 оны 09 дүгээр сарын 10-ны орчим хадлан хадах газраа очиход Төв аймгийн Батсүмбэр сумаас яваа гээд хадлангийн бүрэн салаа ирсэн байсан. Тэгээд тэр хүмүүст гэрээгээ үзүүлэхэд “Зүүнбүрэн сумын газрын даамалтай гэрээ хийсэн Хушаат сумтай гэрээ хийгээгүй” гэж хэлсэн. Тэгээд манай өвс хадах ёстой газар бараг байхгүй болсон болохоор “үлдсэн газраа би өөрөө хадаж өвсөө авна” гэтэл “бид танд хадаад өгьё” гээд дараа нь 300 боодол өвс өгсөн...” гэх мэдүүлэг[16],

17. Гэрч Б.Лхагвасүрэнгийн 2018 оны 04 дүгээр сарын 27-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Б.******* гэх залуу зарын дагуу уулзаад боодлын өвс нийлүүлэх санал тавьсан. Тухайн санал нь боломжийн санал байсан тул 1 боодол өвсийг 4000 төгрөгөөр орон нутагт тээврийн хэрэгслээр авчрах гэрээ хийсэн. Гэрээнд заасны дагуу өвс бэлтгэх урьдчилгаанд 2.000.000 /хоёр сая/ төгрөгийг, харин гэрээ дүгнэж өвсөө хүлээж авсны дараа 4.000.000 /дөрвөн сая/ төгрөгийг Б.*******гийн 5045523433 тоот дансанд шилжүүлсэн...гэх мэдүүлэг[17],

18. Хохирогч О.Цогтбаярын 2019 оны 03 дугаар сарын 06-ны өдөр мөрдөн  шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Энэ хэрэгт манай сумын газрын даамал ажилтай Ж.Болортуяа хохирогчоор оролцож байсан боловч ар гэрт нь ажил гараад байгаа учраас сумын Засаг дарга энэ хэрэгт намайг хохирогчоор оролцуулах шийдвэр гаргасан. Сумын нутаг дэвсгэрт хадлангийн үйл ажиллагаа явуулсан тохиолдолд газрын төлбөр, хүн амын орлогын албан татвар, хог хаягдлын хураамж авдаг. Газрын төлбөрийг Сэлэнгэ аймгийн Төрийн сангийн дансанд тушаадаг. Харин хүн амын орлогын албан татвар, хог хаягдлын хураамжийг Хушаат сумын Орон нутгийн орлогын дансанд тушаах ёстой. Хог хаягдлын хураамжийг гэрээнд тодорхой тусгаж өгдөг. Манай сумын хувьд тогтмол 12000 төгрөг байдаг. Газрын төлбөр болон хувь хүний орлогын албан татварыг 2017 оны 07 дугаар сарын 24-ний өдрийн Засаг даргын зөвлөлийн хуралдааны 10 дугаар тэмдэглэл дээр тодорхой тусгасан байдаг. Миний хувьд хэргийн талаар мэдэх зүйл байхгүй учраас буруутай этгээдүүдээс газрын төлбөр болон хүн амын орлогын албан татвар хог хаягдлын хураамжийг тухайн онд тогтоосон хэмжээгээр нэхэмжилнэ...” гэх мэдүүлэг[18],

19. Хохирогч О.Мөнхбаярын 2019 оны 03 дугаар сарын 07-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: ”...Хадлангийн үйл ажиллагаа явуулсан тохиолдолд газрын төлбөрийг Сэлэнгэ аймгийн төрийн сангийн дансанд тушаадаг. Миний хувьд хэргийн талаар мэдэх зүйл байхгүй учраас буруутай этгээдүүдээс нэхэмжилнэ...” гэх мэдүүлэг[19],

20. Гэрч Ч.Лхасүрэнгийн 2019 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдөр мөрдөн  шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “... Сонгинохайрхан дүүргийн 21 дүгээр хорооны Засаг дарга Д.Ганбаяр гэх хүн өмнө нь Төв аймгийн Батсүмбэр сумын засаг дарга байсан гэсэн 2017 оны 08 дугаар сарын сүүлээр ирж уулзаад 2017 оны 09 дүгээр сарын 01-нээс 10 дугаар сарын 01-ний хооронд хөдөө өвс хадах ажилд явах уу 700.000 төгрөгийн хөлстөйгөөр гэж хэлсэн. Би зөвшөөрөөд яг явах болохоороо аваад яваарай гэсэн. Ингээд би Д.Ганбаяр даргын “Пронтер” маркийн авто машинд гэр ачаад хажуудаа эхнэрийг нь суулгаад Сэлэнгэ аймгийн Хушаат Зүүнбүрэн сумын нутгийн зааг байх Хоёр давааны ар гэх газраас өвс хадахаар болсон. Гэхдээ тэр газар нь Хушаат сумын газар юм байна лээ, сүүлд энэ тухай мэдсэн. Бид нар өөрсдөө техник хэрэгслээ авч очсон байсан тул очоод 2-3 хоногт хадах газрынхаа бүх өвсийг хадаж дууссан ингээд хадсан өвсөө ачихаар Н.*******, Д.Ганбаяр нар яваад бид нар луу Дарханаас ачааны авто машин чиргүүлтэй нь явуулсан байсан. Би Г.Чинсүх гэдэг жолоочийн “Зил-130” маркийн чиргүүлтэй автомашинд 506 боодол өвс ачсан, одоо тэр Н.*******т баримт нь байгаа би тухайн үедээ баримт бичиж явуулж байсан. Замдаа Г.Чинсүхийн ачсан өвснүүд нь очоогүй гээд сүүлдээ бөөн асуудал болоод байсан. Би угаасаа хадсан өвсөө тэдний явуулсан машинд ачсан болохоор надтай ямар нэгэн асуудал яриагүй, би сүүлд ойлгохдоо газрын татвар болон хадлангийнхаа хураамжийг төлөөгүй гээд Хушаат сумын газрын хүмүүс хураан авсан юм байна гэж ойлгосон. Одоо тухайн авто машины улсын дугаарыг нь санахгүй байна. Жолоочийн нэрийг бол Г.Чинсүх гэж байсан ДАА серитэй байсан. Харин дугаарыг нь хэлж мэдэхгүй байна. Яг миний санаж байгаагаар 506 боодол өвс ачсан байсан санагдаж байна. Угаасаа намайг хөлсөлсөн хүмүүс өвсөө ачуулахаар авто машин явуулсан болохоор тэр ирсэн авто машин болон чиргүүл дээр тэр өвснүүдийг нь ачсан. Газрын тухайд Хушаат сумын газрын албаны болон болох бусад хүмүүс ирж уулзаж байсан санагдаж байна харин хөлсний ажил хийж байгаа бид нар огт уулзаагүй. Харин захирал болон эздүүд нь өөрсдөө уулзаад гүйгээд байсан, юу ярьсаныг мэдэхгүй сонсоогүй. Бид нарыг хадлан хадах үед Н.*******, Д.Ганбаяр нар байхгүй байсан. Харин тэр нэг хар өнгийн Ланд унасан байсан залуугийн нэрийг сайн мэдэхгүй байна, дарга л сайн мэдэх байх. Жолооч нартай үнэ хөлсийг Н.*******, Д.Ганбаяр нар өөрсдөө тохирсон байх, бидний хувьд мэдэх зүйл байхгүй. Даргын зааж өгсөн газраас газраас өвсийг нь хадсан өөр бусад асуудал огт оролцоогүй...” гэх мэдүүлэг[20],

