02        15                                                                              2019/ШЦТ/39

   2022          01             27                                            2022/ШЦТ/38

 

                               МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Хөвсгөл аймаг дахь Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч М.Эрдэнэ-Очир даргалж,

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Г.Далайбаяр,

Улсын яллагч Г.Чанцалдулам,    

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Н.Баттөмөр, Б.Түмэндэмбэрэл,

Шүүгдэгч Б.М- нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн хуралдаанаар Хөвсгөл аймгийн Прокурорын газрын хяналтын прокуророос Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Б.М-д холбогдох эрүүгийн 2138000000623 дугаартай хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүгдэгчийн биеийн байцаалт:  

Монгол Улсын иргэн, Б.М.

Шүүгдэгч Б.М- нь Хөвсгөл аймгийн Түнэл сумын 2 дугаар багийн нутаг дэвсгэр “Могойн Даваа” гэх газраас 2021 оны 11 дүгээр сарын 16-ны өдөр мод бэлтгэх эрхийн бичиггүйгээр ойн сан бүхий 1 мужлалын газраас 6м³ хэрэглээний босоо модыг зөвшөөрөлгүй бэлтгэсэн гэмт хэрэг үйлдсэнд холбогджээ. /Прокурорын яллах дүгнэлтэд бичигдсэнээр/

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Шүүгдэгчийн гэм буруугийн талаар:

Шүүгдэгч Б.М- нь шунахайн сэдэлтээр Хөвсгөл аймгийн Түнэл сумын 2 дугаар багийн нутаг дэвсгэр “Могойн Даваа” гэх газраас 2021 оны 11 дүгээр сарын 16-ны өдөр мод бэлтгэх эрхийн бичиггүйгээр ойн сан бүхий 1 мужлалын газраас 8м³ хэрэглээний босоо модыг зөвшөөрөлгүй бэлтгэж, ойн санд 5.464.422 төгрөгийн хохирол учруулан “Хууль бусаар мод бэлтгэх” гэмт хэргийг үйлдсэн байна.

Шүүгдэгчийн гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутай болох нь хэрэгт авагдсан нотлох баримтууд болох:

