Өмнөговь аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Э.Оюун-Эрдэнэ даргалж, шүүгч З.Төмөрхүү, Дундговь аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Мөнхбат нарын бүрэлдэхүүнтэй,

Нарийн бичгийн дарга: Б.Алдармаа,

Улсын яллагч: Н.Ундрах,

Иргэдийн төлөөлөгч: Ц.Мягмарцэрэн,

Хохирогч, иргэний нэхэмжлэгч: Ш.Дэжидмаа,

Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч: Б.Оюунтунгалаг,

Шүүгдэгч: Б.Батсүх нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн хуралдаанаар Өмнөговь аймгийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 91 дүгээр зүйлийн 91.1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэгт холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Батсүхэд холбогдох 201616000028 тоот нэг хавтас эрүүгийн хэргийг 2016 оны 05 дугаар сарын 31-ний өдөр хүлээн авч хянан хэлэлцэв.

Шүүгдэгч: Монгол улсын иргэн,

Холбогдсон хэргийн талаар: Б.Батсүх нь согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ 2016 оны 02 дугаар сарын 08-ны орой Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын Баясах багийн нутаг Цагаан дэрс гэх газарт өөрийн гэртээ Н.Батдэлгэртэй хувийн таарамжгүй харьцааны улмаас маргалдан улмаар бие эрх чөлөөнд нь халдан зодож, амь биед нь аюултай хүнд гэмтэл учруулж, хүнийг санаатай алсан гэмт хэрэгт холбогджээ. 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Шүүгдэгч Б.Батсүх шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлэхдээ: Би мэдүүлэг өгнө. 2016 оны 02 дугаар сарын 08-ны орой буюу битүүний орой бид хоёр битүүлсэн. Тэгээд жаахан маргалдсан юм. Талийгаач намайг зүүн орон дээр хэвтэж байхад архи нэхээд, ширдгэн дээр пиво асгаад гэрт шээхээр нь би босоод ноцолдсон. Тэгж байгаад тавагтай идээ нураахаар нь би Батдэлгэрийг төмөр иштэй хөнгөн цагаан шанагаар нэг удаа толгой руу нь цохисон. Тэгээд хоёулаа тавагтай идээгээ өглөө босч өрсөн. Шиний нэгний өглөө дүүгийнхээ гэрт очиж золгосон. Батдэлгэр мотоцикль сайн барьдаг болохоор унуулаад би өөрөө араар нь сундлаад айлд очих гэж яваад бид хоёр замдаа мотоциклиос унасан. Айлд очоод байж байгаад би малаа хотлуулах гээд яараад буцахдаа Батдэлгэрийг ядраад байна гэхээр нь айлд үлдээгээд түрүүлээд явсан. Би өөрөө гэрэлгүй мотоцикльтой гэртээ ирсэн. Тэгээд шинийн гуравны өдөр манай дүү ирж бид хоёрыг сумын төвд хүргэж өгсөн. Суман дээр очиж Шараа гэж айлд очиж золголт хийгээд гараад явсан. Тэгээд дахиж уулзаагүй. Уулзах боломж ч байгаагүй. Шинийн гурванд талийгаач ах, дүү нарынхаа гэрээр орж золгоно гээд явсан. Би малаа хотлуулах гээд дүүгээрээ гэртээ хүргүүлсэн. Үнэн зөвөөр шийдэж өгнө үү гэв.

Хохирогч, иргэний нэхэмжлэгч Ш.Дэжидмаа шүүхийн хэлэлцүүлэгт мэдүүлэхдээ: Талийгаачийн талаар хамгийн анх надад 2016 оны 02 дугаар сарын 12-нд буюу эмнэлэгт хүргэгдсэн цагаас манай ах яриад дүү чинь ухаангүй байна гэж хэлсэн. Тэгээд би их эмчтэй нь ярьсан чинь ухаангүй байна, хүүхэн хараа нь өргөссөн учраас ямар нэг найдлага байхгүй тийм учраас та ирж уулзах шаардлагатай бол яаралтай ир гэсэн Гурвантэс сумын эмнэлгээс анх мэдээлэл авсан. Болсон зүйлийг бол тодорхой мэдээгүй. Яасан юм бол гэхэд тархинд цус харвасан байж магадгүй, гадны нөлөөтэй байж болзошгүй гэсэн хоёрхон зүйл хэлсэн. Тэгээд манай хүн ээлжийн ажилтай байсан учраас өглөө болтол хүлээсэн. Өглөө 8 цагийн үед нас барсан гэж надад хэлсэн. Түүнийг дуулаад бид хоёр Улаанбаатараас ажил явдлынх нь бүх зүйлийг бэлдээд 02 дугаар сарын 12-ны орой гараад шөнөжин яваад Гурвантэс суманд очсон. Очоод цогцосыг үзэхэд хүн харахын аргагүй танигдахааргүй байсан. Би зөвхөн толгой хэсгийг нь үзсэн. Толгой нь их гүвдэрүүтсэн байсан. Биеийн нь бол үзээгүй угаасаа задлан хийсэн байсан учраас үзэх шаардлагагүй байсан. Алтан савыг нээлгэхэд их яаралтай гарга гэж хэлсэн байсан учраас маргааш нь гаргаад явахдаа буюу хот руу буцахынхаа урд орой Намхайлхагва байцаагч дээр ирж мэдүүлэг өгөхдөө гомдолгүй гэж хэлсэн. Яагаад гэвэл Батсүхийг зөвхөн сэжигтнээр тооцсон байсан. Би харилцан зодоон болсон юм болов уу гэж бодсон байсан. Энэ хоёрыг би найзууд гэж боддог байсан. Бас задлан шинжилгээний дүнг сонсоогүй байсан. Зөвхөн харилцан зодоон болоод санамсаргүй зүйл болсон байх гэж бодоод би юуг нь мэдээгүй байж хүнийг янз бүр болгоод яахав гээд гомдолгүй гэсэн мэдүүлэг өгсөн. Дараагийн удаа Өмнөговь аймаг дээр ирж хэргийн материалтай задлан шинжилгээний дүнтэй танилц гэж хэлсний дагуу танилцаад үнэхээр хүнээр зодуулсан юм байна. Тэр их гэмтлийг ганц удаа цохиход учирдаг гэмтэл биш гэдгийг би ойлгосон. Тэгээд би гомдол гаргасан. Одоо би 4 дэх удаагаа энэ асуудлаас болж Өмнөговьд ирээд байна. Миний ажил гэвэл хувийн компани буюу өндөр зэрэглэлийн зочид буудалд ажилладаг учраас надад нэг их чөлөө өгөөд байдаггүй. Би захирлаасаа гуйж ийм шаардлагатай байна гэж хэлж байж 4 удаа чөлөө авч ирж байгаа. Нэгэнт байхгүй болчихсон хүн босоод ирэх биш би энэ хүнийг хориод цагдаад яахав гэж бодож байсан. Манай дүү байнга Батсүхийнд байгаад байсан гэж бодохгүй байна. Яагаад гэвэл 2010 онд Эс Жи Эс компанид ажиллаж байгаад ажлаас гарсан даруйд нь би Улаанбаатар руу шилжүүлж авсан. Хотод очоод Элит шийдэл ХХК-нд ажилд оруулсан. Хотод шилжиж очсон дараагаа Гурвантэс рүү ирж, очдог байсан. Миний дүү архи уух нь уудаг. Гэвч хүний тооноос хасагдсан хүн биш. Орох оронтой хүн. Гурвантэс суманд дээр иж бүрэн гэр нь байгаа. Би хашааны газар олоод гэр орныг нь татаж авъя гэж бодож байсан. Тэрнээс гадна огт гэр оронгүй хүн байсан юм шиг Батсүхийн эгч Нямцоо гэдэг хүн хүнд ярьсан байсан. Би тэр үгэнд их эмзэглэсэн. Хүнийг ийм болтол нь зодож гэмтээнэ гэдэг чинь юу гэсэн үг вэ. Би Батсүхийг дүүтэйгээ найз гэж боддог. Хотод очсон дараа нь байнга утсаар ярьдаг байсан. Манай дүү над руу ярихгүй нэг өдрийг өнгөрөөж байгаагүй. Бид хоёрыг ямар дотно гэдгийг Батсүх сайн мэдэж байгаа. 2016 оны 06 дугаар сараас манай дүү огт архи амсахаа байсан. Тэгээд Өмнөговь аймгийн төвд А гэгч эмэгтэйтэй ханьлаж сууж байсан. Би тэр үед өөрийн эзэмшлийн машинаа өгсөн. Амьдралаа залгуул гээд өгсөн. Тэгээд сая хэрэг болохоос өмнө буюу 2015 оны 12 дугаар сарын эхээр Гурвантэс сум руу чулуу мод гээд очсон. Тэрнээс өөрөөр гурвантэс суманд байгаагүй. Тэнд байх хугацаандаа нохойд хазуулсан. Би тэгэхэд яаралтай хүрээд ирээ Гэмтлийн эмнэлэгт үзүүлье бохир орчихно гээд хотод аваачиж үзүүлэхэд хэвтэж эмчлүүлэх шаардлагагүй гадуур боолт хийлгэ гэсэн. Тэгэж байхад Батсүх байнга ярьдаг байсан. Тийм учраас найз юм байна, их дотно юм байна гэж боддог байсан. Би Батсүхийг багаас нь мэднэ. Би ирэн очин байдаг их сайн найзууд гэж ойлгосон. Тэгээд цагаан сар өнгөрөөгөөд мэс засал хийлгэхээр болоод Гурвантэс сум руу буцсан. Би явахад нь цагаан сар өнгөрөнгүүт эргэж ирээрэй уруул амыг чинь янзална гэж хэлсэн. Тэгээд тэнд байх хугацаандаа над руу байнга ярьдаг байсан. Батсүхийнд бууз боож байна гэж хүртэл ярьсан. Цоо эрүүл ярьсан. Дандаа эрүүл ярьдаг байсан. Манай дүү хар нялхаараа мотоцикль унаж сурсан. Техникт маш сайн хүн. Тэгэж мотоциклиос унах хүн биш. Бид нар бүтэн өнчин хүмүүс би хоёр дүүдээ эхийнх нь оронд эх, эцгийнх нь оронд эцэг болж явдаг. Хэзээ ч би дүүгээ гаргуунд нь гаргаж байгаагүй. Батсүх сайн мэдэх ёстой. Миний дүү надад хамгийн их тусалдаг байсан. Байгаагаасаа байхгүй хүртлээ надад тусладаг байсан. Өөрөө идэх юмгүй байсан ч над руу идэх юмаа зөөдөг байсан. Одоо би Батсүхийг бариад өгөөч хориод өгөөч гэж хэлээд миний дүү босоод ирэхгүйгээс хойш би зөвхөн өөрт учирсан бодит хохирол болох 5.000.000 орчим төгрөг л нэхэмжилсэн. Би баримтыг нь өгсөн байгаа. Би тэмээн дээр ямааны гарлага гэгчээр дүүгээ алдчихаад эдийн засаг мөнгөний хувьд өчнөөн хохироод явж байна. Би баян тарган хүн биш цалингаас цалингийн хооронд явдаг хүн учраас мөнгөө гаргуулж авмаар байна. Ер нь гэхдээ би дүүгээ мотоциклиос унасан гэдэгт хэзээ ч итгэхгүй. Ганцхан удаа шанагаар цохисон ч ийм гэмтэл учрахгүй. Батсүх яагаад хүнийг ингэж их зодсон юм бол өөрөө үнэнээ хэлэх байлгүй гэв. Хохирогч, иргэний нэхэмжлэгч Ш.Дэжидмаа мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: 2016 оны 02 дугаар сарын 11-ний орой 22 цагийн үед миний төрсөн ах Батдалай над руу залгаад Батдэлгэр ухаангүй байдалтай Гурвантэс сумын эрүүл мэндийн төвд ирсэн байна гэж хэлсэн. Тэгэхээр нь би удалгүй Батдэлгэрийг эмчилж байсан их эмчтэй нь утсаар яриад Батдэлгэрийн биеийн байдлыг асуухад одоогийн байдлаар харвалт юм шиг байна, даралт нь 230 хүрээд тариа хийгээд буухгүй байна гэмтлийн эмч болон холбогдох эмч нараас зөвлөгөө аваад эмчилгээ хийж байна гэж хэлсэн. тэгээд хүүхэн хараа өргөссөн байгаа учир их хүнд байна гэж хэлсэн. Тэрнээс хойш би Батдалай ахтай байнга утсаар холбоо авч биеийн байдлыг нь асууж байсан. Тэгэхэд ямар ч хөдөлгөөн хариу урвал байхгүй байна гэж хэлсэн. Тэгээд 03 цагийн үед их эмчтэй нь ярихад тариа хийхэд ямар ч урвал байхгүй биеийн байдал нь улам дордоод байна гэж хэлсэн. Тэгээд өглөө 05-06 цагийн үед Батдалай ах руу дахин хопбоо авахад биеийн байдал нь дээрдэхгүй хурхираад унтаад байх шиг байна гэж хэлсэн. 08 цагийн үед байхаа Батдалай ахтай дахиж утсаар ярьсан тэгэхэд биеийн байдал нь дээрдэхгүй байна гэж хэлсэн. Тэгэхэд утасны цаана огих гээд байгаа юм шиг чимээ гарсан. Тэгэхээр нь юу болсон гэж асуухад Батдэлгэрийг огих гээд байгаа юм шиг байна гэж хэлсэн тэгэхээр нь эмчийг нь дууд гэж хэлсэн. Тэгээд эмч ирээд үзсэн удалгүй хэдхэн минутын дараа Батдалай ах залгаад Батдэлгэрийг нас барчихлаа гэж хэлсэн. Тухайн үед 2016 оны 02 дугаар сарын 12-ны өглөө 08 цаг 16 минут болж байсан. Би өөр зүйл мэдэхгүй шууд Улаанбаатар хотоос Өмнөговь аймгийн Гурвантэс суманд ирсэн. Гурвантэс суманд ирээд юу болсон талаар асуухад Батсүх гэх хүнтэй маргалдаж зодолдсон сураг дуулдсан. Талийгаачийг харахад хүртэл нүүр нь хөхөрсөн байдалтай байсан. ...Бид нар оршуулгын зүйлээ Улаанбаатар хотоос авч ирсэн. 49 хоног өнгөрөөхөд гарсан нийт зардал 2778340 төгрөг, шатахууны зардал 310024 төгрөг, хайрцаг, чулуу, бусад эд зүйлсийн зардал 590000 төгрөг, сая Улаанбаатар хотоос миний ирсэн зардал 229000 төгрөг, нийт баримттай зардал 3701264 төгрөг болж байна Баримтгүй зардал тусдаа бичиж өгч байна энэ нь 1714900 төгрөг болж байгаа Нийт хохирол 5416164 төгрөг болж байна. Оршуулгын зардалд Батсүхийн гэрээс ямар нэгэн зардал төлөөгүй байгаа Ажил явдлаар Батсүхийн ар гэрээс нэг ч хүн үзэгдээгүй Дүүгээ алдсандаа гомдолтой байна гэжээ. /хх-ийн 37-41 дүгээр хуудас/

