2021          05             18                                          2021/ШЦТ/140

 

                              МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Хөвсгөл аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч М.Эрдэнэ-Очир даргалж,

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Ө.Цэрэнпагма,

Улсын яллагч П.Отгонбаатар, 

Шүүгдэгч нарын өмгөөлөгч Б.Манлайбаяр,

Шүүгдэгч Б.Б-, Х.Х- нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн хуралдаанаар Хөвсгөл аймгийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 21.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Б.Б-, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Х.Х- нарт холбогдох эрүүгийн 2038001900141 дугаартай хэргийг хялбаршуулсан журмаар хянан хэлэлцэв.

Шүүгдэгч нарын биеийн байцаалт:

Монгол Улсын иргэн, Б.Б.  

Монгол Улсын иргэн, Х.Х.

Шүүгдэгч Х.Х- нь ... ХХК-ны захирал Б.Б-д мод бэлтгэх эрх олгосон баримт бичгийг 2020 оны 08 дугаар сард хуурамчаар үйлдсэн,

Шүүгдэгч Б.Б- нь мод бэлтгэх эрхийн бичгийг хуурамч гэдгийг мэдсээр байж 2020 оны 12 дугаар сарын 09-ний өдөр мөрдөгчид гаргаж өгсөн гэмт хэргийг тус тус үйлдсэнд холбогджээ. /Прокурорын яллах дүгнэлтэд бичигдсэнээр/

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Шүүгдэгч нарын гэм буруугийн талаар: Шүүгдэгч Х.Х- Хөвсгөл аймгийн Байгаль орчин аялал жуулчлалын газрын Ханх сум дахь байгаль хамгаалагчаар ажиллаж байхдаа ... ХХК-ны захирал Б.Б-д тусгай зөвшөөрөл, эрх олгосон буюу эдийн баялгийг эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах эрхийг тодорхойлсон баримт бичиг болох 082308, 082309, 082310, 082311, 082312, 082313, 082314, 082315 дугаартай Мод бэлтгэх эрхийн бичиг (олгох тасалбар)-ыг 2020 оны 08 дугаар сард хуурамчаар үйлдэн өгч, “Хуурамч бичиг баримт үйлдэх” гэмт хэргийг үйлдсэн байна.

Шүүгдэгчийн гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай болох нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтууд болох:

• Эд зүйлд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /1-р хх-ийн 60-64 дүгээр хуудас/,
• Хохирогч Э.Н-гийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “..Мэргэжлийн байгууллага нь мод бэлтгэхдээ сум дундын ойн ангиар талбай тусгаарлуулж авна. Түүний дараагаар талбай тусгаарлалтанд заагдсан куб.метрийг тусгасан мод бэлтгэх гэрээ байгуулна. Гэрээний дагуу тухайн сумын орон нутгийн дансанд мод бэлтгэх эрхийн бичгийн үнэ төлбөрийг тушааж байгаль хамгаалагчаас эрхийн бичиг бичүүлж авна. Мод бэлтгэх эрхийн бичиг хоёр хуудастай байна. Эх хувь буюу үлдэх хувь байгаль хамгаалагч дээр үлдэнэ. Арын хуудас буюу олгох хувийг тухайн мод бэлтгэх эрхийн бичгийг бичүүлж авсан хүнд олгогдоно” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 75 дугаар хуудас/,
• Шүүгдэгч Б.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед яллагдагчаар өгсөн: “..2020 оны 7 дугаар сард С- өмгөөлөгч надаас 2019 оны 06 дугаар сард мод бэлтгэлийн гэрээний хугацаатай таарч байх мод бэлтгэх эрхийн бичиг хэрэгтэй байгааг хэлээд тэр хугацаанд таарсан гоожин бичүүлж ир гэж утсаар ярьсан. ..Тэгээд утас нь холбогдохоор Х.Х- гуайтай утсаар ярихдаа “таны бичиж өгсөн гоожингийн хугацаа зөрөөд байна, тэр хугацааг нь засаад өгөөч гэж хэлэхэд Ханх суманд постод гарч байна, хүрээд ир гэж хэлсэн. Тэгж ярьснаас 2-3 хоногийн дараа Ханх сумын Борсого гэх нэртэй газарт постод гарч байхад нь очсон. Х.Х- гуай үнэт цаас байгаа гээд гоожин надад бичиж өгсөн. Ханх сумаас ирээд л өмгөөлөгч Д.С-ид нөгөө бичүүлсэн 8 ширхэг гоожингийн бичгийг өгсөн. ..Мод бэлтгэх эрхийн бичгийг бичүүлээд С- авчрахаар нь гарын үсэг зурсан” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 147-151 дүгээр хуудас/,
• Шүүгдэгч Х.Х-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед яллагдагчаар өгсөн: “..2020 оны 08 дугаар сард ..С- дахин утсаар залгаад ярихдаа Турагийн даваанаас мод бэлтгэсэн хэрэгт эрүүгийн хэрэг үүсгэх гээд байна. Хугацаанд нь бичсэн эрхийн бичиг олж ирвэл хэрэгсэхгүй болгох гээд байна. Өмгөөлөгч над руу яриад байна гэдгийг хэлж надаас мод бэлтгэх эрхийн бичиг олж өгөх арга байна уу гэж нэлээд хэдэн удаа утсаар ярьсан. ..Тэгж ярьсны маргааш өглөө Ханх сумын 1 дүгээр багийн нутаг “Борсого” гэх газарт хяналтын постод ганцаараа ажиллаж байхад С- нэг эрэгтэй хүнтэй цагаан өнгийн машинаар ирсэн. ..С-ийн нөхөр хөлөө хугалчихаад хүн гуйж ирснийг хэлж байсан. Тэгээд мод бэлтгэх эрхийн бичиг бичихдээ мод бэлтгэх эрхийн бичиг бичээд иргэдэд үлдэх хувь болох ягаан өнгийн бичиг 8 ширхэг баримт надад байсныг ашиглаад банкнаас мөнгө авахдаа ашигладаг баримт бичгийг дээр нь тавьж хордуулж мод бэлтгэх гэрээнд зааснаар хугацааг нь өөрчилж куб/метрийг нь болохоор мод бэлтгэлийн гэрээнд зааснаар адилхан бичиж С-т өгснийг аваад явсан. ..Би орон нутгийн орлогод орсон мөнгөн дүнгээр нь хэнээс хэзээ хэдэн төгрөг тушаасныг харж цуваагаар нь эрхийн бичиг бичдэг юм. Тэгж бичихдээ л өнгөн хувь дээр нь бичээд иргэдэд олгох хувийг нь аваад үлдчихдэг байсан. Уг нь давхраар бичих ёстой байдаг юм. ..С-т нэг баримт байсныг ашиглаад бичсэн..” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 158-160 дугаар хуудас/,
• ... ХХК-ийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээний хуулбар /1-р хх-ийн 162 дугаар хуудас/,
• Ойн мэргэжлийн байгууллагын гэрчилгээний хуулбар /1-р хх-ийн 164 дүгээр хуудас/,
• 2019 оны 4 дүгээр сарын 30-ны өдрийн Ханх сумын Засаг даргын Тамгын газрын 201600044304 дугаарын данс руу ... дугаарын регистрээр 2019 оны ойн нөөц ашигласны төлбөрт 1.751.232 төгрөгийн татвар төлсөн баримт /1-р хх-ийн 187 дугаар хуудас/,
• 082296, 082297, 082294, 082298, 082295, 082293, 082292, 082291 дугаартай Мод бэлтгэх эрхийн бичиг (олгох тасалбар) /1-р хх-ийн 188-195 дугаар хуудас/,
• 082308, 082309, 082310, 082311, 082312, 082313, 082314, 082315 дугаартай Мод бэлтгэх эрхийн бичиг (олгох тасалбар) /1-р хх-ийн 205-212 дугаар хуудас/,
• Иргэдэд мод бэлтгэх эрхийн бичиг олгосон жагсаалт /1-р хх-ийн 214-218 дугаар хуудас/,
• 2019 оны сүүлийн хагас жилийн тайлангаас хуулбарласан мод бэлтгэх эрхийн бичиг олгосон жагсаалт /1-р хх-ийн 221 дүгээр хуудас/,
• Хөвсгөл аймгийн Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын тодорхойлолт /1-р хх-ийн 237 дугаар хуудас/,
• Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын байгаль хамгаалагчийн албан тушаалын тодорхойлолтын хуулбар /1-р хх-ийн 244-248 дугаар хуудас/ болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч Х.Х-ын өгсөн “....хийсэн хэрэгтээ гэмшиж байна” гэх мэдүүлэг зэргээр,
  2. Шүүгдэгч Б.Б- нь Хөвсгөл аймгийн Байгаль орчин аялал жуулчлалын газрын Ханх сум дахь байгаль хамгаалагч Х.Х-ын 2020 оны 08 дугаар сард өөрийнх нь гуйлтаар дахин бичиж өгсөн 082308, 082309, 082310, 082311, 082312, 082313, 082314, 082315 дугаартай Мод бэлтгэх эрхийн бичиг (олгох тасалбар)-ыг хуурамч гэдгийг мэдсээр байж 2020 оны 12 дугаар сарын 09-ний өдөр хууль сахиулагчид гаргаж өгч, “Нотлох баримтыг хуурамчаар үйлдэх” гэмт хэргийг үйлдсэн байна.