• Гэмт хэргийн талаарх гомдол, мэдээлэл хүлээн авсан тэмдэглэл /хх-ийн 1 дүгээр хуудас/,
• Хэргийн газарт үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /хх-ийн 3-9 дүгээр хуудас/,
• Эд зүйл, баримт бичиг, тээврийн хэрэгсэл, ачаа тээш, мал амьтанд үзлэг хийсэн тэмдэглэл /хх-ийн 10-14 дүгээр хуудас/,
• Хэрэглээний 8 куб метр шинэс мод, шүүгдэгч Б.М-ы эзэмшлийн “Киа Бонго Пронтер” загварын ... улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг Хөвсгөл аймгийн Түнэл сумын Засаг даргын Тамгын газрын хашаанд битүүмжилсэн хөрөнгө битүүмжилсэн тэмдэглэл, прокурорын тогтоол /хх-ийн 16-18 дугаар хуудас/,
• Эд мөрийн баримтаар БНХАУ-д үйлдвэрлэгдсэн 1 ширхэг цагаан улаан өнгийн /чиглүүлэгч төмөр, цейфтэй/ моторт хөрөөг түр хураан авсан тэмдэглэл /хх-ийн 21 дүгээр хуудас/,
• Иргэний нэхэмжлэгч Б.Д-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: ”... тухайн бэлтгэж тээвэрлэсэн мод Түнэл сумын Засаг даргын Тамгын газрын журмын хашаанд хураагдсан байгаа. ...экологид учирсан хохирлыг нөхөн төлүүлнэ” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 26-27 дугаар хуудас/,
•  Гэрч Б.Д-ын мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...2021 оны 11 сарын 15-ны өдөр манайд ирээд гоожин бүтэх болчихлоо хүн амьтантай ярьчихлаа гэсэн. Тэгэхээр нь би 2021 оны 11 сарын 16-ны өдөр Түнэл сумын “Могойн даваа” гэх газарт нэг залууг миний машинд грүшигээр авч яваа гэсэн. Би тэр танихгүй залууг суулгаад явсан. Араас Б.М- ирсэн. Гоожин нэг дэх өдөр бүтэх боллоо мод бэлтгэж ачаад Түнэл рүү яв гэсэн. Бид нар ойгоос унанги мод болон Б.М-ы унагааж бэлтгэсэн модыг ачаад явж байхад цагдаа зогсоож шалгасан. ...бичиг байгаа гэхээр нь тээвэрлэж өгөх гэж очсон. ...Б.М- өөрөө хөрөөгөө барьж байсан. Өөр хүн унагасан зүйл байхгүй” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 26-27, 39 дүгээр хуудас/,
•  Гэрч Д.П-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Б.М- намайг зах дээр төмс авах гээд явж байсан чинь та надтай хамт мод түлээнд явалцаад өгөөч өдрийн хөлс 30,000 төгрөг гэж хэлсэн. Гарал үүсэл эрхийн бичгийн тухайд бол Түнэл сумаас очоод модны эрхийн бичиг баараггүй авна гээд байхаар нь би хамт явсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 35 дугаар хуудас/,
•  Гэрч Д.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Энэ оны 11 дүгээр сарын дундуур миний танил найз Б.М- манайд ирсэн. Тэгэхдээ намайг Түнэл сумаас өвөлжөөний хашааны мод ачилцаад өгөөч гэж гуйсан. Гоожин авсныг асуухад гоожин бол асуудалгүй, Түнэл сумаас авчихна гэж хэлсэн. Тэгээд өдрийн 30,000 төгрөгөөр ажиллахаар тохиролцоод Түнэл сум руу Б.М-, Д.П- бид гурав явсан. Замаасаа нэг танихгүй хүнийг машинтай нь авч явсан. ...модонд очоод удаагүй байхад араас Б.М- ирсэн. Б.М- цахилгаан хөрөөгөөр нарийн хуурай мод тайрч унагааж, тайрсныг Д.П- бид хоёр цагаалсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 37 дугаар хуудас/,
• Гэрч С.Д.Б-ийн мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...С.Э- манай өрөөнд орж ирээд хэрэглээний модны эрхийн бичиг олгож байгаа юм уу гэж асуухаар нь энэ оны хэрэглээний модны лимит дууссан тул олгохгүй гэж хэлээд гаргасан юм. Өөр хүн орж ирээгүй. Могойн гол нөхөрлөлийн иргэдээс 2021 оны 11 сарын 16-ны өдөр 18 цагийн үед “Могойн даваа”-аас 2 портер машин ирж шургааг бэлтгэж ачиж байна гэх мэдээлэл надад өгөхөөр нь “Улаан булан”-ийн аманд зогсоож шалгахад мод бэлтгэх эрхийн бичиггүй байсан. ...Б.М- гэх хүн манай өрөөнд орж ирээгүй. Мод бэлтгэх эрхийн бичиг олгоогүй” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 45-46 дугаар хуудас/,