Гэрч Ж.Цэрэндаваа мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: “ ...2016 оны 02 дугаар сарын 10-ны өглөө хүүхдүүдийн хамт гэртээ байж байхад 11 цагийн үед Батдэлгэр гэх хүн манай дүүгийн хүүхэд болох Отгонбаатараар хүргүүлж ирсэн тэгэхэд Батдэлгэрийн нүүр хэсэг нь хавдсан зүүн талын нүд нь байхаа хөхөрсөн байсан. ...Тэгээд Батдэлгэрээс нүүр нь яасан юм гэж асуухад уржигдар 2016 оны 02 дугаар сарын 08-ны орой Батсүхийн гэрт байж байхад Батсүх намайг цохиод авсан би босоод Батсүхийг цохиод авсан гэж байсан. ...Батсүхээс юу болсон талаар асуухад 2 сарын 08-ны шөнө гэртээ Батдэлгэртэй маргалдсан, миний дургүй хүрээд цохичихсон юм. ...Батдэлгэр зөрүүлээд намайг цохьсон гэж хэлсэн. Батсүхийн 2 нүд нь хавдсан нэг нүд нь хөхөрсөн байсан. Сүүлийн 10-аад хоног Батсүх, Батдэлгэр хоёр хамт амьдарсан. ...Тэр хоёрын нүүр нь хавдсан нүд нь хөхөрсөн байсан. ...Батдэлгэр нь ярихдаа намайг унтаж байхад Батсүх шанагаар миний нүүрлүү цохичихоод дээрээс хөлөөрөө дэвсчихээд эргээд хэнэг ч үгүй явж байсан тэгэхээр нь би босоод Батсүхийн нүүрлүү нь цохисон гэж хэлсэн тэгэхэд Батсүх юм хэлэлгүй инээмсэглээд сууж байсан. Батсүхээс юунаас болсон талаар асуухад ширдгэн дээр пиво асгачихаар нь миний дургүй хүрээд л гэж байсан. Ямар ч байсан шанагаар цохичихоод дээрээс хөлөөрөө дэвсээд шанагаа бариад цаашаа эргээд явж байхад нь Батдэлгэр босож очоод цохисон гэж хэлж байсан гэжээ. /хх-ийн 64-67 дугаар хуудас/

Гэрч Ш.Наранцэцэг мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: “...2016 оны 02 сарын 08 ны өдөр гэртээ нөхрийн хамт байж байхад манай хүү Отгонбаатар гаднаас орж ирэхдээ Батсүх ахын гэрээр очоод ирлээ Батсүх ах гэрийн аравч хадаад өгөөч гэж байна гэж надад хэлсэн, би Отгонбаатарын хамт Батсүхийн гэрт 15 цагийн үед очиход тэнд Батсүх, Батдэлгэр хоёр байсан, би Батсүх ахын гэрийн аравчийг хадаж өгчихөөд 30 орчим минут болоод Отгонбаатарын хамт явсан. Тэрнээс хойш Батсүх ахын гэрт очоогүй 2016 оны 02 сарын 09 ны өдөр би Гурвантэс сумын төвд айлд золголт хийх гээд ирсэн байсан хөдөө гэрт манай нөхөр үлдсэн байхад тэгэхэд Батсүх, Батдэлгэр хоёр манай гэрт очсон гэж байсан би орой 20 цаг өнгөрөөгөөд Гурвантэс сумаас хөдөө гэрлүүгээ Отгонбаатар, Мөнх-Эрдэнэ гэх хоёр хүүхдийн хамт очиход манайд нөхөр Баттулга болон Батдэлгэр нар байсан. Батдэлгэр архи согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн бололтой жоохон согтуу байсан, Батдэлгэрийн хоёр нүд нь хавдаад хөхөрчихсөн байсан, манай нөхөр Батдэлгэрээс юу болсон талаар асуухад ...Батсүх бид хоёр маргалдсан юм гэж хэлсэн байсан. Батдэлгэр нь манай гэрт байхдаа архи хийгээд өг гээд нэхээд зүгээр суулгахгүй байсан ганц нэг рүнк архи өгөөд одоо болно гэж хэлээд 22 цаг болгоод унтуулсан. 2016 оны 02 сарын 10-ны өглөө 09 цагийн үед байх Батдэлгэр босоод архи нэхээд байхаар нь манай нөхөр нэг хундага архи хийж өгөхөд Батдэлгэр уучихаад гэрээс гараад Батсүхийн гэрлүү алхах гээд байсан би хүү Отгонбаатарт хандаж Батдэлгэрийг Батсүхийн гэрт хүргээд өг гэж хэлсэн, Отгонбаатар мотоциклоо унаад Батдэлгэрийг суулгаад явсан, 1 цаг орчмын дараа Отгонбаатар гэрт нь хүргэж өгчихөөд ирсэн. 2016 оны 02 сарын 11 ны үдээс өмнө 11 цагийн үед би нөхөр Баттулгын хамт фортер автомашинаар Гурвантэс сумын төврүү явж золголт хийх болсон тэгэхдээ Батсүхийн гэрээр дайраад очход Батсүх, Батдэлгэр хоёр хамт байж байсан Гурвантэс сумруу явж байна гэж хэлэхэд Батсүх, Батдэлгэр хоёр хамт явъя аваад явчих гэж хэлсэн, Батсүх, Батдэлгэр хоёрыг кабин дотор суулгаад би хажуугаар нь шахаад суусан тэгээд Гурвантэс сумын төвд 12 цагийн үед ирээд Батсүх, Батдэлгэр хоёр хамт манай аавтай золгочихоод байж байхад 13 цагийн үед Батдэлгэр ганцаараа түрүүлээд гэрээс гараад явсан Батсүх, Баттулга бид гурав араас нь 2-оос 3-н минутын дараа аав Шараагийн гэрээс гараад тэндээсээ эгчийн гэрлүү явсан. Батдэлгэр хаашаа явсан талаар нь мэдэхгүй байна. Тэгээд Гурвантэс сумын төвд байхдаа Батдэлгэр хамт явна шүү гэж хэлээд манай аав Шараагийн гэрээр эргэлдээд байсан. Орой 19 цагийн үед Баттулга бид хоёр хөдөө гэрлүүгээ явах болоод байж байхад Батсүх, Батдэлгэр хоёр хоорондоо маргалдаад эхэлсэн юунаас болсон талаар нь мэдэхгүй байна бие биенээ түлхээд л байсан, Батдэлгэр Батсүхийн хажууд суучихаад хоёр чихнээс чимхээд дараад байсан, Батсүх тавиулах гээд Батдэлгэрийн нүүр хэсэгрүү нь цохиод байх шиг байсан ...Батсүх ямар ч байсан тохой хэсгээрээ нугалж Батдэлгэрийг цохих гээд л оролдоод байсан. Батдэлгэрийг төрсөн дүү болох Амар гэх хүний хашааны гадна буулгасан. Батсүх, Баттулга бид гурав тэндээс шууд хөдөө гэрлүүгээ явсан. ...2016 оны 02 сарын 08 ны өдөр намайг Батсүхийн гэрт очиход Батдэлгэр тэр хоёр л байсан өөр хүн байгаагүй тэр хоёрын биед ил харагдах ямар нэг шарх сорив гэх зүйл байгаагүй. 2016 оны 02 сарын 09 өдөр Би Гурвантэс сумын төвөөс орой очиход Батсүх гэрлүүгээ явчихсан, Батдэлгэрийн нүүр хэсэг хавдаж хоёр нүд нь хөхөрсөн байсан гэжээ. /хх-ийн 69-72 дугаар хуудас /

Гэрч Б.Баттулга мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: Манай гэр Гурвантэс сумын төвөөс зүүн зүгт 28-км зайтай Торомт гэх газар байдаг манай гэрээс баруун тийш 6 км зайд миний ах Батсүхийн гэр байдаг юм. ...2016 оны 02 сарын эхээр байх хугацааг нь сайн мэдэхгүй байна Батдэлгэр гэх хүн манай ах Батсүхтэй хамт амьдрах болсон. ...2016 оны 02 дугаар сарын 08-ны өдөр гэртээ эхнэрийн хамт байж байхад манай хүү Отгонбаатар гаднаас орж ирэхдээ Батсүх ахын гэрээд очоод ирлээ Батсүх ах аравч хадаад өгөөч гэж байна гэж манай эхнэрт хэлсэн тэгээд манай эхнэр Наранцэцэг хүү Отгонбаатарын хамт Батсүхийн гэрт 15 цагийн үед очихоор явсан тэгээд удалгүй 30 орчим минутын дараа гэртээ ирсэн тэгэхдээ Батсүхийнд Батдэлгэр байна гэж хэлсэн. 2016 оны 02 сарын 09 ны өглөө манай эхнэр Наранцэцэг, хүү Отгонбаатар, Мөнх-Эрдэнэ нарын хамт Гурвантэс сумын төврүү яваад би гэртээ ганцаараа үлдсэн орой 18 цаг өнгөрч байхад Батдэлгэр, Батсүх хоёр архи уусан бололтой согтуу Батсүх ахын мотоцикпоор сундлаад ирсэн. Батдэлгэр, Батсүх хоёрын нүүр хэсэг халцараад хавдаж хөхөрсөн байсан ...Батдэлгэр надад хандаж 2 сарын 08 ны орой буюу битүүний орой Батсүх бид хоёр маргалдаад зодолдсон юм, юу боллоо гэж мотоциклоос унахав гэж хэлчихээд удалгүй манай гэрээс гараад Батсүхийн гэрлүү алхах гээд байсан, манай эхнэр Наранцэцэг хүү Отгонбаатарт хандаж Батдэлгэрийг Батсүхийн гэрт хүргээд өг гэж хэлсэн. ...2016 оны 02 сарын 11-ны үдээс өмнө 11 цагийн үед би эхнэр Наранцэцэгийн хамт фортер маркийн автомашинаар Гурвантэс сумын төврүү явж золголт хийх болсон, Батсүхийн гэрээр дайраад очход Батсүх, Батдэлгэр хоёр хамт явъя гэж хэлсэн 12 цагийн үед ирээд Батсүх, Батдэлгэр хоёрын хамт манай хадам аавтай золгочихоод 13 цагийн үед Батдэлгэр ганцаараа түрүүлээд гэрээс гараад явсан. Батсүх, Наранцэцэг бид гурав араас удалгүй гараад манай эгчийн гэрлүү Наранцэцэг, Батсүх бид гурав хамт явсан. ...Тэгээд орой 18 цаг өнгөрөөгөөд бид хоёр хөдөө гэрлүүгээ явах болоод байж байхад Батсүх, Батдэлгэр хоёр хоорондоо маргалдаад эхэлсэн юунаас болсон талаар нь мэдэхгүй байна. Батдэлгэрийг төрсөн дүү болох Амраа гэх хүний хашааны гадна буулгасан. 2016 оны 02 сарын 09-ны өдөр Батсүх, Батдэлгэр хоёрын нүүр хэсэг хоёулаа хавдаж нүд нь хөхөрсөн, шалбарсан байсан...Батсүх бид хоёр 2016 оны 02 сарын 08-ны өдөр буюу битүүний орой маргалдсан гэж хэлсэн...Ямар ч байсан бие биенээ нэг удаа цохисноор зогсоогоогүй байх гэж бодож байна тэр хоёрын царайг харахад бие биенээ их л цохисон юм шиг байсан гэжээ. /хх-ийн 74-81 дүгээр хуудас /

Гэрч О.Анхбат мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: “...Би 2016 оны 02 сарын 11 -ны өдөр харанхуй болж байхад манай найз Эрхэмбаяр намайг машинтай гэрт хүргэж ирсэн тэгээд манай дээд хашааны хаалганы гадна эрэгтэй хүн хэвтэж байгаа харагдсан би машинаас буугаад гэррүүгээ ороод ээждээ манай хажуу хашааны урд хүн хэвтэж байна гэж хэлсэн тэгээд ээж цагдаа дуудахгүй бол болохгүй хөлдөөд үхчихнэ гэж хэлээд цагдаад дуудлага өгсөн гэжээ. /хх-ийн 82-83/

Гэрч Д.Оргилсүрэн мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: Манай хүү Анхбат гэртээ орж ирээд дээд хашааны үүдэнд хун хэвтэж байна гэж надад хэлсэн тэгэхээр би хашааныхаа хаалгаар шагай харахад манай дээд хашааны урд хүн хэвтэж байсан би цагдаа руу утсаар мэдэгдсэн гэжээ. /хх-ийн 84/