21. Гэрч Н.*******ийн 2019 оны 02 дугаар сарын 19-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...2019 оны 04 дүгээр сарын 03-ны өдөр өвс хадсан газрынхаа хадлангийн талбайн төлбөр, хүн амын орлогын албан татвар, хогийн хураамжийг нь 2018 оны 08 дугаар сард төлж барагдуулсан. Сэлэнгэ аймгийн прокурорын газраас тухайн төлбөрүүдийг шүүх хуралдаанаас өмнө төлж барагдуулах талаар хэлсэн юм. 2017 оны 09 дүгээр сарын 06-ны өдөр манай хадлангийн бригад дээр ажиллаж байсан Ч.Лхасүрэн нь 506 боодол өвсийг Г.Чинсүх гэдэг жолоочийн ТЧ963 улсын дугаартай чиргүүлтэй, 2219 ДАХ улсын дугаартай “Зил-130” маркийн тээврийн хэрэгсэлд ачуулан хүлээн авсан жолоочоор тухайн үед хөтлөгдөж байсан тэмдэглэлийн дэвтэрт гарын үсэг зуруулсан байна. Ч.Лхасүрэн хадлангийн ажил дуусаад тухайн хадлангийн ажлын үед өөрийн хөтлөж байсан ягаан хавтастай тэмдэглэлийн дэвтрийг надад хүлээлгэн өгсөн. Өвс ачуулаад гарах үед жолооч нарт падаан бичиг өгч байсан. Г.Чинсүхэд ачуулсан өвс ирээгүй учраас түүнд бичиж өгсөн падаан миний гарт ирээгүй. Г.Чинсүхэд өвс ачуулахаар өгсөн тээврийн хөлсний урьдчилгаа 450.000 төгрөг, 506 боодол өвсний 2.024.000 төгрөгийг Б.*******гаас нэхэмжилнэ...гэх мэдүүлэг[21],

22.  Гэрч Н.*******ийн 2019 оны 02 дугаар сарын 19-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд дахин өгсөн: “... Урьд өгсөн мэдүүлэгтээ болсон үйл явдлын талаар дэлгэрэнгүй ярьсан. Би Төв аймгийн Батсүмбэр суманд 1991 оноос хойш одоог хүртэл үхрийн аж ахуй эрхэлдэг. Жилийн жилд манайх үхэр малынхаа идэш, хадлан, өвс бэлтгэж хураах шаардлагатай байдаг. 2017 оны намрын цагаар Төв аймаг өвс, ургамал муутай хадлан хийх өвсгүй байсан учраас мал ахуйтай Д.******* гэж найзтайгаа хамтарч өвс ургамал сайн ургасан Сэлэнгэ аймгаас хадлангийн өвс 2017 оны 08 дугаар сарын дундуур бэлтгэхээр болж хадлангийн газар хайж нилээн явсаар Зүүнбүрэн сумын газрын даамал гэх Ч.*******тэй Д.******* бид хоёр уулзахад “....Хадлангийн газар хуваарилаад дууссан, нэг газар байгаа, гэхдээ та хоёрт үзүүлье” гэж хэлээд бид хоёрыг дагуулж Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэн сумын нутаг нэрийг нь мэдэхгүй газар очоод өвс бэлтгэх газар үзүүлээд бид хоёрт “энэ газар нь Хушаат Зүүнбүрэн сумын газрыг зааг байж магадгүй, хэрвээ өвс хадаж болохоор байвал та хоёртой эргээд холбогдъё...” гэж хэлээд бид хоёрын утасны дугаарыг аваад үлдсэн. Энэ явдлаас хойш 10 гаруй хоногийн дараа Ч.******* Д.******* руу залгаад “...Нөгөө газраа өвс хадаж болно. Хадлангийн бригадаа аваад ирээ” гэж хэлэхээр нь бид хоёр 2018 оны 08 сүүлээр хадлангийн бригадаа аваад Зүүнбүрэн суманд Ч.Бат-Эрдэний өвс хадаж болохыг зөвшөөрсөн газарт нь очсон. Тухайн газар очоод удаагүй байтал Ч.******* ирээд Д.*******тай уулзаад явчихсаны дараа Д.******* надад хэлэхдээ “..Ч.******* гэрээгээ дараа хийгээрэй гэж байна. Газрын төлбөр 500,000 төгрөг өгчихлөө...” гэж хэлсэн. Би хажууд нь байгаагүй учраас юу ярьсан, 500,000 төгрөг өгсөн, авсан асуудлыг хараагүй. Ч.Бат-Эрдэнийг ирээд газрын төлбөр 500,000 төгрөг аваад явсны дараагаар удалгүй тэр өдөртөө Хушаат сумын засаг дарга, орлогч дарга, багийн гэх албан тушаалтай хүмүүс ирээд “Энэ Зүүнбүрэн сумын газар биш, Хушаат сумын газар байгаа юм. Холоос ирсэн хүмүүс учраас гэрээгээ хийгээд өвсөө хадаад, сумын нөөц пондод өвс өгнө шүү...” гэж хэлсэн. Хадлангаа хадаж, өвсөө Төв аймаг руу татах ажил эхэлж Дархан-Уул аймгаас хөлсний 4 ачааны машинтай тохироод тээврийн хөлсний урьдчилгаа мөнгийг даамал Б.******* “...Манай Хушаатын нутгаас өвс зөвшөөрөлгүй хадлаа, та нар өвсийг манай гэрийн хашаанд буулга...” гэсэн шаардлага тавьсан. Сэлэнгэ аймгийн прокурорын зүгээс газрын төлбөрийг төл гэсэн шаардлагыг тавьсан учраас газрын төлбөрийг нөхөж 2018 оны 08 дугаар сард Хушаат сумын Засаг даргын тамгын газарт газрын төлбөр, хогийн хураамж, хувь хүний орлогын албан татвар гээд 100,000 гаруй мянган төгрөгийг төлсөн. Газрын хураамж баримт төлсөн хуулга надад байна. Ч.******* Д.******* бид хоёрт тухайн газар өвс хадаж болох газрыг зааж өгсөн. Бид хоёр эхэндээ Зүүнбүрэн сумын нутаг дэвсгэр гэж бодож байсан. Д.*******ын хэлснээр 500,000 төгрөгийг газрыг төлбөр гэж бэлнээр өгсөн. Бид нарын тооцооллоор 5 машин 2500 боодол өвс бэлтгэсэн. 2500 боодол өвснөөс орон нутагт хүлээлгэж өгсөн өвс байхгүй. Харин Б.******* 510 боодол өвсийг авсан мөртлөө сумынхаа фондод оруулаагүй, хувьдаа ашигласан гэж бодож байна. Зүүнбүрэн сумын газрын даамал Ч.******* “газрын төлбөрөө төлчих, дараа нь гэрээ хийе” гэж хэлээд явсан. Хушаат сумын засаг дарга, орлогч дарга, багийн дарга нар нь өвсөө хадаад фондын өвс өгөөрөй, дараа гэрээ хийцгээе гэж хэлээд явсан учраас гэрээг шууд хийхээр бодолгүй ажлаа эхэлсэн. Д.******* бид хоёр Ч.Бат-Эрдэнийг танихгүй. Д.******* Д.Наран гэж таньдаг цагдаагаар дамжуулж, Ч.*******тэй холбогдуулсан...” гэх мэдүүлэг[22],

23. Гэрч Б.Атартулгын 2019 оны 03 дугаар сарын 05-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд дахин өгсөн: “...Сум орон нутагт бизнесийн зорилгоор хадлан хийж байгаа тохиолдолд 1га газрын төлбөр нь 750 төгрөг, 1 боодол өвсөд 100 төгрөгөөр тооцож, орлогын албан татвар оногдуулдаг. Газрын төлбөрийг Сэлэнгэ аймгийн Газрын албаны төрийн сан дахь данс руу тушаадаг. Орлогын албан татвар буюу өвс бэлтгэсэн татварыг сумын төрийн дансанд тушаадаг юм. Хадлангийн газар олгохоос өмнө Хадлангийн талбайн ургацыг ажлын хэсэг гарч тодорхой аргачлалын дагуу тогтоодог. 2017 онд мкв 1-га газраас дунджаар 7 центээр тогтоосон. Аргачлал нь тухайн талбайн 1метр кв талбайн өвсийг хайчлан аваад чиг гаргасны дараа өвсний жингээр тогтоодог. Энэ аргачлалаар бодоод үзэхээр 1га талбайн дундаж 7 центээр буюу 700 кг ойролцоогоор 30 боодол өвс байна гэж тооцсон. Нэг боодол өвсний стандарт нь 25 кг байдаг боловч одоо нэг боодол өвс 22 кг жинтэй боогддог. . Дээрхи аргачлалаар татварыг оногдуулдаг...” гэх мэдүүлэг[23],

