Г банкны нэхэмжлэлтэй
захиргааны хэргийн тухай

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг ерөнхий шүүгч Б.Мөнхтуяа даргалж, шүүгч Э.Халиунбаяр, шүүгч Б.Тунгалагсайхан нарын бүрэлдэхүүнтэй, нарийн бичгийн дарга Б.О, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б, хариуцагч Р.Д, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Х.А нарыг оролцуулан хийж, Захиргааны хэргийн анхан шатны 20 дугаар шүүхийн 2014 оны 5 дугаар сарын 7-ны өдрийн 207 дугаар шийдвэрийг эс зөвшөөрч нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гаргасан давж заалдах гомдлоор, Г банкны нэхэмжлэлтэй, Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нарт холбогдох захиргааны хэргийг шүүгч Б.Тунгалагсайханы илтгэснээр хянан хэлэлцээд

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч Г банк шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлдээ: ...Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нарын 2013 оны 3 дугаар сарын 29-ний өдрийн 210217 тоот татварын улсын байцаагчийн актыг хүчингүй болгож өгнө үү гэжээ.

Хариуцагч Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч Р.Ц шүүхэд гаргасан тайлбартаа: “Г банк” ХХК нь зээлийг барагдуулах үйл ажиллагааны явцад “Ж” ХХК-тай “Хувьцаа, түүгээр гэрчлэгдэх эрхийг төлбөрт тооцож, шилжүүлэх тухай” гэрээ байгуулж, Хан-Уул дүүргийн Богдхан уулын Дархан цаазат газрын “Зайсангийн ам” нэртэй газарт байршилтай 1.6 га талбайтай газрыг 6.515.903.3 мянган төгрөгөөр тооцоолж, зээлийн өрөнд /зээл, зээлийн хүүнд/ тооцож авсан. 3.200.000.0 мянган төгрөгийг зээлийн хүүгийн орлого хэмээн хүлээн зөвшөөрч, үлдсэн 3.373.570.0 мянган төгрөг /хувьцаа буюу газар/-ийг санхүүгийн тайланд

бүртгээгүй, орлогоор хүлээн зөвшөөрөөгүй байсан гэжээ.

Захиргааны хэргийн анхан шатны 20 дугаар шүүхийн 2014 оны 5 дугаар сарын 7-ны өдрийн 207 дугаар шийдвэрээр: Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.3, 74 дүгээр зүйлийн 74.2, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.1-т заасныг баримтлан нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэжээ.

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б давж заалдах гомдолдоо: Татварын ерөнхий газрын Улсын Төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч Р.Д, С.М нар нь 2013 оны 3 дугаар сарын 29-ний өдөр 210217 тоот татварын улсын байцаагчийн актаар “Эрсдэлийн сангаар хаагдсан 3.373.570.0 мянган төгрөгийн зээлийн өрөнд авсан хувьцааг бүртгэлд тусгаагүй орлогоор тооцоогүй зөрчил”-д 1.427.375.5 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, торгууль, алдангийн төлбөр ногдуулсан. Акт тавих болсон үндэслэл нь зээлийн өрөнд авсан хувьцааг орлогод бүртгээгүй гэх зөрчил юм. Татварын улсын байцаагч зээл төлөгдөх ажиллагааны явцад буюу банк барьцаа хөрөнгөөс зээлийн гэрээний үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах гэрээгээр барьцааг төлбөртөө тооцон түр авсныг орлого олсон гэж үзэн үндэслэлгүйгээр татварын акт тавьсан.

Энэхүү актыг тус банк эс зөвшөөрч Татварын ерөнхий газрын дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөлд гомдол гаргасан. Уг гомдлыг тус зөвлөлөөс шийдвэрлэж, татварын актад өөрчлөлт оруулсныг эс зөвшөөрч шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан хэдий ч дээрх шийдвэрийн дагуу нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосон Шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт “Г банк” ХХК нь Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйл, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 21,1-т заасныг тус тус зөрчсөн гэж үзжээ.

