Өвөрхангай аймгийн Хархорин сум дахь Сум дундын шүүхийн эрүүгийн хэргийн шүүх  хуралдааныг шүүгч Ц.Дагиймаа даргалж,

Улсын яллагч: Д.Бат-Өлзий

Шүүгдэгч нарын өмгөөлөгч: О.Хишигсүрэн

Шүүгдэгч: Ц.Н, Ц.О, О.Б

Нарийн бичгийн дарга Б.Хулангоо  нарыг  оролцуулан тус шүүхийн эрүүгийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн хуралдаанд: 

Өвөрхангай аймгийн Хархорин сум дахь Сум дундын Прокурорын газраас Монгол улсын Эрүүгийн Тусгай ангийн хуулийн 211 дүгээр зүйлийн 211.1-т зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн  Х овгийн Ц-н Н, Х овгийн Ц-н О, Х овгийн О-н Б нарт холбогдох 201615010002 тоот  эрүүгийн  хэргийг  2016 оны 06 дугаар сарын 17-ны өдөр хүлээн авч хянан хэлэлцэв.

Биеийн байцаалт:

Шүүгдэгч: Монгол улсын иргэн, 19.... оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдөр төрсөн, 49 настай, эрэгтэй, боловсролгүй, мэргэжилгүй, ам бүл 5, эхнэр, хүүхдүүдийн хамт Өвөрхангай аймгийн ...... сумын Бургас гэх газар оршин суух, улсаас авсан гавъяа шагналгүй, ял шийтгэлгүй, бие эрүүл, ухаан бүрэн, Х овгийн Ц-н Н. /РД:...../

Шүүгдэгч: Монгол улсын иргэн, 19... оны 07 дугаар сарын 08-ны өдөр төрсөн, 53 настай, эмэгтэй, бүрэн бус дунд боловсролтой, мэргэжилгүй, ам бүл 5, нөхөр хүүхдүүдийн хамт Өвөрхангай аймгийн ...... сумын Бургас гэх газар оршин суух, улсаас авсан гавъяа шагналгүй, ял шийтгэлгүй, бие эрүүл, ухаан бүрэн, Х овгийн Ц-н О. /РД:....../

Шүүгдэгч: Монгол улсын иргэн, 19.... оны 11 дүгээр сарын 08-ны өдөр төрсөн, 25 настай, эрэгтэй, боловсролгүй, мэргэжилгүй, ам бүл 5, эцэг, эх дүү нарын хамт Өвөрхангай аймгийн ...... сумын Бургас гэх газар оршин суух, улсаас авсан гавъяа шагналгүй, ял шийтгэлгүй, бие эрүүл, ухаан бүрэн, Х овгийн О-н Б. /РД:......./

Холбогдсон хэргийн талаар:

Шүүгдэгч Ц.Н, Ц.О, О.Б нар нь 2015 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдөр Өвөрхангай аймгийн ...... сумын 2 дугаар багийн нутаг “Бургасны авдрантай”  гэх газраас 4.53 шоо метр шинэс модыг зохих зөвшөөрөлгүйгээр бэлтгэж, байгаль экологид 1.663.416 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэрэгт холбогджээ.  /яллах дүгнэлтэд дурьдсанаар/

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт дараах нотлох баримтуудыг шинжлэн судлав.

Үүнд:

• Хохирогчийн төлөөлөгч Ч.С-н мөрдөн байцаалтанд: ... Би Өвөрхангай аймгийн ...... сумын засаг дарга Т.Ариунболдын албан тоотын дагуу хохирогчоор оролцох болсон. Ойн тухай хуулинд зааснаар иргэн хүнд 1 метр ээс дээш урттай мод бэлтгэх эрхийн бичиг олгохгүй, 1 метрээс дээш урттай мод нь хэрэглээний модонд ордог. Ц.Н, Ц.О, О.Б нар нь хохирлоо төлчихвөл гомдол санал нэхэмжлэх зүйл байхгүй ... гэсэн мэдүүлэг, /хх-ийн 50, 106, 135 дугаар хуудас/
• Гэрч Ц.Б-ы мөрдөн байцаалтанд: ... Миний эгч Ц.О нь айлын 5 дахь хүүхэд. Би айлын 6 дахь хүүхэд. Бид 2 эхээс 7-уулаа. Эгч маань 1963 онд Өвөрхангай аймгийн ...... суманд төрсөн Цэцэрлэгт явалгүй 8 настайдаа Өвөрхангай аймгийн ...... сумын ЕБС-д элсэн ороод 8-р анги төгсөн бүрэн бус дунд боловсрол эзэмшсэн. Сургуулиа төгсөөд эгч маань хөдөө мал дээр гарсан. Одоо эгч маань 7 хүүхэдтэй байснаас 1 нь Улаанбаатар хотод нас бараад одоо 6 хүүхэдтэй. Нэг хүүхэд нь хөдөө гэрт нь байнгын хэвтэрт байдаг. Эгч маань амьдрал ахуйн хувьд өрх толгойлсон эмэгтэй, эд хөрөнгө 5 ханатай гэрээс өөр зүйл байхгүй. Айлд хөлсөөр мал маллаж хэдэн төгрөг олдог. Эгч маань зан аашийн хувьд төлөв даруу, насаараа мал малласан болохоор ажилч хичээнгүй, цайлган сэтгэлтэй хүн байгаа юм.  Б нь Оюунаа эгчийн 3 дахь хүүхэд. Энэ хүүхэд Эрдэнэт хотод төрсөн. Одоо ээжтэйгээ
  цуг 2 дүүгийнхээ хамт амьдардаг. Ээждээ тус дэм болж яваа ганц хүүхэд. Улаанбаатар хотод ажил хйидэг. Ээжтэйгээ цуг амьдардаг учраас хувьд ноогдох хөрөнгө байхгүй, эхнэр хүүхэд байхгүй. Б төлөв даруу, архи дарс хэрэглэдэггүй, хүнтэй эвсэг, ажилсаг хүүхэд байгаа юм. Нямдоржийн хувьд эгчтэй минь нэг гэрт амьдраад 3 жил гаруй болж байна. Энэ хүн нь Өвөрхангай аймгийн Зүүнбаян-Улаан сумын харъяат хүн байгаа юм. Миний мэдэхээр их л гайгүй хүн шиг байдаг. Хүнтэй эвсэг, ажилсаг, эгчид минь тус дэм болж яваа хүн. Мөн эд хөрөнгийн тухайд эд хөрөнгө байхгүй, эгчийн минь гэрт амьдарч байгаа. Зан аашийн хувьд төлөв дарүү, ажилсаг хүн.... гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 51 дүгээр хуудас/
• Гэрч М.Дуламхоролын мөрдөн байцаалтанд ... Ц.О нь манай нөхрийн төрсөн эгч. Оюунаа эгч айлын 5 дахь хүүхэд. Оюунаа эгч манай нөхөр 2 эхээс 7-уул. Оюунаа эгч Өвөрхангай аймгийн ...... сумын 2-р багийн иргэн ба өрх толгойлсон эмэгтэй гэж явдаг. Хөдөө мал дээр байдаг болохоор ажилч хичээнгүй, хөдөлмөрч эмэгтэй. Уг нь 7 хүүхэдтэй байснаас 1 хүүхэд нь олон жилийн өмнө Улаанбаатар хотод нас барчихсан. Амьдралын хатууг туулж яваа эмэгтэй. Харин Б нь Оюунаа эгчийн 3 дахь хүү ба Эрдэнэт хотод төрж байсан. Эхнэр хүүхэд байхгүй. Б нь ээждээ тус дэм болж байгаа ганц хүүхэд. Ээжтэйгээ байдаг болохоор түүнд хувьд ноогдох хөрөнгө байхгүй. Оюунаа эгч ч гэсэн хөрөнгө байхгүй. Айлын малыг хөлсөөр харж хэдэн төгрөг олдог. Одоо ганц 5 ханатай гэр л байгаа. Өөр хөрөнгө байхгүй Нямдорж нь Оюунаа эгчтэй нэг гэрт амьдраад 3 жил орчим болж байгаа. Мөн хөрөнгө байхгүй. Уг нь Нямдорж нь Өвөрхангай аймгийн Зүүнбаян-Улаан сумын иргэн байгаа юм. Оюунаа эгчид бас л тус дэм болж байгаа хүн. Зан аашийн хувьд Нямдорж нь төлөв даруу, ажилсаг хүн ... гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 52 дугаар хуудас/
• Гэрч О.А-н мөрдөн байцаалтанд ... Би 2015 оны жилийн эсийн мал тооллогоор Өвөрхангай аймгийн ...... сумын 2-р багийн нутгийн урд хэсгээр Цуврай, Бургас, Нарийн Цуурай, Хуурай шанд гэх газруудаар явсан. Ц.Огийн гэрт очиж мод бэлтгэх эрхийн бичиг бичиж өгөөд үлдээсэн. Би он сар өдрөө ч сайн санаж байна. Тухайн өдөр 2015 оны 12 сарын 08-ны өдөр байсан. Ц.О өөрөө сумын төв рүү явах яаралтай ажилтай байна гээд бичгээ аваад өөрөө хүүгийнхээ хамт яараад яваад өгсөн шүү дээ. Олгосон бичгийн нэг хувь нь надад байгаа. Өвөрхангай аймгийн ...... сумын 2-р багийн нутаг Авдрантайн өвөр гэх газраас 3 метр куб модыг 1 метрээс доош урттайгаар бэлтгэх эрхийн бичиг олгосон. Ц.Огийн гэрийн гадаа байсан моднууд 1 метрээс дээш урттай буюу 2 метртэй 21 ширхэг нойтон шинэс мод байсан. Би түлшний мод бэлтгэх эрхийн бичиг олгохдоо 1 метрээс доош урттайгаа бэлтгэх эрхийн бичиг бичиж өгсөн. Мөн Ц.О нь намайг түлээнйи мод бэлтгэх эрхийн бичигээ хураагаад авч явсан гэж хэлснииг гайхаж байна. Түлшний мод бэлтгэх эрхийн бичиг нь 2 хувь байдаг ба эх хувь нь цагаан, иргэн хүнд үлдэх хувь нь ногоон өнгөтэй байдаг. Би өөрөө эх хувийг нь заавал авах журамтай байдаг. Ногоон цаас буюу үлдэх хувь нь надад хэрэггүй учраас тэр бичгийг хураан авах шаардлага байхгүй. Байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч Цэцэгмаа бид 2 хоёр удаа очсон. Эхний удаад нь хэсгийн төлөөлөгч Мягмарсүрэн, цагдаа Ариунболд бид 4 цуг явсан. Ууландаа 63 ширхэг бэлдсэн байсан. Мөн саравчных нь хойд талд 21 ширхэг мод байсан. 2015 оны 12 сарын 20-ны үеэр Ц.Н, Ц.О, О.Б нарын бэлтгэсэн мод нь миний өгсөн эрхийн бичгээр бэлтгэсэн мод биш. Учир нь тэр бичгээр түлээнийхээ модыг бэлтгэсэн байсан. Дахин мод бэлтгэх эрхийн бичиг аваагүй ... гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 53-55, 104 дүгээр хуудас/
