2014 оны 05 сарын 14 өдөр              Дугаар 186                              Улаанбаатар хот

”И” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй
захиргааны хэргийн тухай

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Ц.Цогт даргалж, шүүгч Б.Тунгалагсайхан, шүүгч П.Соёл-Эрдэнэ нарын бүрэлдэхүүнтэй,      нарийн бичгийн дарга Б.Түвшинжаргал, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.С, Д.Нэрэнцогт, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Д.Н, хариуцагч Д.Б, Ц.С, хариуцагчийн итгэмжпэгдсэн төлөөлөгч С.Б нарыг оролцуулан хийж, Захиргааны хэргийн анхан шатны 20 дугаар шүүхийн 2014 оны 02 дугаар сарын 20-ны өдрийн 76 дугаар шийдвэрийг эс зөвшөөрч нэхэмжпэгчийн өмгөөлөгчийн гаргасан давж заалдах гомдлоор “И” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нарт холбогдох захиргааны хэргийг шүүгч П.Соёл-Эрдэнийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч “И” ХХК-иас шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ: Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын ахлах байцаагч Д.Б, Н.Э, татварын улсын байцаагч Ц.Снарын 2011 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдрийн 21096 дугаар актын зарим хэсгийг хүчинп/й болгож өгнө үү гэжээ.

Хариуцагч нараас шүүхэд гаргасан хариу тайлбартаа: Нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэл нь бүхэлдээ хууль зүйн үндэслэлгүй, зөвхөн татвар төлөхгүй гэсэн бодлого баримтлан Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт, түүний агаарын орон зайг бүхэлд нь ашиглан бизнесийн үйл ажиллагаа эрхлээд олсон орлогоос татвар төлөхөөс зайлсхийх агуулгатай байна. Иймд нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү гэжээ. Захиргааны хэргийн анхан шатны 20 дугаар шүүхийн 2014 оны 02 дугаар сарын 20-ны өдрийн 76 дугаар шийдвэрээр: 1. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан

татварын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.6, 12 дугаар зүйлийн 12.2, 17 дугаар зүйлийн 17.2.9, 21 дүгээр зүйлийн 21.5, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.1, 9 дүгээр зүйлийн 9.1, 10 дугаар зүйлийн 10.1-д заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч ”И" ХХК-ийн “Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын ахлах байцаагч Д.Б, Н.Э, татварын улсын байцаагч Ц.С нарын 2011 оны 11 дүгээр сарын 11-ний өдрийн 210096 дугаар актын 2 дахь хэсгийн 1.1, 1.2, 3 хзсгүүдийг хүчингүй болгуулахыг хүссэн нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож,

2. Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1-д заасныг баримтлан нэхэмжпэгчээс татварын улсын байцаагчийн 210096 дугаар актын 2 дахь хэсгийн 2.2, 4 дэх хэсгүүдийг хүчингүй болгуулахыг хүссэн нэхэмжпэлийн шаардлагаасаа татгалзсаныг баталж, энэ шаардлагад холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож,

3. -

   
   Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 80 дугаар зүйлийн 80.1, Иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 53 дугаар зүйлийн 53.1.1, 56 дугаар зүйлийн 56.1, 57 дугаар зүйлийн 57.1-д заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч ”И” ХХК-аас улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, шинжээчийн зардал 5.200.000.0 /таван сая хоёр зуун мянга/ төгрөгийг нэхэмжпэгчээс гаргуулж, шинжээч "Т” нийгэмлэгт олгохоор шийдвэрлэжээ.

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Д.Н давж заалдах гомдолдоо: 1.3ахиргааны хэргийн анхан шатны 20 дугаар шүүх нь 46 дугаар шийдвэрийг гаргахдаа хуулийг буруу тайлбарласан, хэрэглэх ёсгүй хуулийг хэрэглэсэн, мөн тухайн харилцааг тусгайлан зохицуулсан хуулийг огт хэрэглээгүй, Олон улсын конвенцийн зүйл заалтыг баримтлаагүй болно.

1. Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүх нь Татварын улсын байцаагчдын 210096 тоот актыг үндэслэлтэй гэж “урсгал засвар”-ын зардлыг тооцохдоо Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.1, 12.1.6, 12.2 дахь заалтыг баримтлан, мөн санхүүгийн тайлагналыг Олон улсын нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандартын /цаашид “НББОУСтандарт” гэх/ дагуу тайлагнах тухай заасныг үндэслэл болгосон.

Нэхэмжлэгчийн Улсын Дээд шүүхийн 1996 оны 6 дугаар сарын 5-ны өдөр “Татварын хууль тогтоомжийн актуудын зарим зүйлийн заалтыг тайлбарлах тухай” 167 дугаар тогтоолын 9 дүгээр зүйлд “...Аж ахуйн нэгж, байгууллагын орлогын албан татварын хуулийн 5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1 дүгээр заалтын “засварын зардал”

гэдгийг үндсэн хөрөнгийн байдлыг хэвийн байлгах, сайжруулах зорилгоор тусгай зураг төсөлтэйгөөр хийсэн засварт зарцуулсан, түүнчлэн зарим хэсэг, хийц, эд ангийг солих, өнгөлөх, арчлан хамгаалах, эдэлгээг уртасгахад зориулан гаргасан зардлыг ойлгоно. Мөн зүйл, хэсэг, заалтын “сэлбэг хэрэгсэл” гэдэгт машин техник, тоног төхөөрөмжийг ашиглах явцад гарсан эвдрэл, гэмтлийг тусгай зураг төсөвгүйгээр засварлах, сэлбэх, солих замаар тэдгээрийн хэвийн ажиллах нөхцөлийг хангахад чиглэгдэн хэрэглэсэн эд анги бүхэлдээ буюу зарим хэсэг хамаарна...” гэж тайлбарласан болохыг шүүх анхааран үзээгүй бөгөөд хэрэгт хүргүүлсэн нотлох баримтуудыг тал бүрээс бодитой харьцуулан дүгнэлт хийх ажиллагааг илт нэг талыг баримтлан дутуу дулимаг хийсэн болно.

Маргаан бүхий актад дурдсан нисэх онгоцны хөдөлгүүрт тавьсан гэх сэлбэгүүдийг нэхэмжпэгч худалдан авсан нь шүүхийн зүгээс томилсон шинжээчийн дүгнэлтээр бүрэн тогтоогдсон атал үүнийг хариуцагч огт үгүйсгэж чадаагүй байхад ийнхүү ташаа дүгнэлт гаргасан нэг тод илрэл болж байна.

2. Улмаар Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандарт /цаашид “НББОУСтандарт” гэх/ болон Олон улсын конвенцийн доорхи заалтуудыг орхигдуулсан болохыг энд дурдаж байна. Үүнд:

1. НББОУСтандарт 16 Үндсэн хөрөнгийн 9-д “... аж ахуйн нэгжийн онцгой нөхцөлийн үед хүлээн зөвшөөрөлтийн шалгуурыг хэрэглэхэд мэргэжлийн шийдлээ ашиглана” гэснийг үндэслэвэл тухайн салбарын онцлогийг харгалзан мэргэжлийн аливаа шийдлийг дагах ёстой бөгөөд нисэхийн салбарыг заавал харгалзан үзэхийг шаардсан байна.
2. НББОУСтандарт 16 Үндсэн хөрөнгийн 12-т “... аж ахуйн нэгж үндсэн хөрөнгийн зүйлийн дансны өртөгт тухайн зүйлд зарцуулсан өдөр тутмын үйлчилгээний зардлыг оруулдаггүй. Харин үүний оронд эдгээр зардлыг гарсан үед нь ашиг алдагдлын хэсэгг хүлээн зөвшөөрнө” гэснийг үндэслэвэл аюулгүй ажиллагаанд шаардагдах өдөр тутмын үйлчилгээний зардлыг шууд зардалд бүртгэх бөгөөд тус стандартаар үйлчилгээний зардалд хөдөлмөр, ашиглалтын зардлаас гадна зарим төрлийн эд анги, сэлбэг хэрэгслийг тооцдог болохыг тодорхойлсон байна.
3. НББОУСтандарт 16 Үндсэн хөрөнгийн 69-д “....үндсэн хөрөнгийг данснаас хасах өдрийг тодорхойлохдоо аж ахуйн нэгж бараа үйлчилгээний борлуулалтыг хүлээн зөвшөөрөхөд хэрэглэгдэх НББОУС 18 Орлогын шалгуурыг ашиглана” гэснийг үндэслэвэл орлого хүлээн зөвшөөрөлтийн дагуу тухайн орлогыг олохтой холбогдсон аливаа хөрөнгийг зардалд хүлээн зөвшөөрдөг байна.
4. Монгол Улсын иргэний нисэхийн салбар нь 1986 онд Чикагогийн, 1989 онд

Олон улсын иргэний агаарын тээврийн байгууллагын дүрэм буюу ИКАО-ийн конвенцэд тус тус нэгдэн орсон бөгөөд эдгээр конвенцийг Монгол Улс олон улсын гэрээ гэж дэлхий нийтэд зарласан, Монгол Улсын татварын хуулиас давуу үйлчлэх болохыг тэмдэглэж байна. Нислэгийн аюулгүй байдлыг харгалзан үйлдвэрлэгчийн тогтоосон хугацааг тухайн эд ангийн элэгдэж дуусах хугацаа гэж үзэх мэргэжпийн шийдлийг энэ тохиолдолд ашигладаг байна.

Иргэний нисэхийн тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1 дэх хэсгийн 3.1.22-т “Чикагогийн конвенци” гэж Монгол Улс 1989 оны 9 дүгээр сарын 7-ны өдөр нэгдэн орсон Олон улсын иргэний нисэхийн тухай 1944 оны 12 дугаар сарын 7-ны өдөр Чикаго хотноо батлагдсан олон улсын конвенци болон түүний Хавсралтууд гэж тус тус ойлгоно..." гэж заасныг ноцтой зөрчсөн болно, мөн хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1-т “...Иргэний нисэхийн үйл ажиллагааг Монгол Улсын олон улсын гэрээ, хэлэлцээрт нийцүүлэн зохицуулахдаа Иргэний нисэхийн багц дүрмийг баримтална...” гэж заасанд дүгнэлт хийгээгүй.

5. НББОУСтандартын (2003 он) 16 Үндсэн хөрөнгийн 11-д “...нэгээс дээш тайлангийн хугацаанд ашиглахаар хүлээгдэж буй томоохон үндсэн сэлбэг, нөөц тоног төхөөрөмжийг үндсэн хөрөнгө гэж үзнэ...”, мөн НББОУСтандартын (2010 он) 16 Үндсэн хөрөнгийн 8-д “... аж ахуйн нэгжийн нэг ба түүнээс дээш ашиглана гэж тооцож байгаа томоохон эд анги болон нөөцөлж буй тоног төхөөрөмжийг үндсэн хөрөнгө гэж үзнэ...” гэж заасныг Захиргааны анхан шатны 20 дугаар шүүх баримтлахдаа дээрх заалтуудыг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн болно.

Нэхэмжлэгчийн зүгээс маргаан бүхий актын дагуу тавигдсан сэлбэг хэрэгслийн НЭГЭЭС ДЭЭШ ашиглахаар хүлээгдэж буй томоохон үндсэн сэлбэг, НЭГ БА ТҮҮНЭЭС ДЭЭШ ашиглана гэж тооцож байгаа томоохон эд анги болон нөөцөлсөн зүйл огт байхгүй бөгөөд энэ нь Шинжээчдийн дүгнэлтээр тов тодорхой тогтоогдсоныг шүүх анхааран үзээгүй болно.