Шүүгдэгчийн гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай болох нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтууд болох:

• Эд зүйлд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /1-р хх-ийн 60-64 дүгээр хуудас/,
• Хохирогч Э.Н-гийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “..Мэргэжлийн байгууллага нь мод бэлтгэхдээ сум дундын ойн ангиар талбай тусгаарлуулж авна. Тэрний дараагаар талбай тусгаарлалтанд заагдсан куб.метрийг тусгасан мод бэлтгэх гэрээ байгуулна Гэрээний дагуу тухайн сумын орон нутгийн дансанд мод бэлтгэх эрхийн бичгийн үнэ төлбөрийг тушааж байгаль хамгаалагчаас эрхийн бичиг бичүүлж авна. Мод бэлтгэх эрхийн бичиг хоёр хуудастай байна. Эх хувь буюу үлдэх хувь байгаль хамгаалагч дээр үлдэнэ. Арын хуудас буюу олгох хувийг тухайн мод бэлтгэх эрхийн бичгийг бичүүлж авсан хүнд олгогдоно” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 75 дугаар хуудас/,
• Гэрч Л.Д-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “..Байгууллагад ойн мэргэжлийн байгууллагын ой зохион байгуулалт явуулах чиглэлээр шалгадаг комисс байдаг. Жил болгон 1 дүгээр сард тендэр зарлаж, 2 дугаар сард шалгаруулж, 3 дугаар сард эрхийг нь өгдөг юм. Ханх, Хатгал, Чандмань-Өндөр нийлээд 7-8 мэргэжлийн байгууллага байдаг. Энэ байгууллагуудыг ажилтай байлгахын тулд тендэрт шалгарсан мэргэжлийн байгууллагад ойн зохион байгуулалт хийх эрхийг комисс саналыг оруулж түүний дагуу тушаалыг би гаргадаг. Энэхүү ажиллагааны дагуу л ... ХХК нь Ханх сумын Турагийн даваанд талбайгаас зөвшөөрөл авсан. Тусгай хамгаалапттай газарт ой зохион байгуулалт хийж байгаа учраас тусгай хамгаалалттай газрын байгаль хамгаалагч, байцаагч нар эхлэл төгсгөлийн акт үйлддэг. Энэ журмын дагуу байгаль хамгаалагч Батхишигийг томилж үүрэг чиглэл өгч эхлэл төгсгөлийн актыг үйлдүүлсэн байгаа. Акт бичсэний дараа Ханх сумын Турагийн даваа гэх газарт очиж хяналт шалгалт хийж үзэхэд журмын дагуу талбайгаа хүлээлгэж өгсөн байсан” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 86-87 дугаар хуудас/,
• Гэрч Х.Х-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “..2020 оны 08 дугаар сарын сүүлчээр ...-ын С- над руу утсаар холбогдоод ярихдаа “Ханх сумын Турагийн даваанд бэлтгэсэн модны эрхийн бичгийн хугацаа болохгүй байна. Тэр өвөл 12 дугаар сард авсан эрхийн бичгийг гэсэн. Тэгэхээр нь яагаад болдоггүйг асуухад бэлтгэсэн хугацаа нь болохгүй хавар бичүүлснээр байх ёстой хугацаа нь болохгүй байгааг хэлсэн. Тэгээд надаас дахиж эрхийн бичиг нөхөж бичиж өгөх арга байна уу гээд гуйгаад байхаар нь үнэт цаас бичигдээд үлдсэн хоёрдугаар хувь нь бичигдээгүй 9 ширхэг үнэт цаас байсан дээр Турагийн даваанаас 2019 оны 04 дүгээр сарын хэднээс бичсэнийг мэдэхгүй байна. Бэлтгэж дуусах хугацааг нь мөн оны 06 дугаар сарын хэдний дотор гэж бичиж өгснийг бас л санахгүй байна. Талбай тусгаарлалтын гэрээг нь харж бичиж өгсөн. Надад талбай тусгаарлалтын гэрээг С- өөрөө авчирч бичүүлсэн юм. ..Би эрхийн бичгүүдийг бичихдээ нэг хуудсаар хордуулаад өөрийн гар бичмэлээр бичиж гарын үсэг зурсан” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 90-93 дугаар хуудас/,