• “Түнэл-Эг” сум дундын ойн ангийн инженер Т.Тайван-Амгалангийн 2021 оны 11 дүгээр сарын 17-ны өдрийн: “1. Иргэн Б.М-ы бэлтгэсэн гэх модонд хэмжилт хийхэд 8 м³ хэрэглээний хуурай мод байсан. 2. Иргэн Б.М-ы бэлтгэж, тээвэрлэсэн гэх модонд модны экологи-эдийн засгийн үнэлгээг хийж хохирлын хэмжээг тооцохдоо: /ойн нөөцийн төлбөр 1-р муж, 1м³ шинэс модны үнэ төгрөгөөр 168655/, /итгэлцүүр 1.8/, /модны хэмжээ м³ 8/, /экологи эдийн засгийн үнэлгээ төгрөгөөр 2.428.632/. ...Иргэн Б.М-ы бэлтгэсэн модонд Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2020 оны 03 дугаар сарын 16-ны өдрийн А/176 дугаар тушаалын 1 дүгээр хавсралтыг үндэслэн “Нэг шоо метр модны экологи-эдийн засгийн үнэлгээ” тооцох аргачлалаар тооцсон болно. Уг мод нь хэрэглээний мод мөн. Түнэл сумын 2 дугаар багийн нутаг “Могойн даваа” гэх газар хэсэглэл 159, 12 ялгаралтай, 2021 оны ойн зохион байгуулалтын номноос үзэхэд 1 мужлалд хамаарсан байна. ..Мод бэлтгэсэн газар нутаг нь тусгай хамгаалалтанд байдаггүй” гэх дүгнэлт, бөөрөнхий модон материалын хэмжилтийн хүснэгт /хх-ийн 54-56 дугаар хуудас/,
• Хөвсгөл аймгийн Байгаль орчны газрын хяналтын улсын байцаагчийн: “..Экологи-эдийн засгийн үнэлгээ 1821474 /хуурай бөөрөнхий/ ..Ойн санд учруулсан нөхөн төлбөрийн хэмжээ нийт 5464422 төгрөг. Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.4.1 дэх заалт “Ойн санд учирсан хохирлыг ойн экологи-эдийн засгийн үнэлгээг гурав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээгээр тооцож нөхөн төлбөрийг ногдуулна” гэсэн заалтыг үндэслэн тооцов” гэх дүгнэлт /хх-ийн 63 дугаар хуудас/,
• “Ашид Билгүүн” ХХК-ийн үнэлгээчний 2021 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдрийн ТХҮ-921/2467 дугаартай: “хэрэглээний хуурай шинэс мод 8 куб.метр /нэгжийн үнэ 50.000/, нийт үнэ 400.000 төгрөг...” гэх хөрөнгийн үнэлгээний тайлан /хх-ийн 66-68 дугаар хуудас/,
• “Ашид Билгүүн” ХХК-ийн үнэлгээчний 2021 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдрийн ТХҮ-921/2466 дугаартай: “2020 онд БНХАУ-д үйлдвэрлэгдсэн цахилгаан хөрөөний үнэлгээг 160.000 төгрөг...” гэх хөрөнгийн үнэлгээний тайлан /хх-ийн 73-75 дугаар хуудас/,
• “Ашид Билгүүн” ХХК-ийн үнэлгээчний 2021 оны 12 дугаар сарын 11-ний өдрийн №1000950 дугаартай: “Б.М-ы эзэмшлийн Пронтер маркийн ... улсын дугаартай 1998 онд үйлдвэрлэгдсэн 2011 онд Монгол улсад орж ирсэн тээврийн хэрэгслийн зах зээлийн дундаж үнийг 2.800.000 төгрөгөөр тодорхойлов” гэх автомашин техникийн үнэлгээний тайлан /хх-ийн 80-81 дүгээр хуудас/,
• “Ашид Билгүүн” ХХК-ийн үнэлгээчний 2021 оны 12 дугаар сарын 11-ний өдрийн №1000949 дугаартай: “Б.Д-ын эзэмшлийн Бонго-Ж2 маркийн ...улсын дугаартай 2002 онд үйлдвэрлэгдсэн 2011 онд Монгол улсад орж ирсэн тээврийн хэрэгслийн зах зээлийн дундаж үнийг 2.300.000 төгрөгөөр тодорхойлов” гэх автомашин техникийн үнэлгээний тайлан /хх-ийн 86-87 дугаар хуудас/,
• Шүүгдэгч Б.М-ы эзэмшлийн “Киа Бонго Пронтер” маркийн ... улсын дугаартай автомашины гэрчилгээний хуулбар /хх-ийн 105 дугаар хуудас/,
• Г.Б-ын эзэмшлийн “Киа Бонго” маркийн ...улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийн гэрчилгээний хуулбар /хх-ийн 107 дугаар хуудас/,
• Шүүгдэгч Б.М-ы мөрдөн шалгах ажиллагааны үед өгсөн: “...Үйлдсэн хэргээ хүлээн зөвшөөрч байна. ...Сумын төв ороод Э-ийн хамтаар захиргаа орж байгаль хамгаалагч Д.Б-тэй уулзахад хэрэглээний модны гоожин олгохгүй, Мөрөн сумын иргэнд бүр олгохгүй, ганцхан нэг дэх өдөр л Түнэл сумын иргэнд олгож байгаа гэсэн. Гоожин авахаар очсон урд өдөр нь сум хуралдаад Мөрөн сум руу хэрэглээний мод гаргахгүй гэсэн шийдвэр гарсан байсан. Тэгээд гоожин бүтэхгүй болохоор нь үдээс хойш араас нь Түнэл сумын 2 дугаар багийн нутаг “Могойн даваа” гэх газарт очсон. Модонд очиход нөгөө хэд намайг хүлээгээд байж байхаар нь гоожин бүтэхээр болсон гэж хэлээд модоо бэлтгэсэн. Би цахилгаан хөрөөгөөр 19 ширхэг босоо хуурай мод огтолж 3 метрийн урттай тайрсан. Унанги модноос хүртэл тайрсан” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 100-101 дүгээр хуудас/ болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлэхдээ “...үйлдсэн хэргээ хүлээн зөвшөөрч байна” гэж хариулж байсан /шүүх хуралдааны тэмдэглэлээс/ болон бусад нотлох баримтуудаар нотлогдож байна.

