МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС Баянзүрх дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Н.Одонтуул даргалж, шүүгч С.Өсөхбаяр, Т.Шинэбаяр нарын бүрэлдэхүүнтэй, иргэдийн төлөөлөгч Л.Содномдорж, улсын яллагч Г.Батбаяр, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Х.Түмэнчимэг, шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Ц.Алтанцол, хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Г.Ганзориг, шинжээч О.Баатаржав, шүүгдэгч Ш.Цнарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар: Баянзүрх дүүргийн прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 91 дүгээр зүйлийн 91.2.2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэрэгт холбогдуулан Б овогт Шийн Цэнд-Аюушид яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн эрүүгийн 2015 2501 2562 дугаар хэргийг 2017 оны 01 дүгээр сарын 05-ны өдөр хүлээн авч хянан хэлэлцэв. Шүүгдэгчийн биеийн байцаалт: Монгол Улсын иргэн,1971 оны 07 дугаар сарын 31-ний өдөр Хэнтий аймгийн Өндөрхаан суманд төрсөн, 45 настай, эрэгтэй, бүрэн дунд боловсролтой, мэргэжилгүй, хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байсан, ам бүл 1, Баянзүрх дүүргийн 11дүгээр хороо, Ногоон Зоорийн 4-23 тоотод оршин суух бүртгэлтэй, регистрийн ...дугаартай, Й овогт Шийн Цэнд-Аюуш. Холбогдсон хэргийн талаар: Шүүгдэгч Ш.Цнь 2015 оны 11 дүгээр сарын 03-ны өдөр Баянзүрх дүүргийн 6 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт байрлах Баянзүрх захын баруун талын автомашины зам дээриргэн ¨.Ганболдыг танхайн сэдэлтээр санаатай алсан гэмт хэрэгт холбогджээ. ТОДОРХОЙЛОХ нь: Шүүхийн хэлэлцүүлэгт яллах, өмгөөлөх талаас шинжлэн судлуулсан болон хэрэгт хуульдзаасан үндэслэл журмын дагуу цугларсан дараах нотлох баримтуудыг тал бүрээс нь бүрэн,бодитой шинжлэн судлав. Үүнд: Шүүгдэгч Ш.Цэнд-Аюушийн шүүхийн хэлэлцүүлэгт өгсөн: “Мэдүүлэг өгөхгүй. Би буруутай үйл ажиллагаа болсон. Минийхувьдөөрийгөө өмөөрөх зүйл алга байна.” гэхмэдүүлэг, Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Г.Ганзоригийн шүүхийн хэлэлцүүлэгт өгсөн: “Тухайн өдөр хэргийнталаарээж ярьж хэлсэн. Хохирогч миний төрсөн аав байгаа. Төрсөн эцгээ алдсан тул маш гомдолтой байна. Шүүгдэгч анхны өгсөн мэдүүлгээсээ буцаж байна. ЦагдаагийнгазарЦэнд-Аюушзаамдсан, юу хийснээ тодорхой мэдүүлж байсан. Яагаад ингэжгуйвуулж ярьж байгааг ойлгохгүй байна. Цэнд-Аюушэхэндээ мэдрэл хүн шиг яриад, сүүлдээасуугаадбайхаарзүгээрхариулж байна. Хавтаст хэрэгт авагдсан зурагнууд дутуу харагдаж байна. Бичлэгийгүзэхэдэнэхүнманайаавыгзаамдахадманайаавзогсоо байдалтай ухаан алдаад унасан харагдсан. Дараа нь дахин ирээд цээж рүү нь 2-оос 3 удаа цохисон байсан. Энэхүнболсонасуудлынталаартодорхойхэлжмэдүүлжбайсан. Энэ хүн ажлын байран дээрээархиуусан. Энэхүнийгажиллуулжбайсан “Хан талст” компанид хариуцлага тооцож өгнө үү. Бичлэгийг шүүгдэгч, шүүгдэгчийн өмгөөлөгчид бүрэн үзүүлж өгнө үү. Болсон байдлыг мэдэхгүй юм шиг зүйл яриад байна. Маш их гомдолтой байна. Хавтаст хэрэгт авагдсан баримтын дагуу хохирлыг гаргаж өгнө үү. Нийт 14.000.000 төгрөгийн зардалгарсан. Өмнөньшүүхээс 16-аас 17 жилийнхорих ялоногдуулжбайсан. Ялынхэмжээгньнэмжөгнөүү.” гэх мэдүүлэг, Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Г.Ганзоригийн мөрдөн байцаалтад өгсөн: “2015 оны 11 дүгээрсарын 03-ныөдөр 16 цагийнүедээжИчинхорлоонадрууутасдаадаавчиньГССҮТдхүргэгдэжочсонбайнагэжхэлсэн. Тэгээдби 17 цаг 30 минутандГССҮТнсэхээнамьдруулахтасагточиходухаангүйбайдалтайяаралтайхагалгаандорохшаардлагатайгэжэ мчньхэлжбайсан. 