24. Гэрч П.Баянтүмэнгийн 2019 оны 04 дүгээр сарын 31-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...Би 2012 онд Хөдөө аж ахуйн их сургуулийг төгссөн. 2012-2013 онд “Жаст-Ойл “ ХХК-нд нягтлан бодогч, 2013 оноос одоог хүртэл Газар зохион байгуулалт геодези, зураг зүйн газарт гэрээт ажилтан, мэргэжилтэн, ахлах мэргэжилтэн, хэлтсийн дарга хийж байна. Би энэ хүмүүсийг огт танихгүй, ямар нэгэн холбоо харилцаа байхгүй. Танайхаас ирсэн тогтоолын дагуу шинжээчээр ажиллахаар болсон тухайн мэргэжилтэн Э.Чинзолбоогоос сонссон. Одоогоор ажиллаж, эхлээгүй байна. Харшлах шалтгаан нөхцөл байхгүй. Мөн хамтран ажиллаж харшлах зүйл үүсэхгүй тул шинжээчээр ажиллахад татгалзах зүйл алга байна. Мөн хамтран ажиллаж байгаа мэргэжилтнүүд маань ч харшлах шалтгаан нөхцөл, ашиг сонирхлын зөрчил үүсэхгүй...” гэх мэдүүлэг[24],

25. Гэрч Э.Эрдэнэбаатарын 2019 оны 04 дүгээр сарын 31-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “..Би 2011 онд Монгол Улсын их сургуулийг төгссөн. 2011-2014 онд Ховд аймгийн Газрын харилцаа барилга хот байгуулалтын газарт мэргэжилтэн, сумын даамал, ахлах мэргэжилтэн хийж байсан. 2015 оноос Газар зохион байгуулалт геодизи зураг зүйн газарт мэргэжилтэн, ахлах мэргэжилтнээр ажиллаж байна. Би энэ хүмүүсийг огт танихгүй ямар нэгэн холбоо харилцаа байхгүй. Танайхаас ирүүлсэн тогтоолын дагуу шинжээчээр ажиллахаар болсон. Тухайн хэлтсийн дарга П.Баянтүмэнгээс сонсоод тушаалын төсөлтэй танилцсан. Ямар нэгэн харшлах шалтгаан нөхцөл байхгүй. Шинжээчийн багт орсон шинжээч нар бид ч гэсэн хоорондоо ямар нэгэн харшлах ашиг сонирхлын зөрчил үүсэх нөхцөл байдал байхгүй. Хуулийн дагуу шинжээчийн дүгнэлтийг гаргахад татгалзах зүйлгүй...” гэх мэдүүлэг[25],

26. Гэрч Э.Чинзолбоогийн 2019 оны 04 дүгээр сарын 31-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “..Би 2017 онд Оросын холбооны улсын Москва хотын Геодези зураг зүйн сургуулийг төгссөн. 2017 оны 08-10 дугаар сард “Инженер геодизи” ХХК-д менежер 2017 оны 10 дугаар сараас Газар зохион байгуулалт, геодизи зураг зүйн газарт гэрээт ажилтнаар ажиллаж байна. Би энэ хүмүүсийг огт танихгүй, ямар нэгэн холбоо харилцаа байхгүй. Танайхаас ирүүлсэн тогтоолын дагуу шинжээчээр ажиллахаар болсон. Газрын даргын тушаалын дагуу шинжээчээр ажиллах гэж байна. Ямар нэгэн харшлах шалтгаан нөхцөл байхгүй. Шинжээчийн багт орсон шинжээч нар буюу хэлтсийн дарга П.Баянтүмэн, ахлах мэргэжилтэн Э.Эрдэнэбаатар нартай ямар нэгэн харшлах шалтгаан ашиг сонирхлын зөрчил үүсэхгүй. Хэрэгт холбогдсон хүмүүс болон бусад хүмүүстэй ч ялгаагүй харшлах шалтгаан нөхцөл үүсэхгүй. Хуулийн дагуу шинжээчийн дүгнэлтийг гаргахад татгалзах зүйлгүй...” гэх мэдүүлэг[26],

27. Гэрч Б.Атартулгын 2019 оны 08 дугаар сарын 14-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “..Иргэн Д.******* болон Д.Ганбаяр нар нь манай сумын 2 даваа буюу /Ямаатын даваа / гэх газраас өвс хадсан. Харин манай сумтай хадлангийн газар ашиглах гэрээ байгуулаагүй, ямар нэгэн зөвшөөрөл аваагүй. Төлбөр төлөөгүй. Тэр үед Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын газрын даамлаар ажиллаж байсан Б.******* нь зөвшөөрөлгүй хадлан хийсэн гэх Д.*******аас “1 машин өвсийг замаас нь хураагаад авчихлаа” гэж надад мэдэгдэж байсан. Би Б.*******д “зохих хууль, журмын дагуу улсын орлогод авах ажиллагааг зохион байгуулаарай” гэж хэлсэн. Гэвч тухайн үед Б.*******гийн хураасан гэх өвс улсын орлого болоогүй. Сүүлд сураг сонсож байхад өөрөө хураан авсан өвсөө худалдан борлуулсан сураг сонсогдож байсан. Б.******* хэнээс, хэзээ, ямар хэмжээний өвс хураан авсан талаар баримт байхгүй. Мөн Б.*******гаас сумын орлогод тушаасан өвс байхгүй. Б.******* нь 2017 онд Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын Газрын даамал буюу Төрийн захиргааны гүйцэтгэх албан тушаалтнаар ажиллаж байсан учраас Авилгатай тэмцэх газарт ХАСХОМ-ийг гарган өгч байсан...” гэх мэдүүлэг[27],

28.Хохирогч О.Цогтбаярын 2019 оны 08 дугаар сарын 14-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд дахин өгсөн: “..Хушаат сумын газрын даамлаар ажиллаж байсан Б.******* 2017 онд хууль бусаар буюу хадлан хадах газрын зөвшөөрөл авалгүйгээр хадлан хийсэн иргэдийн өвснөөс 1 машин өвсийг хурааж аваад сумын орлого болголгүйгээр худалдан борлуулсан гэж ойлгож байна. Б.******* хэнээс, хэзээ, ямар хэмжээний өвс хураан авсан талаар мэдэхгүй. Миний хувьд Засаг даргын шийдвэрээр энэ хэрэгт хохирогчоор оролцож байгаа юм. Гэрээ байгуулалгүйгээр Хушаат сумын нутаг дэвсгэрээс хадланг хадаж хохирол учруулсан тул тухайн хохирлыг нэхэмжлэхээр оролцож байгаа юм...” гэх мэдүүлэг[28],

29. Гэрч Б.Лхагвасүрэнгийн 2019 оны 08 дугаар сарын 14-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд дахин өгсөн: “...2017 онд Дархан-Уул аймгийн хэмжээнд маш их гандуу байсан учраас сумын аюулгүйн фондод өвс нөөцлөх зайлшгүй шаардлага гарсан. Мөн аймгийн Засаг даргын нөөц сангаас өвөлжилтийн бэлтгэл ажлыг хангах хүрээнд суманд хувиарлагдсан хөрөнгөөр өвсний нөөц бүрдүүлэх ажлыг хангах хүрээнд суманд хувиарлагдсан хөрөнгөөр өвсний нөөц бүрдүүлэх ажлыг зохион байгуулж аж ахуй нэгж иргэнтэй гэрээ байгуулан ажиллахыг сумын Засаг даргын зүгээс надад даалгаж захирамж гаргасан юм. Үүний дагуу өвс худалдан авах ажлыг би зохион байгуулсан. Тэр үед өвс олдохгүй байсан учраас Дархан хотын хэмжээнд зар харж байгаад өвс зарна гэсэн зарын дагуу холбогдож Б.*******гаас өвс худалдан авахаар тохирсон. 2017оны 11 дүгээр сарын сүүлээр Б.*******гаас 1 боодол өвсийг 6000 төгрөгөөр нийт 1000 боодол өвсийг Хонгор суманд тээвэрлэн авчирч өгөхөөр тохироод 6 сая төгрөгний гэрээг байгуулсан. Гэрээний дагуу холбогдох ажиллагаа явагдсан. Ямар учраас энэ асуудлыг шалгаж байгааг ойлгохгүй байна. Б.******* гэгчийг огт танихгүй. Тухайн үед иргэнээс өвс худалдан авсан Хушаат сумын газрын даамлаар ажиллаж байсныг нь ч мэдэхгүй...” гэх мэдүүлэг[29],