• Шүүгдэгч Х.Х-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед яллагдагчаар өгсөн: “..2020 оны 08 дугаар сард ..С- дахин утсаар залгаад ярихдаа Тургийн даваанаас мод бэлтгэсэн хэрэгт эрүүгийн хэрэг үүсгэх гээд байна. Хугацаанд нь бичсэн эрхийн бичиг олж ирвэл хэрэгсэхгүй болгох гээд байна. Өмгөөлөгч над руу яриад байна гэдгийг хэлж надаас мод бэлтгэх эрхийн бичиг олж өгөх арга байна уу гэж нэлээд хэдэн удаа утсаар ярьсан. ..Тэгж ярьсны маргааш өглөө Ханх сумын 1 дүгээр багийн нутаг “Борсого” гэх газарт хяналтын постод ганцаараа ажиллаж байхад С- нэг эрэгтэй хүнтэй цагаан өнгийн машинаар ирсэн. ..С-ийн нөхөр хөлөө хугалчихаад хүн гуйж ирснийг хэлж байсан. Тэгээд мод бэлтгэх эрхийн бичиг бичихдээ мод бэлтгэх эрхийн бичиг бичээд иргэдэд үлдэх хувь болох ягаан өнгийн бичиг 8 ширхэг баримт надад байсныг ашиглаад банкнаас мөнгө авахдаа ашигладаг баримт бичгийг дээр нь тавьж хордуулж мод бэлтгэх гэрээнд зааснаар хугацааг нь өөрчилж куб/метрийг нь болохоор мод бэлтгэлийн гэрээнд зааснаар адилхан бичиж С-т өгснийг аваад явсан. ..Би орон нутгийн орлогод орсон мөнгөн дүнгээр нь хэнээс хэзээ хэдэн төгрөг тушаасныг харж цуваагаар нь эрхийн бичиг бичдэг юм. Тэгж бичихдээ л өнгөн хувь дээр нь бичээд иргэдэд олгох хувийг нь аваад үлдчихдэг байсан. Уг нь давхраар бичих ёстой байдаг юм. ..С-т нэг баримт байсныг ашиглаад бичсэн..” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 158-160 дугаар хуудас/,
• ... ХХК-ийн улсын бүртгэлийн гэрчилгээний хуулбар /1-р хх-ийн 162 дугаар хуудас/,
• Ойн мэргэжлийн байгууллагын гэрчилгээний хуулбар /1-р хх-ийн 164 дүгээр хуудас/,
• 2019 оны 4 дүгээр сарын 30-ны өдрийн Ханх сумын Засаг даргын Тамгын газрын 201600044304 дугаарын данс руу ... дугаарын регистрээр 2019 оны ойн нөөц ашигласны төлбөрт 1.751.232 төгрөгийн татвар төлсөн баримт /1-р хх-ийн 187 дугаар хуудас/,
• 082296, 082297, 082294, 082298, 082295, 082293, 082292, 082291 дугаартай Мод бэлтгэх эрхийн бичиг (олгох тасалбар) /1-р хх-ийн 188-195 дугаар хуудас/,
• 2020 оны 12 дугаар сарын 09-ний өдөр мөрдөгч Г.Идэрцэнгэлд гаргаж өгсөн 082308, 082309, 082310, 082311, 082312, 082313, 082314, 082315 дугаартай Мод бэлтгэх эрхийн бичиг (олгох тасалбар) /1-р хх-ийн 205-212 дугаар хуудас/,
• Иргэдэд мод бэлтгэх эрхийн бичиг олгосон жагсаалт /1-р хх-ийн 214-218 дугаар хуудас/,
• 2019 оны сүүлийн хагас жилийн тайлангаас хуулбарласан мод бэлтгэх эрхийн бичиг олгосон жагсаалт /1-р хх-ийн 221 дүгээр хуудас/,
• Шүүгдэгч Б.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед яллагдагчаар өгсөн: “..2020 оны 07 дугаар сард С- өмгөөлөгч надаас 2019 оны 06 дугаар сард мод бэлтгэлийн гэрээний хугацаатай таарч байх мод бэлтгэх эрхийн бичиг хэрэгтэй байгааг хэлээд тэр хугацаанд таарсан гоожин бичиг бичүүлж ир гэж утсаар ярьсан. Тэгээд Х.Х- гуайтай утсаар ярьсан. Утсаар ярихдаа “таны бичиж өгсөн гоожингийн хугацаа зөрөөд байна, тэр хугацааг нь засаад өгөөч гэж хэлэхэд “Ханх суманд постод гарч байна, хүрээд ир” гэж хэлсэн. Тэгж ярьснаас хойш 2-3 хоногийн дараа Ханх сумын Борсого гэх нэртэй газар постод гарч байхад нь очсон. Х.Х- гуай үнэт цаас байгаа гээд гоожин надад бичиж өгсөн. Ханх сумаас ирээд л өмгөөлөгч С-ид нөгөө бичүүлсэн 8 ширхэг гоожингийн бичгийг өгсөн. ..Ханх сумын байгаль хамгаалагч Х.Х-аас мод бэлтгэх эрхийн бичиг авахдаа гарын үсэг зурсан байх. Мод бэлтгэх эрхийн бичгүүдэд зурсан гарын үсгүүдийг харуулахад миний гарын үсэг мөн гэв” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 147-151 дүгээр хуудас/ болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт “...үйлдсэн хэргээ хүлээн зөвшөөрч гэм буруугаа хүлээж байна” гэж хариулж байсан болон бусад нотлох баримтуудаар нотлогдож байна.