21 цагийнүедтархиныхагалгаандорж 22 цаг 20 минутынүедгарч ирээд дахинсэхээнамьдруулахтасагтхэвтсэн. Оюунтөгсгэдэгэмчхагалгаандорсон. Хагалгаанаасгарчирээдтархиндньмашихцусхурсанбайна, хурсанцусыгньавахадцаананьхэдхэдэнсудасхагарсан, тархиньгоожилттой, тархинысуурь яс гэмтсэнбайна,сэрэхмагадлал 3% байгаагэжхэлсэн. ТэгээдэмнэлэгтбуюуГССҮТ-н сэхээнамьдруулахтасагтухаангүйбайдалтайхэвтэжэмчлүүлжбайгаад 2015 оны 11 дүгээрсарын 08 -ныөдөр 12 цаг 40 минутанднасбарсан. 1953 оны 05 дугаар сарын17-ндУлаанбаатарттөрсөн. НАХЯамны 3 дугааргазар, одоогоор Төрийн тусгайхамгаалалтынгазаражиллажбайгаад 2000 ондтэтгэвэртгарсан. 13 дугаар хороолол Бөхийнөргөөнийурдталд 13 дугаарбайрандэхнэрИчинхорлоогийнхамтамьдардагбайсан. Сүүлийнүедямарнэгажилтөрөлэрхлээгүйгэрзуурбайдагбайсан. Таньдагхүндээихтусархуузантай, багазэрэг архи уудагбайсан. Баянзүрхзахаархүнсээцуглуулахзэргээрбайнгаявжбайдаг. Хүнээсямарнэгбайдлаарюмгуйхгүй, харинхүндбайгаазүйлээөгчбайдаг. Биөнгөрсөнамралтынөдрөөрбуюу 2015 оны 11 дүгээрсарын 01- ндгэртньочижхамгийнсүүлдуулзсан. Зүгээрэнгийнбайдалтайгэртээхивсээянзлаадбайжбайсан. Тэрөдөр 12 цагийнүедээжтэйутсааряриадхаанабайна, хэзээирэхюмгээдойрзуурынюмярьсанбайсан, тэгэхдээ бага зэрэг архи уусан юм шиг байсан гэж байсан. Ягтэндюухийжявсанталаарньмэдэхгүйбайна. 12 цагаасхойшяриагүйбайжбайгаадцагдаагаасээжрүүзалгасангэжбайсан. Ш.ЦэндАюушгэххүнийгбиогттанихгүй, манайаавтайямархолбоотойгэдэгталаарньмэдэхгүйбайна. Баянзүрхзахаарбиявжасуухадбайнгаархиуугаадявжбайдаг, дээрэлхэжболохоорхүнбайвалдээрэлхэхгээдбайдаггэжхүмүүсярьжбайсан. Ямарнэгөвчинбайгаагүй, ямарнэгшинэгэмтэлбэртэлбайгаагүй, хэдэнжилийнөмнөхөлөөхугалжбайсан. Тэрньодооэдгэрсэнбайгаа. Ихгомдолтойбайна. Хуулийндагуузөвшийдвэрлэжөгнөүүгэжхүсэжбайна.” гэхмэдүүлэг, /1хх-ийн 33-34 дугаар тал/ ГэрчЖ.Энхтуяагийн мөрдөн байцаалтад өгсөн: "Тэрөдөрхэдэнцагийнүедгэдгийгньсайнсанахгүйбайна. БаянзүрхзахынертөнцийнзүгээрбаруунталдбигадаахувцасзараадзогсожбайхадМедэмнэлгийнүү дэнднэгсогтууцэнхэрхалаадтай, бугуйндаамахэвдэхэдхэрэглэдэгюмшигцагаанханцуйвчмаягийнзүйлхийсэнэрэгтэйхүнсогтуубай далтайурдаас“алнадаапиздаануудаа”гэжорилоодгараадирсэн. Замдаанэгэрэгтэйтэйтаараадбариаднөгөөэрэгтэйньтавиулаадцаашяваадөгөхөддахинөөрнэгөө дөөсньявжбайсанбууралтолгойтойхөгшинхүнийгбарьжаваадхувцаснызахаарньзөрүүлжхоолойгн ьурдаасньбоожбайсан,тэрхөгшинхүнньэсэргүүцэжчадахгүйбайсан. Тэрхөгшинхүнийгнилээнбоожбайгааднэгөөрийнхөөдээгүүрдавуулаадшидэхэдбууралтолгойтойх үнньдагзаараазамдээрунасан. Амнаасньцусихээргараадбайсан. Битэрхүнийгунахаарньзамынбаруунталаасхараадбайжбайсан, бицагдаадуудаадтанартүргэндуудчихгэжхэлсэн. ТэрхүнньБаянзүрхзахдээрмахдээражилладагюмшигбайсан, хүмүүсмахандээргүрүүшигхийгээдюмзөөгөөдяваадбайдагсэтгэцийнөвчтөйхүнгэжярьжбайсан, цэнхэрөнгийнөмсдөгхалаад, цагаанханцуйвчхийсэн, ойролцоогоор 40 гараннасныэрэгтэйхүнбайсан. Тэрхүнийгньбихарвалтанина,тэндбайдагхүмүүснэрийгньАюуш, билүүАдъяагэдэггэжбайсан. Тэрхүнзүгээргудмаархойдзүгээсурдзүгрүүзамаараа алхажявсанхүнбайсан. ТэндбайдагхүмүүстэрбууралхүнийгтэрхавиарархиуугаадяваадбайдагАюушгэдэгхүнийгзодсонба йжмагадгүйгэжярьжбайсан. Тэрхүнийгунагаасныдараахэсэгамьсгалахгүйбайжбайгаадамьсгалахадамнаасньцусгараадбайса н. 103 иртэлтэрхүнхэвтэжбайсан. Нилээнсогтуубайсантэрхүнийгэмнэлэгаваадявсаныдараазүгээрболчихсонявжбайсан,эрүүлболс онбайсан, тэрньойролцоогоор 30 минутындотор. Бууралтолгойтойхүнэрүүлсогтуубайсанэсэхийгньмэдэхгүйзүгээралхажбайсан.” гэх мэдүүлэг, /1хх-ийн 35-36 дугаар тал/ ГэрчН.