Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч У.Бадамсүрэн би даргалж, тус шүүхийн хуралдааны 5 дугаар танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Гомдол гаргагч: “М А” ХХК РД:/ /.

Хариуцагч: Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч А.Б, Ж.Н нарт холбогдох,

Гомдлын шаардлага: “...Татварын улсын байцаагчийн 2019 оны 10 дугаар сарын 14-ний өдрийн 029******* дугаартай шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах тухай” захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.М,  хариуцагч А.Б, Ж.Н, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Д, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Ц.Баасанжаргал нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

“М А” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.М шүүхэд ирүүлсэн нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаан дээр гаргасан тайлбартаа: “...“М А” ХХК нь ямар нэгэн үйлдвэрлэл, үйлчилгээ явуулдаггүй гэрээт харуул хамгаалалтын үүрэг гүйцэтгэдэг байгууллага бөгөөд олсон орлогоороо техник хэрэгсэл авч, хүмүүсээ цалинжуулдаг. Манай компанийн санхүүгийн чадавх бол гэрээ байгуулсан компани хэзээ төлбөр мөнгөө өгөхөөс шууд хамааралтай байдаг.

Манай байгууллага 2013 оноос хойш цахимаар тайлангаа өгч хөрөнгө орлогоо сайн дурын үндсэн дээр мэдүүлж, төлсөөр ирсэн ба татварын шалгалтад хамрагдаж буй 2014-2018 онуудад улсад 4.759.000.000 /Дөрвөн тэрбум долоон зуун тавин есөн сая/ төгрөгийг төлсөн. Татварын албанаас баталгаажуулж, тэмдэглэсэн байгаа. Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтсийн хяналт шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч А.Б*******, Ж.Н******* нарын торгуулийн арга хэмжээ ногдуулсан 029******* дугаартай шийтгэлийн хуудас нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.1, 4.2.5, 4.2.8-д тус тус заасан хуульд үндэслэх, зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, шийдвэр нь үндэслэл бүхий байх, хууль ёсны итгэлийг хамгаалах зарчмыг тус тус зөрчсөн. Мөн хуулийн 40 дүгээр зүйл болон 40.2.3, 40.3.3-т тус тус заасан захиргааны актыг бичгээр гаргахад тавигдах шаардлагыг хангаагүй тул хууль бус гэж үзэж байна. Иймд Захиргааны ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1-д заасны дагуу хууль бус захиргааны актыг хүчингүй болгуулахаар гомдол гаргасан.

            Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дэх хэсэгт заасан Зөрчлийн тухай хууль үйлчлэх нутаг, дэвсгэр хугацааны талаар 4 дэх хэсэгт заасан Зөрчилд тооцохгүй болсон, оногдуулах шийтгэл албадлагын арга хэмжээг хөнгөрүүлсэн, зөрчил үйлдсэн хүн хуулийн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн бол буцаан хэрэглэнэ. Мөн хуулийн 5 дахь хэсэг заасан Шинээр зөрчилд тооцсон бол оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээг хүндрүүлсэн, зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дордуулсан хуулийг буцаан хэрэглэхгүй, 6 дугаар зүйлд заасан Зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийг шийтгэл оногдуулах, албадлагын арга хэмжээг өөрчилсөн шийтгэлийн арга хэмжээг гүйцэтгээгүй бол буцаан хэрэглэнэ гэсэн байхад хэрэглээгүй.

Татварын ерөнхий хуульд байхгүй, хуулийн хүчин төгөлдөр бус Татварын ерөнхий хуулийн 74.1, 74.1.3, 74.1.4,  74.2, ... зүйл, заалтыг үндэслэл болгон шийтгэл ногдуулсан. Өөрөөр хэлбэл, 2008 онд батлагдан гарсан Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийг 2015 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдөр өөрчлөн найруулж, хоёр заалттай болгосон байтал хүчин төгөлдөр бус болсон хуулийн зүйл, заалтыг үндэслэн тооцоолол гаргасан.