Шүүгдэгч Б.Б-ийн хувийн байдлыг тогтоосон дараах баримтуудыг шүүх шинжлэн судлав. Үүнд:

• Иргэний үнэмлэхний лавлагаа, хуулбар /1-р хх-ийн 163, 231 дүгээр хуудас/,
• Урьд нь ял шийтгүүлж байсан болохыг тодорхойлсон эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудас /1-р хх-ийн 224 дүгээр хуудас/,
• Хөвсгөл аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2019 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдрийн 157 дугаартай шийтгэх тогтоолын хуулбар /1-р хх-ийн 226-228 дугаар хуудас/,
• Хатгал тосгоны Захирагчийн тодорхойлолт /1-р хх-ийн 230 дугаар хуудас/,
• Б.Э, Б.А нарын төрсний гэрчилгээний хуулбар, Б.С-ийн иргэний үнэмлэхний хуулбар /1-р хх-ийн 233-234 дүгээр хуудас/ зэргийг,

Шүүгдэгч Х.Х-ын хувийн байдлыг тогтоосон дараах баримтуудыг шүүх шинжлэн судлав. Үүнд:

• Урьд нь ял шийтгүүлж байгаагүй болохыг тодорхойлсон эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудас /1-р хх-ийн 223 дугаар хуудас/,
• М.Л, Д.М нарын иргэний үнэмлэхний хуулбар /1-р хх-ийн 232, 235, 242 дугаар хуудас/,
• Хөвсгөл аймгийн Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын тодорхойлолт /1-р хх-ийн 237 дугаар хуудас/,
• Хөвсгөл аймгийн Ханх сумын Турт багийн Засаг даргын тодорхойлолт /1-р хх-ийн 238 дугаар хуудас/,
• Иргэний үнэмлэхний хуулбар /1-р хх-ийн 242 дугаар хуудас/,
• Албан тушаалын тодорхойлолт /1-р хх-ийн 244-248 дугаар хуудас/ зэрэг баримт бичиг болно.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжилсэн дээрх нотлох баримтууд нь энэ хэрэгт хамааралтай, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмын дагуу цуглуулж бэхжүүлсэн, шүүгдэгч нарын гэм буруутай үйлдлийг үгүйсгэх нотлох баримт хэрэгт авагдаагүй,  шүүгдэгч нар нь өөрийн гэм бурууг хүлээн зөвшөөрч, маргахгүй байгаагаар давхар нотлогдож байх тул энэ хэргийг хянан шийдвэрлэхэд хангалттай, үнэн зөв гэж шүүх үнэллээ.

Энэ хэрэгт Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотолбол зохих байдлуудыг хангалттай шалгаж тодруулсан, мөрдөн байцаалтын явцад оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хассан, хязгаарласан, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шаардлагыг зөрчсөн гэх ноцтой зөрчил тогтоогдоогүй, хуульд заасан нотолбол зохих нөхцөл байдлуудыг бүрэн гүйцэд тогтоосон гэж үзлээ.

Гэмт хэрэг гарахад шүүгдэгч нарын хувьд холбогдох хууль, журмыг мөрдөж ажиллаагүй, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх чиг үүрэг бүхий байгууллага холбогдох хууль журмыг сурталчлах, соён гэгээрүүлэх ажил хангалтгүй хийгдсэн зэрэг нь дээрх гэмт хэргийг үйлдэх шалтгаан нөхцөл байдал нөлөөлсөн байна.