30. Гэрч Н.Бурмаагийн 2019 оны 08 дугаар сарын 14-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “..2017 оны 11 дүгээр сарын дундуур Хонгор сумын Засаг даргын тамгын газраас аймгийн Засаг даргын нөөц сангаас өвөлжилтийн бэлтгэл байдлыг хангах хүрээнд өвс, тэжээл нөөцлөхөөр 8 сая төгрөгийн санхүүжилт өгөхөөр мэдэгдсэн учраас өвс худалдан авахаар зарлал өгч, мөн өвс худалдах зар, зарлал харж байгаад Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын нутаг дэвсгэрээс бэлтгэсэн уулын өвс зарна гэх зарын дагуу холбогдсон. Б.******* гэх залуу өөрийн биеэр Хонгор суманд дээр ирж  1000 боодол өвсийг тухайн үеийн зах зээлийн ханш буюу 6000 төгрөгөөр худалдан борлуулахаар гэрээ байгуулсан. Б.*******г гэрээ байгуулахад анх удаа харсан түүнээс хойш үлдэгдэл санхүүжилт авах гэж нэг удаа манай суманд дахин ирсэн. Б.*******г бид нар огт танихгүй. Одоо Б.*******г харвал танихгүй байх. Гэрээг 2017 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдөр байгуулсан. Аймгаас ирэх санхүүжилт удааширсан учраас цас орохоос өмнө өвсөө татаж авчруулахын тулд урьдчилгаа санхүүжилтийг сумын Засаг даргын нөөц сангаас авсан 2 сая төгрөгийг буцааж төвлөрүүлээд Сумын засаг даргын захирамж гарсан юм. Б.*******тай манай сумын Засаг даргын тамгын газрынхан ямар ч холбоогүй. Б.******* нь бид нарт танилцуулахдаа Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын нутаг дэвсгэрээс уулнаас өөрөө бэлдсэн өвсөө худалдан борлуулж байна гэж  хэлж  байсан...” гэх мэдүүлэг[30],

31. Шинжээчийн дүгнэлт 2019-10-11-ний өдрийн А/221 тоот: “...хадлан хадсан гэх газрууд нь Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын газар нутаг байна. ....1 га газрын суурь үнэлгээ нь 2,478,300 мянган төгрөг байна.  ....өмнөх шинжээч Д.Алтантамирын дүгнэлт үндэслэлтэй байна...” гэх дүгнэлт[31],

32. Гэрч Д.Ганбаярын 2019 оны 10 дугаар сарын 11-ний өдөр дахин өгсөн: “...Д.******* надад “...Ч.******* газрынхаа төлбөрийг нэхээд байна. Надад 500,000 төгрөг байна.” Гэхээр нь би түүнд “....за ямар ч байсан 500,000 төгрөгөө өгчих, бид нар өвсөө хадаад дуусгая. Хэдий хэмжээний хадлан хадах, ямар хэмжэээний өвс авахаас шалтгаалаад мөнгийг нь тооцъё” гэж хэлсэн. Ингээд Д.******* Ч.*******д 500,000 төгрөг өгөөд явуулсан юм...” гэх мэдүүлэг[32],

33. Хохирогч О.Цогбаярын 2019 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд өгсөн: “...2018 оны 03 дугаар сард Н.******* нь Сэлэнгэ аймгийн хушаат сумын газар нутгаас хадлан хадсан 3 төрлийн татвараа төлж барагдуулсан байна. Иймд манай сумын зүгээс нэхэмжлэх зүйлгүй. Миний ойлгосноор Н.******* нь хэдийгээр гэрээгүйгээр тус сумын нутаг дэвсгэрээс хадлан хадсан хэдий ч гэлээ сумын удирдлагуудыг газар дээр нь очиж ажиллах үеэр хадлан хадах талаар ярилцаж, түүний дагуу газрын даамалтай уулзсан байсан. Газрын даамал гэрээг байгуулан гэрээний хэрэгжилтийг хангуулж ажиллах ёстой. Газрын даамлын буруутай үйл ажиллагааны улмаас гэрээ байгуулж чадаагүй гэж ойлгож байна. Н.*******ийг хууль бусаар өвс бэлтгэсэн гэж үзэх үндэслэлгүй байгаа тул өвсний үнийг нэхэмжлэхгүй...” гэх мэдүүлэг[33],

34. Шүүгдэгч Ч.Бат-Эрдэний урьд ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгасан хуудас[34], 35.Шүүгдэгч Ч.*******д эрүүгийн хэрэг үүсгэж, яллагдагчаар татах тогтоол[35], 36.Яллагдагчийг байцаасан тэмдэглэл[36], 37.Яллагдагчаар татах тогтоолд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай тогтоол[37], 38.Шүүгдэгчийн иргэний үнэмлэхний лавлагаа[38], 39.Гар утсанд үзлэг хийсэн тэмдэглэл[39], 40.Шүүгдэгч Ч.Бат-Эрдэнийг ажилд томилох тухай тушаал[40], 41. Газрын даамалын ажлын байр, албан тушаалын тодорхойлолт[41], 42.Шүүгдэгч Б.*******гийн урьд ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгасан хуудас[42], 43.Шүүгдэгч Б.*******д эрүүгийн хэрэг үүсгэж, яллагдагчаар татах тогтоол[43], 44.Яллагдагчийг байцаасан тэмдэглэл[44], 45.Яллагдагчаар татах тогтоолд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай[45], 46.Шинжээч томилж, шинжилгээ хийлгэх тухай тогтоол[46] 47. Шүүгдэгч, нарт шинжээчийн дүгнэлт танилцуулсан тухай тэмдэглэл[47], 48.Хохирогч, шүүгдэгч нарт хавтаст хэргийн материал танилцуулсан тэмдэглэл[48]  зэрэг бичгийн нотлох баримт болно.