029******* дугаартай шийтгэлийн хуудсаар Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 17.2 дахь заалтыг үндэслэсэн нь хууль бус. 2016 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс хүчин төгөлдөр мөрдөж буй Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 17.2 дах заалтад Нэгдсэн систем хариуцагчийн үүргийг зааж өгсөн байгаа. Энэ нь “М А” ХХК-ийн татвар төлөлтийн зөрчилд холбогдолгүй заалт байна. “М А” ХХК нь хуульд заасан хугацаанд татварын албанд санхүүгийн тайлангаа мэдүүлсээр байсан. Гэтэл 2015 онд батлагдан гарсан Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай буюу Татварын өршөөлийн тухай хуульд хамрагдах ёстой 2014, 2015 оны компаний татвар төлөлтийн үйл ажиллагаанд хууль бус торгууль, нөхөн төлбөр, алданги ногдуулсан. Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-т “Татварын болон нийгмийн даатгалын тухай хуулийн хүрээнд 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнөх хугацаанд тухайн төрлийн албан татвар төлөгчөөр татварын албанд, ажил олгогчоор нийгмийн даатгалд, эд хөрөнгө, үйл ажиллагаагаа улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн, санхүү, татварын тайлангаа гаргасан байвал зохих хувь хүн, хуулийн этгээд ийнхүү бүртгүүлээгүй, мэдүүлээгүй, тайлагнаагүй боловч энэ хуульд заасан хугацаанд холбогдох байгууллагад сайн дурын үндсэн дээр шинээр бүртгүүлсэн, мэдүүлсэн, тайлагнасан бол, мөн холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу хөрөнгө, орлогоо бүртгүүлээгүй, мэдүүлээгүй хувь хүн, хуулийн этгээд энэ хуулийн хэрэгжих хугацаа дуусгавар болохоос өмнө холбогдох байгууллагад сайн дурын үндсэн дээр шинээр бүртгүүлсэн, мэдүүлсэн бол доор дурдсан хуульд заасан бүртгэлд хамрагдаагүй, албан татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөөгүй, хөрөнгө, орлогоо нуун дарагдуулсны улмаас хүлээх хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлнө”, 5 дугаар зүйлийн 5.1-т “Албан татвар ногдох орлого, орлогоос бусад албан татвар ногдох зүйл, нийгмийн даатгалын шимтгэл ногдох орлогыг 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс өмнөх хугацаанд нуун дарагдуулсан боловч энэ хуулийн 3.1-д заасан хугацаанд сайн дурын үндсэн дээр ил болгож, санхүүгийн болон албан татварын, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн тайланг шинээр гаргаж харьяалах татварын алба, нийгмийн даатгалын байгууллагад сайн дурын үндсэн дээр мэдүүлсэн бол тухайн хувь хүн, хуулийн этгээдийг энэ хуулийн 4.1-д заасан хуульд заасан хариуцлагаас нэг удаа чөлөөлнө”, 6 дугаар зүйлийн 6.1-т “Энэ хуулийн 4.1, 5.1-д заасны дагуу хуулийн хариуцлагаас чөлөөлөгдөх хувь хүн, хуулийн этгээдэд ийнхүү чөлөөлөгдөхөөр заасан үндэслэлээр дахин эрүүгийн хэрэг үүсгэх, захиргааны хариуцлага хүлээлгэх, гүйцэтгэх ажил явуулахыг хориглоно” гэх заалтуудыг зөрчиж, шийтгэл оногдуулсан.

Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйл “Төлөөгүй татварт ногдуулах алданги”, 74.1-т “Хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна” гэсэн заалтыг зөрчиж, нөхөн төлбөр 36,276,952.20 төгрөг, алдангийг 8,974,929.0 төгрөгөөр тогтоосон нь 24,74 хувь буюу 4,74 хувиар хэтрүүлж тогтоосон нь хууль бус байна.

Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсгийг үндэслэн торгууль оногдуулахдаа “Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөгчөөр бүртгүүлсэн иргэн, хуулийн этгээд үйлдвэрлэсэн, борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээндээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй, эсхүл ногдуулсан татварыг төлөөгүй бол татварыг нөхөн төлүүлж хүн, хуулийн этгээдийг нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэх заалтыг зөрчиж, шийтгэлийн хуудсан дээрх нөхөн төлбөрийн хэмжээг 36,276,952.20 төгрөгөөр тогтоосон атал 67,645,470.60 төгрөгийн торгууль ногдуулсан нь хуулиар ногдуулбал зохих торгуулийн хэмжээнээс 6,5 дахин их байгаа нь хууль бус.