Номундарийн мөрдөн байцаалтад өгсөн: "2015 оны 11 дүгээрсарын 03-нд 15 цагийнүедБаянзүрхзахынбаруунталднэгхүннэгөвгөнийгбоожунагаагаадамхамраасньцусгараадб айнагэсэннэгдуудлага, нөгөөдуудлаганьнэгухаангүй хэвтэжбайнагэсэнхоёрдавхардсандуудлагаирсэн. Намайгочиходойролцоогоор 50 гараннасныэрэгтэй,харбараанөнгийнхувцастай,дээшхарсанбайдалтай, ухаангүйбайдалтайбайсан,бинасилкандхэвтүүлжмашиндааачаадавчявжбайхадиххэмжээнийцус аарбөөлжижэхэлсэн. Бихамгийнойрынэмнэлэгболох НэгдүгээрэмнэлэгторжхүнийхээбиеийнбайдлыгтогтворжуулжаваадГССҮТ-дойролцоогоор 16 цагөнгөрөөгөөдочсон. ГССҮТ-дяаралтайтүргэнтусламжийнтасагтхүлээлгэж өгөөдявсан. Дагзандааязарсаншархтай, шархнаасцусгарсанбайсан, илхарагдах өөр ямарнэггэмтэлбайгаагүй. Нэгдүгээрэмнэлэгдээрочоодхүнээүнэлэхэдбаруун чихнээсньцусгарсанбайсан. 103 хүлээнавсанаасхойшбайнгаухаангүйбайжбайгаадГССҮТдхүргэгдсэн. Шархандааанхдагчцэгцлэлтхийгээдбоолтхийсэн. Дараань Нэгдүгээрэмнэлгийняаралтайтүргэнтусламжийнхантайнийлжюниверсал чиг тавьж, толгойныгэмтэлтэйбайсанболохоорхөдөлгөөнгүйбайлгахзорилгоор тавьсан. Тээвэрлэлтийнбүхявцаддуслаахийжявжбайсан, уянзүүгээтавьсанбайсан. Мөнтээвэрлэххугацаандмониторажиллуулжаминүзүүлэлтүүдээхянажявсан.” гэхмэдүүлэг, /1хх-ийн 37-38 дугаар тал/ ГэрчС.Сүхээгийн мөрдөн байцаалтад өгсөн: “Тэрөдөрхэдэнцагтгэдгийгньсайнсанахгүйбайна,үдээсхойшБаянзүрхзахынбаруунталдминийсам арзардаггазрынойролцообуюу“Мультмед”эмнэлгийншатныхажуудАюушгэждууддагмахзөөдөг хүн, нэгөвгөнтэйэнгэрнээсньзуурсанбайдалтайчангачангаяриадбайсан, нэгих удалгүйнөгөөөвгөнньмашинызамдээрдээшхарсанбайдалтайунасанбайсан. АюушХААЯамнычигяваадбуцажБаянзүрхзахруугааоржбайсан. Тэрхоёрхоорондооюуярьсангэдгийгсонсожчадаагүйчангадуугарчбайсан.” гэхмэдүүлэг, /1хх-ийн 39 дүгээр тал/ ГэрчО.Ичинхорлоогийн мөрдөн байцаалтад өгсөн:“1953 оны 06 дугаар сарын 03-нд Улаанбаатарттөрсөн,аавньӨвөрхангайаймгийнхаръяатхүнбайдаг. Толгойтын 10 жилийнсургуульдсурчбайгаадНалайхдүүрэгтцахилгаанчинытмсэдочижсуралцаж, цэрэгтДорнодаймгийнМатадсумандалбахаажирээдНийгмийг аюулаасхамгаалахяаманд 3 дугаархэлтэстЗасгийнгазрынордныбуюуодоогийн төрийнтусгайхамгаалалтынгазартажилдорж, өөрямарнэгажилсолилгүйтэндээ ажиллажбайгаад, хэзээгэдгийгньсайнсанахгүйбайна, 2000 оныүедтэтгэвэрт гарсан. Хувиараагэрээтхамгаалалтынгазруудаархэдэнсарааражилхийжбайгаад ирдэгбайсан. Сүүлийннэгсарынхугацаандямарнэгажилхийжбайгаагүй, гэртээ байдагбайсан. ХүнсээцуглуулахзорилгоорБаянзүрхзахаарявдагбайсан, гэр ойрхонболохоор. Талийгаачихөрөвчзантайядарсанхүнбайвалмөнгөтөгрөгөгч байдаг, архихааяауудагчхаахамаагүйхүмүүстэйнийлж нэг их уудаггүй. Хааяа бага ууж орж ирээд байж байгаад архи нь гарчихдаг. Гэр орондоо ямар нэг байдлаар хүний өөдөөс хэгжүүрхээд байдаггүй, зүгээр байдаг. Би оюутны байгууллагад үйлчлэгч хийдэг тул ажилдаа 2015 оны 11 дүгээр сарын 03-нд 08 цаг гээд гарч явахад, гэртээ байж байсан. Намайг ажилтай байхад тарахын алдад буюу 13 цагийн үед залгадаг тэр өдөр 16 цагийн үед талийгаачийн утаснаас над руу ГССҮТ-н цагдаагаас ярьж байна та яаралтай манай дээр ирнэ үү гэж хэлсэн. Тэгээд би Гэмтлийн эмнэлэг дээр очсон. Бид хоёр өглөө босоод цайгаа хамт уучихаад талийгаач гэртээ үлдсэн би гараад явсан, ямар нэг тийш явах талаар огт яриагүй.” гэх мэдүүлэг, /1хх-ийн 42-43 дугаар тал/ Гэрч Ш.Тэгшжаргалын мөрдөн байцаалтад өгсөн: “1989 онд Хэнтий аймгийн төвийн нэгдүгээр арван жилийг төгссөн. 1996 онд аав нас барсанаас хойш ээж, дүү нарын хамт аавын маллаж байсан малыг маллаж амьдарч байсан. 