• Гэрч З.Цэцэгмаагийн мөрдөн байцаалтанд ... 2015 оны 12 сарын 26-ны өдөр Өвөрхангай аймгийн ...... сумын 2-р багийн нутаг “Бургас” гэх газраас Ц.О, Ц.Н, О.Б нар нь мод бэлдсэн тухай мэдээллийг аваад байгаль хамгаалагч Алтанчимэг, хэсгийн төлөөлөгч Мягмарсүрэн, цагдаа Ариунболд нарын хамт явж шалгасан юм. Тэгэхэд Ц.О, Ц.Н, О.Б нар нь 2.25 метрээс 6.25 метр хүртэлх урттай нийт 89 ширхэг мод бэлдсэн байсан. Эдгээр 3 хүн нь мод бэлтгэх эрхийн бичиггүй байсан. Ойн тухай хуулинд зааснаар 1 метрээс илүү урттай бол хэрэглээний мод гэж үздэг. Эхний удаад Алтанчимэг бид 2 хэсгийн төлөөлөгч Мягмарсүрэн, цагдаа Ариунболд нарын хамт явсан. Дараа нь Алтанчимэг бид 2 цуг очиж Оюунаа, Нямдорж, Б нарын модыг хураасан юм. Нэг бүрчлэн хэмжилт хйигээд Бат-Өлзий сум дахь Сум дундын ойн анги руу хэмжилтээ явуулж албан тоотоор экологи эдийн засгийн үнэлгээ тогтоолгохоор явуулсан. Оюунаа, Нямдорж, Б эрхийн бичиг байхгүй байсан  ... гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 56-57, 105, 131 дүгээр хуудас/
• Шүүгдэгч Ц.Н шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлэхдээ ... Би 12 дугаар сарын 11-ний өдөр ойд орж мод бэлдэж гэмт хэрэг хийсэн ээ хүлээж байна. Мал маллаж байгаад төлөг, борлон хүнээс авсан. Хэдэн малдаа байр барих гэж авдрант гэдэг газраас мод бэлтгэсэн. Ой мод, ургамал, ан амьтантайгаа зөв харьцаж явах ёстой юм байна гэдгийн ухаарч ойлгосон. Сая 1 790 000 төгрөг төлсөн. Аймгийн засаг даргын тамгын газартай гэрээ хийсэн. Төлөх ёстой мөнгөө цувуулаад төлнө. Зохих зөвшөөрөлгүй мод бэлтгэж болохгүй мэднэ ... гэжээ.
• Шүүгдэгч Ц.О шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлэхдээ ... Би 12 дугаар сарын 11-нд “Авдрантийн бургас” гэдэг газарт байрны мод зохих зөвшөөрөлгүй унагасандаа гэмшиж байна. Хэдэн мал авсан байсан тэрэндээ байр барих гээд мод унагасан. Зохих зөвшөөрөлгүй мод бэлтгэж болохгүй гэдгийг мэднэ.  Хохирол төлбөрөөс 1 790 000 төгрөг төлсөн.  Засаг даргын тамгын газартайгаа 10 дугаар сарын 01-ний дотор төлж барагдуулна гэж гэрээ байгуулсан  ... гэжээ.
• Шүүгдэгч О.Б шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлэхдээ ... 12 дугаар сарын 11-нд “Авдрантийн бургас” гэх газар  мод зөвшөөрөлгүй бэлдсэн дээ гэмшиж байна. Ойр зуурын ганц нэг мод зөвшөөрөлгүй унагасан ... гэжээ.
• Өвөрхангай аймгийн  Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын 2016 оны 05 дугаар сарын 08-ны өдрийн №01/08 тоот үнэлгээ тогтоосон тухай актад ... Өвөрхангай аймгийн ойн сан нь 1 дүгээр мужид хамрагддаг. Энэ мод нь нойтон шинэс модны төрөлд багтах бөгөөд нэг шоо метр модны суурь үнэлгээ нь 204.000 төгрөг, Байгаль орчин аялал жуулчлалын сайдын 2009 оны 394 дүгээр тушаалын 1 дүгээр хавсралтад заасны дагуу хэрэглээний модны ашиглалтын гарцыг итгэлцүүр 1,8-аар тооцдог. 1. Дээрх зөрчлийн улмаас ойд учруулсан нийт хохирлын үнэлгээ 4,53 шоо.метр х  204000 х 1,8 = 1663416 төгрөг. Экологи эдийн засгийн хохирлын нийт үнэлгээ 1663416 төгрөг болж бйана ... гэсэн дүгнэлт /хх-ийн 10-11 дүгээр хуудас/
• Байгаль орчны хяналтын улсын байцаагчийн 2016 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн 15/04/344/04 тоот актад  ... Тус сумын 2 дугаар багийн иргэн Ц.О, О.Б, Ц.Н нарт ойн санд учруулсан 1663416 төг х 3 = 4990248 төгрөгийн экологи эдийн засгийн хохирлыг нөхөн төлүүлэхээр ногдуулахаар шийдвэрлэв ... гэсэн дүгнэлт, /хх-ийн 130 дугаар хуудас/,
• Гэмт хэргийн талаар гомдол мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл /хх-ийн 3 дугаар хуудас/
• Хэргийн газарт нөхөн үзлэг хийсэн тухай тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-ийн 6-9 дүгээр хуудас/
• Бичиг баримтанд үзлэг хийсэн тухай тэмдэглэл /хх-ийн 13-18 дугаар хуудас/
• Эд мөрийн баримтаар хураагдсан хөрөө сүхэнд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт, хураан авсан тухай мөрдөн байцаагчийн тогтоол, эд мөрийн баримтаар тооцох тогтоол, эд зүйлийн үнэлгээ /хх-ийн 19-24, 38-43 дугаар хуудас/
• Модонд үзлэг хийсэн тухай тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт, битүүмжилсэн тогтоол, тэмдэглэл, үнэлгээ тогтоосон акт /хх-ийн 29-31, 121-125 дугаар хуудас/
•  Шүүгдэгч Ц.Н, Ц.О, О.Б нарын хувийн байдлын талаар нотлох баримтууд, ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгах хуудас /хх-ийн 81-94 дүгээр хуудас/ зэрэг болно. 