Гэрч Б.Пүрэвсүрэн мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: Би 2016 оны 02 дугаар сарын 11-ны өдөр Гурвантэс сумын цагдаагийн тасгийн ерөнхий жижүүрийн үүргийг гүйцэтгэсэн. Улмаар уг өдрийн орой 19 цаг 20 минутанд хөгшөөгийн 4 дүгээр гудамжны 08 тоот хашааны гадна гудамжинд хүн хэвтэж байна гэсэн мэдээллийг хэсгийн төлөөлөгч цагдаагийн дэслэгч Л.Далайжаргал надад өгсөн.Тэгээд Л.Далайжаргалын хамт уг мэдээллийн дагуу очиход үл танигдах 40 орчим насны эрэгтэй хүн хэвтэж байсан. Тухайн хүн цэнхэр өнгийн дээл, шар бүс, хар хөх өнгийн женсэн өмд, түрийтэй хар өнгийн гуталтай байсан. Биеийн байрлал нь 2 хөлөө жийж, баруун гараа толгойн дээд хэсэгт зүүн гарыг цээжний хэсэгт байрлуулсан байдалтай байсан. Уг хүнийг дуудаж сэрээх гэхэд огт хувиралгүй хөдөлгөөнгүй байсан. Мөн түүний 2 нүд нь хөхөрч хавдсан байсан. Тэгээд цагдаагийн дэслэгч Л.Далайжаргалын хамт уг хүнийг машиндаа өргөж оруулаад сандал дээр хэвтүүлсэн. ...Сумын эрүүл мэндийн төвд хүлээлгэн өгсөн гэжээ. /хх-ийн 85-87/

Гэрч Л.Далайжаргал мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: Би 2016 оны 02 дугаар сарын 11-ны өдөр19 цаг өнгөрч байхад айлын хашааны үүдэнд хүн унтаж байна гэсэн дуудлага ирсэн тэгээд тухайн өдрийн тасгийн жижүүр цагдаагийн дэслэгч Б.Пүрэвдоржийн хамт уг дуудлаганд очиход Хөгшөөгийн 04-08 тоот хашааны үүдэнд цэнхэр дээлтэй хүн унтаа байдалтай дээш харсан 2 гараа толгой болон цээж хэсэгтээ байрлуулсан байдалтай байсан уг хүний 2 нүд нь хөхөрсөн байсан ба дух хэсэг нь шалбарсан байсан уг хүнээс архи үнэртэж байсан тэгээд уг хүнийг дуудаж сэрээх гэхэд сэрээгүй. ...Уг хүнийг Б.Пүрэвдоржийн хамт машинд суулгаж би хажууд нь сууж явж эмнэлэг рүү өргөж оруулсан. ... Архи уучихсан согтуу ухаангүй унтаж байсан тэгэхдээ хоёр нүд нь хавдаж хөхөрсөн байдалтай байсан гэжээ. /хх-ийн 88-89/

Гэрч Н.Хаш-Эрдэнэ мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: 2016 оны 02 сарын 11-ны орой би Гурвантэс сумын эрүүл мэндийн төв дээр ээлжтэй хонож байхад 19 цаг 40 минут болж байхад ээлжийн их эмч Отгонцэцэг миний утасруу залгаад яаралтай хүрээд ир гэж хэлсэн тэгэхээр нь би эмнэлэг дээр 5-н минутын дараа очиход 5 дугаартай өрөөнд ухаангүй байдалтай эрэгтэй хүн хэвтэж байсан. Тэгээд их эмч бид хоёр тухайн хүний цээжин хэсгийн хувцасыг бүгдийг нь тайлаад хүчил төрөгч өгөөд даралт бууруулах тариа болон эмчилгээг их эмчийн заалтын дагуу хийсэн. Тухайн үед Отгонцэцэг эмч БОЭТ-ийн их эмч нарлуу утсаар ярьж цаг тухай бүрт нь мэдээллэж заавар авч байсан. Эмчилгээ хийсэн боловч нөгөө эрэгтэй хүн ухаан орохгүй байсан. Анх ирснээс хойш унтаа байдалтай хурхирч байсан тэгээд хэн гэдгийг нь тогтоогоогүй байж байгаад сүүлд Батдэлгэр гэх хүн болох талаар нь мэдсэн. Намайг эмчилгээ хийж байхад Батдэлгэрийн амнаас архи үнэртэж байсан. Би эмчийн зааврын дагуу эмчилгээ, эм тариаг хийж байсан. Тэгээд орой 19 цаг 40 минутаас хойш 2016 оны 02 сарын 12-ны өглөө 04 цаг хүртэл эмчилгээг хийсэн боловч үр дүн багатай байсан тэгээд өглөө 08 цаг 20 минутанд нас барсан. Тухайн хүний биеийн байдал их хүнд байсан учир их эмч бид хоёр хажуугаас нь огт салаагүй. Цус тогтоох, даралт бууруулах, тархиний цусан хангамж сайжруулах, хаван шээс хөөх зэрэг эмчилгээ хийсэн. Талийгаач эмчилгээ хийлгэж байхдаа ямар ч хариу урвал үзүүлэхгүй сэргэхгүй байсан гэжээ. /хх-ийн 90-91/

Гэрч Т.Наранбаатар мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: 2016 оны 2 дугаар сар 09-ны өдөр буюу шиний нэгний өглөө Батдэлгэр нь манай эгчийн хүүхэд Отгонбаатартай сундалаад манай ээжийн гэрт ирсэн тэгээд ирэхэд Батдэлгэрийн нүд нь хавдчихсан ирсэн ...Батсүхийн гэрт байж байхад Батсүх намайг пиво ширдгэн дээр асгалаа гээд намайг нүдрүү цохисон тэгээд миний нүд ийм болчихсон дараа нь би Батсүхийг мөн нүдрүү нь цохиод хариугаа авсан гэж ярьж байсан. 2016 оны 2 дугаар сарын 09-ны өдөр буюу шинийн нэгний өдөр Батдэлгэрийг явсны дараа ганцаараа ирсэн тэгээд гэрт сууж байхад нь та чинь яагаад Батдэлгэрийг тийм царайтай болгочихсон юм бэ гэхэд Батсүх “Батдэлгэр муу туучий бараашиг голоод ширдгэн дээр асгачихаар нь би нэг цохисон” гэж ярьж байсан, Батдэлгэр зөрүүлээд намайг цохиод намайг ийм болгочихсон гээд нүд нь хөхөрчихсөн байсан. Бид хоёр муудалцаад Батдэлгэр пиво голоод байхаар нь би шанагаа нүд хэсэгрүү нь цохисон юм гэж хэлсэн тэгхэд Батдэлгэр энэ намайг цохиод авахаар нь би зөрүүлээд цохиод авсан юм гэж хэлсэн гэжээ. /хх-ийн 92-93/

Гэрч Б.Отгонбаатар мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: 2016 оны 02 дугаар сарын 08-ны өдөр буюу битүүний өдөр 12 цагийн үед би Гурвантэс сумын төвөөс зүүн зүгт 28 км зайдТоромт гэх газар оршин суудаг тэгээд гэрлүүгээ явах замдаа гэрээс баруун зүгт 6 км зайд байдаг аавын ах Батсүх гэх хүний гэрээр орсон тэгэхэд тэнд Батсүх, Батдэлгэр гэх хоёр хүн байсан тэгээд Батсүх ах надад хандаж ээжийгээ аравч хадаад өг гэж хэлээдхээч гэж хэлсэн. 15 цагийн үед ээжийг аваад Батсүх ахын гэрт хамт очсон, аравчийг нь хадаж өгөөд 30 орчим минут болоод буцаад гэртээ ирсэн. 2016 оны 02 дугаар сарын 09-ны өглөө Гурвантэс сум руу ах Мөнх-Эрдэнэ, ээж Наранцэцэг нарын хамт ирээд хөдөө гэрт аав Баттулгыг үлдээсэн. Тэгээд орой 20 цаг өнгөрч байхад хөдөө гэртээ очиход аав Баттулга нь Батдэлгэр гэх хүнтэй хамт байсан. Батдэлгэр гэх хүн архи уучихсан согтуу тэгээд нүүр нь хавдаж хөхөрсөн байдалтай байсан...2016 оны 02 сарын 10-ны өглөө 9 цаг гэж боссон, Батдэлгэр гэх ах ээжтэй юм ярьж байхдаа Батсүх бид хоёр мотоциклоос унаагүй хоорондоо муудалцаад зодолдсон юм гэж хэлсэн...Батсүх ахын нүүр болон нэг гар нь хавдсан, нэг нүд нь хөхөрсөн байсан...2016 оны 02 сарын 08-ны өдөр намайг очход тэр хоёрын биед ил харагдах ямар нэг шарх сорив гэх зүйл байгаагүй. ...Тухайн үед манай гэрт байхдаа шартсан бололтой гар нь салагнаад үхлээ гээд үглээд байсан тэгэж байгаад архи уучихаад унтаад өгсөн. Тэгээд өглөө сэрэхдээ Батдэлгэр ахын хоёр гар нь бас л салагнаад байсан гэжээ. /хх-ийн 95-98/

Гэрч Т.Наранцэцэг мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: 2016 оны 02 сарын 10-ны өдөр би 10 цагийн үед Батдэлгэр гэх хүн манай дүү болох Отгонбаатараар манайд хүргүүлж ирсэн. Батдэлгэрийн нүд нь хөхөрсөн байсан...Батсүх ахын нүүр хавдаж нүд нь бас хөхөрсөн байсан гэжээ. /хх-ийн 100/ Ц.Наранцацрал мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: 2016 оны 02 сарын 10-ны өдөр ...манай зүүн айлаас Отгонбаатар гэх дүү маань Батдэлгэрийг сундлаад ирсэн. ...Батсүх болон Батдэлгэр нарын нүд нь хөхөрсөн харагдаж байсан гэжээ. /хх-ийн 101/

Гэрч Ш.Батдалай мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: 2016 оны 02 дугаар сарын 11-ны 13 цагийн үед цагаан сарын шинийн 3-нд Янжин гэх хамаатны өндөр настай айлд золголт хийгээд байж байхад гаднаас Батдэлгэр орж ирсэн. Батдэлгэр жоохон халамцуу байсан тэгэхэд нь нүүр нь хавдаад нэг нүд нь хөхөрсөн байсан. ...Талийгаач архи дандаа уудаг дуу цөөтэй хүн учир би ч нээх тоогоогүй гэжээ. /хх-ийн 102-103/

Гэрч Ц.Даваахүү мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: 2016 оны 02 дугаар сарын 11-ны өдөр 13 цаг өнгөрч байхад талийгаач Батдэлгэр нь миний өндөр настай ээж Янжин дээр ирж золгосон. ...Батдэлгэр тухайн үед согтуу байсан. ...Батдэлгэр сууж байсан газраа хэвтээд унтаад өгсөн. Ойролцоогоор 30-40 минутын хугацаанд унтсан. ...Батдэлгэр жаахан унтаж байгаад босоод яваад өгсөн. Нүүр нь хөх няц болсон байсан. 2 нүд, дух, хацарны хэсгээр хөхөрсөн байсан гэжээ. /хх-ийн 104-105/

Гэрч Д.Сайнзаяа мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ:2016 оны 02 сарын 11-ны 13 цагийн үед цагаан сарын шинийн 3-нд Янжин гэх хамаатны өндөр настай айлд золголт хийгээд байж байхад гаднаас Батдэлгэр орж ирсэн тэгээд бид нартай золгосон тэгэхдээ халамцуу явж байсан. Тухайн үед Батдэлгэрийн нүүр нь нилээн хавдсан нүднийхэн орчим шалбарсан бололтой байсан гэжээ. /хх-ийн 106-107/

Гэрч Х.Батжаргал мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ:2016 оны 02 сарын 11 ны өдөр 13 цагийн үед байхаа цагаан сарын шинийн 3-нд ээж өндөр настай Янжингийнд гаднаас танихгүй нэг залуу орж ирсэн тэр залуугийн нүүр нь хавдчихсан нүд нь хөхөрчихсөн байсан, гэрт байсан хүмүүстэй золголт хийсэн. ...Сүүлд ирсэн танихгүй залуу нь байшингийн баруун талд байх орны хөл хэсэгт газар унтаад үлдсэн тэгээд удалгүй 30-орчим минутын дараа босоод гараад явсан. Сүүлд нь эмнэлэг тухайн танихгүй хүн нас барсан гэж мэдсэн гэжээ. /хх-ийн 108-109/

Гэрч Б.Бүдсүрэн мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: 2016 оны 02 сарын 11-ны өдөр 15 цагийн үед Батсүх ах манай гэрт ганцаараа ирж золголт хийсэн. ... Батсүх ах манайд ирэхдээ бага зэрэг архи үнэртүүлчихсэн нүүр нь хавдартай зарим газраа шалбарсан байсан, юу болсон талаар асуухад Батдэлгэр нь манай гэрт шээгээд цагаан сараар хэрэглэх байсан архи уугаад пиво өгөхөөр асгачихаад байсан учир маргалдсан тэгээд зодолдсон юм гэж хэлсэн... Батсүхийн нүүр нь бага зэрэг хавдсан зарим газраа шалбарсан байсан тэгэхдээ бага зэрэг л архи үнэртүүлсэн байсан гэжээ. /хх-ийн 114-115/,

Гэрч Л.Гансүх мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: 2016 оны 02 сарын 11-ны өдөр буюу цагаан сарын шинийн 3- ны өдөр манай хашаанд хамт байдаг хадам ээж Бүдсүрэнгийн гэрт ах нь болох Батсүх ирсэн. ...Батсүхийн нүүр хэсэг нь бага зэрэг хавдсан бололтой тэгээд багахан шалбарсан байсан гэжээ. /хх-ийн 116-117/,