Шүүгдэгч Б.Б-, Х.Х- нар нь дээрх гэмт хэргүүдийг үйлдсэн болох нь гэрчийн мэдүүлэг, бичгийн бусад нотлох баримтууд зэргээр нотлогдож байна.

Шүүгдэгч Б.Б- нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, Эрүүгийн хуулиар хамгаалагдсан нийтийн ашиг сонирхлыг хангахад чиглэсэн хэрэг хянан шийдвэрлэхэд ач холбогдол бүхий нотлох баримт буюу Ханх сум дахь байгаль хамгаалагч Х.Х-ын 2020 оны 08 дугаар сард өөрийнх нь гуйлтаар дахин бичиж өгсөн 082308, 082309, 082310, 082311, 082312, 082313, 082314, 082315 дугаартай Мод бэлтгэх эрхийн бичиг (олгох тасалбар)-ыг хуурамч гэдгийг мэдсээр байж 2020 оны 12 дугаар сарын 09-ний өдөр хууль сахиулагчид гаргаж өгч, гэмт хэргийг шуурхай, бүрэн илрүүлэх, хууль ёсны байдлыг хангахад саад учруулсан хор уршигт зориуд хүргэж, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны эсрэг гэмт хэргийг,

Шүүгдэгч Х.Х- Монгол Улсын Үндсэн хууль, Эрүүгийн хуулиар хамгаалагдсан нийтийн албаны ашиг сонирхлын эсрэг Хөвсгөл аймгийн Байгаль орчин аялал жуулчлалын газрын Ханх сум дахь байгаль хамгаалагчаар ажиллаж байхдаа ... ХХК-ны захирал Б.Б-д тусгай зөвшөөрөл, эрх олгосон буюу эдийн баялгийг эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах эрхийг тодорхойлсон баримт бичиг болох 082308, 082309, 082310, 082311, 082312, 082313, 082314, 082315 дугаартай Мод бэлтгэх эрхийн бичиг (олгох тасалбар)-ыг 2020 оны 08 дугаар сард хуурамчаар үйлдэж, нийтийн албаны нийт иргэдийн эрх ашигт нийцсэн төрөөс хэрэгжүүлж буй ажил, үйлчилгээ, бодлогыг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг зөрчсөн хор уршигт зориуд хүргэж,  хуурамч баримт бичиг үйлдэх гэмт хэргийг үйлдсэн нь буруугийн санаатай хэлбэртэй, төгссөн гэмт хэрэг үйлдсэн гэж үзэх бүрэн үндэслэлтэй юм.

Хэрэгт авагдсан баримтуудыг үндэслэн прокурорын үйлдсэн яллах дүгнэлт нь үндэслэлтэй, хэргийн зүйлчлэл тохирсон байна гэж шүүх үзлээ.

Гэмт хэргийг илрүүлэх зорилгоор хийсэн гэрч, хохирогч, шүүгдэгч нарын мэдүүлэг, бусад нотлох баримтууд зэрэг нь гэмт хэрэг гарсан нөхцөл байдлыг бүрэн дүүрэн тогтооход чухал ач холбогдолтой болсон байна.

Шүүгдэгч Б.Б-ийн үйлдсэн гэмт хэргийн улмаас шууд учирсан үр дагавар нь хууль сахиулах байгууллагын гэмт хэргийг шуурхай, бүрэн илрүүлэх, хууль ёсны байдлыг хангахад саад учруулсан хор уршгийг, мөн шүүгдэгч Х.Х-ын үйлдсэн гэмт хэргийн улмаас шууд учирсан үр дагавар нь нийтийн албаны нийт иргэдийн эрх ашигт нийцсэн төрөөс хэрэгжүүлж буй ажил, үйлчилгээ, бодлогыг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг зөрчсөн хор уршиг учирсан гэж шүүх дүгнэлээ.

Хавтаст хэрэгт баримтжуулсан шүүгдэгч нараас гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй байна.