Шүүгдэгчийн хувийн байдлыг тогтоосон дараах баримтуудыг шүүх шинжлэн судлав. Үүнд:

• Урьд нь ял шийтгүүлж байгаагүй болохыг тодорхойлсон эрүүгийн хариуцлага хүлээж байсан эсэхийг шалгах хуудас /хх-ийн 102 дугаар хуудас/,
• Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сумын 3 дугаар багийн Засаг даргын тодорхойлолт /хх-ийн 104 дүгээр хуудас/,
• Иргэний үнэмлэхний хуулбар /хх-ийн 106 дугаар хуудас/,
• Мал, тэжээвэр амьтад, хашаа, худгийн 2021 оны тооллогын баримт зэрэг баримт бичиг болно.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжилсэн дээрх нотлох баримтууд нь энэ хэрэгт хамааралтай, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмын дагуу цуглуулж бэхжүүлсэн, үгүйсгэх нотлох баримт хэрэгт байхгүйн дээр шүүгдэгч нь өөрийн гэм бурууг хүлээн зөвшөөрч, маргахгүй байгаагаар давхар нотлогдож байх тул энэ хэргийг хянан шийдвэрлэхэд хангалттай, үнэн зөв гэж шүүх үнэллээ.

Энэ хэрэгт Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотолбол зохих байдлуудыг хангалттай шалгаж тодруулсан, мөрдөн байцаалтын явцад оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хассан, хязгаарласан, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шаардлагыг зөрчсөн гэх ноцтой зөрчил тогтоогдоогүй, хуульд заасан нотолбол зохих нөхцөл байдлуудыг бүрэн гүйцэд тогтоосон гэж үзлээ.

Гэмт хэрэг гарахад шүүгдэгчийн байгаль орчин, экологийн мэдлэг дутмаг, нөгөө талаас нутгийн захиргааны байгууллагаас иргэдэд байгаль орчныг хамгаалах талаарх хууль, тогтоомжийг сурталчлах, тайлбарлан таниулах ажил хангалтгүй хийгдсэн зэрэг нь дээрх гэмт хэргийг үйлдэх шалтгаан нөхцөл болсон байна.