49.Шүүгдэгч Ч.Бат-Эрдэний 2018 оны 01 дүгээр сарын 24-ний өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд яллагдагчаар өгсөн: “...2017 оны 05 дугаар сүүлээр байх манай сумын цагдаа Насанбаатарын хамтаар аймаг дээр явж байсан чинь сумын цагдаа “манай ахлах Д.Наран тантай уулзья гэж байна” гэж хэлсэн. Би яах гээд байгаа талаар асуусан чинь “мэдэхгүй чамтай уулзах хэрэгтэй гэнэ” гэж хэлэхээр нь би зөвшөөрсөн. Тэгээд Цагдаагийн газрын урд талд очоод Д.Нарантай уулзсан. Д.Наран надтай танилцаад манай найз “Улаанбаатар хотоос хадлан талбай хайж удаа дараа ирсэн чи л нэг хадлангийн талбай олж өгч тус болооч” гэж хэлсэн. Би “манай суманд бол хадлангийн талбай байхгүй” гэж хэлсэн чинь “чи надад нэг тус болооч” гээд гуйгаад байсан. Би “за яахав ах би хажуу талын Хушаат сумын газрын даамлаас асууя” гэж хэлсэн. Тэгээд шууд утсаа аваад Хушаат сумын газрын даамал Б.******* руу ярьсан. Б.******* мөн л “манай суманд хадлангийн талбай байхгүй, гэхдээ яахав сумын хилийн зааг дээр үзье” гэж хэлсэн. Тэгээд нөгөө дагуулж явсан 3 хүн буюу Н.*******, Д.Ганбаяр, Д.******* нар хажууд байсан болохоор “хамт яваад үзье” гэж хэлсэн. Тэгээд Б.*******тай дахиад ярьсан чинь “Дархан-Уул аймагт гэртээ байна” гэж хэлсэн тул өглөө эрт явж үзэхээр болсон. Бид нар шөнөдөө Дархан орж буудалд хоноод маргааш нь өглөө эрт Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сум руу явсан. Өглөө эрт 08 цагийн үед байх Сэлэнгэ аймгийн Хушаат болон Зүүнбүрэн сумын хилийн зааг Хоёр даваа гэх газарт ирсэн. Хадлан хадах хүмүүс маань хадлангийн талбайгаа үзээд хадахаар болсон. Б:******* “Хоёр давааны” урд талд замаар хоёр хэсэг болон хуваагдсан газраас арай жижиг хэсгээс нь “хадлан хадаж болно” гэж хэлсэн. Харин “том хэсгээс нь хадлан хадаж болохгүй түр хүлээж байгаарай” гэж хэлсэн. Энэ хүмүүс болохоор “бид нар холоос ирж байгаа болохоор бүгдийг нь хадъя” гэж хэлсэн. Мөн Д.******* “мөнгө төгрөгийг нь хамаагүй өгнө шүү дээ, энэ газраа бүгдийг нь хадуулчих” гэж хэлж байсан. Би тухайн үедээ “та нар өөрсдөө учраа олж энэ манай газар биш учраас би энэ ярианд оролцохгүй” гэж хэлсэн. Д.******* нь “тэгвэл чи Зүүнбүрэн сумаас энэ газар дээр гэрээ хийгээд өгчих” гэж хэлсэн. Би тухайн үед “энэ манай газар биш учраас би гэрээ хийхгүй” гэж хэлсэн чинь “хүн ирэхэд үзүүлэх юмтай л бол болно шүү дээ” гээд байсан. Ингээд бид нар буцаад Б.******* бид хоёр Сэлэнгэ аймаг дээр үлдсэн. Харин нөгөө хүмүүс Улаанбаатар хот руу явсан. Маргаашнаас нь Д.******* нь над руу байнга залгаад “энэ асуудлыг бүтээгээд өг” гээд байсан болохоор нь Б.******* руу ярьсан чинь “өөрсдийг нь над руу яриул” гэж хэлсэн. Эргээд над руу яриад “Б.******* чинь том газраа хадуулахгүй гээд байна, жижиг талбайгаа хад гэж байна” гэж хэлсэн. Үүнээс 2-3 хоногийн дараа байх Д.******* над руу яриад “урьдчилгаа мөнгө төгрөгийг нь өгье, чи наад газраа бүтээгээд өг Б.******* утсаа авахгүй байна” гэж хэлсэн. Хэд хоногийн дараа би хадлангийн талбайгаа эргэж байсан чинь Д.******* техник хэрэгслээ бүгдийг нь Б.*******гийн зааж өгсөн жижиг талбай дээр буулгасан байсан. Би Д.*******тай уулзсан чинь “би ирчихсэн байгаа, чи одоо энэ газрын гэрээг Б.*******тай хийгээд өг” гэж хэлээд надад 500,000 /таван зуун мянга/-н төгрөг өгсөн. Би түүнээс “та өөрөө ярьж байгаад хийчих гэсэн чинь би гар утсаа хаясан, Улаанбаатар хот руу орж байгаад утас аваад холбогдохоос наашгүй болсон. Тиймээс чи гэрээг нь хийгээд төлбөр мөнгийг нь тушаачих” гэж хэлсэн. Би тэгээд мөнгийг нь аваад Б.*******тай холбогдох гээд утсаар яриад холбогдож чадаагүй байж байтал Д.******* залгаад “Б.******* миний өвсийг буулгаад аваад үлдчихсэн, чи Б.*******тай холбогдоод энэ асуудлыг шийдээд өгөөч” гэхээр нь би Б.*******тай яриад “энэ хүмүүс гэрээ хийх гээд надад мөнгөө өгсөн” гэж хэлсэн чинь Б.******* “гэрээ хийх боломж байхгүй, өвсийг нь хураан авна” гэж хэлэхээр нь би энэ тухай Д.*******т хэлсэн чинь “та нартай тэгэж ярихгүй, би хуулийн байгууллагаар шалгуулна” гэж хэлээд танай байгууллагад хандсан....” гэх мэдүүлэг[49],

50.Шүүгдэгч Б.*******гийн 2018 оны 04 дүгээр сарын 10-ны өдөр мөрдөн шалгах ажиллагааны шатанд яллагдагчаар өгсөн: “...2017 оны 08 дугаар сарын дундуур байх цаг хугацааг нь нарийн сайн санахгүй байна. Зүүнбүрэн сумын газрын даамал Ч.******* “хадлан хийх газар хэрэгтэй байна” гэсэн. Би “хадлан хийх газар манай нутаг дэвсгэрт байхгүй” гэж хэлсэн. Тэр өдөр амралтын өдөр байсан бөгөөд манай гэрт Д.Ганбаяр, Д.******* гэсэн хүмүүстэй хамт ирсэн. Тэгээд “хадлан хийх газар байна уу? танай нутгаар явж үзье” гэж хэлсэн. Ингээд бид нар хамт яваад Хушаат сумын нутаг дэвсгэрт хүмүүсийн хэлдгээр 2 даваа, яг албан ёсны нэр нь Ямаатын даваа гэх газарт очсон. “Тэнд чинь л хадлан хийх боломжтой газар байна энд чинь хадлан хийе” гээд Ч.*******, Д.*******, Д.Ганбаяр нар надаас гуйсан. Би “энэ газар хадлан хийж болохгүй, энэ газарт сумын иргэн Ганзоригийн нэрээр гэрээ хийгдсэн газар” гэж хэлсэн. Ганзориг гэдэг хүнтэй уулзаад та нарт яахав ярьж хөөрч өгье гэж хэлсэн. Харин тэр болтол та нар хадаж болохгүй гэж хэлсэн. Ингээд Сэлэнгэ ороод намайг буулгасан би Сэлэнгээс гэртээ харьсан. Үүнээс хэд хоногийн дараа байх Хушаат сумын нутаг дэвсгэрт нөгөө үзсэн газартаа Д.*******, Д.Ганбаяр нар хадлангийн бригадтай ирээд буусан байсан. Мөн зөвшөөрөлгүйгээр хадаад эхэлсэн байсан. Би тухайн үед нь байгаль орчны улсын байцаагч Наранжаргал, багийн дарга Мөнх-Эрдэнэ нарын хамтаар явж байгаад би ганцаараа буугаад хадлангийн бригадын хүмүүстэй уулзсан чинь “Д.*******, Д.Ганбаяр нар энд буугаад хадлан хадаж бай гэсэн бид нар ажилчид нь байгаа юм аа” гэж хэлсэн. Би “тэр хүмүүсээ надтай уулз гэж хэлээрэй, энэ газар чинь манай сумын иргэний хадлан авахаар гэрээ хийсэн газар” гэж хэлээд салсан. Үүнээс хэд хоногийн дараа дахин эргүүл шалгалтаар явж байгаад нөгөө газраа очиход нөгөө хүмүүс маань ажлаа зогсоогоогүй нэмээд зөндөө газрын өвсийг хадаад боогоод ачиж байсан. Би дахин “энэ ажлыг хариуцаж байгаа хүмүүс хаана байна, гэрээ хийлгүй өвс хадаж болохгүй” гэж хэлсэн. Тэгсэн “бид нар өөрсдөө очиж уулзъя” гэж хэлээд уулзаагүй. Ингээд энэ хүмүүс ачааны авто машинаар өвсөө татаад эхэлсэн. Надтай огт уулзахгүй болохоор нь би дахин очиж уулзахад 1 шланз, чиргүүлтэй “3ил-130” маркийн автомашинтай өвч ачиж байсан. Ингээд тэр “3ил-130” жолооч нь таньдаг хүн /Чинсүх/ байсан тул түүнд “Чи Дархан орохоороо энэ эзэн гээд байгаа хүмүүсийг надтай уулзуулаарай” гэж хэлсэн. Ингээд 2 хоноход надтай огт яриагүй энэ хооронд би нөгөө өвстэй автомашинуудыг нь Дархан дээр 2 хоног хүлээлгээд ингээд аргаа бараад Чинсүхийн авто машинтай өвсийг Хушаат суманд Мөнх-Эрдэний хашаанд буулгуулсан. Д.******* болон Д.Ганбаяр нь намайг хэл амаар доромжлоод байсан. Тэгээд надтай уулзах байх гэсэн чинь надтай ирж уулзаагүй утсаар яриад хадсан өвсөө бүгдийг нь ачаад аваад нүүгээд явсан байсан. Би 2017 оны 11 дүгээр сарын 15-нд ажлаасаа халагдсан засаг дарга болон багийн дарга нарт тэнд байгаа өвсийг хэлсэн. Би ажлаа өгөөд ажилгүй байх хугацаандаа Дархан-Уул аймгийн Хонгор сумтай 2017 оны 11 дүгээр сарын 20-ны өдөр гэрээ хийгээд боодлын өвс нийлүүлэхээр болсон. Тэгээд 2017 оны 12 дугаар сарын 01-ны өдөр Мөнх-Эрдэний хашаанаас өвсийг нь ачаад Хонгор суманд нийлүүлсэн. Тухайн үед 450 боодол өвс байсан санагдаж байна. Үлдсэн 40-50 боодол үлдсэн байх зарим нэг боодол өвс боодол нь задарсан гэх мэт байсан санаж байна. Хонгор суманд би 1000 боодол өвс нийлүүлсэн өөр бусад өвсийг нь найзууд болон өөр хүмүүсээс худалдаж авсан санагдаж байна. Хонгор суманд өвс нийлүүлэх гэрээг орлогч дарга Лхагвасүрэнтэй байгуулсан. Би хураан авсан өвсний эзэн болох хүмүүсийг хохиролгүй болгоно оо. Миний ажил үүргийн хуваарьт өвс хураан авах ямар нэгэн эрх хэмжээ байхгүй би улсын байцаагчийн эрх байхгүй....” гэх мэдүүлэг[50] зэрэг болно.