2001 оны үед Улаанбаатарт нүүж ирээд Баянзүрхийн Ногоон Зооринд амьдарч байгаад 2010 онд ээж нас барж, дүү тусдаа гарахад ганцаараа үлдсэн. Багаасаа эрхэлж өссөн, эхнэр огт авч байгаагүй. Ээжийг нас барсанаас хойш дүү Дорждаваагийн нөхөр Ишдоржид зодуулаад толгойдоо гэмтэл аваад эмнэлэгт хэвтсэн гэж сонссон, тэр үед би хажууд нь байгаагүй. Энэ талаар сонссон. Дараа нь хэдэн онд билээ 2013 онд байх ГССҮТ-ээс дүү чинь хүргэгдэж ирсэн байна гэж хэлээд би очиход машинд шүргүүлсэн гэж байсан, түүнээс хойш учир нь ойлгогдохгүй юм яриад байдаг болсон. Бид нар тусдаа амьдардаг, байнга хамт байгаад байдаггүй болохоор хааяа нэг орж гарч байдаг. Үзэгдэхгүй болохоор нь хааяа Баянзүрх зах дээр очиж уулздаг. Баянзүрх зах дээр хүний мах шөлийг зөөж өгөөд хэдэн төгрөг авдаг юм шиг байсан, өглөө гараад Баянзүрх зах дээр очоод орой явдаг байсан. Шар хадны эмнэлэгт хэд хоног хэвтсэн гэж сонсогдож байсан. Бид нарын үгэнд орохгүй юм аа авч шидээд, эмнэлэгт хэвт гэхэд үгүй хэвтдэггүй байсан.” гэх мэдүүлэг, /1хх-ийн 46-47 дугаар тал/ Гэрч Г.Өлзийбаярын мөрдөн байцаалтад өгсөн: “Тэр өдөр би Баянзүрх захаас гарч ирэхэд Баянзүрх захын баруун талд байрлах явган хүний зам дээр нэг эмнэлгийн гадна нэг эрэгтэй унасан байдалтай байсан. Унагаасан гэх хүн нь дээш явж байсан, хүмүүс наад хашгираад явж байгаа хүн чинь наад настай хүнийг чинь чи муу юу вэ гэж хэлээд боож аваад унагаасан гэж хэлж байсан. Тэр унасан эрэгтэйг олон хүн тойроод зогссон байсан. Би хажууд нь байрлах эмнэлэг рүү ороод эмчийг нь дуудах гэж оролдоход үүдэнд сувилагч юм уу асрагч гэмээр эмэгтэй байсан. Манай эмч гарч ирэхгүй байна, би хэлсэн гэж байсан, би гараад 102 утас руу залгаж цагдаа дуудсан. 102 руу яриад дуусаж байхад эмч нь гарч ирээд тэр хүнийг үзээгүй хажууд нь зогсож байхад 103-ын машин удалгүй ирээд аваад явсан. Унагаасан эрэгтэй хүн буцаад хашгираад хойд зүгээс ирж Баянзүрх зах руу орсон байх гэж бодож байна. Хүмүүс нөгөө хүн чинь энд байна шүү дээ гэж хэлэхэд яах гээд байгаа юм бэ, пиздаануудаа гээд орилоод байсан. Тэр хүн согтуу юм шиг санагдсан, яг согтуу байсан эсэхийг нь ойртож үзээгүй болохоор мэдэхгүй, гаргаж байгаа араншинг нь харахад согтуу юм шиг харагдсан. Тэр хүн хоёр гараа алдлаад ямар нэг үг хэлж биш зүгээр хашгираад яваад байсан. Хүмүүсгалзуу, мэдрэлмуутай, махдээртуслаххийгээдявжбайдаггэжярьжбайсан. Хараагүй, уначихсанбайхадньхараадтусламждуудсан. Тэрхүнуначихаадамьсгаадаадгэдэсньхөдлөөдамнаасньцусгарсанбайдалтайбайсан. Ямарнэгтусламжүзүүлээгүй, хажуудньбайжбайхад 103-нэмчирсэн. Тэгээдаваадявчихсан. Тэдгээрхүмүүсийгогттанихгүй, тэрунасанхүндтуслахгээдзогсожбайсан, надаасөмнөнэгхархромтойсавхинкуртиктэйнүднийшилтэйзалууэмнэлэгрүүоржхэлсэнбай сан.” гэхмэдүүлэг, /1хх-ийн 52-53 дугаар тал/ ГэрчБ.Заграагийн мөрдөн байцаалтад өгсөн: “Би Баянзүрхзахдээр 19 жилмахзаржбайна. Ц5 жилийнөмнөБаянзүрхзахдээрирсэн, грушикийн ажил хийдэг байсан. Ганц удаа ч хариуцлага алдаж мах дутааж байгаагүй, их хариуцлагатай байдаг. Хүний үгнээс огт гардаггүй хүн байсан. Өглөөбиднартайцуг 8.30 минутадирээдоройтарахад 20 цагт хамтбуудаг. …Архи уухаарааярианьбагазэрэгихсэжганцаарааяриадбайдаг, өглөгч болчихдог. Занбайдлынхувьд их дөлгөөн байдаг.”гэхмэдүүлэг, /2хх-ийн 63 дугаар тал/ ГэрчН.Төмөрбаатарын мөрдөн байцаалтад өгсөн: “…Ш.Цэнд-Аюушнь 4 дүгээрангиас 8 дугаарангихүртэлнэгангидхамтсурчбайсан. …Хичээлдээгайгүйбайсан, олоннийтийнажилдихирдэг байсан. Сайн ч оролцдогбайсан. …Ерньнэгихуурлажбайгаагүй, уурласанчтэрдороозүгээрболчихсонинээгээдбайжбайдагбайсан.”гэхмэдүүлэг, /2хх-ийн 60 дугаар тал/ Шүүхэмнэлгийнзадланшинжилгээхийсэн2015.11.19-ний өдрийн 1965 дугаар: “1. Талийгаачийн биед гавал тархины битүү гэмтэл зулай, чамархай, суурь ясны шугаман хугарал, хатуу хальсан доорхи цусан хураа, тархи дарагдалт, тархины эдийн няцрал, эд доторхи цусан хураа, зөөлөн бүрхүүл доорхи цус харвалт, хуйхны цус хуралт, дагзны няцрал шарх, зүүн сарвууны цус хуралт бүхий гэмтэл тогтоогдлоо. 