2. Шүүгдэгч нарт эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх тухай:

Шүүх хуралдаанаар шинжлэн судлагдаж, шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгосон баримтуудыг үндэслэн шүүгдэгч Б.Б-, Х.Х- нарт эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ Эрүүгийн хуульд заасан шударга ёсны зарчмыг баримтлан, цээрлүүлэх, дахин гэмт хэрэг үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Эрүүгийн хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Энэ хуульд заасан гэмт хэрэг үйлдсэн нь шүүхээр тогтоогдсон гэм буруутай хүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, Эрүүгийн хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Шүүх гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд энэ хуулийн ерөнхий ангид заасан үндэслэл, журмын дагуу тусгай ангид заасан төрөл, хэмжээний дотор эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхэд гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учирсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, гэмт хэрэг үйлдсэн хүний хувийн байдал, эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг тал бүрээс нь харгалзан үзнэ” гэж заасныг тус тус баримтлан шүүгдэгч нарын хувийн байдал, үйлдсэн гэмт хэрэгтээ хандах хандлага, гэмт хэрэг үйлдэхэд нөлөөлсөн шалтгаан, нөхцөл зэргийг тус тус харгалзан хуурамч баримт бичиг үйлдсэн үйлдэлд нь шүүгдэгч Х.Х-д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар, шүүгдэгч Б.Б-д хэрэг хянан шийдвэрлэхэд ач холбогдол бүхий нотлох баримтыг хуурамч болохыг мэдсээр байж хууль сахиулагчид гаргаж өгсөн үйлдэлд нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 21.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Шүүгдэгч нарын хувийн байдалд шүүхийн хэлэлцүүлэгт дурдсан нотлох баримтаар тогтоогдсон нөхцөл байдал, шүүгдэгч Б.Б-, Х.Х- нарын хувьд гэмт хэрэг үйлдсэнээ хүлээн зөвшөөрч, гэм буруугийн талаар маргахгүй байгаа байдал, шүүх хуралдаанд мэдүүлэг өгөхдөө гэмшиж байгаа зэргийг харгалзан үзсэн болно.

Шүүгдэгч Х.Х- нь урьд гэмт хэрэг үйлдэж байгаагүй болох нь ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгах хуудас /1-р хх-ийн 223/-аар, шүүгдэгч Б.Б- нь урьд ял шийтгүүлж байсан болох нь ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгах хуудас /1-р хх-ийн 224/, шийтгэх тогтоолын хуулбар /1-р хх-ийн 226-228/-аар тус тус тогтоогдож байна.

Шүүх шүүгдэгч Х.Х-д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар ял оногдуулахдаа яллагдагч нь өөрт холбогдох хэргийг хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлүүлэх хүсэлт гаргасан /2-р хх-ийн 15/, шүүгдэгч Б.Б-д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 21.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар ял оногдуулахдаа яллагдагч нь өөрт холбогдох хэргийг хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлүүлэх хүсэлт гаргасан /2-р хх-ийн 16/, прокуророос сонсгосон 450 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох ялыг яллагдагч нар хүлээн зөвшөөрч, яллагдагч нарт холбогдох хэргийг хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлүүлэхээр шүүхэд шилжүүлсэн байх тул прокурорын саналын хүрээнд шүүгдэгч нарын эрх зүйн байдлыг дордуулахгүйгээр шүүгдэгч Х.Х-д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 450 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний буюу 450.000 төгрөгөөр торгох ял оногдуулах, шүүгдэгч Б.Б-д Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-т заасныг журамлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 21.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хорих ял оногдуулахгүйгээр 1 жилийн хугацаагаар тэнсэж, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.3 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.5-д заасан “оршин суух газар, ажил, сургуулиа өөрчлөх, зорчин явахдаа хяналт тавьж байгаа эрх бүхий байгууллагад урьдчилан мэдэгдэх үүрэг хүлээлгэх албадлагын арга хэмжээ авах нь зүйтэй байна.

Хяналтын прокуророос шүүгдэгч Б.Б-д Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 21.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 450 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний буюу 450.000 төгрөгөөр торгох ял оногдуулах саналыг гаргаж, яллагдагч хүлээн зөвшөөрсөн байх боловч Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 21.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэгт оногдуулах ялын санкцын хэмжээ “хоёр мянга долоон зуун нэгжээс арван мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл зургаан сараас хоёр жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэх”-ээр заасан байх тул шүүхээс шүүгдэгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулахгүйгээр Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-т заасныг журамлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 21.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хорих ял оногдуулахгүйгээр 1 жилээр тэнсэж, үүрэг хүлээлгэх албадлагын арга хэмжээ авч шийдвэрлэсэн болно.