“М А” ХХК-ийн 2014-2018 онуудад гаргасан зөрчилд 2019 оны 10 дугаар сарын 14-ний өдөр шийтгэл оногдуулсан нь Зөрчил хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.9, Зөрчлийн тухай хуулийн 1.5 дугаар зүйлүүдэд тус тус заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрсөн бол зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулахгүй, зөрчлийн хэрэг нээхгүй гэсэн заалтуудыг зөрчсөн тул хууль байна. Иймд хуулийн дагуу асуудлыг шийдвэрлэж өгнө үү” гэв.

Хариуцагч А.Б, Ж.Н нар шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбартаа: “...Татварын ерөнхий хуулийн 75 дугаар зүйлд Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийг 2015 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдөр өөрчлөн найруулахаар заасан бөгөөд үүнийг 2017 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөнө” гэж заасныг үндэслэн бичсэн. 2014 онд 59,890,909.09 төгрөгийн Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй зөрчил нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д заасныг үндэслэн бичсэн. Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.2-т “Энэ хуулийн 3.1-д заасан хугацаанд хөрөнгө, орлогоо сайн дурын үндсэн дээр ил болгон бүртгүүлээгүй, мэдүүлээгүй, тайлагнаагүй хувь хүн, хуулийн этгээдэд энэ хууль үйлчлэхгүй” гэж заасны дагуу нэмэгдсэн өртгийн албан татварын төрлөөр шинэчлэн мэдүүлсэн тайлан өгөөгүй тул нөхөн татвар ногдуулсан болно.

Өршөөлийн хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.7-д “Энэ хуулийн 7.1-д заасан үндэслэлээр хэргийг хэрэгсэхгүй болгоход сэжигтэн, яллагдагч, шүүгдэгчээс гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрч, хохирлоо нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн байна” гэж заасныг дагуу торгууль алдангиас чөлөөлсөн болно. Хугацаанд нь төлөөгүй татварын өрийн үлдэгдэлд алданги, торгууль тооцсон бөгөөд Татварын ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлд Татварын өрийн үлдэгдэлд торгууль, алданги ногдуулалтыг зогсоох үндэслэл 4.1.2-д “Тооцсон алдангийн хэмжээ нь татварын өрийн үлдэгдлийн 50 хувьд хүрсэн”, 2017 оны 07 дугаар сарын 01-ээс мөрдөж эхэлсэн Татварын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгын 74.1-д “Хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна”, Татварын ерөнхий хуулийн 60 дугаар зүйлийн 60.2-т “...алдангийн хэмжээг Засгийн газар жил бүр тогтооно”, Татварын ерөнхий хуулийн 74.2-т “Татварыг хугацаанд нь төлөөгүй бол төлөгдөөгүй татварын дүнд хугацаа хэтэрсэн хоног тутамд 0.1 хувьтай тэнцэх хэмжээний торгууль ногдуулна” гэж заасны дагуу алданги, торгууль тооцсон.

2018 онд 27,454,545.00 төгрөгийн борлуулалтын орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй зөрчил нь Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.1-д “татвар ногдох орлого, орлогоос бусад татвар ногдох зүйлийг нуун дарагдуулсан, эсхүл бусад хүн, хуулийн этгээдэд үндэслэлгүйгээр шилжүүлсэн, эсхүл нягтлан бодох бүртгэл, тайлан тэнцэл, татварын тайланд тусгахгүй орхигдуулсан”, 4 дэхь хэсэг “Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөөлөгчөөр бүртгүүлсэн иргэн, хуулийн этгээд үйлдвэрлэсэн, борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээндээ нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй, эсхүл ногдуулсан татварыг төлөөгүй бол татварыг нөхөн төлүүлж хүн, хуулийн этгээдийг нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэж заасны дагуу бичсэн.

Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэг “зөрчилд тооцох, зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдэд оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээний төрөл, хэмжээг тухайн зөрчил үйлдэх үед дагаж мөрдөж байсан хуулийн дагуу шийдвэрлэнэ, 4 дэх хэсэг “Зөрчилд тооцохгүй болсон, оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээг хөнгөрүүлсэн, зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдийн эрх зүйн байдлыг дээрдүүлсэн хуулийг буцаан хэрэглэнэ”, 1.5 дугаар зүйлийн 8 дахь хэсэг “Зөрчлийг хөөн хэлэлцэх хугацааг өөр хуулиар тогтоосон бол тухайн төрлийн хуулийг дагаж мөрдөнө”, Татварын ерөнхий хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1 “татвар нөхөн ногдуулах, алданги, торгууль ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа 5 жил байх бөгөөд Монгол Улсын иргэний хуульд заасан хөөн хэлэлцэх хугацаа татварын хууль тогтоомжид хамаарахгүй”, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 7.2 дугаар зүйлийг удирдлага болгон шийдвэрлэсэн болно” гэжээ.

Хариуцагч А.Б шүүх хуралдаан дээр гаргасан тайлбартаа: “... 2014, 2015 онд зөвхөн нөхөн татвар оногдуулсан ба алданги, торгууль оногдуулаагүй. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2 дахь заалтыг буруу хэрэглэсэн байна гэсэн тайлбарыг нэхэмжлэгч хэлж байна. Тэр нь зөвхөн 2014, 2015 онд хэрэглэж байсан учир үүн дээр нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг тооцохын тулд Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2 гэдэг заалтаар нөхөн татвар оногдуулсан байгаа. Он тус бүр дээр хуулийн үйлчлэлүүд яригдсан байгаа. Алдангийг илүү хувиар тооцсон байна гэж тайлбарлаж байна. Хугацаанд нь төлөөгүй татвар дээр алданги тооцсон. Торгууль нь тусдаа хуулийн заалттай байгаа. Алданги, торгууль тооцсон дээр жишээ  дурдахад татварын өрийн үлдэгдлийг зогсоох үндэс нь Татварын ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.2 дахь заалт буюу 5 хувь төлсөн тохиолдолд зогсооно. Зөвхөн алданги зогсоно гэсэн байна. Торгууль нь үндсэн төлөөгүй дүндээ бодогдоод явсан. Тооцооллыг ард нь хийсэн байгаа. Алдангийн тооцоолол дээр маргаан яригдаад байгаа. Нэхэмжлэгч нь энэ алдангийг төлөх юм байна гэж хүлээн зөвшөөрөөд гарын үсэг зурсан. Алдангийн хувь нь илүү гэдэг дээр тооцооллыг нь хийсэн 2016 оны Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулинд 2 сарын эцсийн үлдэгдэл нь 36 сая төгрөг гээд энэ нь тайлангийн эхлэл болон эцсийн хугацаа ижил байна.2016 оны 02 дугаар сарын 10-ны өдөр гэхэд тайлангаар 36 сая төгрөг оногдуулсан бол түүнийг 02 дугаар сарын 10-ны өдөр төлсөн байх ёстой. Тэгэхэд төлөөгүй зөвхөн тайлагнаад орхисон байсан. Үүнийг 5 дугаар сарын 30-ны өдөр төлсөн байсан. Энэ хооронд нийт 110 хоног хоцроосон байсан. Торгууль тусдаа заалттай учир хоногоор нь бодсон ба 0,1 хувийн торгууль тооцсон. Алдангийг мөн адил 110 хоногт тохирохоор Засгийн газрын тогтоолд зааснаар тооцон оногдуулсан. Алдангийг 20 хувиас нь хэтэрсэн эсэх талаар тооцооллыг нь хийж үзсэн ба 36 сая төгрөгт 5,9 хувийг эзэлж байсан 20 хувь хүрээгүй. Иймд 20 болон 50 хувийн аль алиныг нь даваагүй байна.