Иргэний болон Банкны тухай хууль, Банк, эрх бүхий хуулийн этгээдийн мөнгөн хадгаламж, төлбөр тооцоо, зээлийн үйл ажиллагааны тухай хуульд заасны дагуу арилжааны банкны зээлийн харилцааны онцлог нь зээлдэгчид зөвхөн хөрвөх чадвар сайтай актив болох мөнгөн хөрөнгө (төгрөг, гадаад валют)-ийг зээлдүүлж, мөнгөн хөрөнгийг хүүгийн хамт төлүүлснээр дуусгавар болдог. Зээлийн барьцаа хөрөнгийг шүүхийн журмаар албадлагын үндсэн дээр эсхүл гэрээний үндсэн дээр төлбөрт тооцон авч байгаа нь зөвхөн барьцаа хөрөнгөөс үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах аргыг хэрэглэж байгаа хэлбэр буюу зээл, хүүг төлүүлэх зорилготой үйл ажиллагаа. Зээлийн төлбөрт тооцон шилжүүлсэн барьцаа хөрөнгийг банк өөрийн үндсэн хөрөнгөд бүртгэхгүйгээр өмчлөх бусад хөрөнгөд бүртгэж авдаг төдийгүй

тодорхой хугацаанд тухайн барьцаа хөрөнгийг борлуулаагүй бол зээл төлөгдөөгүй гэж үзэн ашгаа бууруулах замаар зээлийн эрсдэлийн сан байгуулдаг. Хэрэв банк барьцаа хөрөнгийг худалдан борлуулж, анх олгосон зээл буюу мөнгөн хөрөнгө рүү шилжүүлээгүй тохиолдолд банкны зохистой харьцааны шалгуур үзүүлэлт алдагдах (хөрвөх чадварын эрсдэл), харилцагчдын хадгаламж, харилцах данс дахь мөнгөн хөрөнгийг анхны шаардлагаар буцаан төлөх буюу төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадвар алдагдах зэрэг санхүүгийн шалгуур алдагдах нөхцөл байдал үүсдэг.

Банк дээрх байдлаар хувьцааг зээлийн өрөнд тооцон авч, өөрийн үндсэн хөрөнгөд бүртгээгүй нь хууль, шүүхийн шийдвэрт зааснаар татварын хуулийг зөрчсөн үйлдэл биш. Банк дээрх үндэслэлүүдийг Маргаан таслах зөвлөлд гаргасан бөгөөд Маргаан таслах зөвлөл ч банкны тайлбарыг хуулийн үндэслэлтэй гэж үзэн зээлийн барьцаа хөрөнгийг төлбөрт тооцон авч байгаа нь орлого олж байгаа хэлбэр биш бөгөөд зээл төлүүлэх ажиллагаа явагдаж байгаа гэсэн шийдвэр гаргасан.

Шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт “...зээл хугацаандаа төлөгдөхгүй муудсан тул хүүг зогсоож балансын гадуур бүртгэсэн ...муудсан зээл төлөгдсөн тул сангийн зардлын буцаах бичилт хийх ёстой байтал уг бичилтийг хийгээгүй нь хууль бус болсон байна” гэжээ. Г банканд татвар ногдуулсан акт нь “Зээлийн өрөнд авсан хувьцааг бүртгэлд тусгаагүй орлогоор тооцоогүй зөрчил”-тэй холбоотой тавигдсан. Энэ тохиолдолд барьцаа хөрөнгийг зээлийн төлбөрт тооцон авч байгаа нь орлого олсон гэж үзвэл татварын байцаагчийн акт бүхэлдээ үндэслэлтэй, хэрэв орлого биш гэж үзвэл бүхэлдээ хүчингүй болох хуулийн үндэслэлтэй байсан. Татварын байцаагчийн акт нь аливаа буцаалтын бичилт хийгээгүй эсхүл, хувьцаа худалдан борлуулсны орлогыг бүртгэлд тусгаагүй, тооцоогүй зөрчил гэж тавигдаагүй.