Нэг. Шүүгдэгч Ч.*******, Д.*******, Б.*******

нарын гэм буруугийн талаар.

Сэлэнгэ аймгийн Прокурорын газраас:

1.Шүүгдэгч Ч.******* нь Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэн сумын газрын даамлаар ажиллаж байхдаа 2017 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдөр хахууль өгөгч Д.*******ын ашиг сонирхлын үүднээс Зүүнбүрэн сумын нутаг дэвсгэрт хамаарна гэж Хушаат сумын нутаг дэвсгэрээс хадлан хадуулж, гүйцэтгэх ёсгүй үйлдлийг хийн Д.*******аас 500,000 төгрөгний хахууль авсан гэх гэмт хэрэгт холбогдуулан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.4 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж хэргийг шүүхэд шилжүүлсэн;

2.Шүүгдэгч Д.******* нь өөртөө давуу байдал бий болгох зорилгоор буюу Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын газар нутагт хадлан хадах зорилгоор Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэн сумын газрын даамал ажилтай Ч.*******д “гэрээ байгуулж өгөх асуудлыг зохицуулаад өг” хэмээн албаны чиг үүрэг, бүрэн эрх, албан тушаалын байдалтай нь холбогдуулан 500,000 төгрөгийг 2017 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдөр бэлнээр өгсөн гэх гэмт хэрэгт холбогдуулан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж хэргийг шүүхэд шилжүүлсэн;

3.Шүүгдэгч Б.******* нь Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын газрын даамлаар ажиллаж байхдаа 2017 оны 09 дүгээр сард тус сумын нутаг дэвсгэрт гэрээгүйгээр өвс хадлан хадсан гэх шалтгаанаар иргэн Д.*******ын бэлтгэсэн 1 машин өвсийг албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж хураан авч улмаар худалдан борлуулж өөртөө давуу байдал бий болгосон гэх гэмт хэрэгт холбогдуулан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж хэргийг шүүхэд шилжүүлсэн ба яллах дүгнэлтдээ Ч.*******, Д.*******, Б.******* нарыг яллаж буй нотлох баримтаар нотолсон гэж дурьджээ.

Шүүх хуралдаанд шүүгдэгч Ч.*******эс: “...гэрээ хийх газрын төлбөрт зориулж 500,000 төгрөг авсан” гэж мэдүүлж, гэм буруугийн талаар маргасан.

Шүүгдэгч Ч.Бат-Эрдэний өмгөөлөгч Л.Доржпүрэвээс гэм буруугийн асуудал хэлэлцэх шүүх хуралдаанд “шүүгдэгч Ч.Бат-Эрдэний гэм буруугүйг тогтоож, гэмт хэргийн шинжгүй гэх үндэслэлээр түүнд холбогдох хэргийг шийдвэрлэж өгнө үү” гэсэн санал гаргаж мэтгэлцсэн.

Шүүх хуралдаанд шүүгдэгч Д.*******аас: “...Намайг авилга өгсөн гэж үзэж байгаа юм бол надтай хамт байсан Ганбаяр, ******* нарыг ч гэсэн хамт татах ёстой байсан. Гарцаагүй нотлох баримттай байж хүнийг яллах ёстой гэж үзэж байна” гэж мэдүүлж, гэм буруугийн талаар маргасан.

Шүүгдэгч Д.*******ын өмгөөлөгч Ж.Тэгшмандал гэм буруугийн асуудал хэлэлцэх шүүх хуралдаанд “...Прокурорын яллах дүгнэлт нотлох баримтад тулгуурлахаас илүүтэйгээр хийсвэрлэл, таамаглалд тулгуурласан байна гэж үзэж байна. Өөрөөр хэлбэл гэмт хэргийн шинжийг хүчээр бүрдүүлэх гэж оролдсон байдал ч харагдаж байна. 500,000 төгрөгийг өгөх болсон зорилго, зориулалт нь юу байсан бэ? гэдгийг маш сайн анхаарах хэрэгтэй. Д.******* нь Ганбаяртай хамтарч өвс бэлтгэх зорилготой байсан. Тухайлбал: Ганбаяр, Д.******* нарын өвс бэлтгэх гэж байсан үйлдэл нь хуульд нийцсэн үйлдэл, 500,000 төгрөгийг ямар зориулалттай өгсөн тухайгаа мөрдөн шалгах ажиллагаа болон шүүх хуралдааны хэлэлцүүлгийн шатанд газрын төлбөрт өгсөн гэж удаа дараа хэлсэн. Д.******* болон Ганбаяр түүний эхнэр ******* нарын өвс хадахаар болсон газар нь Зүүнбүрэн сумынх биш Хушаат сумын газар нутаг болсон тул Д.******* нь гэрээний харилцаанаас гарсан. Гэрээний харилцаанаас гарснаасаа хойш Ганбаяр, ******* нартай хамтарч ямар ч өвс хадаагүй. Гэтэл авилгатай тэмцэх газраас анх хэрэг үүсгэхдээ хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээх тогтоолоо буруу бичиж тэр нь явсаар байгаад өнөөдрийг хүрсэн. Тиймээс Д.*******т холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож цагаатгаж өгнө үү” гэсэн;

Шүүгдэгч Д.*******ын өмгөөлөгч Ш.Ганбат гэм буруугийн асуудал хэлэлцэх шүүх хуралдаанд “...Улсын яллагч шүүх хуралдааны хэлэлцүүлэгт гаргаж байгаа дүгнэлтдээ миний үйлчлүүлэгчийг Зүүнбүрэн сумын нутаг дэвсгэр биш гэдгийг мэдсээр байж өөртөө давуу байдал бий болгох зорилгоор хээл хахууль өгч, Хушаат сумаас өвс хадсан мэтээр ярилаа. Хавтаст хэрэгт авагдсан нотлох баримтууд болон шүүгдэгч нарын мэдүүлгийг судлаад үзэхэд Д.******* нь Хушаат сумын нутаг дэвсгэрээс огт өвс хадаагүй, 500,000 төгрөгийг өөртөө давуу байдал бий болгох гэж өгсөн гэдгийг ямар нотлох баримтаар нотолж байгаа юм. Тиймээс миний үйлчлүүлэгчид холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, цагаатгаж өгнө үү” гэсэн саналыг тус тус гаргаж мэтгэлцсэн.