Шүүгдэгч Б.М- нь дээрх гэмт хэргийг ганцаараа үйлдсэн болох нь гэрч Б.Д-ын мэдүүлэг /хх-ийн 26-27, 39х/, гэрч Д.П-ийн мэдүүлэг /хх-ийн 35х/, гэрч Д.Б-ийн мэдүүлэг /хх-ийн 37х/-ээр нотлогдож байна.

Шүүгдэгч нь Эрүүгийн хуулиар хамгаалагдсан төрийн хамгаалалтад байх ойн санд хохирол учруулан хүрээлэн байгаа орчны эсрэг гэмт хэргийг үйлдэж, байгаль экологийн тэнцвэрт байдлыг алдагдуулсан хор уршигт зориуд хүргэж, “Хууль бусаар мод бэлтгэх” гэмт хэргийг үйлдсэн нь дээрх гэмт хэргийг гэм буруугийн санаатай хэлбэртэй, төгссөн гэмт хэрэг үйлдсэн гэж үзэх бүрэн үндэслэлтэй юм.

Хэрэгт авагдсан баримтуудыг үндэслэн прокурорын үйлдсэн яллах дүгнэлт нь үндэслэлтэй, хэргийн зүйлчлэл тохирсон байна гэж шүүх үзлээ.

Гэмт хэргийг илрүүлэх зорилгоор хийсэн эд зүйлд үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрч, шүүгдэгч нарын мэдүүлэг зэрэг нь гэмт хэрэг гарсан нөхцөл байдлыг бүрэн дүүрэн тогтооход чухал ач холбогдолтой болсон байна.

Шүүгдэгч Б.М- нь шунахайн сэдэлтээр Хөвсгөл аймгийн Түнэл сумын 2 дугаар багийн нутаг дэвсгэр “Могойн Даваа” гэх газраас 2021 оны 11 дүгээр сарын 16-ны өдөр мод бэлтгэх эрхийн бичиггүйгээр ойн сан бүхий 1 мужлалын газраас 8м³ хэрэглээний босоо модыг зөвшөөрөлгүй бэлтгэж, ойн санд 5.464.422 төгрөгийн хохирол учруулан “Хууль бусаар мод бэлтгэх” гэмт хэргийг үйлдсэн нь шунахайн сэдэлтээр, санаатайгаар дээрх гэмт хэргийг үйлдсэн байна.

Гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирлын хувьд: Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсгийн 1-д “ойн санд учирсан хохирлыг ойн экологи–эдийн засгийн үнэлгээг гурав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээгээр” тогтоосон байх тул шүүгдэгч Б.М-ы үйлдсэн энэхүү гэмт хэргийн улмаас учирсан үр дагавар нь байгаль орчин, экологи-эдийн засагт 5.464.422 төгрөгийн хохирол учирсан гэж шүүх дүгнэлээ.

Шүүгдэгч Б.М- нь байгаль орчин, экологи-эдийн засагт учруулсан 5.464.422 төгрөгийн хохирлыг 2022 оны 03 дугаар сард багтаан бүрэн төлж барагдуулах хүсэлтээ шүүх хуралдаанд бичгээр гаргаж байх тул Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсгийн 1, Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.М-аас 5.464.422 төгрөгийг гаргуулж Хөвсгөл аймгийн Түнэл сумын Засаг даргын Тамгын газарт олгох нь зүйтэй байна.

Хавтаст хэрэгт баримтжуулсан шүүгдэгчээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй байна.

2. Шүүгдэгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх тухай:

Шүүх хуралдаанаар шинжлэн судлагдаж, шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл

болгосон баримтуудыг үндэслэн шүүгдэгч Б.М-д эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ Эрүүгийн хуульд заасан шударга ёсны зарчмыг баримтлан, цээрлүүлэх, дахин гэмт хэрэг үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Эрүүгийн хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Энэ хуульд заасан гэмт хэрэг үйлдсэн нь шүүхээр тогтоогдсон гэм буруутай хүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, Эрүүгийн хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Шүүх гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд энэ хуулийн ерөнхий ангид заасан үндэслэл, журмын дагуу тусгай ангид заасан төрөл, хэмжээний дотор эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ”, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхэд гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учирсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, гэмт хэрэг үйлдсэн хүний хувийн байдал, эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг тал бүрээс нь харгалзан үзнэ” гэж заасныг тус тус баримтлан шүүгдэгчийг анх удаа гэмт хэрэг үйлдсэн, шүүгдэгчийн хувийн байдал, үйлдсэн гэмт хэрэгтээ хандах хандлага, ойн санд учруулсан 5.464.422 төгрөгийн хохирлыг нөхөн төлөхөө илэрхийлсэн, гэмт хэрэг үйлдэхэд нөлөөлсөн шалтгаан, нөхцөл зэргийг тус тус харгалзан “Хууль бусаар мод бэлтгэсэн” үйлдэлд нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 2 сарын хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял оногдуулж шийдвэрлэв.

Шүүгдэгчийн хувийн байдалд шүүхийн хэлэлцүүлэгт дурдсан нотлох баримтаар тогтоогдсон нөхцөл байдал, гэмт хэрэг үйлдсэнээ хүлээн зөвшөөрсөн, гэм буруугийн талаар маргахгүй байгаа байдал, үйлдсэн гэмт хэрэг, хохирол, хор уршигт хандаж буй хандлага, шүүх хуралдаанд мэдүүлэг өгөхдөө гэмшиж байгаа зэргийг харгалзан үзсэн болно.

Шүүгдэгч Б.М- нь урьд нь гэмт хэрэг үйлдэж байгаагүй болох ял шийтгэлийн лавлагаагаар тогтоогдож байна.

Шүүгдэгчийн хувьд анх удаа тохиолдлын шинжтэй нөхцөл байдлын улмаас гэмт хэрэг үйлдсэнийг эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх нөхцөл байдалд тооцов.

Шүүх шүүгдэгч Б.М-д эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ улсын яллагчаас: “...Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 2 сарын хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял оногдуулах, эд мөрийн баримтаар хураагдсан хөрөөг хэрэгцээний дагуу зохих байгууллагад шилжүүлэх, битүүмжлэгдсэн 8 куб метр шинэс модыг улсын орлогод оруулах, гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан шүүгдэгч Б.М-ы эзэмшлийн тээврийн хэрэгслийг худалдан борлуулж хохирол нөхөн төлөхөд зарцуулах, Г.Б-ын эзэмшлийн “Киа Бонго” маркийн ...улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ болох 2.300.000 төгрөгийг гаргуулж улсын орлогод оруулах” санал гаргасан, шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Н.Баттөмөрөөс: “...тохиолдлын шинжтэй нөхцөл байдлын улмаас анх удаа гэмт хэрэг үйлдсэн, хувийн байдал, үйлдсэн гэмт хэргийн ангилал, гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, хохирол нөхөн төлөхөө илэрхийлж байгаа байдал зэргийг харгалзан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг оногдуулж өгнө үү. ...Б.М-ы эзэмшлийн ... улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнийг хохирол нөхөн төлөхөд зарцуулж, үлдэх мөнгөн дүнг гаргуулж өгнө үү” гэх хүсэлт, шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Б.Түмэндэмбэрэлийн: “...тохиолдлын шинжтэй нөхцөл байдлын улмаас анх удаа гэмт хэрэг үйлдсэн, гэмт хэрэг үйлдсэнээ хүлээн зөвшөөрсөн, гэмт хэрэг үйлдэж учруулсан хохирлоо нөхөн төлөхөө илэрхийлж байгааг харгалзан улсын яллагчийн саналыг дэмжиж тодорхой хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял оногдуулж өгнө үү. ...Б.М-ы эзэмшлийн ... улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийг хохирол нөхөн төлөхөд зарцуулж, хохиролд оруулан тооцож өгнө үү” гэх хүсэлт зэргийг харгалзан үзэв.