2. Дээрх гэмтэл нь хатуу мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүснэ. 3. Талийгаач нь гавал тархины битүү гэмтлийн улмаас нас баржээ. 4. Талийгаачидямарнэгэнүхэлдхүргэхархагхуучөвчин тогтоогдсонгүй. 5. Талийгаач нь АВ/IV/ бүлгийн харьяаллын цустай болно.” гэх дүгнэлт, /1хх-ийн 59-61 дүгээр тал/ Шүүхсэтгэцэмгэгсудлалын2016.01.04-ний өдрийн 1143 дугаар: “1. Ш.Цэнд-Аюушньхэрэгүйлдэхүедээ "Биехүнийорганикэмгэг" сэтгэцийн эмгэгтэйбайсанбайна. Хэрэгүйлдэхүедээөөрийнүйлдлийнучирхолбогдолыг ойлгохчадвартайбайсанбайна. Болсонхэргийнталаарзөвтайлбарлажмэдүүлэг өгөх чадвартайбайна. 2. Ш.Цэнд-АюушньСЭМҮТ-нхяналтандбайдаггэхбаримтмэдээлэлүгүй байна. Харин 2009 ондСЭМҮТ-д 10 хоногхэвтэнэмчлэгдсэнгэхмэдээлэл байвч өвчнийтүүхолдохгүйбайна. Ш.Цэнд-Аюушньцаашидсэтгэцийнэмчийнидэвхитэй хяналтандбайхшаардлагагүйбайна. 3. Ш.Цнь одоо “Бие хүний органик эмгэг” сэтгэцийн эмгэгтэй байна. 4. Ш.Цнь хэрэг хариуцах чадвартай байна.” гэх дүгнэлт, /1хх-ийн 63-64 дүгээр тал/ Шүүх сэтгэц эмгэг судлалын 2016.12.09-ний өдрийн 1157 дугаар: “1. ¹1143 дугаартай дүгнэлтийн 1, 2, 3, 4 дүгээр хэсэг үндэслэлтэй байна. Ш.Цнь 2007 оны 09 дүгээр сарын 09-нөөс 22-ныг хүртэл “F 25.0 Шизоаффектив эмгэг” оноштойгоор хэвтэн эмчлүүлсэн гэх архивын лавлагааг /дугаар 66391/ 2016 оны 03 дугаар сарын 17-нд Сэтгэцийн эрүүл мэндийн үндэсний төвөөс гаргуулж авсан байна. Гэтэл ¹1143 дугаартай дүгнэлт 2016 оны 01 дүгээр сарын 04-нд гарсан байх тул 2 сарын дараа буюу 2016 оны 03 дугаар сарын 17-нд дээрхи архивын лавлагааг авсан учир ¹1143 дугаартай дүгнэлтэнд нөлөөлсөн эсэхийг манай комисс тогтоох боломжгүй байна. 2. Ш.Цнь гэмт хэрэг үйлдэх үедээ “Бие хүний органик эмгэг” хэмээх сэтгэцийн эмгэгтэй байсан байна. Уг эмгэг нь олдмол сэтгэцийн эмгэг болно. Ш.Цнь гэмт хэрэг үйлдэх үедээ өөрийн үйлдлийн учир холбогдолыг ойлгох чадвартай байсан байна. Ш.ЦэндАюуш нь болсон хэргийн талаар үнэн зөв тайлбарлах мэдүүлэг өгөх чадвартай байна. 3. Ш.Цнь 2007 оны 09 дүгээр сарын 09-нөөс 22-ныг хүртэл Сэтгэцийн эмнэлэгт хэвтсэн гэх архивын лавлагаа байгаа боловч сэтгэцийн эмчийн байнгын хяналтанд байдаг гэх эмнэлгийн бичиг баримт үгүй байна. Ш.Цнь харъяа дүүргийн эрүүл мэндийн төвийн мэдрэл сэтгэцийн эмчийн хяналтанд байх шаардлагатай. 4. Ш.Цнь одоо “Бие хүний органик эмгэг” хэмээх сэтгэцийн эмгэгтэй байна. 5. Ш.Цнь сэтгэцийн хувьд хэрэг хариуцах чадвартай байна” гэх дүгнэлт, /2хх-ийн 42-48 дугаар тал/ Цогцост үзлэг хийсэн тэмдэглэл, /1хх-ийн 13 дугаар тал/ Гэрэл зургийн үзүүлэлт, /1хх-ийн 14-15 дугаар тал/ Эд мөрийн баримтаар тооцож, хэрэгт хавсаргах тогтоол, /1хх-ийн 32 дугаар тал/ Хяналтын камерын бичлэгт үзлэг хийсэн тухай тэмдэглэл, /1хх-ийн 22 дугаар тал/ Гэрэл зургийн үзүүлэлт, /1хх-ийн 23-31 дүгээр тал/ Иргэний үнэмлэхний лавлагаа, /1хх-ийн 100 дугаар тал/ Ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгах хуудас, /1хх-ийн 101 дүгээр тал/ Хохирлын баримтууд /1хх-ийн 121-128 дугаар тал/ зэрэг болно. Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжилсэн дээрх нотлох баримтууд нь энэ хэрэгт хамааралтай,Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд заасан журмын дагуу цуглуулж, бэхжүүлсэн, энэ хэргийгхянан шийдвэрлэхэд хангалттай гэж шүүх үнэлэв. Шүүгдэгч Ш.Цнь 2015 оны 11 дүгээр сарын 03-ны өдөр Баянзүрх дүүргийн 6 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт байрлах Баянзүрх захын баруун талын автомашины зам дагууявжбайсаниргэн ¨.