Шүүгдэгч  Ц.Н, Ц.О, О.Б нар нь 2015 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдөр Өвөрхангай аймгийн ...... сумын 2 дугаар багийн нутаг “Бургасны авдрантай”  гэх газраас 4.53 шоо метр шинэс модыг зохих зөвшөөрөлгүйгээр бэлтгэж, байгаль экологид 1.663.416 төгрөгийн хохирол учруулсан учруулсан гэмт хэргийг үйлдсэн  болох нь шүүх хуралдаанд хэлэлцэгдсэн  дараах нотлох баримтуудаар  нотлогдон тогтоогдож байна.

Үүнд: Хохирогчийн төлөөлөгч Ч.С-н мөрдөн байцаалтанд: ... Би Өвөрхангай аймгийн ...... сумын засаг дарга Т.Ариунболдын албан тоотын дагуу хохирогчоор оролцох болсон. Ойн тухай хуулинд зааснаар иргэн хүнд 1 метр ээс дээш урттай мод бэлтгэх эрхийн бичиг олгохгүй, 1 метрээс дээш урттай мод нь хэрэглээний модонд ордог. Ц.Н, Ц.О, О.Б нар нь хохирлоо төлчихвөл гомдол санал нэхэмжлэх зүйл байхгүй ... гэсэн мэдүүлэг,