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.М-ы зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг түүний оршин суух газар Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сумын хилийн дээсээр тогтоож, 2 (хоёр) сарын хугацаанд Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сумаас гадагш явахыг хориглож, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.5 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.М- нь зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг биелүүлээгүй бол зорчих эрхийг хязгаарлах ялын эдлээгүй үлдсэн хугацааны нэг хоногийг хорих ялын нэг хоногоор тооцож хорих ялаар сольж болохыг мэдэгдэж байна.

Шүүгдэгч Б.М-д оногдуулсан зорчих эрхийг хязгаарлах ялын биелэлтэд хяналт тавихыг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгаж шийдвэрлэв.

Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсгийн 1-д зааснаар шүүгдэгч Б.М- нь ойн санд учруулсан 1.821.474 төгрөгийг гурав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний буюу 5.464.422 төгрөгийн хохирлыг нөхөн төлөхөө илэрхийлж байх тул

Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсгийн 1, Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-т зааснаар шүүгдэгч Б.М-аас 5.464.422 төгрөгийг гаргуулж Хөвсгөл аймгийн Түнэл сумын Засаг даргын Тамгын газарт олгохоор шийдвэрлэв.  

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэг “Гэмт хэрэг үйлдэж олсон хөрөнгө, орлого” гэж Монгол Улсад бол энэ хуулийн тусгай ангид заасан, ...гэмт хэрэг үйлдэж шууд, шууд бусаар олсон эдийн, эдийн бус хөрөнгө, түүний үнэ, түүнээс олсон ашиг, орлого, гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан, ашиглахаар завдсан техник, хэрэгслийг ойлгоно”, мөн зүйлийн 3 дахь хэсэг “Хураан авсан хөрөнгө, орлогыг бусдад учруулсан хохирлыг нөхөн төлөх, хэрэг шалган шийдвэрлэх ажиллагааны зардалд зарцуулна. Гэмт хэрэг үйлдэж олсон хөрөнгө, орлогын хэмжээ нь хохирлоос илүү гарсан тохиолдолд улсын төсөвт шилжүүлнэ”, мөн зүйлийн 4 дэх хэсэг “Гэмт хэрэг үйлдэж олсон эд зүйл, түүний үнэ, гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан тээврийн хэрэгсэл, уналга, галт зэвсэг, зэвсэг, тусгайлан бэлтгэсэн зэвсгийн чанартай зүйл нь тухайн гэм буруутай этгээдийн өмчлөлд байсан нь тогтоогдсон тохиолдолд түүнийг хураан авч хадгалах, устгах, гэмт хэргийн хохирол нөхөн төлөхөд зарцуулна” гэж тус тус зааснаар шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц энэ хэрэгт битүүмжлэгдсэн 8 куб метр хэрэглээний нойтон шинэс модыг битүүмжилсэн прокурорын тогтоолыг хүчингүй болгож, 1.821.474 төгрөгийн хохиролд, гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан БНХАУ-д үйлдвэрлэгдсэн цахилгаан хөрөөг 160.000 төгрөгийн хохиролд,

Мөн шүүгдэгч Б.М-ы гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан шүүгдэгч Б.М-ы эзэмшлийн “Киа Бонго Пронтер” маркийн ... улсын дугаартай автомашиныг 2.800.000 төгрөгийн хохиролд, Г.Б-ын эзэмшлийн “Киа Бонго” маркийн ...улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ болох 2.300.000 төгрөгийг гаргуулж экологи эдийн засагт учруулсан нийт 5.464.422 төгрөгийн хохиролд тус тус оруулан тооцож Хөвсгөл аймгийн Түнэл сумын Засаг даргын Тамгын газарт шилжүүлэхийг, хохирлоос илүү гарсан 1.617.052 төгрөгийг улсын төсөвт шилжүүлэхийг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгаж байна.  