Гэрч Г.Мөнхөө мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: 2016 оны 02 сарын 11-ны өдөр 14 цагийн үед Батсүх, Батдэлгэр нар манай гэрт ирсэн, тэр хоёр архи уучихсан согтуу явж байсан, нүүр нь хавдаж нүд нь хөхөрсөн бага зэрэг шалбарсан байсан, би гайхаад та хоёр яасан юм гэж асуухад Батсүх надад хэлэхдээ Батдэлгэр бид хоёр хоорондоо зодолдсон юм гэж хэлж байсан би юунаас болж зодолдсон талаар нь асуугаагүй. ...Батдэлгэр гэх хүн юм ярихгүй чимээгүй л суугаад байсан Батсүх л бид хоёр зодолдсон юм гэж хэлсэн гэжээ. /хх-ийн 118-119/

Гэрч Ц.Ууганзул мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: 2016 оны 02 сарын 10-ны өдөр Дарь эмээгийн гэрт байхад Батсүх, Отгонбаатарын хамт ирж эмээтэй золгоод бууз жигнүүлж идчихээд удалгүй явсан. ...Батсүх ахын хамар орчим шалбарсан байсан гэжээ. /хх-ийн 120-121/

Гэрч Ш.Амар мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: Тухайн үед талийгаач миний эзэмшлийн ява мотоциклоор явж байсан, би мотоциклоо авахад миний мотоциклонд ямар нэг сэв зураас гарсан зүйл байгаагүй. Тухайн үед би талийгаачтай уулзаагүй хайгаад олоогүй учир би түлхүүргүйгээр утасыг нь салгаж байгаад өөрийн мотоциклоо асаагаад унаад явсан. Талийгаач бага байхаасаа мотоцикль унаж өссөн хүн байгаа юм. ...Миний мотоциклийг авах гэж 2016 оны 02 сарын 01-ны үед ирсэн тэгхэд л уулзсан. Талийгаач 2015 оны 11 сард эрүү хэсэгтээ нохойнд хазуулсан тэгээд Улаанбаатар хотод эмчилгээ хийлгэсэн тэр сорив нь байсан өөр зүйл байгаагүй гэжээ. /хх-ийн 122-125/

Гэрч Б.Отгонцэцэг мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: 2016 оны 02 сарын 11-ны орой 19 цаг өнгөрч байхад Гурвантэс сумын цагдаагаас миний утасруу залгаад гудманд ухаангүй хүн байна гэж хэлсэн, би ажил дээр аваад оч гэж хэлээд би өөрөө ажил дээр очиход Далайжаргал, Пүрэвдорж гэх хоёр цагдаа нэг танихгүй хүнийг аваад хүрээд ирсэн тухайн хүнийг хоёр давхарт байх сэхээний өрөөнд оруулчих гэж хэлэхэд Далайжаргал, Пүрэвдорж хоёр өргөөд тэр хүнийг дээд давхарт сэхээний өрөөнд оруулсан, өвчтөн өмдөндөө бие засчихсан байсан хувцасыг нь тайлуулаад үзлэг хийхэд баруун талын нүд хөхөрч духны хэсэг шалбарсан байдалтай нүүр нь хавдсан байсан, судасны хана бэхжүүлэх, тархины цусан хангамж сайжруулах, тархины хаван хөөх, амьсгал зүрх судас дэмжих эмчилгээ хийсэн. Биеийн байдал сэргэхгүй ухаан орохгүй байсан тухайн бүрт нь би БОЭТ-ийн холбогдох эмч нараас утсаар зөвлөгөө аваад эмчилгээ хийж байсан. Маргааш өглөө нь буюу 08 цаг өнгөрч байхад нас барсан...Маш хүнд ухаангүй байсан эмчилгээ хийсэн боловч ухаан ороогүй. Тухайн гэмтлүүд нь хуучин 2-оос 3 хоногийн өмнө авсан гэмтэл шарх байсан гэжээ. /хх-ийн 126-127/

Гэрч Г.Занахүү мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: ...2016 оны 2 дугаар сарын 03-ны өдөр Батсүхийнд адуу тэжээлгэхээр аваачиж өгөхөд Батсүхийн гэрт Батсүх, талийгаач Батдэлгэр 2 хамт байсан. Би адуу хүргэж өгчихөөд оройдоо хөдөө гэрлүүгээ явчихаад 2 дугаар сарын 6- ны өдрийн орой 18 цагийн үед очиход Батсүхийн гэрт Батсүх, Батдэлгэр 2 байсан. 2016 оны 2-р сарын 6-ны өдөр очиход Батдэлгэрийг тэр үед нь архи уугаад шартсан байдалтай байна уу гэж харж байсан Батсүх зүгээр хэвийн байсан. Амарын мотоциклийг Батдэлгэр цагаан сараас өмнө суман дээр унаад явж байгаатай тааралдсан. Амарын мотоциклийг талийгаач Батдэлгэр унаж байгаа юм байна гэж бодож байсан. 02 дугаар сарын 6-ны өдөр ирэхэд Батдэлгэр бензин дуусаад Амарын мотоциклийг хаана ч гэлээ хаясан юм ярьж байсан гэжээ. /хх-ийн 145-146/,

Гэрч Д.Отгон мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: “2016 оны 02 сарын 11-ны өглөө хүргэн Дэлгэрсайханы хамт хамт айлруу очиж золголт хийгээд орой 19 цагийн үед гэртээ ирсэн. Тэгээд хашааны урд талын том хаалга онгойлгоод хүргэн Дэлгэрсайхан автомашинаа оруулсан. Тэгээд манай гэрт 30 орчим минут болоод Дэлгэрсайхан машинаа унаад хүүхдээ аваад овоотын цэргийн ангируу явсан. Дэлгэрсайхан хашаанаас гарахад нь би араас нь очиж хашааны урд талын том хаалгыг хаахад үүдэнд жижиг хаалгатай ойрхон дээшээ хараад нэг эрэгтэй хүн унтаж байсан, цагаан сар болж байгаа болохоор согтуу хүн унтаж байгаа юм байна гэж бодчихоод тоолгүй хашааны хаалга хаагаад гэрлүүгээ орсон. Тэгээд гэртээ ганцаараа байсан болохоор 5-аас 10 минутын дараа хашааны хойд талд байдаг хаалгаар гараад айлруу явсан. Тухайн үед Батдэлгэрийг манай хашааны өмнө хэвтэж байхад цагдаа нар авч явсан талаар мэдсэн гэжээ. /хх-ийн 147-148/

Гэрч Б.Баярсайхан мөрдөн байцаалтын шатанд мэдүүлсэн мэдүүлэгтээ: Батдэлгэр 2016 оны 02 сарын эхээр манай гэрт мотоцикль унаад ирсэн тэгээд нэг хоноод маргааш өглөө нь унаж явсан мотоциклио үлдээчихээд яваад өгсөн, мотоциклийн бензин нь дууссан байсан. Мотоцикль нь Батдэлгэрийн дүү Амар гэх хүний мотоцикль байсан болхоор би түүнтэй таараад мотоциклоо манай гаднаас аваарай гэж хэлсэн. Батдэлгэр тухайн үед Батсүхийн гэрээс ирлээ гэсэн. Архи согтууруулах ундааны зүйл хэрэглээгүй эрүүл байсан. Тухайн үед Батдэлгэрийн биед ил харагдах ямар нэг гэмтэл шарх сорив байгаагүй гэжээ. /хх-ийн 150-152/,

Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгийн 2016 оны 02 дугаар сарын 24-ний өдрийн 1758 тоот шинжээчийн дүгнэлт: 1.Шинжилгээнд ирүүлсэн Н.Батдэлгэрийн гэх цусанд 1,2 промилли спиртийн агууламж илэрч байна. 2.Цусан дахь 1,2 промилли нь согтолтын хөнгөн зэрэгт хамаарна. 3.Цусанд хорт бодис тодорхойлох шинжилгээний аргачлал байхгүй тул шинжилгээ хийх боломжгүй. /хх-153/, Өмнөговь аймгийн Шүүхийн шинжилгээний албаны 2016 оны 02 дугаар сарын 24-ний өдрийн 21 тоот шинжээчийн дүгнэлт: 1.Батдэлгэрийн цогцост үзлэг шинжилгээгээр хуйхан доорх цус хуралт, их тархины 2 тал бөмбөлгийн хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, зүүн тал бөмбөлөг болон бага тархи дахь тархины эдийн няцрал, 2 нүдний зовхи, дух, зүүн бугалганы цус хуралт, дух, хамар, 2 талын шанаа, эрүү, далны доод хэсгийн зулгаралт гэмтэл тогтоогдлоо. 2.Дээрх гэмтлүүд нь нас барахаас 2-3 хоногийн өмнө мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдсэн байх боломжтой. 3.Батдэлгэрийн цогцост үзлэг шинжилгээгээр үхэлд хүргэсэн архаг өвчин тогтоогдсонгүй. 4.Батдэлгэр нь хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, тархины эдийн няцрал гэмтлийн улмаас тархины дарагдлаар нас баржээ. 5.Батдэлгэрт эмнэлгийн тусламж үзүүлж амь насыг нь аврах боломжгүй. /хх-156-157/, Өмнөговь аймгийн Шүүхийн шинжилгээний албаны 2016 оны 04 дүгээр сарын 15-ны өдрийн 21 тоот нэмэлт дүгнэлт: 1.Батдэлгэрийн цогцост үзлэг шинжилгээгээр хуйхан доорх цус хуралт, их тархины 2 тал бөмбөлгийн хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, зүүн тал бөмбөлөг болон бага тархи дахь тархины эдийн няцрал, баруун талын 5-6-р хавирганы далд хугарал, 2 нүдний зовхи, дух, зүүн бугалганы цус хуралт, дух, хамар, 2 талын шанаа, эрүү, далны доод хэсгийн зулгаралт гэмтэл тогтоогдлоо. Өмнөх дүгнэлтэнд баруун талын 5-6-р хавирганы хугарал гэмтлийг шинжилгээний хэсэгт тусгасан боловч дүгнэлтийн хэсэгт тусгаагүй байна. 2.Дээрх гэмтлүүдээс их тархины 2 тал бөмбөлгийн хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, зүүн тал бөмбөлөг болон бага тархи дахь тархины эдийн няцрал гэмтлүүд нь гэмтлийн зэрэг тогтоох журмын 3.1.3 заалтаар амь насанд аюултай гэмтлийн хүнд зэрэгт, бусад гэмтлүүд нь /хуйхан доорх цус хуралт, баруун талын 5-6-р хавирганы далд хугарал, 2 нүдний зовхи, дух, зүүн бугалганы цус хуралт, дух, хамар, 2 талын шанаа, эрүү, далны доод хэсгийн зулгаралт/ 2.4.1 заалтаар биеийн эрүүл мэндийг түр сарниулах гэмтлийн хөнгөн зэрэгт хамаарна. Батдэлгэр нь хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, тархины эдийн няцрал гэмтлийн улмаас тархины дарагдлаар нас баржээ. 3.Батдэлгэрийн цогцост үзлэг шинжилгээгээр үхэлд хүргэсэн архаг өвчин тогтоогдсонгүй. Батдэлгэрт учирсан гэмтлүүд нь нас барахаас 2-3 хоногийн өмнө мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдсэн байх боломжтой ба өвчний гаралтай гэмтэл гэж байхгүй. 4.Батдэлгэр нь хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, тархины эдийн няцрал гэмтлийн улмаас тархины дарагдлаар нас баржээ. Тухайн гэмтлийн үед ухаан алдах, хурхирах, толгой хүчтэй өвдөх, мөчдөд саа саажилт үүсэх, хүүхэн харааны гэрлийн урвал, хэлбэр хэмжээ өөрчлөгдөх гэх мэт мэдрэлийн талын шинж тэмдгүүд илэрдэг. 5.Батдэлгэрт учирсан гэмтлүүд нь нас барахаас 2-3 хоногийн өмнө мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдсэн байх боломжтой. Батдэлгэрт эмнэлгийн тусламж үзүүлж амь насыг аврах боломжгүй. Гэмтэл авснаас хойш амьд байх хугацааг нарийн тогтоох боломжгүй. 6.Батдэлгэр нь хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, тархины эдийн няцрал гэмтлийн улмаас тархины дарагдлаар нас баржээ. 7.Гурвантэс сумын эмнэл Батдэлгэрт тархины цус харвалт, архины хордлого гэсэн онош тавиад цус тогтоох, судасны хана, бэхжүүлэх, тархины хаван хөөх, хордлого тайлах, бусад шинж тэмдэг эмчилгээнүүд хийсэн нь тухайн эмгэгийн удирдамж, стандартын дагуу хийгджээ. Эмч гэм буруутай эсэхийг шинжээч эмч шүүх эмнэлгийн үзлэг шинжилгээгээр тогтоохгүй.