Нийт хөлийн дүнг тавьж байгаа болохоос зөрчлүүд нь дотроо задарч байгаа. Хуулийн ямар заалт зөрчөөд ямар торгууль оногдуулсныг тус бүрд нь тайлбарлаад явсан учир зөвхөн хөлийн дүнгээр тооцож байна. Он тус бүрдээ, зөрчил тус бүрдээ тайлбарлагдана. Нэхэмжлэгчийн хэлж байгаа 8,9 сая төгрөгийн нөхөн татвар гэж байгаа нь нийт гарсан шийдвэрийн нийт хөлийн дүнгээр нөхөн татвар болон торгууль зэргийг бодсон. Харин нийт дүнгээр авч үзэх боломжгүй. Хохирлын дүн дээр нөхөн татварын дүнг тавьсан гэж тайлбарласан. Энэ нь Ерөнхий прокурорын гаргасан шийтгэлийн хуудсыг бүгд ингэж хэрэглэж байгаа. Нөхөн татвар авч байгаа нь улсыг хохиролгүй болгох зорилгоор авдаг юм. Улсад төлөх ёстой татвараа төлөөгүй хохирол учруулсан, иймд нөхөн татварыг хохиролд тавих нь зөв юм. Учир нь улс орон даяар мэргэжлийн хяналт, цагдаагийн байгууллага гээд бүгд мөрдөөд явж байгаа учир татварт зориулсан үг хэллэг тусдаа байхгүй. Иймд улсад учруулсан хохирлоо нөхөн татвар дээр тавих нь зөв гэж Татварын ерөнхий газар чиглэл гаргасан. Тэр загвараар бид бичсэн байгаа. Нийт хөлийн дүнг шийтгэлийн хуудас дээр буулгаж байгаа. Татвар төлөгчид ойлгомжтой байдлаар тэмдэглэх хэсгийг дагалдуулж бичдэг” гэв.

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Д шүүх хуралдаан дээр гаргасан тайлбартаа: “2014 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2018 оны 12 дугаар сарын 31 өдрийг дуусах хугацаагаар татварын шалгалт орсон. Татварын алба төлөвлөгөөт буюу бүрэн шалгалт хийхдээ өмнөх 5 жилээ татаж хянадаг байгаа. Гэрээт харуул хамгаалалт хийдэг компани нь тайлангаа цахимаар өгсөн боловч Татварын ерөнхий хуулийн 33 дугаар зүйлийн 33.5 дахь хэсэгт зааснаар “татвар төлөх эцсийн хугацаа адил байна” гэсэн заалтыг биелүүлээгүй. Тайлангаа мэдүүлсэн боловч төлөх ёстой хугацаандаа татвараа төлөөгүй байна.

Татварын ерөнхий хуулийн хөөн хэлэлцэх хугацааны талаар нэхэмжлэгч тайлбартаа дурдаад байна. Зөрчлийн хуулийн дагуу хөөн хэлэлцэх хугацаа тооцохгүй. Татварын ерөнхий хуулийн 11 дүгээр зүйлд заасан 11.5 дахь хэсэгт заасан татвар оногдуулах хугацаа 5 жил байна гэж заасан үүний дагуу тооцно. Татвараа тайлагнасан байхад Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хуулийг хэрэглэхгүй. Энэ хуулийг нуун дарагдуулсан зүйлийг ил болгосон тохиолдолд хэрэглэнэ. Гомдол гаргагч компани шиг тайлагначхаад татвараа хугацаандаа төлөөгүй байгаа үед хэрэглэхгүй юм” гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.11-т: “гомдол гэж хуульд тусгайлан зааснаар эрх бүхий этгээдийн шийдвэрийг хянуулахаар захиргааны хэргийн шүүхэд гаргасан өргөдөл ...”, мөн хуулийн 112 дугаар зүйлд: тусгай журмаар шийдвэрлэх маргаан, 112.4-т: “дараах төрлийн маргааныг анхан шатны шүүх 30 хоногийн дотор шийдвэрлэнэ”, 112.4.3-т: “хуульд тусгайлан заасан гомдлоор үүсэх хэрэг, маргаан”, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 2.1 дүгээр зүйлийн 2-т: “Захиргааны хэргийн шүүх энэ хуулийн 1.8 дугаар зүйлийн 6.7, 6.12, ... 6.16, ...6.27 дахь заалтад заасан эрх бүхий албан тушаалтны шийтгэл оногдуулсан шийдвэрт гаргасан оролцогчийн гомдол, прокурорын дүгнэлтээр зөрчил хянан шийдвэрлэнэ”, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.8 дугаар зүйлийн 6.12-т: “татварын улсын байцаагч Зөрчлийн тухай хуулийн 7.5 дугаар зүйл, ... 11.7 дугаар зүйлийн 1, 2, 3 дахь хэсэг, 11.19, 11.24 дүгээр зүйл, 16.4 дүгээр зүйлд заасан зөрчил”, мөн хуулийн 7.6 дугаар зүйлийн 2-т: “оролцогч энэ хуулийн 1.8 дугаар зүйлийн 6.7, 6.10, ... 6.12, ... 6.27 дахь заалтад заасан эрх бүхий албан тушаалтны шийтгэл оногдуулсан шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмаар гомдол гаргаж шийдвэрлүүлнэ” гэхчлэн холбогдох хуулиудад зохицуулж өгчээ.