Анхан шатны шүүхийн дээрх үндэслэл нь маргаж буй татварын актын гол үндэслэлтэй хамааралгүй, маргааныг шийдвэрлэхэд ач холбогдолгүй. Мөн шүүхийн шийдвэрт нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосон үндэслэлээ тодорхой заагаагүй бөгөөд энэ нь шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх шаардлагыг хангаагүй байна. Иймд, Г банк нь татвар ногдох орлогыг санаатай, санамсаргүй бууруулсан, татвар төлөхөөс зайлсхийсэн, нуух оролдлого гаргасан үйлдэл огтхон ч гаргаагүй, улсын төсөвт хохирол учруулаагүй, хууль тогтоомжийн хүрээнд үйл ажиллагаагаа явуулсан болохыг дүгнэн үзэж, анхан шатны шүүхийн шийдвэр болон 2013 оны 3 дугаар сарын 29-ний өдрийн 210217 тоот татварын улсын байцаагчийн актыг бүхэлд нь хүчингүй болгож өгнө үү гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

Анхан шатны шүүх нэхэмжлэгч, хариуцагч нарын тайлбар болон хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудад үндэслэл бүхий дүгнэлт хийж, хэргийг шийдвэрлэжээ.

Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого, хяналт шалгалтын газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн улсын байцаагч нар Г банкны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдлыг 2010 оныг хамруулан хэсэгчлэн шалгаж, 2013 оны 3 дугаар 29-ний өдрийн 210217 дугаар актаар 3.373.570.0 мянган төгрөгийн зөрчилд 843.992.5 мянган төгрөгийн нөхөн татвар, 253.017.8 мянган төгрөгийн торгууль, 330.965.3 төгрөгийн алданги нийт 1.427.375.5 мянган төгрөгийн төлбөр ногдуулсан байна.

Нэхэмжлэгчээс “банк зээлийн өрөнд авсан хувьцааг орлогод бүртгээгүй зөрчил гаргасан, зээлийн гэрээний үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах зорилгоор барьцаа хөрөнгийг төлбөртөө тооцон түр авсныг “орлого” олсон гэж үндэслэлгүйгээр акт тавьсан” хэмээн тайлбар гарган маргаж байна.

“Ж” ХХК нь Г банктай 2006 оны 12 дугаар сарын 25-ны өдөр зээлийн гэрээ байгуулан 3.130.000.0 мянган төгрөгийн, 2007 оны 1 дүгээр сарын 10-ны өдөр 536.820.0 мянган төгрөгийн зээлийг өөрийн компанийн хувьцааг 100 хувь, өөрийн охин компани болох “Ж Д” ХХК-ийн хувьцааг 100 хувь барьцаалан авчээ.

2010 оны 9 дүгээр сарын 20-ны өдрийн байдлаар 3.373.570.0 мянган төгрөгийн үндсэн зээл, 3.142.333.3 мянган төгрөгийн хүү, нийт 6.515.903.3 төгрөгийн зээлийн үлдэгдэлтэй байсан тул 3.373.570.0 мянган төгрөгийн зээл төлөгдөөгүй гэж муу зээлийн ангилалд шилжүүлэн, 2010 онд зээлийн эрсдэлийн сангаас хаагдсан байна.