гэрч О.А-нийн мөрдөн байцаалтанд ... Би 2015 оны жилийн эсийн мал тооллогоор Өвөрхангай аймгийн ...... сумын 2-р багийн нутгийн урд хэсгээр Цуврай, Бургас, Нарийн Цуурай, Хуурай шанд гэх газруудаар явсан. Ц.Огийн гэрт очиж мод бэлтгэх эрхийн бичиг бичиж өгөөд үлдээсэн. Би он сар өдрөө ч сайн санаж байна. Тухайн өдөр 2015 оны 12 сарын 08-ны өдөр байсан. Ц.О өөрөө сумын төв рүү явах яаралтай ажилтай байна гээд бичгээ аваад өөрөө хүүгийнхээ хамт яараад яваад өгсөн шүү дээ. Олгосон бичгийн нэг хувь нь надад байгаа. Өвөрхангай аймгийн ...... сумын 2-р багийн нутаг Авдрантайн өвөр гэх газраас 3 метр куб модыг 1 метрээс доош урттайгаар бэлтгэх эрхийн бичиг олгосон. Ц.Огийн гэрийн гадаа байсан моднууд 1 метрээс дээш урттай буюу 2 метртэй 21 ширхэг нойтон шинэс мод байсан. Би түлшний мод бэлтгэх эрхийн бичиг олгохдоо 1 метрээс доош урттайгаа бэлтгэх эрхийн бичиг бичиж өгсөн. Мөн Ц.О нь намайг түлээний мод бэлтгэх эрхийн бичгээ хураагаад авч явсан гэж хэлснииг гайхаж байна. Түлшний мод бэлтгэх эрхийн бичиг нь 2 хувь байдаг ба эх хувь нь цагаан, иргэн хүнд үлдэх хувь нь ногоон өнгөтэй байдаг. Би өөрөө эх хувийг нь заавал авах журамтай байдаг. Ногоон цаас буюу үлдэх хувь нь надад хэрэггүй учраас тэр бичгийг хураан авах шаардлага байхгүй. Байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч Цэцэгмаа бид 2 хоёр удаа очсон. Эхний удаад нь хэсгийн төлөөлөгч Мягмарсүрэн, цагдаа Ариунболд бид 4 цуг явсан. Ууландаа 63 ширхэг бэлдсэн байсан. Мөн саравчных нь хойд талд 21 ширхэг мод байсан. 2015 оны 12 сарын 20-ны үеэр Ц.Н, Ц.О, О.Б нарын бэлтгэсэн мод нь миний өгсөн эрхийн бичгээр бэлтгэсэн мод биш. Учир нь тэр бичгээр түлээнийхээ модыг бэлтгэсэн байсан. Дахин мод бэлтгэх эрхийн бичиг аваагүй ... гэсэн мэдүүлэг,