Эрх бүхий албан тушаалтан болох татварын улсын байцаагч нарын оногдуулсан 029******* дугаартай шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулахаар гомдол гаргагч “М А” ХХК–ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн зүгээс “хүчингүй болсон, мөрдөгдөхөө байсан хуулийн заалтыг үндэслэж шийтгэл оногдуулсан нь хууль бус, татвар ногдох зүйлд ногдуулсан нөхөн татвараас торгууль, алдангийн хэмжээ тооцоогүй, Зөрчлийн хуульд заасан холбогдох заалтыг мөрдөөгүй” хэмээн маргасан бол хариуцагчийн зүгээс “татварын хяналт шалгалтыг хуулийн хүрээнд явуулсан, хууль зөрчөөгүй” хэмээн гомдлын шаардлагыг бүхэлд нь эс зөвшөөрч байна.

Шүүх, гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс гомдлын шаардлагыг удаа дараа тодруулсны эцэст, “М А” ХХК-ийн гомдолд хамаарах шүүхэд ирүүлсэн болон шүүх хуралдаан дээр гаргасан тайлбар, гомдлыг хариуцагч нараас эс зөвшөөрч гаргасан тайлбар, шүүх хуралдаан дээр гаргасан тэдний тайлбар зэргийг хэрэгт авагдсан, шүүх хуралдаанаар хянан хэлэлцэгдсэн баримтуудтай харьцуулан дүгнэлт хийж гомдлыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв.

Улсын бүртгэлийн 9011******* дугаар гэрчилгээтэй, 55******* дугаар регистртэй, гадаад худалдаа, гэрээт харуул хамгаалалтын үйл ажиллагаа эрхэлдэг, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар, нэмэгдсэн өртгийн албан татвар зэрэг татвар төлөгчөөр Сүхбаатар дүүргийн Татварын хэлтэст бүртгэлтэй, “М А” ХХК-ийн 2014 оны 1 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2018 оны 12 дугаар сарын 31-нийг дуустал хугацааны албан татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдалд санхүү, татварын тайлан, нягтлан бодох бүртгэлийн анхан шатны баримт зэрэгт тулгуурлан татварын хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэнд иж бүрэн шалгалтыг хариуцагч татварын улсын байцаагч нар хийжээ.

Ийнхүү хариуцагч эрх бүхий улсын байцаагч нар нь Зөрчлийн тухай хуульд зааснаар хууль, хэм хэмжээний актыг зөрчсөн, хуульд шийтгэл оногдуулахаар заасан үйлдэл, эс үйлдэхүйг харьяаллын дагуу хянаж, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн дагуу зөрчил шалгах ажиллагаа, тэр дундаа хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулж нотлох баримт цуглуулж, бэхжүүлэх улмаар шийтгэл оногдуулах эсэх талаар шийдвэр гаргах бүрэн эрхтэй байна.