Энэ нь хууль зүйн ойлголт болно./хх-159-160/, Сэтгэц гэм судлалын 2016 оны 04 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 18/16 тоот магадлагаа: 1.Б.Батсүх нь сэтгэцийн хувьд эрүүл болно, 2.Б.Батсүх нь үнэн зөв мэдүүлэг өгөх чадвартай, 3.Б.Батсүх нь хэрэг хариуцах чадвартай. /хх-162-163/, Өмнөговь аймгийн Шүүхийн шинжилгээний албаны 2016 оны 02 дугаар сарын 17-ны өдрийн 217 тоот шинжээчийн дүгнэлт: 1.Батсүхийн биед хамар, зүүн чихний дэлбээ, цээжний өмнө болон ар хэсэг, баруун шилбэний зулгаралт, зүүн нүдний доод зовхи, цээжний өмнө хэсэг баруун шилбэний цус хуралт, зүүн хацар, зүүн гарын II хурууны зөөлөн эдийн няцрал гэмтэл үүсчээ. 2.Дээрх гэмтэл нь тухайн хэргийн нөхцөлд мохоо зүйлийн олон удаагийн үйлчлэлээр үүсгэгдсэн байх боломжтой. 3.Уг гэмтэл нь гэмтлийн зэрэг тогтоох журмын 2.4.1 заалтаар биеийн эрүүл мэндийг түр хугацаагаар сарниулах гэмтлийн хөнгөн зэрэгт хамаарна. 4.Цаашид гэмтэл нь хөдөлмөрийн чадварт нөлөөлөхгүй. /хх-165/, Эрүүгийн хэрэг үүсгэх тогтоол /хх-1/, Гэмт хэргийн талаарх гомдол мэдээллийг хүлээн авсан тэмдэглэл /хх-2/, Хураан авах тогтоол /хх-4/, Хэрэг учралын газарт үзлэг хийсэн тэмдэглэл /хх-5-7/, Гэрэл зургийн үзүүлэлтүүд /хх-8-19/, Цогцсонд үзлэг хийсэн тэмдэглэл /хх-20/, Гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-21-22/, Мэдүүлэг газар дээр нь шалгасан тэмдэглэл /хх23/, Гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-24-27/, Эд зүйлд үзлэг хийсэн тэмдэглэл /хх-28/, Гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-29-31/, Эд хөрөнгө битүүмжлэх тогтоол /хх-33/, Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын Баясах багийн Засаг даргын 2016 оны 04 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 104 тоот албан бичиг /хх-34/, Хөрөнгө битүүмжилсэн тухай тэмдэглэл /хх-35/, Эд мөрийн баримтаар тооцож хэрэгт хавсаргах тогтоол /хх-36/, Хохирогч түүний төлөөлөгчийг тогтоох тогтоол /хх-37/, Ш.Дэжидмаагийн иргэний үнэмлэхний хуулбар /хх-42/, Хохирлын баримтууд /хх-43-63/, Сэжигтнээр тооцох тогтоол /хх-179/, Яллагдагчаар татах тогтоол /хх-185/, Ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгах хуудас /хх-193/, Таслан шийдвэрлэх тогтоолын хуулбар /хх-194/, Б.Батсүхийн гэрчилгээний хуулбар /хх-216/, Б.Батсүхийн иргэний үнэмлэхний хуулбар /хх-217/, Б.Батсүхийн хөдөлмөрийн дэвтрийн хуулбар /хх-219/, Н.Батдэлгэрийн өвчний түүх /хх-220-231/ зэрэг болно. Б.Батсүх нь согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ 2016 оны 02 дугаар сарын 08-ны орой Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын Баясах багийн нутаг Цагаан дэрс гэх газарт өөрийн гэртээ Н.Батдэлгэртэй хувийн таарамжгүй харьцааны улмаас маргалдан улмаар бие эрх чөлөөнд нь халдан зодож, амь биед нь аюултай хүнд гэмтэл учруулж, хүнийг санаатай алсан гэмт хэрэг үйлдсэн болох нь хохирогч,

иргэний нэхэмжлэгч Ш.Дэжидмаагийн “...Тэгээд эмч ирээд үзсэн удалгүй хэдхэн минутын дараа Батдалай ах залгаад Батдэлгэрийг нас барчихлаа гэж хэлсэн. Тухайн үед 2016 оны 02 дугаар сарын 12-ны өглөө 08 цаг 16 минут болж байсан. Би өөр зүйл мэдэхгүй шууд Улаанбаатар хотоос Өмнөговь аймгийн Гурвантэс суманд ирсэн. Гурвантэс суманд ирээд юу болсон талаар асуухад Батсүх гэх хүнтэй маргалдаж зодолдсон сураг дуулдсан. Талийгаачийг харахад хүртэл нүүр нь хөхөрсөн байдалтай байсан...Бид нар оршуулгын зүйлээ Улаанбаатар хотоос авч ирсэн. 49 хоног өнгөрөөхөд гарсан нийт зардал 2778340 төгрөг, шатахууны зардал 310024 төгрөг, хайрцаг, чулуу, бусад эд зүйлсийн зардал 590000 төгрөг, сая Улаанбаатар хотоос миний ирсэн зардал 229000 төгрөг, нийт баримттай зардал 3701264 төгрөг болж байна Баримтгүй зардал тусдаа бичиж өгч байна энэ нь 1714900 төгрөг болж байгаа нийт хохирол 5416164 төгрөг болж байна. Оршуулгын зардалд Батсүхийн гэрээс ямар нэгэн зардал төлөөгүй байгаа Ажил явдлаар Батсүхийн ар гэрээс нэг ч хүн үзэгдээгүй Дүүгээ алдсандаа гомдолтой байна...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 37-41 дүгээр хуудас/,

Гэрч Ж.Цэрэндаваагийн “...2016 оны 02 дугаар сарын 10-ны өглөө хүүхдүүдийн хамт гэртээ байж байхад 11 цагийн үед Батдэлгэр гэх хүн манай дүүгийн хүүхэд болох Отгонбаатараар хүргүүлж ирсэн тэгэхэд Батдэлгэрийн нүүр хэсэг нь хавдсан зүүн талын нүд нь байхаа хөхөрсөн байсан. ...Тэгээд Батдэлгэрээс нүүр нь яасан юм гэж асуухад уржигдар 2016 оны 02 дугаар сарын 08-ны орой Батсүхийн гэрт байж байхад Батсүх намайг цохиод авсан би босоод Батсүхийг цохиод авсан гэж байсан...Батсүхээс юу болсон талаар асуухад 2 сарын 08-ны шөнө гэртээ Батдэлгэртэй маргалдсан, миний дургүй хүрээд цохичихсон юм...Батдэлгэр зөрүүлээд намайг цохьсон гэж хэлсэн. Батсүхийн 2 нүд нь хавдсан нэг нүд нь хөхөрсөн байсан. Сүүлийн 10-аад хоног Батсүх, Батдэлгэр хоёр хамт амьдарсан...Тэр хоёрын нүүр нь хавдсан нүд нь хөхөрсөн байсан...Батдэлгэр нь ярихдаа намайг унтаж байхад Батсүх шанагаар миний нүүрлүү цохичихоод дээрээс хөлөөрөө дэвсчихээд эргээд хэнэг ч үгүй явж байсан тэгэхээр нь би босоод Батсүхийн нүүрлүү нь цохисон гэж хэлсэн тэгэхэд Батсүх юм хэлэлгүй инээмсэглээд сууж байсан...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 64-67 дугаар хуудас/,

Гэрч Ш.Наранцэцэгийн “...Тэрнээс хойш Батсүх ахын гэрт очоогүй 2016 оны 02 сарын 09 ны өдөр би Гурвантэс сумын төвд айлд золголт хийх гээд ирсэн байсан хөдөө гэрт манай нөхөр үлдсэн байхад тэгэхэд Батсүх, Батдэлгэр хоёр манай гэрт очсон гэж байсан би орой 20 цаг өнгөрөөгөөд Гурвантэс сумаас хөдөө гэрлүүгээ Отгонбаатар, Мөнх-Эрдэнэ гэх хоёр хүүхдийн хамт очиход манайд нөхөр Баттулга болон Батдэлгэр нар байсан. Батдэлгэр архи согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн бололтой жоохон согтуу байсан, Батдэлгэрийн хоёр нүд нь хавдаад хөхөрчихсөн байсан. Манай нөхөр Батдэлгэрээс юу болсон талаар асуухад...Батсүх бид хоёр маргалдсан юм гэж хэлсэн байсан. Батдэлгэр нь манай гэрт байхдаа архи хийгээд өг гээд нэхээд зүгээр суулгахгүй байсан ганц нэг рүнк архи өгөөд одоо болно гэж хэлээд 22 цаг болгоод унтуулсан ...Орой 19 цагийн үед Баттулга бид хоёр хөдөө гэр рүү явах болоод байж байхад Батсүх, Батдэлгэр хоёр хоорондоо маргалдаад эхэлсэн юунаас болсон талаар нь мэдэхгүй байна бие биенээ түлхээд л байсан, Батдэлгэр Батсүхийн хажууд суучихаад хоёр чихнээс чимхээд дараад байсан. Батсүх тавиулах гээд Батдэлгэрийн нүүр хэсэг рүү нь цохиод байх шиг байсан...Батсүх ямар ч байсан тохой хэсгээрээ нугалж Батдэлгэрийг цохих гээд л оролдоод байсан. Батдэлгэрийг төрсөн дүү болох Амар гэх хүний хашааны гадна буулгасан. Батсүх, Баттулга бид гурав тэндээс шууд хөдөө гэрлүүгээ явсан...2016 оны 02 сарын 08-ны өдөр намайг Батсүхийн гэрт очиход Батдэлгэр тэр хоёр л байсан өөр хүн байгаагүй тэр хоёрын биед ил харагдах ямар нэг шарх сорив гэх зүйл байгаагүй. 2016 оны 02 сарын 09-ний өдөр Би Гурвантэс сумын төвөөс орой очиход Батсүх гэрлүүгээ явчихсан. Батдэлгэрийн нүүр хэсэг хавдаж хоёр нүд нь хөхөрсөн байсан...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 69-72 дугаар хуудас /, гэрч Б.Баттулгын “...2016 оны 02 сарын эхээр байх хугацааг нь сайн мэдэхгүй байна Батдэлгэр гэх хүн манай ах Батсүхтэй хамт амьдрах болсон...2016 оны 02 дугаар сарын 08-ны өдөр гэртээ эхнэрийн хамт байж байхад манай хүү Отгонбаатар гаднаас орж ирэхдээ Батсүх ахын гэрээд очоод ирлээ Батсүх ах аравч хадаад өгөөч гэж байна гэж манай эхнэрт хэлсэн тэгээд манай эхнэр Наранцэцэг хүү Отгонбаатарын хамт Батсүхийн гэрт 15 цагийн үед очхоор явсан тэгээд удалгүй 30 орчим минутын дараа гэртээ ирсэн тэгэхдээ Батсүхийнд Батдэлгэр байна гэж хэлсэн. 2016 оны 02 сарын 09 ны өглөө манай эхнэр Наранцэцэг, хүү Отгонбаатар, Мөнх-Эрдэнэ нарын хамт Гурвантэс сумын төврүү яваад би гэртээ ганцаараа үлдсэн орой 18 цаг өнгөрч байхад Батдэлгэр, Батсүх хоёр архи уусан бололтой согтуу Батсүх ахын мотоциклоор сундлаад ирсэн. Батдэлгэр, Батсүх хоёрын нүүр хэсэг халцараад хавдаж хөхөрсөн байсан ...Батдэлгэр надад хандаж 2 сарын 08 ны орой буюу битүүний орой Батсүх бид хоёр маргалдаад зодолдсон юм, юу боллоо гэж мотоциклоос унахав гэж хэлчихээд удалгүй манай гэрээс гараад Батсүхийн гэрлүү алхах гээд байсан, манай эхнэр Наранцэцэг хүү Отгонбаатарт хандаж Батдэлгэрийг Батсүхийн гэрт хүргээд өг гэж хэлсэн...2016 оны 02 сарын 11-ны үдээс өмнө 11 цагийн үед би эхнэр Наранцэцэгийн хамт фортер маркийн авто машинаар Гурвантэс сумын төврүү явж золголт хийх болсон, Батсүхийн гэрээр дайраад очиход Батсүх, Батдэлгэр хоёр хамт явъя гэж хэлсэн 12 цагийн үед ирээд Батсүх, Батдэлгэр хоёрын хамт манай хадам аавтай золгочихоод 13 цагийн үед Батдэлгэр ганцаараа түрүүлээд гэрээс гараад явсан. Батсүх, Наранцэцэг бид гурав араас удалгүй гараад манай эгчийн гэрлүү Наранцэцэг, Батсүх бид гурав хамт явсан...Тэгээд орой 18 цаг өнгөрөөгөөд бид хоёр хөдөө гэрлүүгээ явах болоод байж байхад Батсүх, Батдэлгэр хоёр хоорондоо маргалдаад эхэлсэн юунаас болсон талаар нь мэдэхгүй байна. Батдэлгэрийг төрсөн дүү болох Амраа гэх хүний хашааны гадна буулгасан. 2016 оны 02 сарын 09-ны өдөр Батсүх, Батдэлгэр хоёрын нүүр хэсэг хоёулаа хавдаж нүд нь хөхөрсөн, шалбарсан байсан...Батсүх бид хоёр 2016 оны 02 сарын 08-ны өдөр буюу битүүний орой маргалдсан гэж хэлсэн...Ямар ч байсан бие биенээ нэг удаа цохисоноор зогсоогоогүй байх гэж бодож байна тэр хоёрын царайг харахад бие биенээ их л цохисон юм шиг байсан” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 74-81 дүгээр хуудас/,

гэрч О.Анхбатын “...Би 2016 оны 02 сарын 11 -ны өдөр харанхуй болж байхад манай найз Эрхэмбаяр намайг машинтай гэрт хүргэж ирсэн тэгээд манай дээд хашааны хаалганы гадна эрэгтэй хүн хэвтэж байгаа харагдсан би машинаас буугаад гэррүүгээ ороод ээждээ манай хажуу хашааны урд хүн хэвтэж байна гэж хэлсэн тэгээд ээж цагдаа дуудахгүй бол болохгүй хөлдөөд үхчихнэ гэж хэлээд цагдаад дуудлага өгсөн...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 82-83/, гэрч Д.Оргилсүрэнгийн “...Манай хүү Анхбат гэртээ орж ирээд дээд хашааны үүдэнд хун хэвтэж байна гэж надад хэлсэн тэгэхээр би хашааныхаа хаалгаар шагайж харахад манай дээд хашааны урд хүн хэвтэж байсан би цагдаа руу утсаар мэдэгдсэн...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 84/, гэрч Б.Пүрэвсүрэнгийн “...Би 2016 оны 02 дугаар сарын 11-ний өдөр Гурвантэс сумын цагдаагийн тасгийн ерөнхий жижүүрийн үүргийг гүйцэтгэсэн. Улмаар уг өдрийн орой 19 цаг 20 минутанд хөгшөөгийн 4 дүгээр гудамжны 08 тоот хашааны гадна гудамжинд хүн хэвтэж байна гэсэн мэдээллийг хэсгийн төлөөлөгч цагдаагийн дэслэгч Л.Далайжаргал надад өгсөн. Тэгээд Л.Далайжаргалын хамт уг мэдээллийн дагуу очиход үл танигдах 40 орчим насны эрэгтэй хүн хэвтэж байсан. Тухайн хүн цэнхэр өнгийн дээл, шар бүс, хар хөх өнгийн женсэн өмд, түрийтэй хар өнгийн гуталтай байсан. Биеийн байрлал нь 2 хөлөө жийж, баруун гараа толгойн дээд хэсэгт зүүн гарыг цээжний хэсэгт байрлуулсан байдалтай байсан. Уг хүнийг дуудаж сэрээх гэхэд огт хувиралгүй хөдөлгөөнгүй байсан. Мөн түүний 2 нүд нь хөхөрч хавдсан байсан. Тэгээд цагдаагийн дэслэгч Л.Далайжаргалын хамт уг хүнийг машиндаа өргөж оруулаад сандал дээр хэвтүүлсэн...Сумын эрүүл мэндийн төвд хүлээлгэн өгсөн...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 85-87/,