Шүүгдэгч Б.М- нь цагдан хоригдоогүй, түүнээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдах нь зүйтэй байна.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.1, 36.2 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэг, 36.3 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг, 36.6, 36.7, 36.8, 36.10, 36.13 дугаар зүйлүүдэд заасныг удирдлага болгон 

ТОГТООХ нь:

1. Шүүгдэгч Б.М-ыг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан зөвшөөрөлгүйгээр ойд мод бэлтгэж, “Хууль бусаар мод бэлтгэх” гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.
2. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 24.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.М-ыг 2 (хоёр) сарын хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар шийтгэсүгэй.
3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.М-ы зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг түүний оршин суух газар Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сумын хилийн дээсээр тогтоож, 2 (хоёр) сарын хугацаанд Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сумаас гадагш явахыг хориглосугай.
4. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.5 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.М- нь зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг биелүүлээгүй бол зорчих эрхийг хязгаарлах ялын эдлээгүй үлдсэн хугацааны нэг хоногийг хорих ялын нэг хоногоор тооцож хорих ялаар сольж болохыг мэдэгдсүгэй.
5. Шүүгдэгч Б.М-д оногдуулсан зорчих эрхийг хязгаарлах ялын биелэлтэд хяналт тавихыг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгасугай.
6. Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсгийн 1, Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-т зааснаар шүүгдэгч Б.М-аас 5.464.422 (таван сая дөрвөн зуун жаран дөрвөн мянга дөрвөн зуун хорин хоёр) төгрөгийг гаргуулж Хөвсгөл аймгийн Түнэл сумын Засаг даргын Тамгын газарт олгосугай.
7. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.5 дугаар зүйлийн 3, 4 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц энэ хэрэгт битүүмжлэгдсэн 8 куб метр хэрэглээний хуурай шинэс модыг битүүмжилсэн прокурорын тогтоолыг хүчингүй болгож, 1.821.474 (нэг сая найман зуун хорин нэгэн мянга дөрвөн зуун далан дөрөв) төгрөгийн хохиролд, гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан БНХАУ-д үйлдвэрлэгдсэн цахилгаан хөрөөг 160.000 (нэг зуун жаран мянга) төгрөгийн хохиролд, шүүгдэгч Б.М-ы гэмт хэрэг үйлдэхэд ашигласан шүүгдэгч Б.М-ы эзэмшлийн “Киа Бонго Пронтер” маркийн ... улсын дугаартай автомашиныг 2.800.000 (хоёр сая найман зуун мянга) төгрөгийн хохиролд, Г.Б-ын эзэмшлийн “Киа Бонго” маркийн ...улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийн үнэ болох 2.300.000 (хоёр сая гурван зуун мянга) төгрөгийг гаргуулж экологи эдийн засагт учруулсан нийт 5.464.422 төгрөгийн хохиролд тус тус оруулан тооцож Хөвсгөл аймгийн Түнэл сумын Засаг даргын Тамгын газарт шилжүүлэхийг, хохирлоос илүү гарсан 1.617.052 (нэг сая зургаан зуун арван долоон мянга тавин хоёр) төгрөгийг улсын төсөвт шилжүүлэхийг Хөвсгөл аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгасугай.
8. Шүүгдэгч Б.М- нь цагдан хоригдоогүй, түүнээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохыг дурдаж, шийтгэх тогтоол нь уншиж сонсгосноор хүчинтэй болох ба давж заалдах гомдол эсэргүүцэл гаргасан тохиолдолд тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Б.М-д урьд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.
9. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38.1 дүгээр зүйлийн 1, 38.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоолыг гардан авсан эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор шүүгдэгч, хохирогч, иргэний нэхэмжлэгч, тэдгээрийн өмгөөлөгч, хууль ёсны төлөөлөгч давж заалдах гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдсугай.

 

 

 

   ДАРГАЛАГЧ, ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                               М.ЭРДЭНЭ-ОЧИР