Зөрчлийн тухай хуульд харьяалуулан заасан зөрчилд тооцох, шийтгэл оногдуулах замаар шударга ёсыг тогтоохын тулд Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.8 дугаар зүйлийн 6.12-т заасны дагуу зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааг харьяаллын дагуу гүйцэтгэх, мөн хуулийн 3.5 дугаар зүйлийн 1.2-т зааснаар холбогдогч, түүний хууль ёсны төлөөлөгчийг тогтоох, мөн хуулийн 4.8 дугаар зүйлд зааснаар зөрчил гарсан байдлыг тодруулахаар холбогдогчоос мэдүүлэг авах, мөн хуулийн 4.13 дугаар зүйлд зааснаар тэмдэглэл үйлдэх, мөн хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1.2-т зааснаар зөрчлийн хэргийг хялбаршуулсан журмаар шалган шийдвэрлэх зэргээр гүйцэтгэхдээ хариуцагч татварын улсын байцаагч нар нь хууль зөрчөөгүй, гомдлын шаардлагыг хангах үндэслэлгүй байна гэж шүүх дүгнэж, энэ байдал нь 2502453 дугаартай  зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны материал түүнд авагдсан баримтуудаар тогтоогдсон гэж үзлээ.

Тодруулбал, Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 3-д “Зөрчилд тооцох, зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдэд оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээний төрөл, хэмжээг тухайн зөрчил үйлдэх үед дагаж мөрдөж байсан хуулийн дагуу шийдвэрлэнэ” гэж заасны дагуу зөрчил үйлдэгдсэн 2014-2018 онд хуулийн хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байсан Нэмэгдсэн өртгийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д “Хуульд өөрөөр заагаагүй бол доор дурдсан бараа, ажил, үйлчилгээнд албан татвар ногдуулна”, мөн хуулийн 7.1.1-д “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бүх төрлийн бараа, ажил, үйлчилгээ” гэж заасны дагуу 2014 онд борлуулсан 58.890.909.09 төгрөгийн, 2018 онд борлуулсан 27.454.545.00 төгрөгийн орлогод нэмэгдсэн өртгийн албан татвар ногдуулаагүй болох нь, мөн хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.6-д “... импортоор оруулах, худалдаж авахад төлсөн албан татварыг албан татвар суутган төлөгчийн төлөх уг албан татварын нийт дүнгээс хасахгүй”, 14.6.1-д “суудлын автомашин, түүний эд анги, сэлбэг” гэж зааснаар 2014 онд 481.818.00 төгрөгийн, 2015 онд 962.018.18 төгрөгийн суудлын автомашины эд анги, сэлбэг хэрэгсэл худалдан авахдаа нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасч тооцсон зөрчил гаргасан болох нь, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.5-д “үндсэн хөрөнгө бэлтгэхэд зориулж худалдан авсан бараа, ажил үйлчилгээнд төлсөн албан татварыг хасахгүй” байхаар зохицуулсныг зөрчиж, 2016 онд 960.000.00 төгрөгийн үндсэн хөрөнгө худалдан авахдаа нэмэгдсэн өртгийн албан албан татварыг хасч тооцсон болох нь, 2016 онд 36.846.668.30 төгрөгийн аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг хуулийн хугацаанд төсөвт төлөөгүй зөрчил нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.4, Татварын ерөнхий хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.5-д заасан хугацааг зөрчсөн болох нь, 2016 онд 82.517.189.00 төгрөгийн хувь хүний орлогын албан татварыг хуулийн хугацаанд төсөвт төлөөгүй нь Татварын ерөнхий хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.5, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.3-д заасанд нийцээгүй болох нь, 2016 онд 47.758.029.56 төгрөгийн, 2017 онд 46.291.832.44 төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хуулийн хугацаанд төлөөгүй зөрчил нь Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1-д заасан хугацааг зөрчсөн болох нь тус тус зөрчлийн хэргийн материалд авагдсан тооцоо, нэмэгдсэн өртгийн албан татварын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулсан акт, хариуцагчийн тайлбар зэргээр нотлогдож, гаргасан зөрчил нь тогтоогдож байна.