Ганболдыг танхайн сэдэлтээр, шалтагшалтгаангүйгээрэнгэрээсньзаамданавч, хөлийгташиж, түлхэснээсардагзаарньгазарунагаж санаатай алсан гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутай болох нь: шүүхийн хэлэлцүүлэгт шүүгдэгч М.Цэнд-Аюушийн өгсөн “Би буруутай үйл ажиллагаа болсон. Минийхувьдөөрийгөө өмөөрөх зүйл алга байна” гэх мэдүүлэг, мөн мөрдөн байцаалтадхохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Г.Ганзоригийн өгсөн “2015 оны 11 дүгээрсарын 03-ныөдөр 16 цагийнүедээжИчинхорлоонадрууутасдаадаавчиньГССҮТдхүргэгдэжочсонбайнагэжхэлсэн. Тэгээдби 17 цаг 30 минутандГССҮТнсэхээнамьдруулахтасагточиходухаангүйбайдалтайяаралтайхагалгаандорохшаардлагатайгэжэ мчньхэлжбайсан. 21 цагийнүедтархиныхагалгаандорж 22 цаг 20 минутынүедгарч ирээд дахинсэхээнамьдруулахтасагтхэвтсэн. ... Хагалгаанаасгарчирээдтархиндньмашихцусхурсанбайна, хурсанцусыгньавахадцаананьхэдхэдэнсудасхагарсан, тархиньгоожилттой, тархинысуурь яс гэмтсэнбайна, сэрэхмагадлал 3% байгаагэжхэлсэн. ТэгээдэмнэлэгтбуюуГССҮТ-н сэхээнамьдруулахтасагтухаангүйбайдалтайхэвтэжэмчлүүлжбайгаад 2015 оны 11 дүгээрсарын 08 -ныөдөр 12 цаг 40 минутанднасбарсан. ...Ш.Цэнд-Аюушгэххүнийгбиогттанихгүй, манайаавтайямархолбоотойгэдэгталаарньмэдэхгүйбайна. Баянзүрхзахаарбиявжасуухадбайнгаархиуугаадявжбайдаг, дээрэлхэжболохоорхүнбайвалдээрэлхэхгээдбайдаггэжхүмүүсярьжбайсан. ...Ямарнэгөвчинбайгаагүй, ямарнэгшинэгэмтэлбэртэлбайгаагүй, хэдэнжилийнөмнөхөлөөхугалжбайсан. Тэрньодооэдгэрсэнбайгаа. Ихгомдолтойбайна. Хуулийндагуузөвшийдвэрлэжөгнөүүгэжхүсэжбайна.” гэхмэдүүлэг/1хх-ийн 33-34/, гэрчЖ.Энхтуяагийн өгсөн“Тэрөдөрхэдэнцагийнүедгэдгийгньсайнсанахгүйбайна. БаянзүрхзахынертөнцийнзүгээрбаруунталдбигадаахувцасзараадзогсожбайхадМедэмнэлгийнүү дэнднэгсогтууцэнхэрхалаадтай, бугуйндаамахэвдэхэдхэрэглэдэгюмшигцагаанханцуйвчмаягийнзүйлхийсэнэрэгтэйхүнсогтуубай далтайурдаас “алнадаапиздаануудаа” гэжорилоодгараадирсэн. Замдаанэгэрэгтэйтэйтаараадбариаднөгөөэрэгтэйньтавиулаадцаашяваадөгөхөддахинөөрнэгөө дөөсньявжбайсанбууралтолгойтойхөгшинхүнийгбарьжаваадхувцаснызахаарньзөрүүлжхоолойгн ьурдаасньбоожбайсан, тэрхөгшинхүнньэсэргүүцэжчадахгүйбайсан. Тэрхөгшинхүнийгнилээнбоожбайгааднэгөөрийнхөөдээгүүрдавуулаадшидэхэдбууралтолгойтойх үнньдагзаараазамдээрунасан. Амнаасньцусихээргараадбайсан. Битэрхүнийгунахаарньзамынбаруунталаасхараадбайжбайсан, бицагдаадуудаадтанартүргэндуудчихгэжхэлсэн.” гэх мэдүүлэг /1хх-35-36/, гэрчН.Номундарийн өгсөн“2015 оны 11 дүгээрсарын 03-нд 15 цагийнүедБаянзүрхзахынбаруунталднэгхүннэгөвгөнийгбоожунагаагаадамхамраасньцусгараадб айнагэсэннэгдуудлага, нөгөөдуудлаганьнэгухаангүй хэвтэжбайнагэсэнхоёрдавхардсандуудлагаирсэн. Намайгочиходойролцоогоор 50 гараннасныэрэгтэй, харбараанөнгийнхувцастай, дээшхарсанбайдалтай, ухаангүйбайдалтайбайсан, бинасилкандхэвтүүлжмашиндааачаадавчявжбайхадиххэмжээнийцусаарбөөлжижэхэлсэн. Бихамгийнойрынэмнэлэгболох НэгдүгээрэмнэлэгторжхүнийхээбиеийнбайдлыгтогтворжуулжаваадГССҮТ-дойролцоогоор16 цагөнгөрөөгөөдочсон. ГССҮТ-дяаралтайтүргэнтусламжийнтасагтхүлээлгэж өгөөдявсан. Дагзандааязарсаншархтай, шархнаасцусгарсанбайсан, илхарагдах өөр ямарнэггэмтэлбайгаагүй.” гэхмэдүүлэг/1хх-37-38/, гэрчС.Сүхээгийн өгсөн“Тэрөдөрхэдэнцагтгэдгийгньсайнсанахгүйбайна, үдээсхойшБаянзүрхзахынбаруунталдминийсамарзардаггазрынойролцообуюу“Мультмед”эмнэлг ийншатныхажуудАюушгэждууддагмахзөөдөг хүн, нэгөвгөнтэйэнгэрнээсньзуурсанбайдалтайчангачангаяриадбайсан, нэгих удалгүйнөгөөөвгөнньмашинызамдээрдээшхарсанбайдалтайунасанбайсан. АюушХААЯамнычигяваадбуцажБаянзүрхзахруугааоржбайсан. Тэрхоёрхоорондооюуярьсангэдгийгсонсожчадаагүйчангадуугарчбайсан.” гэхмэдүүлэг/1хх-3/, гэрчО.