2010 оны 9 дүгээр сарын 25-ны өдөр нэхэмжлэгч “Ж” ХХК-тай “Хувьцаа, түүгээр гэрчлэгдэх эрхийг төлбөрт шилжүүлэх тухай” гэрээ байгуулан, “Ж” ХХК-ийн эзэмшдэг “Ж Д” ХХК-ийн хувьцааны 85 хувь буюу 85 ширхэг хувьцааг дээрх 6.515.903.3 мянган төгрөгийн зээлийн төлбөрт шилжүүлэн авахаар гэрээ хийж, Г банк нь 2010 оны 9 дүгээр сарын 28-ны өдөр хувьцаа худалдан авсан үнээс 3.200.000.0 мянган төгрөгийг “Ж” ХХК-ийн депозит дансанд төвлөрүүлсэн бичилтийг хийсэн байна.

т

Г банк 6.515.903.3 мянган төгрөгийн зээлийн төлбөрт зээлдэгчийн барьцаа хөрөнгө болох “Ж Д” ХХК-ийн хувьцааны 85 хувь буюу 85 ширхэг хувьцааг 100 хувь шилжүүлэн авч зээлийн гэрээг дуусгавар болгосон атлаа зөвхөн “Ж” ХХК-ийн депозит дансанд төвлөрүүлсэн 3.200.000.0 мянган төгрөгөөс 2.713.955.2 мянган төгрөг, 486.044.4 мянган төгрөгөөр хүүгийн орлогыг хүлээн зөвшөөрч бүртгэсэн нь буруу байна.

Татварын ерөнхий хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.1.1, 18.1.3-т зааснаар татвар төлөгч нь “татвар ногдох зүйл, татвараа үнэн зөв тодорхойлох, анхан шатны болон нягтлан бодох бүртгэлийг тогтоосон журам болон нягтлан бодох бүртгэлийн стандартын дагуу хөтөлж, санхүү, аж ахуйн үйл ажиллагааны тайлан тэнцэл гаргах”, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.1-д зааснаар “Албан татвар төлөгч нь нягтлан бодох бүртгэлийн аккруэл сууриар гаргасан улирал, жилийн татварын тайланг үндэслэн жилийн эхнээс өссөн дүнгээр орлого болон төлөх албан татвараа үнэн зөв тодорхойлж төсөвт төлөх" үүрэгтэй гэж заажээ.

Монгол банкны ерөнхийлөгчийн 2003 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн “Нягтлан бодох бүртгэлийн багц материалыг батлах тухай” 549 тоот тушаалын 2 дугаар хавсралтын “Банкны нягтлан бодох бүртгэлийг хөтлөх үлгэрчилсэн журам”-ын 1 -3.3-т хаасан зээл эргэж төлөгдөхөд “бусад орлого” гэж зээл төлөгдсөн хэмжээгээр орлого хүлээн зөвшөөрөхөөр журамласан байна.

Г банк нь эрсдэлийн сангаар хаагдсан 3.373.570.0 мянган төгрөгийн зээлийн өрөнд авсан хувьцааг орлогоор тооцож, нягтлан бодох бүртгэлд тусгалгүй, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1-д “аж ахуйн нэгж, байгууллага нягтлан бодох бүртгэлээ аккруэл сууриар хөтөлнө” гэж заасныг зөрчин орлогыг хүлээн авахаар тохирсон дүнгээр бус мөнгөн сууриар буюу хүлээн авсан дүнгээр зөвшөөрөн бүртгэсэн байх тул 2010 онд татвар ногдох орлогоо дутуу тооцсон 3.373.570.0 мянган төгрөгийн зөрчилд 1.427.375.5 мянган төгрөгийн төлбөр ногдуулсан татварын улсын байцаагчийн акт үндэслэлтэй байна.

Ийнхүү банк хувьцааг өөртөө шилжүүлэн авснаар барьцаа хөрөнгө болох хувьцаа нь банкны орлого болсон байхад эрсдэлийн сангаар хаагдсан 3,373, 570.0 мянган төгрөгийн зээлийн өрөнд авсан хувьцаагаа нягтлан бодох бүртгэлд тусгаж, орлогоор тооцоогүй зөрчил гаргасан гэж дүгнэсэн анхан шатны шүүхийн шийдвэр үндэслэлтэй байна.