Шүүх хуралдаанд шүүгдэгч Б.*******гаас: “...Надад өвс хурааж авах тийм эрх байхгүй ч гэрээ байгуулаагүй болохоор өвсийг нь хураагаад авчихвал ирж уулзана гэж бодсон...” гэж мэдүүлж, гэм буруугийн талаар маргасан.

Шүүгдэгч Б.*******гийн өмгөөлөгч Л.Доржпүрэв гэм буруугийн асуудал хэлэлцэх шүүх хуралдаанд “...Прокурорын яриад байгаа хахууль өгсөн гэх үйлдэл нь 3-4 хүний өмнө болсон. Өөрөөр хэлбэл тухайн үед Д.*******, Ч.*******, *******, Ганбаяр нар байсан. Эдгээр хүмүүс гэрчээр мэдүүлэг өгөхдөө нэг ч хүн хахуулийн шинжтэй шан харамж өгсөн гэж мэдүүлээгүй. Өөрөөр хэлбэл бүгд газрын төлбөр гэж өгсөн тухай мэдүүлдэг. Ямар нэгэн хөдлөшгүй нотлох баримт байгаа тохиолдолд хүнийг яллах ёстой. Гэтэл хахууль өгсөн авсан гэдгийг нотлох ямар ч баримт хэрэгт авагдаагүй. Тэгэхээр хахууль өгсөн, авсан асуудал огт нотлогдохгүй байна. Ч.*******, Б.******* нар ажлын хариуцлага алдсан, түүнээс биш нийгэмд аюултай гэмт хэрэг үйлдээгүй. Ажлын хариуцлага алдсаныхаа улмаас тодорхой хэмжээний арга хэмжээ авагдаж ажлаасаа чөлөөлөгдсөн. Прокурор яллах дүгнэлтдээ Б.******* нь Хушаат сумын газрын даамлаар ажиллаж байхдаа 1 машин өвсийг хураан авч улмаар худалдан борлуулж өөртөө давуу байдал бий болгосон гэж бичсэн байдаг. Б.*******гийн хувьд 2017 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өдөр ажлаа өгсөн. Өөрөөр хэлбэл Б.*******гийн хөдөлмөрийн харилцаа дуусгавар болчихсон. Хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээхдээ өргөдлийг маш сайтар анхаарч унших ёстой байсан. Тухайлбал өргөдөл дээр газрын төлбөр гэж 500,000 төгрөг төлсөн гэж бичсэн байхад тэр дор нь хэргийг хаах боломжтой байсан. Тийм учраас Ч.*******, Б.******* нарт холбогдох хэргийг цагаатгаж өгнө үү” гэсэн санал гаргаж харилцан мэтгэлцсэн.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт оролцсон улсын яллагчаас “Шүүгдэгч Д.*******т Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар, шүүгдэгч Ч.*******д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.4 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар, шүүгдэгч Б.*******д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тус тус тооцох саналтай байна” гэж хуульд заасан дарааллын дагуу харилцан мэтгэлцсэн.

Шүүхээс эрүүгийн хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудаас үзвэл:

Эрүүгийн 1731001640021 дугаартай хэргийн 1 дүгээр хавтаст хэргийн 1 дүгээр хуудсанд Хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээх тухай 2017 оны 10 дугаар сарын 27-ны өдрийн Мөрдөгчийн тогтоолын ОЛСОН нь: хэсэгт

2017 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдөр Н.******* нь Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын газар нутгаас хадлан хадсан боловч Зүүнбүрэн сумын газрын даамал газрын төлбөр гэж 500,000 төгрөг авч, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашигласан хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээсэн.

Гомдол гаргагч Н.******* нь Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын газар нутгаас хадлан хадсан бол газрын төлбөр төлөх нь зайлшгүй асуудал юм. Тэрээр Авилгатай тэмцэх газарт өргөдөлдөө[51]: “...Зүүнбүрэн сумын газрын даамал ******* ирж, манай дүү *******аас газрын төлбөрөө төл гэж бэлнээр 500,000 төгрөг аваад явсан...” гэжээ.

Мөн гар утсанд үзлэг хийсэн тэмдэглэлд[52] “Иргэний гэрч Д.*******ийн 99546363 дугаартай гар утсыг өөрөөр нь нээлгэж, гар утсан дахь “Эхний ээлжинд 1 саяыг шилжүүлчих тэгээд маргааш техникээ оруул” гэсэн мессежийг гэрэл зургийн үзүүлэлтээр бэхжүүлэн авсан байдаг.

Хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээсэн тогтоолоос хойшхи мөрдөн шалгах ажиллагааны сунгалт хийсэн бүх тогтоолуудад “хээл хахуульд 500,000 төгрөг өгсөн” гэсэн бичиглэлт хийгдээгүй бөгөөд анхнаасаа л хээл хахуулийн мөнгө биш, газрын төлбөрт тушаах мөнгө өгсөн болохыг хадлан авахаар Ар Урт Ямаатын даваа гэх газарт дөнгөж очоод байсан гэрчүүдийн мэдүүлгээр нотлогддог. Авилгын гэмт хэрэг нь өөрөө далд хэлбэрээр үйлдэгддэг. Гэтэл Ар Урт Ямаатын даваа гэх газарт байсан гэрчүүд бүгд мэдсэн байдаг.

Мөн гэрч *******ийн “...******* нь ******* бид хоёрт өвс хадах газрыг зааж өгсөн. Бид хоёр эхэндээ Зүүнбүрэн сумын нутаг дэвсгэр гэж бодож байсан. *******ын хэлснээр 500,000 төгрөгийг газрын төлбөр гэж бэлнээр өгсөн...” гэх мэдүүлэг, гэрч Д.Ганбаярын “...Д.******* надад “...Ч.******* газрынхаа төлбөрийг нэхээд байна. Надад 500,000 төгрөг байна...” гэхээр нь би түүнд “...за ямар ч байсан 500,000 төгрөгөө өгчих, бид нар өвсөө хадаад дуусгая. Хэдий хэмжээний хадлан хадах, ямар хэмжэээний өвс авахаас шалтгаалаад мөнгийг нь тооцъё” гэж хэлсэн. Ингээд Д.******* Ч.*******д 500,000 төгрөг өгөөд явуулсан юм...” гэх мэдүүлэг[53], хохирогч О.Цогбаярын “...Миний ойлгосноор Н.******* нь хэдийгээр гэрээгүйгээр тус сумын нутаг дэвсгэрээс хадлан хадсан хэдий ч гэлээ сумын удирдлагуудыг газар дээр нь очиж ажиллах үеэр хадлан хадах талаар ярилцаж түүний дагуу газрын даамалтай уулзсан байсан. Газрын даамал гэрээг байгуулан гэрээний хэрэгжилтийг хангуулж ажиллах ёстой. Газрын даамлын буруутай үйл ажиллагааны улмаас гэрээ байгуулж чадаагүй гэж ойлгож байна. Н.*******ийг хууль бусаар өвс бэлтгэсэн гэж үзэх үндэслэлгүй байгаа тул өвсний үнийг нэхэмжлэхгүй...” гэх мэдүүлэг зэргээр Хушаат сумын нутаг дэвсгэрээс хадлан авахад шаардлагатай газрын төлбөрт зориулан өгсөн мөнгө болох нь давхар нотлогддог.

Хээл хахууль авах гэмт хэрэг нь хахууль авагч тал нь өөртөө ашиг олох, өгөгч тал нь ажил хэргээ бүтээх гэсэн авах, өгөх хоёр талын сонирхлын үүднээс асуудлыг шийдвэрлүүлсэн үйлдэл, эс үйлдэхүйн улмаас нийгмийн шударга ёсыг зөрчсөн байдаг.