Ичинхорлоогийн өгсөн“…Би оюутны байгууллагад үйлчлэгч хийдэг тул ажилдаа 2015 оны 11 дүгээр сарын 03-нд 08 цаг гээд гарч явахад, гэртээ байж байсан. Намайг ажилтай байхад тарахын алдад буюу 13 цагийн үед залгадаг, тэр өдөр 16 цагийн үед талийгаачийн утаснаас над руу ГССҮТ-н цагдаагаас ярьж байна та яаралтай манай дээр ирнэ үү гэж хэлсэн. Тэгээд би Гэмтлийн эмнэлэг дээр очсон. Бид хоёр өглөө босоод цайгаа хамт уучихаад талийгаач гэртээ үлдсэн, би гараад явсан, ямар нэг тийш явах талаар огт яриагүй.” гэх мэдүүлэг/1хх-ийн 42-43 дугаар тал/, гэрч Г.Өлзийбаярын өгсөн “Тэр өдөр би Баянзүрх захаас гарч ирэхэд Баянзүрх захын баруун талд байрлах явган хүний зам дээр нэг эмнэлгийн гадна нэг эрэгтэй унасан байдалтай байсан. Унагаасан гэх хүн нь дээш явж байсан, хүмүүс наад хашгираад явж байгаа хүн чинь наад настай хүнийг чинь чи муу юу вэ гэж хэлээд боож аваад унагаасан гэж хэлж байсан. Тэр унасан эрэгтэйг олон хүн тойроод зогссон байсан. Би хажууд нь байрлах эмнэлэг рүү ороод эмчийг нь дуудах гэж оролдоход үүдэнд сувилагч юм уу асрагч гэмээр эмэгтэй байсан. Манай эмч гарч ирэхгүй байна, би хэлсэн гэж байсан, би гараад 102 утас руу залгаж цагдаа дуудсан. 102 руу яриад дуусаж байхад эмч нь гарч ирээд тэр хүнийг үзээгүй хажууд нь зогсож байхад 103-ын машин удалгүй ирээд аваад явсан.” гэхмэдүүлэг/1хх-52-53/-үүд, хавтаст хэрэгт цугларсанШүүхэмнэлгийнзадланшинжилгээхийсэн 2015.11.19-ний өдрийн 1965 дугаар“1. Талийгаачийн биед гавал тархины битүү гэмтэл зулай, чамархай, суурь ясны шугаман хугарал, хатуу хальсан доорхи цусан хураа, тархи дарагдалт, тархины эдийн няцрал, эд доторхи цусан хураа, зөөлөн бүрхүүл доорхи цус харвалт, хуйхны цус хуралт, дагзны няцрал шарх, зүүн сарвууны цус хуралт бүхий гэмтэл тогтоогдлоо.2. Дээрх гэмтэл нь хатуу мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүснэ.3. Талийгаач нь гавал тархины битүү гэмтлийн улмаас нас баржээ.4. Талийгаачидямарнэгэнүхэлдхүргэхархагхуучөвчин тогтоогдсонгүй.5. Талийгаач нь АВ/IV/ бүлгийн харьяаллын цустай болно” гэх дүгнэлт /1хх-59-61/, Шүүхсэтгэцэмгэгсудлалын 2016.01.04-ний өдрийн 1143 дугаар“1. Ш.ЦэндАюушньхэрэгүйлдэхүедээ "Биехүнийорганикэмгэг" сэтгэцийн эмгэгтэйбайсанбайна. Хэрэгүйлдэхүедээөөрийнүйлдлийнучирхолбогдолыг ойлгох, чадвартайбайсанбайна. Болсонхэргийнталаарзөвтайлбарлажмэдүүлэг өгөх чадвартайбайна.2. Ш.ЦэндАюушньСЭМҮТ-нхяналтандбайдаггэхбаримтмэдээлэлүгүй байна. Харин 2009 ондСЭМҮТ-д 10 хоногхэвтэнэмчлэгдсэнгэхмэдээлэл байвч өвчнийтүүхолдохгүйбайна. Ш.Цэнд-Аюушньцаашидсэтгэцийнэмчийнидэвхитэй хяналтандбайхшаардлагагүйбайна.3. Ш.Цнь одоо “Бие хүний органик эмгэг” сэтгэцийн эмгэгтэй байна.4. Ш.Цнь хэрэг хариуцах чадвартай байна.” гэх дүгнэлт /1хх-63-64/, Шүүх сэтгэц эмгэг судлалын 2016.12.09-ний өдрийн 1157 дугаар“1. ¹1143 дугаартай дүгнэлтийн 1, 2, 3, 4 дүгээр хэсэг үндэслэлтэй байна. Ш.Цнь 2007 оны 09 дүгээр сарын 09-нөөс 22-ныг хүртэл “F 25.0 Шизоаффектив эмгэг” оноштойгоор хэвтэн эмчлүүлсэн гэх архивын лавлагааг /дугаар 66391/ 2016 оны 03 дугаар сарын 17-нд Сэтгэцийн эрүүл мэндийн үндэсний төвөөс гаргуулж авсан байна. Гэтэл ¹1143 дугаартай дүгнэлт 2016 оны 01 дүгээр сарын 04-нд гарсан байх тул 2 сарын дараа буюу 2016 оны 03 дугаар сарын 17-нд дээрхи архивын лавлагааг авсан учир ¹1143 дугаартай дүгнэлтэнд нөлөөлсөн эсэхийг манай комисс тогтоох боломжгүй байна.2. Ш.Цнь гэмт хэрэг үйлдэх үедээ “Бие хүний органик эмгэг” хэмээх сэтгэцийн эмгэгтэй байсан байна. Уг эмгэг нь олдмол сэтгэцийн эмгэг болно. Ш.