гэрч З.Ц-н мөрдөн байцаалтанд ... 2015 оны 12 сарын 26-ны өдөр Өвөрхангай аймгийн ...... сумын 2-р багийн нутаг “Бургас” гэх газраас Ц.О, Ц.Н, О.Б нар нь мод бэлдсэн тухай мэдээллийг аваад байгаль хамгаалагч Алтанчимэг, хэсгийн төлөөлөгч Мягмарсүрэн, цагдаа Ариунболд нарын хамт явж шалгасан юм. Тэгэхэд Ц.О, Ц.Н, О.Б нар нь 2.25 метрээс 6.25 метр хүртэлх урттай нийт 89 ширхэг мод бэлдсэн байсан. Эдгээр 3 хүн нь мод бэлтгэх эрхийн бичиггүй байсан. Ойн тухай хуулинд зааснаар 1 метрээс илүү урттай бол хэрэглээний мод гэж үздэг. Эхний удаад Алтанчимэг бид 2 хэсгийн төлөөлөгч Мягмарсүрэн, цагдаа Ариунболд нарын хамт явсан. Дараа нь Алтанчимэг бид 2 цуг очиж Оюунаа, Нямдорж, Б нарын модыг хураасан юм. Нэг бүрчлэн хэмжилт хйигээд Бат-Өлзий сум дахь Сум дундын ойн анги руу хэмжилтээ явуулж албан тоотоор экологи эдийн засгийн үнэлгээ тогтоолгохоор явуулсан. Оюунаа, Нямдорж, Б эрхийн бичиг байхгүй байсан  ... гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 56-57, 105, 131 дүгээр хуудас/

шүүгдэгч Ц.Н, Ц.О, О.Б нарын шүүхийн хэлэлцүүлэгт өгсөн мэдүүлгүүд,

Өвөрхангай аймгийн  Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын 2016 оны 05 дугаар сарын 08-ны өдрийн №01/08 тоот үнэлгээ тогтоосон тухай акт,