Хариуцагч эрх бүхий улсын байцаагчаас зөрчил үйлдэгдсэн онуудад хүчин төгөлдөр үйлчилж байсан, Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн  74.1-д “... татварын улсын байцаагч татварыг нөхөн төлүүлж, нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувьтай тэнцэх хэмжээний торгууль ногдуулна”, 74.1.3-д “...татварын тайлан тусгахгүй орхигдуулах”, 74.1.4-д “...татварын тайланд багасгаж тусгах...”, 74.2-д “татварыг хугацаанд нь төлөөгүй бол төлөгдөөгүй татварын дүнд хугацаа хэтэрсэн хоног тутамд 0.1 хувьтай тэнцэх хэмжээний торгууль ногдуулна”, 74.3-д “...хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын дүнгийн 50 хувиас хэтрэхээргүй байна”, гэж заасныг үндэслэн эрх бүхий улсын байцаагч нараас Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1.1-д “...татварын тайланд тусгахгүй орхигдуулсан”, 1.2-д “... татварын тайланд багасгаж тусгасан”,  4-д “... татварыг төлөөгүй бол ... 30 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэж зааснаар холбогдогч “М-А*******” ХХК-ийн 303.163.009.48 төгрөгийн зөрчилд нийт 112.117.351.80 төгрөгийн нөхөн татвар, торгууль, алдангийг маргаан бүхий шийтгэлийн хуудсаар оногдуулсан нь үндэслэлтэй, гомдол гаргагчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хөндөөгүй байна.

Зөрчлийн тухай хуулийн 1.5 дугаар зүйлийн 8-д “Зөрчлийг хөөн хэлэлцэх хугацааг өөр хуулиар тогтоосон бол тухайн хуулийг дагаж мөрдөнө” гэж зааснаар Татварын ерөнхий хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1 “татвар нөхөн ногдуулах, алданги, торгууль ногдуулах хөөн хэлэлцэх хугацаа 5 жил байна”, 11.2 “татвар, алданги, торгуулийн өрийг төлөхөд хөөн хэлэлцэх хугацаа хамаарахгүй” гэхчлэн зохицуулснаар гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн тайлбарласанчлан Зөрчлийн тухай хуулийн 1.5 дугаар зүйлийн 4, 5, 6-д заасан зохицуулалтыг  хариуцагч нараас хэрэгжүүлж мөрдөхгүй болно.

Шүүх, эрх бүхий албан тушаалтан /улсын байцаагч/ зөрчлийн хэрэг бүртгэлтийн ажиллагааг хуульд заасны дагуу явуулсан, үүгээрээ Зөрчлийн тухай хуулийн 1.2 дугаар зүйлд заасан хууль ёсны зарчмыг, 1.3 дугаар зүйлд заасан шударга ёсны зарчмыг хангаж шийтгэлийн хуудсаар арга хэмжээ авсан, гомдлын шаардлагыг хангах үндэслэлгүй байна гэж дүгнэлээ.

 

            Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.14, 107 дугаар зүйлийн 107.5, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 2.1 дүгээр зүйлийн 2-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь.

 

1. Татварын ерөнхий хуулийн /2017 оны 7 дугаар сарын 01-ний өдрөөс өмнө үйлчилж байсан/  74 дүгээр зүйлийн 74.1 дэх хэсгийн 74.1.3, 74.1.4, 74.2, 74.3, Зөрчлийн тухай хуулийн 1.2 дугаар зүйлийн 2, 1.3 дугаар зүйлийн 1, 11.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1, 4 дэх хэсэгт заасныг тус тус баримтлан “М-А*******” ХХК-ийн “Татварын улсын байцаагчийн 2019 оны 10 дугаар сарын 14-ний өдрийн 029******* дугаартай шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах тухай” гомдлын шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1, 48.3-д заасныг баримтлан гомдол гаргагчаас улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 70200 төгрөгийг төсвийн орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 108 дугаар зүйлийн 108.2 дахь хэсэгт зааснаар шүүхийн шийдвэр нь танилцуулан сонсгосноор хүчин төгөлдөр болох ба мөн хуулийн зүйлийн 113 дугаар зүйлийн 113.2-д зааснаар шүүхийн шийдвэрийг гардан авснаас хойш таван хоногийн дотор давж заалдах журмаар гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                 У.БАДАМСҮРЭН