Өөрөөр хэлбэл 1 жил болон түүнээс дээш жил нөөцөлсөн болон ашиглахаар хүлээгдэж байгаа сэлбэг хэрэгсэл байхгүй харин дээрх онгоцны хөдөлгүүрүүд нь бүгд нисэх онгоцонд тавигдаж, өөрийн үүргээ биелүүлэн үйл ажиллагаанд ашиглагдаж байсан болно.

2. Захиргааны хэргийн анхан шатны 20 дугаар шүүх нь Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 2 дугаар зүйл, мөн Улсын Дээд шүүхийн хяналтын шатны Захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2013 оны 10-р сарын 14-ны өдрийн 186 дугаар тогтоолд заасан ажиллагаануудыг огт хийгээгүй, орхигдуулсан нь хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий шийдвэрлэж чадаагүйн нэгтом илрэл болно.

1. Шүүгчийн 2013 оны 03 дугаар сарын 30-ны өдрийн 1840 дугаар захирамжийн дагуу томилогдсон “ТИНЗ” нийгэмлэгийг хөндлөнгийн шинжээчээр томилон дүгнэлт гаргуулсан ч анхан шатны шүүх дүгнэлтийг хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд Шинжээчийн дүгнэлт болон тайлбарыг огт ашиглаагүй нь Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 30 дугаар зүйлийн 30.1 заалтад заагдсан шаардлагыг хэрэгжүүлээгүй.
2. “И” ХХК нь мөн Монгол Улсын үндэсний дотоодын иргэний агаарын тээвэрлэгч компанийн хувьд мөн иргэний нисэхийн салбар дахь Монгол Улсын нэгдэн орсон “Олон Улсын агаарын тээврийн тухай Чикаго багц конвенц”, “Олон Улсын Иргэний Агаарын тээврийн багц дүрэм, заавар”, Монгол Улсын холбогдох хууль тогтоомж, Монгол Улсын хүчин төгөлдөр,”Иргэний нисэхийн багц дүрэм” хүрээнд аюулгүй байдлыг ханган үйл ажиллагаагаа явуулдаг болохыг анхааран авч үзээгүй.
3. Монгол Улсын дээд шүүхийн Хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны 2013 оны 10 дугаар сарын 14-ний өдрийн 186 дугаар тогтоолыг анхан шатны шүүх анхааран үзээгүй. Дээрх зүйлүүдийг үндэслэн Захиргааны хэргийн анхан шатны 20 дугаар шүүхийн 2014 оны 02 дугаар сарын 20-ны өдрийн 46 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгож, Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 88 дугаар зүйлийн 88.1.2-т заасны дагуу нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

Анхан шатны шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий болжээ.

Нэхэмжлэгч “И" ХХК нь Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагчийн 2011 оны 11 дүгээр сарын 11- ний өдрийн 210096 тоот актын холбогдох хэсгийг хүчингүй болгуулах нэхэмжлэл гаргасан ба хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад нэхэмжпэлийн зарим хэсгээс татгалзаж, актын 1.1, 1.2, 3 дахь хэсгийг хүчингүй болгуулахаар нэхэмжлэлийн шаардлагыг өөрчилжээ. Зөрчил тус бүрийн хууль зүйн үндэслэлийг дүгнэвэл:

-“агаарын хөлгүүдийн их бие болон хөдөлгүүрт хийгдсэн засварын зардал нь үндсэн хөрөнгийн үлдэгдэл өртгийн 5 хувиас хэтэрсэн байхад их засварын зардалд тооцолгүй, татвар ногдох орлогыг бууруулсан” гэх /актын 1.1, 1.2/ зөрчлийн тухайд:

Нэхэмжлэгчээс “их засварын зардалд сэлбэг хэрэгслийн зардлыг оруулан тооцохгүй” гэж маргажээ.

Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 4.1.1, 9.1, Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандарт 2010 оны Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандарт 16-ийн

8-т зааснаар эд анги, нөөцөлж буй тоног төхөөрөмжийг зөвхөн үндсэн хөрөнгөтэй холбоотой ашигладаг бол тэдгээрийг мөн үндсэн хөрөнгөд бүртгэхээр зохицуулжээ.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.2-т зааснаар татвар ногдох зардлаас хасч тооцох зардал нь үл хөдлөх хөрөнгийн хувьд 5 хувиас хэтрэхгүй байх бөгөөд үүнээс хэтэрсэн урсгал засварын зардлыг их засварын зардалд тооцохоор байна.

Эндээс нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь хөлгийн их бие болон хөдөлгүүрт урсгал засвараар сэлбэг шинэчлэн тавихдаа тухайн хөлгийн үлдэгдэл өртгийн 5 хувиас хэтэрсэн зардлыг их засварын зардалд тооцох ёстой.

Нэхэмжпэгчээс “нэгээс дээш жил ашиглахаар хүлээгдэж байгаа томоохон сэлбэг хэрэгсэл байхгүй бөгөөд бүгд онгоцонд тавигдаж, ашиглагдаж байгаа” гэж маргаж байгааг хүлээн авах үндэслэлгүй. Учир нь Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандарт 2003 оны Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандарт 16-ийн 11-т зааснаар нэгээс дээш жил ашиглахаар хүлээгдэж буй томоохон хэмжээний үндсэн сэлбэг, нөөц тоног төхөөрөмжийг үндсэн хөрөнгө гэж үзэхээр, улмаар “Үүний адилаар хэрэв үндсэн хөрөнгийн зөвхөн эд анги мэтээр ашиглах сэлбэг хэрэгсэл, туслах чанарын тоног төхөөрөмж болон тэдгээр нь байнга хэрэглэгддэггүй бол үндсэн хөрөнгө гэж бүртгэж, элэгдэл байгуулахаар зохицуулжээ. Эндээс үзэхэд сэлбэг хэрэгслийн ашиглахаар хүлээгдэж байгаа хугацаанаас үл хамааран үндсэн хөрөнгөд бүртгэж, элэгдэл тооцох тухай хариуцагчийн тайлбар үндэслэлтэй байна.

Нэхэмжлэгчийн “шинжээчийн дүгнэлтийг үнэлээгүй” гэх гомдлын тухайд шинжээчийн дүгнэлтэд сэлбэг хэрэгслийн ихэнх хувь нь жижиг эд анги солигдсон байх ба засварын зардлаар хүлээн зөвшөөрнө” гэж дүгнэсэн байгаа боловч энэ нь ямар үндэслэлээр дээрх дүгнэлтэд хүрсэн, аль эрх зүйн эх сурвалжийг үндэслэсэн зэрэг нь тодорхойгүй байх тул зөвхөн шинжээчийн дүгнэлтийг үндэслэн хэргийг шийдвэрлэх үндэслэлгүй. Тухайлбал Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандарт Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандарт 16-ийн 10-т заасан “үндсэн хөрөнгийн зардлыг гарсан тухай бүрд нь үнэлнэ, ийм зардалд үндсэн хөрөнгийг анх худалдан авах эсхүл барьж байгуулахад гарсан зардал орох ба дараагийн үед засвар үйлчилгээ үзүүлэх зардал орно” гэсэн байна.

Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.1 дэх хэсэгт зааснаар шүүх шинжээчийн дүгнэлтийг шууд үнэлж хэргийг шийдвэрлэхгүй бөгөөд хэргийн бусад нотлох баримт, холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу нотлох баримтыгтал бүрээс нь харьцуулан үнэлэх тул дээрх гомдол үндэслэлгүй.

Нэхэмжпэгчээс “Олон улсын Агаарын тээврийн тухай Чикагогийн конвенц,