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 4, 5 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Х.Х-д оногдуулсан торгох ялыг 4 /дөрөв/ сарын хугацаанд төлүүлэхээр тогтоож, шүүгдэгч нь шүүхээс тогтоосон хугацаанд торгох ялыг биелүүлээгүй бол шүүх биелэгдээгүй торгох ялын арван таван нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгийг нэг хоногоор тооцож хорих ялаар солихыг,

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэг, 7.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг, 7.3 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.5-д заасныг тус тус журамлан тэнссэн хугацаанд шүүгдэгч Б.Б-д “оршин суугаа газар, ажил сургуулиа өөрчлөх, зорчин явахдаа хяналт тавьж байгаа эрх бүхий байгууллагад мэдэгдэх” үүрэг хүлээлгэх албадлагын арга хэмжээг авч, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1 дүгээр зүйлийн 4, 5 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.Б- нь тэнссэн хугацаанд шүүхээс хүлээлгэсэн үүргийг биелүүлээгүй, санаатай гэмт хэрэг үйлдсэн бол шүүх тэнссэн шийдвэрийг хүчингүй болгож ял оногдуулахыг тус тус мэдэгдэж байна.

Энэ хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй, битүүмжлэгдсэн эд хөрөнгөгүй, шүүгдэгч Б.Б-, Х.Х- нар нь цагдан хоригдоогүй, тэдгээрээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдаж байна.

Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Б.Б-, Х.Х- нарт урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлж шийдвэрлэв.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 17.4, 36.1, 36.2 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэг, 36.6, 36.7, 36.8, 36.10, 36.13 дугаар зүйлүүдэд заасныг тус тус удирдлага болгон 

ТОГТООХ нь:

1. Шүүгдэгч Б.Б-ийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 21.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хэрэг хянан шийдвэрлэхэд ач холбогдол бүхий нотлох баримтыг хуурамч болохыг мэдсээр байж хууль сахиулагчид гаргаж өгсөн “Нотлох баримтыг хуурамчаар үйлдэх” гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд,

Шүүгдэгч Х.Х-ыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан тусгай зөвшөөрөл, эрх олгосон баримт бичгийг хуурамчаар үйлдэж, “Хуурамч баримт бичиг үйлдэх” гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тус тус тооцсугай.

2. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 23.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Х.Х-ыг 450 /дөрвөн зуун тавь/ нэгжтэй тэнцэх хэмжээний буюу 450.000 /дөрвөн зуун тавин мянга/ төгрөгөөр торгох ялаар,

Эрүүгийн хуулийн 6.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-т заасныг журамлан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 21.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хорих ял оногдуулахгүйгээр шүүгдэгч Б.Б-ийг 1 /нэг/ жилийн хугацаагаар тэнссүгэй.

3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 4, 5 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Х.Х-д оногдуулсан торгох ялыг 4 /дөрөв/ сарын хугацаанд төлүүлэхээр тогтоож, шүүгдэгч нь шүүхээс тогтоосон хугацаанд торгох ялыг биелүүлээгүй бол шүүх биелэгдээгүй торгох ялын арван таван нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгийг нэг хоногоор тооцож хорих ялаар солихыг мэдэгдсүгэй.

4. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн  7.3 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.5-д заасныг баримтлан тэнссэн хугацаанд шүүгдэгч Б.Б-д “оршин суугаа газар, ажил сургуулиа өөрчлөх, зорчин явахдаа хяналт тавьж байгаа эрх бүхий байгууллагад мэдэгдэх” үүрэг хүлээлгэх албадлагын арга хэмжээг авсугай.

5. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1 дүгээр зүйлийн 4, 5 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.Б- нь тэнссэн хугацаанд шүүхээс хүлээлгэсэн үүргийг биелүүлээгүй, санаатай гэмт хэрэг үйлдсэн бол шүүх тэнссэн шийдвэрийг хүчингүй болгож ял оногдуулахыг мэдэгдсүгэй.

6. Шүүгдэгч Х.Х-д оногдуулсан торгох ялыг гүйцэтгэхийг, тэнсэж, үүрэг хүлээлгэх албадлагын арга хэмжээ авагдсан шүүгдэгч Б.Б-д хяналт тавихыг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт тус тус даалгасугай.

7. Энэ хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй, битүүмжлэгдсэн эд хөрөнгөгүй, шүүгдэгч нар нь цагдан хоригдоогүй, бусдад төлөх төлбөргүй, тэдгээрээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдсугай.

8. Шийтгэх тогтоол нь уншиж сонсгосноор хүчинтэй болох ба давж заалдах гомдол эсэргүүцэл гаргасан тохиолдолд тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Б.Б-, Х.Х- нарт урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

9. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38.1 дүгээр зүйлийн 1, 38.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоолыг гардан авсан эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор шүүгдэгч, хохирогч, тэдгээрийн хууль ёсны төлөөлөгч, өмгөөлөгч давж заалдах гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдсугай.

 

 

 

        ДАРГАЛАГЧ, ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                 М.ЭРДЭНЭ-ОЧИР