Д.*******ыг өөрийн ажил хэргээ бүтээх гэж хээл хахуульд зориулан 500,000 төгрөг өгсөн, мөн Ч.Бат-Эрдэнийг өөртөө ашиг олох гэж хээл хахуульд зориулан 500,000 төгрөг авсан болохыг нотлох нотолгооны ач холбогдол бүхий нотлох баримт хавтаст хэрэгт авагдаагүй, шүүхийн хэлэлцүүлэгт Д.******* “...би өөрөө гар утсан дээрх мессежийг гаргаж өгсөн, газрын төлбөрт 500,000 төгрөг өгсөн” гэж, Ч.******* “би газрын төлбөрт 500,000 төгрөг аваад Хушаат сумын газрын даамал *******д өгч, газрын гэрээ байгуулах гэсэн боловч утас нь холбогдохгүй байсан тул ажил дээрээ орхисон байсан” гэх мэдүүлгээр мөнгө өгсөн, авсан талаар гэрчилдэг боловч тэрхүү мөнгийг хахуулийн мөнгө гэдгийг өөр бусад нотлох баримтаар хөдөлбөргүй нотлоогүй гэж үзнэ.

Хахууль авагч гэх тал болох Ч.******* нь хадлан авахаар Ар Урт Ямаатын даваанд дөнгөж очоод техникээ буулгаад майхнаа барих гээд зогсож байхад нь очиж, газрын төлбөрөө өг, хойноос ирж гэрээгээ байгуулаарай гэж хэлсэн талаар ******* мэдүүлдэг. Тухайн өдөр суманд эртхэн очих гэсэн боловч цахилгааны утас тасалсны улмаас замдаа саатаж, оройтож очсон, цаг орой болсон тул техникээ буулгаж, майхнаа барих гээд бүгд л завгүй байсан талаар гэрчүүд мэдүүлдэг. Бат-Эрдэнийг яваад 10-аад минутын дараа жижиг тэрэгтэй 4-5 хүн ирсэн нь Хушаат сумын удирдлагууд очиж таарсан байдаг.

Хушаат сумын Засаг дарга Атартулгын гэрчээр өгсөн: “...Ганбаяр нь манайхаас албан ёсоор зөвшөөрөл аваагүй. Тийм болохоор сум орж, албан ёсоор зөвшөөрөл ав гэж хэлсэн. Тухайн үед Ганбаяр энэ газарт хадлан авахаар танай газрын даамал ******* болон Зүүнбүрэн сумын газрын даамалтай ярьсан байгаа гэж хэлсэн. Тэгэхээр нь би зөвшөөрөлгүйгээр хадлан хадаж болохгүй, гэхдээ та нар нэгэнт ийм холоос ирсэн юм чинь заагдсан газар хадлангаа хадаж болно. Ганбаяр нь Зүүнбүрэн, Хушаат сумын хилийн зааг дээрээс хадлан хадах гэж байсан бөгөөд хадлан хадаж байгаа газар нь манай сумын газар байсан. Хушаат сумын Засаг дарга Атартулга нь ажил дээрээ ирээд өөрийн сумын газрын даамал *******гаас “Ганбаярт хадлан хадах зөвшөөрөл өгсөн эсэх талаар асууж лавлахад” Зүүнбүрэн сумын газрын даамалтай утсаар ярьсан талаараа Засаг даргад хэлсэн байдаг[54]Дээрх мэдүүлгүүдээс харахад хадлан хадахаар өөр орон нутгаас хүмүүс техник, хүн хүчээ аваад ирсэн, зохих зөвшөөрөл аваагүй боловч сумдуудын газрын даамлуудтай уулзаж зөвшилцсөн, цаашилбал сумдын удирдлагуудтай тохиолдлоор тааралдаж, учир байдлаа ойлголцсон, бүгд дээрх асуудлыг мэдсэн, ойлгосон, зохих журмын дагуу гэрээ байгуулж, холбогдох хураамж, төлбөрийг төлөх шаардлагатайг сануулсан байдаг.

Гэтэл *******, Ганбаяр нар нь “Иргэн, хуулийн этгээдэд газар ашиглуулах” тухай гэрээг байгуулаагүй, зохих төлбөр, хураамжийг тухайн орон нутгийн төрийн сангийн дансанд шилжүүлэлгүйгээр хадлан хадсан нь хуулиар тогтоосон зөвшөөрлийн тогтолцоог үгүйсгэж, зөрчсөн үйлдэл гэж үзнэ.

Хушаат сумын газрын даамал Б.******* нь хуулиар хүлээсэн албан үүргээ цаг тухайд нь зохих ёсоор биелүүлээгүй, дараа нь *******, Ганбаяр нарыг төлбөр, хураамжаа төлөөгүй, гэрээгээ байгуулаагүй гэх үндэслэлээр тэдний 506 боодол өвсийг хураан авсан нь хууль бус үйлдэл юм. Энэхүү үйлдэл нь төрийн албан хаагчийн албан ажилдаа хариуцлагагүй, хайнга хандсантай холбоотой захиргааны зөрчлийн шинжтэй үйлдэл гэж үзнэ.

Иймд Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.14 дүгээр зүйлийн 1, 34.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1 дэх заалтад заасныг журамлан

шүүгдэгч Өөлд овогт Дамбын *******т Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар;

шүүгдэгч Тангадын тав овогт Чойжилжавын *******д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.4 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар;

шүүгдэгч Буурагчин овогт Баасандоржийн *******д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар тус тус яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, тэдгээрийг цагаатгах нь зүйтэй гэж шийдвэрлэсэн.

Д.*******, *******, Б.******* нарт урьд авсан хувийн баталгаа гаргуулах таслан сэргийлэх арга хэмжээг цагаатгах тогтоол хүчин төгөлдөр болтол хэвээр хэрэглэнэ.

Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1 дэх хэсэгт тус тус зааснаар иргэний хариуцагч Н.*******ийн нэхэмжилсэн 2,700,000 төгрөгийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэлэлцэхгүй орхих нь зүйтэй.

Харин Б.*******гаас 506 боодол өвсийг гаргуулан, Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын өвсний нөөц фондод оруулах нь хуульд нийцнэ.

Д.*******, Ч.*******, Б.******* нар нь энэ гэмт хэргийн улмаас цагдан хоригдсон хоноггүй, эд мөрийн баримтаар хураагдан ирсэн зүйлгүй, битүүмжлэн ирүүлсэн хөрөнгөгүй, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурьдвал зохино.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.9 дүгээр зүйлийн 1, 2, 3, 5, 36.13, 37.1 дүгээр зүйлийн 1, 2 дахь хэсэгт тус тус заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1.Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.14 дүгээр зүйлийн 1, 34.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1 дэх заалтад заасныг журамлан

шүүгдэгч Өөлд овогт Дамбын *******т Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар;

шүүгдэгч Тангадын тав овогт Чойжилжавын *******д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.4 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар;

шүүгдэгч Буурагчин овогт Баасандоржийн *******д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар тус тус яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, тэдгээрийг цагаатгасугай.

2. Д.*******, Ч.*******, Б.******* нарт урьд авсан хувийн баталгаа гаргуулах таслан сэргийлэх арга хэмжээг цагаатгах тогтоол хүчин төгөлдөр болтол хэвээр хэрэглэсүгэй.

3. Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1 дэх хэсэгт тус тус зааснаар иргэний хариуцагч Н.*******ийн нэхэмжилсэн 2,700,000 төгрөгийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэлэлцэхгүй орхисугай.

4. Б.*******гаас 506 боодол өвсийг гаргуулан, Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сумын өвсний нөөц фондод оруулсугай.

5. Д.*******, Ч.*******, Б.******* нь энэ гэмт хэргийн улмаас цагдан хоригдсон хоноггүй, эд мөрийн баримтаар хураагдан ирсэн зүйлгүй, битүүмжлэн ирүүлсэн хөрөнгөгүй, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурьдсугай.

6. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.13 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүхийн шийдвэрийг уншиж сонсгосноос хойш 15 хоногийн дотор шийдвэрийн агуулгыг бүрэн эхээр, бичгээр үйлдэж улсын яллагч, шүүгдэгч, хохирогч нарт гардуулахыг шүүгчийн туслахад даалгасугай.

7. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.9 дүгээр зүйлийн 5 дахь хэсэгт зааснаар цагаатгах тогтоолыг улсын яллагч, шүүгдэгч, хохирогч, тэдгээрийн хууль ёсны төлөөлөгч, өмгөөлөгч өөрөө гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор давж заалдах гомдол гаргах, эсэргүүцэл бичих эрхтэй болохыг дурьдсугай.

       

 

 

 

        ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                                Ц.АМАРГЭРЭЛ