Гэрч Л.Далайжаргалын “...Би 2016 оны 02 дугаар сарын 11-ны өдөр 19 цаг өнгөрч байхад айлын хашааны үүдэнд хүн унтаж байна гэсэн дуудлага ирсэн тэгээд тухайн өдрийн тасгийн жижүүр цагдаагийн дэслэгч Б.Пүрэвдоржийн хамт уг дуудлаганд очиход Хөгшөөгийн 04-08 тоот хашааны үүдэнд цэнхэр дээлтэй хүн унтаа байдалтай дээш харсан 2 гараа толгой болон цээж хэсэгтээ байрлуулсан байдалтай байсан уг хүний 2 нүд нь хөхөрсөн байсан ба дух хэсэг нь шалбарсан байсан уг хүнээс архи үнэртэж байсан тэгээд уг хүнийг дуудаж сэрээх гэхэд сэрээгүй...Уг хүнийг Б.Пүрэвдоржийн хамт машинд суулгаж би хажууд нь сууж явж эмнэлэг рүү өргөж оруулсан...Архи уучихсан согтуу ухаангүй унтаж байсан тэгэхдээ хоёр нүд нь хавдаж хөхөрсөн байдалтай байсан гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 88-89/, гэрч Н.Хаш-Эрдэнийн “...2016 оны 02 сарын 11-ны орой би Гурвантэс сумын эрүүл мэндийн төв дээр ээлжтэй хонож байхад 19 цаг 40 минут болж байхад ээлжийн их эмч Отгонцэцэг миний утас руу залгаад яаралтай хүрээд ир гэж хэлсэн тэгэхээр нь би эмнэлэг дээр 5-н минутын дараа очиход 5 дугаартай өрөөнд ухаангүй байдалтай эрэгтэй хүн хэвтэж байсан. Тэгээд их эмч бид хоёр тухайн хүний цээжин хэсгийн хувцасыг бүгдийг нь тайлаад хүчил төрөгч өгөөд даралт бууруулах тариа болон эмчилгээг их эмчийн заалтын дагуу хийсэн. Тухайн үед Отгонцэцэг эмч БОЭТ-ийн их эмч нар руу утсаар ярьж цаг тухай бүрт нь мэдээллэж заавар авч байсан. Эмчилгээ хийсэн боловч нөгөө эрэгтэй хүн ухаан орохгүй байсан. Анх ирснээс хойш унтаа байдалтай хурхирч байсан тэгээд хэн гэдгийг нь тогтоогоогүй байж байгаад сүүлд Батдэлгэр гэх хүн болох талаар нь мэдсэн. Намайг эмчилгээ хийж байхад Батдэлгэрийн амнаас архи үнэртэж байсан. Би эмчийн зааврын дагуу эмчилгээ, эм тариаг хийж байсан. Тэгээд орой 19 цаг 40 минутаас хойш 2016 оны 02 сарын 12-ны өглөө 04 цаг хүртэл эмчилгээг хийсэн боловч үр дүн багатай байсан тэгээд өглөө 08 цаг 20 минутанд нас барсан. Тухайн хүний биеийн байдал их хүнд байсан учир их эмч бид хоёр хажуугаас нь огт салаагүй. Цус тогтоох, даралт бууруулах, тархиний цусан хангамж сайжруулах, хаван шээс хөөх зэрэг эмчилгээ хийсэн. Талийгаач эмчилгээ хийлгэж байхдаа ямар ч хариу урвал үзүүлэхгүй сэргэхгүй байсан...” гэсэн мэдүүлэг/хх-ийн 90-91/,

Гэрч Т.Наранбаатарын “...2016 оны 2 дугаар сар 09-ны өдөр буюу шиний нэгний өглөө Батдэлгэр нь манай эгчийн хүүхэд Отгонбаатартай сундлаад манай ээжийн гэрт ирсэн тэгээд ирэхэд Батдэлгэрийн нүд нь хавдчихсан ирсэн ...Батсүхийн гэрт байж байхад Батсүх намайг пиво ширдгэн дээр асгалаа гээд намайг нүдрүү цохисон тэгээд миний нүд ийм болчихсон дараа нь би Батсүхийг мөн нүд рүү нь цохиод хариугаа авсан гэж ярьж байсан. 2016 оны 2 дугаар сарын 09-ны өдөр буюу шинийн нэгний өдөр Батдэлгэрийг явсны дараа ганцаараа ирсэн тэгээд гэрт сууж байхад нь та чинь яагаад Батдэлгэрийг тийм царайтай болгочихсон юм бэ гэхэд Батсүх “...Батдэлгэр муу туучий бараашиг голоод ширдгэн дээр асгачихаар нь би нэг цохисон...” гэж ярьж байсан, Батдэлгэр зөрүүлээд намайг цохиод намайг ийм болгочихсон гээд нүд нь хөхөрчихсөн байсан. Бид хоёр муудалцаад Батдэлгэр пиво голоод байхаар нь би шанагаа нүд хэсэг рүү нь цохисон юм гэж хэлсэн тэгэхэд Батдэлгэр энэ намайг цохиод авахаар нь би зөрүүлээд цохиод авсан юм гэж хэлсэн...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 92-93/,

гэрч Б.Отгонбаатарын “...2016 оны 02 дугаар сарын 08-ны өдөр буюу битүүний өдөр 12 цагийн үед би Гурвантэс сумын төвөөс зүүн зүгт 28 км зайдТоромт гэх газар оршин суудаг тэгээд гэрлүүгээ явах замдаа гэрээс баруун зүгт 6 км зайд байдаг аавын ах Батсүх гэх хүний гэрээр орсон тэгэхэд тэнд Батсүх, Батдэлгэр гэх хоёр хүн байсан тэгээд Батсүх ах надад хандаж ээжийгээ аравч хадаад өг гэж хэлээдхээч гэж хэлсэн. 15 цагийн үед ээжийг аваад Батсүх ахын гэрт хамт очсон, аравчийг нь хадаж өгөөд 30 орчим минут болоод буцаад гэртээ ирсэн. 2016 оны 02 дугаар сарын 09-ны өглөө Гурвантэс сум руу ах Мөнх-Эрдэнэ, ээж Наранцэцэг нарын хамт ирээд хөдөө гэрт аав Баттулгыг үлдээсэн. Тэгээд орой 20 цаг өнгөрч байхад хөдөө гэртээ очиход аав Баттулга нь Батдэлгэр гэх хүнтэй хамт байсан. Батдэлгэр гэх хүн архи уучихсан согтуу тэгээд нүүр нь хавдаж хөхөрсөн байдалтай байсан...2016 оны 02 сарын 10-ны өглөө 9 цаг гэж боссон, Батдэлгэр гэх ах ээжтэй юм ярьж байхдаа Батсүх бид хоёр мотоциклоос унаагүй хоорондоо муудалцаад зодолдсон юм гэж хэлсэн...Батсүх ахын нүүр болон нэг гар нь хавдсан, нэг нүд нь хөхөрсөн байсан...2016 оны 02 сарын 08-ны өдөр намайг очход тэр хоёрын биед ил харагдах ямар нэг шарх сорив гэх зүйл байгаагүй...Тухайн үед манай гэрт байхдаа шартсан бололтой гар нь салагнаад үхлээ гээд үглээд байсан тэгэж байгаад архи уучихаад унтаад өгсөн. Тэгээд өглөө сэрэхдээ Батдэлгэр ахын хоёр гар нь бас л салагнаад байсан гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 95-98/, гэрч Т.Наранцэцэгийн “2016 оны 02 сарын 10-ны өдөр би 10 цагийн үед Батдэлгэр гэх хүн манай дүү болох Отгонбаатараар манайд хүргүүлж ирсэн. Батдэлгэрийн нүд нь хөхөрсөн байсан. ...Батсүх ахын нүүр хавдаж нүд нь бас хөхөрсөн байсан” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 100/, Ц.Наранцацралын “...2016 оны 02 сарын 10-ны өдөр ...манай зүүн айлаас Отгонбаатар гэх дүү маань Батдэлгэрийг сундлаад ирсэн. ...Батсүх болон Батдэлгэр нарын нүд нь хөхөрсөн харагдаж байсан” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 101/, гэрч Ш.Батдалайгийн “...2016 оны 02 дугаар сарын 11-ны 13 цагийн үед цагаан сарын шинийн 3-нд Янжин гэх хамаатны өндөр настай айлд золголт хийгээд байж байхад гаднаас Батдэлгэр орж ирсэн. Батдэлгэр жоохон халамцуу байсан тэгэхэд нь нүүр нь хавдаад нэг нүд нь хөхөрсөн байсан...Талийгаач архи дандаа уудаг дуу цөөтэй хүн учир би ч нээх тоогоогүй...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 102-103/, гэрч Ц.Даваахүүгийн “...2016 оны 02 дугаар сарын 11-ны өдөр 13 цаг өнгөрч байхад талийгаач Батдэлгэр нь миний өндөр настай ээж Янжин дээр ирж золгосон...Батдэлгэр тухайн үед согтуу байсан. ...Батдэлгэр сууж байсан газраа хэвтээд унтаад өгсөн. Ойролцоогоор 30-40 минутын хугацаанд унтсан. ...Батдэлгэр жаахан унтаж байгаад босоод яваад өгсөн. Нүүр нь хөх няц болсон байсан. 2 нүд, дух, хацарны хэсгээр хөхөрсөн байсан...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 104-105/, гэрч Д.Сайнзаяагийн “...2016 оны 02 сарын 11-ны 13 цагийн үед цагаан сарын шинийн 3-нд Янжин гэх хамаатны өндөр настай айлд золголт хийгээд байж байхад гаднаас Батдэлгэр орж ирсэн тэгээд бид нартай золгосон тэгэхдээ халамцуу явж байсан. Тухайн үед Батдэлгэрийн нүүр нь нилээн хавдсан нүднийх нь орчим шалбарсан бололтой байсан...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 106-107/,

гэрч Х.Батжаргалын “...2016 оны 02 сарын 11 ны өдөр 13 цагийн үед байхаа цагаан сарын шинийн 3-нд ээж өндөр настай Янжингийнд гаднаас танихгүй нэг залуу орж ирсэн тэр залуугийн нүүр нь хавдчихсан нүд нь хөхөрчихсөн байсан, гэрт байсан хүмүүстэй золголт хийсэн ...Сүүлд ирсэн танихгүй залуу нь байшингийн баруун талд байх орны хөл хэсэгт газар унтаад үлдсэн тэгээд удалгүй 30-орчим минутын дараа босоод гараад явсан. Сүүлд нь эмнэлэг тухайн танихгүй хүн нас барсан гэж мэдсэн...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 108-109/, гэрч Б.Бүдсүрэнгийн “...2016 оны 02 сарын 11-ны өдөр 15 цагийн үед Батсүх ах манай гэрт ганцаараа ирж золголт хийсэн... Батсүх ах манайд ирэхдээ бага зэрэг архи үнэртүүлчихсэн нүүр нь хавдартай зарим газраа шалбарсан байсан, юу болсон талаар асуухад Батдэлгэр нь манай гэрт шээгээд цагаан сараар хэрэглэх байсан архи уугаад пиво өгөхөөр асгачихаад байсан учир маргалдсан тэгээд зодолдсон юм гэж хэлсэн...Батсүхийн нүүр нь бага зэрэг хавдсан зарим газраа шалбарсан байсан тэгэхдээ бага зэрэг л архи үнэртүүлсэн байсан...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 114-115/,

гэрч Л.Гансүхийн “...2016 оны 02 сарын 11-ны өдөр буюу цагаан сарын шинийн 3- ны өдөр манай хашаанд хамт байдаг хадам ээж Бүдсүрэнгийн гэрт ах нь болох Батсүх ирсэн...Батсүхийн нүүр хэсэг нь бага зэрэг хавдсан бололтой тэгээд багахан шалбарсан байсан...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 116-117/, гэрч Г.Мөнхөөгийн “...2016 оны 02 сарын 11-ны өдөр 14 цагийн үед Батсүх, Батдэлгэр нар манай гэрт ирсэн, тэр хоёр архи уучихсан согтуу явж байсан, нүүр нь хавдаж нүд нь хөхөрсөн бага зэрэг шалбарсан байсан, би гайхаад та хоёр яасан юм гэж асуухад Батсүх надад хэлэхдээ Батдэлгэр бид хоёр хоорондоо зодолдсон юм гэж хэлж байсан би юунаас болж зодолдсон талаар нь асуугаагүй ...Батдэлгэр гэх хүн юм ярихгүй чимээгүй л суугаад байсан Батсүх л бид хоёр зодолдсон юм гэж хэлсэн...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 118-119/, гэрч Ц.Ууганзулын “...2016 оны 02 сарын 10-ны өдөр Дарь эмээгийн гэрт байхад Батсүх, Отгонбаатарын хамт ирж эмээтэй золгоод бууз жигнүүлж идчихээд удалгүй явсан...Батсүх ахын хамар орчим шалбарсан байсан...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 120-121/, гэрч Ш.Амарын “...Тухайн үед талийгаач миний эзэмшлийн ява мотоциклоор явж байсан, би мотоциклоо авахад миний мотоциклонд ямар нэг сэв зураас гарсан зүйл байгаагүй. Тухайн үед би талийгаачтай уулзаагүй хайгаад олоогүй учир би түлхүүргүйгээр утасыг нь салгаж байгаад өөрийн мотоциклоо асаагаад унаад явсан. Талийгаач бага байхаасаа мотоцикль унаж өссөн хүн байгаа юм...Миний мотоциклийг авах гэж 2016 оны 02 сарын 01-ны үед ирсэн тэгхэд л уулзсан. Талийгаач 2015 оны 11 сард эрүү хэсэгтээ нохойнд хазуулсан тэгээд Улаанбаатар хотод эмчилгээ хийлгэсэн тэр сорив нь байсан өөр зүйл байгаагүй...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 122-125/,