Байгаль орчны хяналтын улсын байцаагчийн 2016 оны 05 дугаар сарын 20-ны өдрийн 15/04/344/04 тоот акт, гэмт хэргийн талаар гомдол мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл,  хэргийн газарт нөхөн үзлэг хийсэн тухай тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт Бичиг баримтанд үзлэг хийсэн тухай тэмдэглэл, эд мөрийн баримтаар хураагдсан хөрөө сүхэнд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт, хураан авсан тухай мөрдөн байцаагчийн тогтоол, эд мөрийн баримтаар тооцох тогтоол, тэдгээрийн эд зүйлийн үнэлгээ,  модонд үзлэг хийсэн тухай тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт, битүүмжилсэн тогтоол, тэмдэглэл, үнэлгээ тогтоосон акт, Шүүгдэгч Ц.Н, Ц.О, О.Б нарын хувийн байдлын талаар нотлох баримтууд, ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгах хуудас зэрэг нотлох баримтууд болно.

Иймд шүүгдэгч Ц.Н, Ц.О, О.Б нарт холбогдох хэргийн зүйлчлэл тохирсон байх тул Ц.Н, Ц.О, О.Б нарыг Эрүүгийн  хуулийн Тусгай ангийн 211 дүгээр зүйлийн 211.1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, хуульд заасан ял оногдуулах үндэслэлтэй байна гэж шүүх дүгнэв.

Хохирогчийн төлөөлөгч Ч.Сонинбаяр хохирлыг төлүүлэх тухай гэрээ хийсэн, гомдол санал, нэхэмжлэх зүйлгүй, шүүх хуралдаанд оролцуулахгүйгээр хэргийг шийдвэрлэх  хүсэлт  гаргасан  тул  түүнийг байхгүйд  хэргийг  хянан  шийдвэрлэв.

 Шүүгдэгч нарын зохих зөвшөөрөлгүйгээр бэлтгэсэн  68 ширхэг шинэс модны экологи эдийн засгийн үнэлгээ нь 1663416 төгрөгөөр үнэлэгдсэн ба Байгаль хамгаалах тухай хуулинд “Ойд учирсан хохирлыг ойн экологи эдийн засгийн үнэлгээг гурав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээгээр нөхөн төлүүлнэ” гэж заасны дагуу шүүгдэгч нь ойн  санд учруулсан нөхөн төлбөр 4990248 төгрөгийн хохирлыг төлж барагдуулах талаар хохирогч байгууллага болох Өвөрхангай аймгийн ...... сумын засаг даргын тамгын газартай гэрээ байгуулсан, хохирол төлбөрийн зарим хэсгийг төлж барагдуулсан болох нь хэрэгт  авагдсан нотлох баримтаар  нотлогдож  байна гэж шүүх үзлээ.

Шүүгдэгч нар нь зохих зөвшөөрөлгүй 68 ширхэг шинэс мод бэлтгэхдээ хөрөө, сүх хэрэглэсэн ба хуульд зааснаар зохих зөвшөөрөлгүй бэлтгэсэн 68 ширхэг модыг  хурааж улсын орлого  болгож  шийдвэрлэсэн бөгөөд  гэмт хэрэг үйлдэхдээ хэрэглэсэн хөрөө, сүх зэргийг тус шүүхийн тамгын газраас томилогдсон “Эд мөрийн баримт устгах” ажлын хэсгээр устгуулахаар шийдвэрлэсэн болохыг дурьдав.

Шүүгдэгч нар нь анх удаа хүндэвтэр гэмт хэрэг үйлдсэн, экологид учирсан шууд хохиролыг төлсөн, шүүгдэгч нарын хувийн болон ар гэрийн амьдралын байдал, үйлдсэн гэмт хэрэгтээ чин санаанаас гэмшсэн  зэргийг  ял  хөнгөрүүлэх нөхцөл байдалд тооцож хуульд заасан ял оногдуулав.

Монгол Улсын Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 282, 283, 286, 290, 294-299 дүгээр зүйлүүдийг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь :

1.Шүүгдэгч Х овгийн Ц-н Н, Х овгийн Ц-н О, Х овгийн О-н Б нарыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 211 дүгээр зүйлийн 211.1-т заасан гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тус тус тооцсугай.

2.Эрүүгийн хуулийн Тусгай ангийн 211 дүгээр зүйлийн 211.1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Х овгийн Ц-н Н, Х овгийн Ц-н О, Х овгийн О-н Б нарыг 1 /нэг/ жилийн  хорих ялаар тус тус шийтгэсүгэй.

3.Эрүүгийн хуулийн Ерөнхий ангийн 52 дугаар зүйлийн 52.5 дахь хэсэгт заасныг журамлан ялтан Х овгийн Ц-н Н, Х овгийн О-н Б нарт оногдуулсан 1 /нэг/ жилийн  хорих ялыг жирийн дэглэмтэй эрэгтэйчүүдийн хорих ангид,  ялтан Хөхөө Цээпилийн Оюунаад оногдуулсан 1 /нэг/ жилийн  хорих ялыг жирийн дэглэмтэй эмэгтэйчүүдийн хорих ангид тус тус эдлүүлсүгэй.

4.Гэмт хэргийн улмаас ялтан Х овгийн Ц-н О, Х овгийн О-н Б нар нь цагдан хоригдсон хоноггүй, Х овгийн Ц-н Н 21 хоног цагдан хоригдсон, байгаль экологид учруулсан хохирол 1 663 416 төгрөгийг төлж барагдуулсан, үлдэгдэл төлбөрийг 2016 оны 10 дугаар сарын 01-ний дотор төлж барагдуулахаар тохиролцсон болохыг тус тус дурьдсугай.

5. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 49 дүгээр зүйлийн 49.2-т зааснаар гэмт хэргийн улмаас эд мөрийн баримтаар хураагдсан 68 ширхэг шинэс модыг хурааж улсын орлогод оруулсугай.

6.Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 88 дугаар зүйлийн 88.1.3-т зааснаар ялтан Ц.Н, Ц.О, О.Б нарын гэмт хэрэг үйлдэхдээ хэрэглэсэн хөрөө, модон иштэй сүх зэргийг хурааж шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц устгасугай.

7.Эрүүгийн хуулийн Ерөнхий ангийн 61 дүгээр зүйлийн 61.1, 61.4 дэх хэсэгт заасныг журамлаж ялтан Ц.Н, Ц.О, О.Б нарт оногдуулсан 1 /нэг/ жилийн хорих ялыг тэнсэж, 1 /нэг/ жилийн хугацаагаар хянан харгалзаж, тэнсэгдсэн ялтанд хяналт тавихыг Өвөрхангай аймгийн Хархорин сум дахь Сум дундын цагдаагийн хэлтэст  даалгасугай.

8.Эрүүгийн хуулийн Ерөнхий ангийн 61 дүгээр зүйлийн 61.5-д зааснаар ялтан Ц.Н, Ц.О, О.Б нарт захиргааны шийтгэл хүлээлгэвэл Цагдаагийн байгууллагын саналыг харгалзан хорих ялыг биечлэн эдлүүлэх болохыг анхааруулсугай.

9.Ялтан Ц.Н нь энэ хэрэгтээ 21 хоног цагдан хоригдсон, түүний бичиг баримт шүүхэд ирээгүй, бусдад төлөх төлбөргүй  болохыг дурьдсугай.

10.Шийтгэх тогтоол нь танилцуулан сонсгосноор хүчинтэй болохыг дурьдсугай.

11.Ялтан Ц.Нийд авсан цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээг өөрчилж бусдын батлан даалтанд өгөх таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч, ялтан Ц.О, О.Б нарт авсан бусдын батлан даалтанд өгөх таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

12.Шийтгэх тогтоолд давж заалдах гомдол гаргах, эсэргүүцэл бичих эрх бүхий этгээд тогтоолыг гардуулснаас хойш 14 хоногийн дотор  Өвөрхангай аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны  шүүхэд гомдол гаргах, эсэргүүцэл бичих эрхтэй бөгөөд  давж заалдах гомдол гаргасан, эсэргүүцэл  бичигдсэн тохиолдолд тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж, батлан даалтанд өгөх таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

 

ДАРГАЛАГЧ                              Ц.ДАГИЙМАА