гэрч Б.Отгонцэцэгийн “2016 оны 02 сарын 11-ны орой 19 цаг өнгөрч байхад Гурвантэс сумын цагдаагаас миний утасруу залгаад гудамжинд ухаангүй хүн байна гэж хэлсэн, би ажил дээр аваад оч гэж хэлээд би өөрөө ажил дээр очиход Далайжаргал, Пүрэвдорж гэх хоёр цагдаа нэг танихгүй хүнийг аваад хүрээд ирсэн тухайн хүнийг хоёр давхарт байх сэхээний өрөөнд оруулчих гэж хэлэхэд Далайжаргал, Пүрэвдорж хоёр өргөөд тэр хүнийг дээд давхарт сэхээний өрөөнд оруулсан, өвчтөн өмдөндөө бие засчихсан байсан хувцасыг нь тайлуулаад үзлэг хийхэд баруун талын нүд хөхөрч духны хэсэг шалбарсан байдалтай нүүр нь хавдсан байсан, судасны хана бэхжүүлэх, тархины цусан хангамж сайжруулах, тархины хаван хөөх, амьсгал зүрх судас дэмжих эмчилгээ хийсэн. Биеийн байдал сэргэхгүй ухаан орохгүй байсан тухайн бүрт нь би БОЭТ-ийн холбогдох эмч нараас утсаар зөвлөгөө аваад эмчилгээ хийж байсан. Маргааш өглөө нь буюу 08 цаг өнгөрч байхад нас барсан...Маш хүнд ухаангүй байсан эмчилгээ хийсэн боловч ухаан ороогүй. Тухайн гэмтлүүд нь хуучин 2-оос 3 хоногийн өмнө авсан гэмтэл шарх байсан...” гэсэн мэдүүлэг/хх-ийн 126-127/,

гэрч Д.Отгоны “...2016 оны 02 сарын 11-ны өглөө хүргэн Дэлгэрсайханы хамт хамт айлруу очиж золголт хийгээд орой 19 цагийн үед гэртээ ирсэн. Тэгээд хашааны урд талын том хаалга онгойлгоод хүргэн Дэлгэрсайхан автомашинаа оруулсан. Тэгээд манай гэрт 30 орчим минут болоод Дэлгэрсайхан машинаа унаад хүүхдээ аваад овоотын цэргийн ангируу явсан. Дэлгэрсайхан хашаанаас гарахад нь би араас нь очиж хашааны урд талын том хаалгыг хаахад үүдэнд жижиг хаалгатай ойрхон дээшээ хараад нэг эрэгтэй хүн унтаж байсан, цагаан сар болж байгаа болохоор согтуу хүн унтаж байгаа юм байна гэж бодчихоод тоолгүй хашааны хаалга хаагаад гэрлүүгээ орсон. Тэгээд гэртээ ганцаараа байсан болохоор 5-аас 10 минутын дараа хашааны хойд талд байдаг хаалгаар гараад айл руу явсан. Тухайн үед Батдэлгэрийг манай хашааны өмнө хэвтэж байхад цагдаа нар авч явсан талаар мэдсэн...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 147-148/,

Өмнөговь аймгийн Шүүхийн шинжилгээний албаны 2016 оны 02 дугаар сарын 24-ний өдрийн 21 тоот шинжээчийн “ 1.Батдэлгэрийн цогцост үзлэг шинжилгээгээр хуйхан доорх цус хуралт, их тархины 2 тал бөмбөлгийн хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, зүүн тал бөмбөлөг болон бага тархи дахь тархины эдийн няцрал, 2 нүдний зовхи, дух, зүүн бугалганы цус хуралт, дух, хамар, 2 талын шанаа, эрүү, далны доод хэсгийн зулгаралт гэмтэл тогтоогдлоо. 2.Дээрх гэмтлүүд нь нас барахаас 2-3 хоногийн өмнө мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдсэн байх боломжтой. 3.Батдэлгэрийн цогцост үзлэг шинжилгээгээр үхэлд хүргэсэн архаг өвчин тогтоогдсонгүй. 4.Батдэлгэр нь хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, тархины эдийн няцрал гэмтлийн улмаас тархины дарагдлаар нас баржээ.5.Батдэлгэрт эмнэлгийн тусламж үзүүлж амь насыг нь аврах боломжгүй” гэсэн дүгнэлт /хх-156-157/, Өмнөговь аймгийн Шүүхийн шинжилгээний албаны 2016 оны 04 дүгээр сарын 15-ны өдрийн 21 тоот нэмэлт “

1.Батдэлгэрийн цогцост үзлэг шинжилгээгээр хуйхан доорх цус хуралт, их тархины 2 тал бөмбөлгийн хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, зүүн тал бөмбөлөг болон бага тархи дахь тархины эдийн няцрал, баруун талын 5-6-р хавирганы далд хугарал, 2 нүдний зовхи, дух, зүүн бугалганы цус хуралт, дух, хамар, 2 талын шанаа, эрүү, далны доод хэсгийн зулгаралт гэмтэл тогтоогдлоо. Өмнөх дүгнэлтэнд баруун талын 5-6-р хавирганы хугарал гэмтлийг шинжилгээний хэсэгт тусгасан боловч дүгнэлтийн хэсэгт тусгаагүй байна.

2.Дээрх гэмтлүүдээс их тархины 2 тал бөмбөлгийн хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, зүүн тал бөмбөлөг болон бага тархи дахь тархины эдийн няцрал гэмтлүүд нь гэмтлийн зэрэг тогтоох журмын 3.1.3 заалтаар амь насанд аюултай гэмтлийн хүнд зэрэгт, бусад гэмтлүүд нь /хуйхан доорх цус хуралт, баруун талын 5-6-р хавирганы далд хугарал, 2 нүдний зовхи, дух, зүүн бугалганы цус хуралт, дух, хамар, 2 талын шанаа, эрүү, далны доод хэсгийн зулгаралт/ 2.4.1 заалтаар биеийн эрүүл мэндийг түр сарниулах гэмтлийн хөнгөн зэрэгт хамаарна. Батдэлгэр нь хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, тархины эдийн няцрал гэмтлийн улмаас тархины дарагдлаар нас баржээ.

3.Батдэлгэрийн цогцост үзлэг шинжилгээгээр үхэлд хүргэсэн архаг өвчин тогтоогдсонгүй. Батдэлгэрт учирсан гэмтлүүд нь нас барахаас 2-3 хоногийн өмнө мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдсэн байх боломжтой ба өвчний гаралтай гэмтэл гэж байхгүй.

4.Батдэлгэр нь хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, тархины эдийн няцрал гэмтлийн улмаас тархины дарагдлаар нас баржээ. Тухайн гэмтлийн үед ухаан алдах, хурхирах, толгой хүчтэй өвдөх, мөчдөд саа саажилт үүсэх, хүүхэн харааны гэрлийн урвал, хэлбэр хэмжээ өөрчлөгдөх гэх мэт мэдрэлийн талын шинж тэмдгүүд илэрдэг.

5.Батдэлгэрт учирсан гэмтлүүд нь нас барахаас 2-3 хоногийн өмнө мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдсэн байх боломжтой. Батдэлгэрт эмнэлгийн тусламж үзүүлж амь насыг аврах боломжгүй. Гэмтэл авснаас хойш амьд байх хугацааг нарийн тогтоох боломжгүй.

6.Батдэлгэр нь хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, тархины эдийн няцрал гэмтлийн улмаас тархины дарагдлаар нас баржээ.

7.Гурвантэс сумын эмнэл Батдэлгэрт тархины цус харвалт, архины хордлого гэсэн онош тавиад цус тогтоох, судасны хана, бэхжүүлэх тархины хаван хөөх, хордлого тайлах, бусад шинж тэмдэг эмчилгээнүүд хийсэн нь тухайн эмгэгийн удирдамж, стандартын дагуу хийгджээ. Эмч гэм буруутай эсэхийг шинжээч эмч шүүх эмнэлгийн үзлэг шинжилгээгээр тогтоохгүй. Энэ нь хууль зүйн ойлголт болно “ гэсэн дүгнэлт /хх-159-160/,

Сэтгэц гэм судлалын 2016 оны 04 дүгээр сарын 10-ны өдрийн 18/16 тоот “1.Б.Батсүх нь сэтгэцийн хувьд эрүүл болно.

2.Б.Батсүх нь үнэн зөв мэдүүлэг өгөх чадвартай.

3.Б.Батсүх нь хэрэг хариуцах чадвартай гэсэн магадлагаа /хх-162-163/, хэргийн газарт үзлэг хийсэн тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт, эд мөрийн баримт зэрэг хавтас хэрэгт авагдаж, шүүх хуралдаанд хэлэлцэгдсэн нотлох баримтуудаар тогтоогдож байна. Өмнөговь аймгийн Прокурорын газрын хяналтын прокуророос Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 91 дүгээр зүйлийн 91.1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэгт яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн нь шүүгдэгч Б.Батсүхийн үйлдэлд тохирсон байна. Иймд шүүгдэгч Б.Батсүхийг хүнийг санаатай алах гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, түүнд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 91 дүгээр зүйлийн 91.1 дэх хэсэгт заасан ял оногдуулах үндэслэлтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв. Шүүхийн хэлэлцүүлгийн үед шинжлэн судалсан нотлох баримт нь энэ хэрэгт хамааралтай, хуульд заасан журмаар цугларсан, хэрэг хянан шийдвэрлэхэд хангалттай гэж үзсэн болно. Шүүгдэгч Б.Батсүх нь урьд 2001 оны 06 дугаар сарын 05-ний өдрийн 75 дугаартай Өмнөговь аймаг дахь сум дундын шүүхийн шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 1231-р зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар 1 жилийн хорих ял шийтгүүлж, 2001 оны 12 дугаар сарын 17-ны өдөр хугацаанаас өмнө тэнсэн суллагдсан болох нь ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгах хуудас /хх-193/, Таслан шийдвэрлэх тогтоолын хуулбар /хх-194/ зэргээр тогтоогдож байх ба Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 78 дугаар зүйлд заасан ялтай байдал дууссан байх тул анх гэмт хэрэг үйлдсэн гэж үзэх үндэслэлтэй байна.

Шүүгдэгч Б.Батсүх нь согтуурсан мансуурсан үедээ гэмт хэрэг үйлдсэн, гэмт хэргийн улмаас хүний амь хохирч хүнд хор уршиг учирсан зэргийг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.4, 56.1.10 дахь хэсэгт заасан ял хүндрүүлэх нөхцөл байдал болно. Шүүгдэгч Б.Батсүхийн үйлдсэн гэмт хэрэг нь Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.4, 17.5 дахь хэсэгт заасан онц хүнд гэмт хэргийн ангилалд хамаарч байх тул түүний хорих ял эдлэх дэглэмийг Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 52 дугаар зүйлийн 52.6 дахь хэсэгт зааснаар чанга дэглэмтэй эрэгтэйчүүдийн хорих ангид эдлүүлэхээр шийдвэрлэлээ. Шүүх хуралдаанд оролцсон шүүгдэгчийн өмгөөлөгч “...Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 230 дугаар зүйлд зааснаар хэргийг нэмэлт мөрдөн байцаалтанд буцаах саналтай байна.

Өөр өөр хэлбэл мөрдөн байцаалтыг дутуу хийсэн, шүүх хуралдаанд үүнийг нөхөн гүйцэтгэх боломжгүй гэж үзэж байна. Хавтаст хэрэгт гэрч Отгонбаатарыг байцаасан тэмдэглэл байдаг. Отгонбаатарын хувьд Б.Батсүх нь нагац ах нь болдог. Гэтэл Отгонбаатарт Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 147 дугаар зүйлийн 147.4 дэх хэсэгт зааснаар гэр бүлийн гишүүдийнхээ эсрэг мэдүүлэг өгөхгүй байх эрхтэй гэдгийг тайлбарлаж өгөлгүй мэдүүлэг авсан нь Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг ноцтой зөрчсөн гэж үзэх үндэслэл болж байна. Мөн талийгаачийг 2016 оны 02 дугаар сарын 11-ны өдөр буюу шинийн 3-ны өдөр сумын төв дээр очсоны дараа яг хаагуур хаагуур явсан юу хийсэн бэ гэдгийг нарийн тогтоогоогүй. Үүнийг яагаад тогтоох шаардлагатай вэ гэхээр шинжээч эмч мэдүүлэг өгөхдөө талийгаачид учирсан гэмтлийг олон удаагийн үйлчлэлээр үүссэн байх боломжтой гэсэн нь тухайн үед Б.Батсүх нэг удаа шанагаар цохисноос энэ гэмтэл учраагүй юм байна гэж үзэх эргэлзээ төрж байна. Мөн зам тээврийн ослоос болж энэ гэмтэл учирсан байх боломжтой байна гэж дүгнэсэн байхад шууд Батсүхийн үйлдэлд холбогдуулж ял халдаасан нь хэргийг дутуу шалгасан гэж үзэх үндэслэлтэй байна. Хувийн сэдэлтээр хүнийг цохиж алсан гэхээс илүү сэтгэл санаа нь цочирон давчидсаны улмаас цохисон байж болзошгүй гэж үзэхээр баримтууд хэргийн материалд байгаа. Улсын яллагч нь яллах талын нотлох баримтаа цуглуулсан, хэргийг хэт нэг талыг барьж хэргийг Эрүүгийн хуулийн 91 дүгээр зүйлд зааснаар зүйлчилж хэргийг шүүхэд шилжүүлсэн байна буруу гэж үзэж хэргийг мөрдөн байцаалтанд буцааж өгнө үү гэж хүсч байна...” гэж мэтгэлцлээ. Тэрээр хавтаст хэрэгт авагдаж, шүүх хуралдаанд хэлэлцэгдсэн нотлох баримтуудаар шүүгдэгч Б.Батсүх нь 2016 оны 02 дугаар сарын 08-ны орой өөрийн гэртээ талийгаач Н.Батдэлгэртэй хувийн таарамжгүй харьцааны улмаас маргалдан зодолдож, улмаар түүний толгойн тус газар нь шанагаар цохиж хуйхан доорх цус хуралт, их тархины 2 тал бөмбөлгийн хатуу бүрхүүлийн доорх цусан хураа, зүүн тал бөмбөлөг болон бага тархи дахь тархины эдийн няцрал, 2 нүдний зовхи, дух, зүүн бугалганы цус хуралт, дух, хамар, 2 талын шанаа, эрүү, далны доод хэсгийн зулгаралт бүхий гэмтлийн улмаас нас барсан нь хавтаст хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудаар хөдөлбөргүй тогтоогдож байна. Мөн дээрх гэмтлүүд нь нас барахаас 2-3 хоногийн өмнө мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүсгэгдсэн байх боломжтой гэсэн шинжээч эмчийн дүгнэлтээр тогтоогдож байна. Шүүгдэгч Б.Батсүх нь талийгаачийн хамт мотоциклтой сундалж яваад унасан гэх боловч энэ нь гэрч Ш.Наранцэцэгийн “...Батдэлгэрийн хоёр нүд нь хавдаад хөхөрчихсөн байсан, манай нөхөр Батдэлгэрээс юу болсон талаар асуухад ...Батсүх бид хоёр маргалдсан юм гэж хэлсэн байсан...Батсүх ямар ч байсан тохой хэсгээрээ нугалж Батдэлгэрийг цохих гээд л оролдоод байсан. 2016 оны 02 сарын 09 өдөр Би Гурвантэс сумын төвөөс орой очиход Батсүх гэрлүүгээ явчихсан, Батдэлгэрийн нүүр хэсэг хавдаж хоёр нүд нь хөхөрсөн байсан...” гэсэн мэдүүлэг /хх-ийн 69-72 дугаар хуудас/, Гэрч Б.Баттулгын “...2016 оны 02 дугаар сарын 08-ны өдөр гэртээ эхнэрийн хамт байж байхад манай хүү Отгонбаатар гаднаас орж ирэхдээ Батсүх ахын гэрээд очоод ирлээ Батсүх ах аравч хадаад өгөөч гэж байна гэж манай эхнэрт хэлсэн тэгээд манай эхнэр Наранцэцэг хүү Отгонбаатарын хамт Батсүхийн гэрт 15 цагийн үед очихоор явсан тэгээд удалгүй 30 орчим минутын дараа гэртээ ирсэн тэгэхдээ Батсүхийнд Батдэлгэр байна гэж хэлсэн. 2016 оны 02 сарын 09 ны өглөө манай эхнэр Наранцэцэг, хүү Отгонбаатар, Мөнх-Эрдэнэ нарын хамт Гурвантэс сумын төврүү яваад би гэртээ ганцаараа үлдсэн орой 18 цаг өнгөрч байхад Батдэлгэр, Батсүх хоёр архи уусан бололтой согтуу Батсүх ахын мотоциклоор сундлаад ирсэн. Батдэлгэр, Батсүх хоёрын нүүр хэсэг халцараад хавдаж хөхөрсөн байсан ...Батдэлгэр надад хандаж 2 сарын 08-ны орой буюу битүүний орой Батсүх бид хоёр маргалдаад зодолдсон юм, юу боллоо гэж мотоциклоос унахав дээ гэж хэлж байсан...” гэсэн мэдүүлэг, тухайн үед унаж явсан гэх мотоциколийн гэрэл зургийн үзүүлэлт зэрэг хавтаст хэрэгт авагдсан бичгийн бусад нотлох баримтуудаар үгүйсгэгдэж байна.

Мөн шүүгдэгчийн өмгөөлөгч нь хавтаст хэрэгт гэрч Б.Отгонбаатарыг байцаасан тэмдэглэлд Б.Отгонбаатарын хувьд Б.Батсүх нь нагац ах нь болдог. Гэтэл Б.Отгонбаатарт Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 147 дугаар зүйлийн 147.4 дэх хэсэгт зааснаар гэр бүлийн гишүүдийнхээ эсрэг мэдүүлэг өгөхгүй байх эрхтэй гэдгийг тайлбарлаж өгөлгүй мэдүүлэг авсан нь Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг ноцтой зөрчсөн гэж үзэх үндэслэл болж байна гэх боловч гэрчээр мэдүүлэг өгсөн Б.Отгонбаатар нь насанд хүрээгүй хүн учир мөрдөн байцаагч нь мэдүүлэг авахдаа асран хамгаалагч, сурган хүмүүжүүлэгчийг оролцуулан, Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг удирдлага болгон байцаалт авсан нь Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг зөрчсөн гэж үзэх боломжгүй байна. Иймд шүүгдэгчийн өмгөөлөгчийн шүүхийн хуралдаанд гаргасан буюу яллагдагчийг шүүхэд шилжүүлэх үед гаргасан хэргийн мөрдөн байцаалтад буцаалгах тухай хүсэлтүүдийг хүлээн авах боломжгүй байна.

Хохирол төлбөрийн талаар: Хохирогч Ш.Дэжидмаа нь оршуулгын зардалд 5 сая орчим төгрөг нэхэмжилж байна гэх боловч шүүх хавтаст хэрэгт авагдсан гэмт хэрэгт хамаарал бүхий нотлох баримтын шаардлага хангасан хохирлыг тооцож шүүгдэгчээс гаргуулах нь зүйтэй гэж үзлээ. Үүнд: Хавтаст хэргийн 43 дугаар талд авагдсан 2016 оны 02 дугаар сарын 14-ний өдөр хонины мах авсан 359.600 төгрөг, хавтаст хэргийн 44 дүгээр талд авагдсан хүнсний зүйл авсан 240.000 төгрөг, хавтаст хэргийн 45 дугаар талд авагдсан хүнсний зүйл авсан 172.200 төгрөг, хавтаст хэргийн 46 дугаар талд авагдсан хүнсний зүйл авсан 306.500 төгрөг, хавтаст хэргийн 47 дугаар талд авагдсан хүнсний авсан 224.200 төгрөг, хавтаст хэргийн 48 дугаар талд авагдсан хүнсний зүйл авсан 1.405.750 төгрөг, хавтаст хэргийн 49 дүгээр талд авагдсан 9.320 төгрөгийн баримт, хавтаст хэргийн 50 дугаар талд авагдсан 60.770 төгрөгийн баримт, хавтаст хэргийн 51 дүгээр талд авагдсан торго зэрэг буяны эд зүйлийн мөнгө 480.000 төгрөг, хавтаст хэргийн 52 дугаар талд авагдсан буяны ажил, зэд, арц, хүж авсан 110.000 төгрөг, хавтаст хэргийн 55 дугаар талд авагдсан 22.900 төгрөг, хавтаст хэргийн 56 дугаар талд авагдсан 56, 59, 60, 58, 61 гэж дугаарласан нөатын 290.024 төгрөг буюу нийт 3.681.264 төгрөгийн оршуулгын зардлыг шүүгдэгч Б.Батсүхээс гаргуулахаар шийдвэрлэлээ. Харин хавтаст хэргийн 56 дугаар талд авагдсан 57 гэж дугаарласан 20.000 төгрөгийн нөатын баримт нь цаг хугацааны хувьд уг гэмт хэрэгт хамааралтай хохирол биш байх тул хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн болно.

Шүүгдэгч Б.Батсүхийн эзэмшлийн адуу 1 толгой, ямаа 75 толгой, ашиглах боломж муутай гэх 4 ханатай гэр 1 ширхэг, чулуун хороо, төмөр зүйж барьсан 2х2 харьцаатай эвдэрхий пин зэргийг иргэний нэхэмжлэл болон эд хөрөнгө хурааж болзошгүй явдлыг хангах зорилгоор мөрдөн байцаагчийн 2016 оны 04 дүгээр сарын 26-ны өдрийн эд хөрөнгө битүүмжилсэн тогтоолоор битүүмжилсэн байх тул шүүгдэгч нь оршуулгын зардал төлөөгүй байгаа байдлыг харгалзан үзэж шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол хэвээр үлдээхээр шүүх шийдвэрлэлээ. Шүүгдэгч Б.Батсүхийн гэмт хэрэг үйлдэхдээ ашигласан зэвсэг хэрэгсэл, мөн цаашид ашиглаж болохгүй эд зүйлсүүд болох арвай нэртэй архины шил 3 ширхэг, улаан шонхор нэртэй тамхины иш 8 ширхэг, металь шанага 1 ширхэг, металь хоолны том халбага 2 ширхэг, галын хайч 1 ширхэг, металь бариултай хусуур 1 ширхэг, хуванцар бариултай металь хусуур 1 ширхэг, металь хутгуур 1 ширхэг, металь эвхдэг ширээний хөл 1 ширхэг зэргийг Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 88 дугаар зүйлийн 88.1.1, 88.1.3 дахь хэсэгт заасны дагуу тус тус устгахаар шийдвэрлэлээ.

Шүүгдэгч Б.Батсүх нь 2016 оны 02 дугаар сарын 16-ны өдрөөс эхлэн шүүх хуралдаан хүртэл нийт 133 хоног цагдан хоригдснийг хорих ял эдэлсэн хугацаанд нь оруулан тооцохоор шийдвэрлэв.

Монгол улсын Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 283, 286, 290 дүгээр зүйлийн 290.3, 294, 297, 298 дугаар зүйлүүдэд заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1.Бямба овгийн Буджавын Батсүхийг хүнийг санаатай алах гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.

2.Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 91 дүгээр зүйлийн 91.1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.Батсүхийг 10 /арав/ жил 1 /нэг/ сарын хугацаагаар хорих ял шийтгэсүгэй.

3.Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 52 дугаар зүйлийн 52.6 дахь хэсэгт зааснаар Б.Батсүхэд оногдуулсан 10 жил 1 сарын хугацаагаар хорих ялыг чанга дэглэмтэй эрэгтэйчүүдийн хорих ангид эдлүүлсүгэй.

4.Б.Батсүхийн биеийн байцаалттай холбоотой бичиг баримт шүүхэд ирээгүй болохыг дурдсугай.

5.Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 88 дугаар зүйлийн 88.1.1, 88.1.3 дэх хэсэгт зааснаар эд мөрийн баримтаар хураагдаж ирсэн арвай нэртэй архины шил 3 ширхэг, улаан шонхор нэртэй тамхины иш 8 ширхэг, металь шанага 1 ширхэг, металь хоолны том халбага 2 ширхэг, галын хайч 1 ширхэг, металь бариултай хусуур 1 ширхэг, хуванцар бариултай металь хусуур 1 ширхэг, металь хутгуур 1 ширхэг, металь эвхдэг ширээний хөл 1 ширхэг зэргийг шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц тус тус устгасугай.

6.Эрүүгийн хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.1, 59.2 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.Батсүхийн цагдан хоригдсон 133 /нэг зуун гучин гурав/ хоногийг хорих ял эдэлсэн хугацаанд оруулж тооцсугай.

7.Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 508 дугаар зүйлийн 508.1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Б.Батсүхийн хувьд ногдох хөрөнгөөс 3.681.264 /гурван сая зургаан зуун наян нэгэн мянга хоёр зуун жаран дөрөв/ төгрөгийг гаргуулан Улаанбаатар хот Сонгинохайрхан дүүргийн 8 дугаар хороо, Баян цагааны 05-31 тоотод оршин суух Дорж овгийн Шомбонгийн Дэжидмаад /КГ66032200/ олгож, үлдэх 20.000 төгрөгийг хэрэгсэхгүй болгосугай.

8.Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Б.Батсүхийн эзэмшлийн адуу 1 толгой, ямаа 75 толгой, ашиглах боломж муутай гэх 4 ханатай гэр 1 ширхэг, чулуун хороо, төмөр зүйж барьсан 2х2 харьцаатай эвдэрхий пин зэргийг битүүмжилсэн мөрдөн байцаагчийн 2016 оны 04 дүгээр сарын 26-ны өдрийн эд хөрөнгө битүүмжилсэн тогтоолыг хэвээр үлдээсүгэй.

9.Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Б.Батсүхэд урьд авсан цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

10.Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 306 дугаар зүйлийн 306.1 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоолд эрх бүхий этгээд давж заалдах гомдол, эсэргүүцэл гаргасан тохиолдолд тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж, шүүгдэгч Б.Батсүхэд авсан цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

11.Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 299 дүгээр зүйлийн 299.3, 304 дүгээр зүйлийн 304.1 дэх хэсэгт зааснаар шийтгэх тогтоол нь танилцуулан сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд эс зөвшөөрвөл гардуулснаас хойш 14 хоногийн дотор ялтан, хохирогч, тэдгээрийн өмгөөлөгч нар давж заалдах гомдол, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэй болохыг дурдсугай.

 

 

ДАРГАЛАГЧ Э.ОЮУН-ЭРДЭНЭ ШҮҮГЧИД Г.МӨНХБАТ З.ТӨМӨРХҮҮ