Цнь гэмт хэрэг үйлдэх үедээ өөрийн үйлдлийн учир холбогдолыг ойлгох чадвартай байсан байна. Ш.ЦэндАюуш нь болсон хэргийн талаар үнэн зөв тайлбарлах мэдүүлэг өгөх чадвартай байна.3. Ш.Цнь 2007 оны 09 дүгээр сарын 09-нөөс 22-ныг хүртэл Сэтгэцийн эмнэлэгт хэвтсэн гэх архивын лавлагаа байгаа боловч сэтгэцийн эмчийн байнгын хяналтанд байдаг гэх эмнэлгийн бичиг баримт үгүй байна. Ш.Цнь харъяа дүүргийн эрүүл мэндийн төвийн мэдрэл сэтгэцийн эмчийн хяналтанд байх шаардлагатай. 4. Ш.Цнь одоо “Бие хүний органик эмгэг” хэмээх сэтгэцийн эмгэгтэй байна.5. Ш.Цнь сэтгэцийн хувьд хэрэг хариуцах чадвартай байна” гэх дүгнэлт /2хх 42-48/, цогцост үзлэг хийсэн тэмдэглэл/1хх-13/, гэрэл зургийн үзүүлэлт /1хх-14-15/, эд мөрийн баримтаар тооцож, хэрэгт хавсаргах тогтоол/1хх32/, хяналтын камерын бичлэгт үзлэг хийсэн тухай тэмдэглэл /1хх-22/, гэрэл зургийн үзүүлэлт/1хх-23-31/зэрэгнотлохбаримтуудаартогтоогдожбайна. ИймдшүүгдэгчШ.Цэнд-Аюушийг хүнийг санаатай алахгэмтхэргийг танхайн сэдэлтээр үйлдсэнгэмбуруутайдтооцож, түүндхуульдзаасанялоногдуулахүндэслэлтэйбайнагэжшүүхбүрэлдэхүүндүгнэв. Шүүгдэгч Ш.Цэнд-Аюушид холбогдох хэргийг хэлэлцээд тогтоол гаргахад чухал ач холбогдолтой байж болох байдлыг бүрэн тогтоосон, хэргийн бүрдэл хангагдсан, хавтаст хэрэгт авагдсан нотлох баримтын хэмжээнд хэргийг эцэслэн шийдвэрлэх боломжтой гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв. Баянзүрх дүүргийн прокурорын газраас шүүгдэгч М.Цэнд-Аюушид Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 91 дүгээр зүйлийн 91.2.2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэрэгт холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хуулийн зүйл, хэсэг тохирсон байна. Шүүгдэгч М.Цэнд-Аюушид ялхөнгөрүүлэх болон хүндрүүлэх нөхцөл байдал тогтоогдоогүй болно. Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1-д “Бусдынэрх, амьнас, эрүүлмэнд, нэртөр, алдархүнд, ажилхэргийннэрхүнд, эдхөрөнгөдхуульбусаарсанаатайбуюуболгоомжгүйүйлдэл /эсүйлдэхүй/-ээргэмхоручруулсанэтгээдуггэмхорыгхариуцанарилгахүүрэгтэй.” гэж, мөн хуулийн 508 дугаар зүйлийн 508.1-д “Хохирогчнасбарсанболтүүнийгоршуулахтайхолбогдсонзайлшгүйзардалболонгэмхоручруулсны төлбөрийгтүүнийөвзалгамжлагчшаардахэрхтэй.” гэж тус тус зааснаар хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Г.Ганзориг нь гэм хорын хохирлыг гэм буруутай этгээдээс нэхэмжлэх эрхтэй бөгөөд тэрээр гэм хорын хохиролд нийт 14.000.000 төгрөг нэхэмжилсэн, хавтаст хэрэгт авагдсан нотлох баримтаар гэм хорын хохиролд 11.013.500 төгрөгийн зардал гарсан болох нь тогтоогдож байх тул шүүгдэгч М.Цэнд-Аюушаас гэм хорын хохирол 11.013.500 төгрөгийг гаргуулан хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Г.Ганзоригт олгох нь зүйтэй байна. Шүүгдэгч М.Цэнд-Аюушийн урьд цагдан хоригдсон 439 хоногийг хорих ял эдэлсэн хугацаанд оруулан тооцож, энэ хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдан ирсэн “Жулиа төв” гэсэн бичигтэй 1 ширхэг цагаан өнгийн Сидиг хавтаст хэргийг хадгалах хугацаа дуустал үлдээхээр шийдвэрлэв. Эрүүгийнбайцааншийтгэххуулийн 283, 286, 290 дүгээрзүйлийн290.3, 294, 297 дугаарзүйлийн 297.1, 297.1.1, 297.1.2, 297.1.3, 297.1.4, 298 дугаарзүйлийн 298.1,298.1.1, 298.1.2, 298.1.4-тзаасныгтустусудирдлагаболгонТОГТООХнь: 1. Б овогт Шийн Цэнд-Аюушийг хүнийг санаатай алахгэмт хэргийг танхайн сэдэлтээр үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай. 2. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 91 дүгээр зүйлийн 91.2.2 дахь хэсэгт зааснаар Ш.Цэнд-Аюушид 20 жил хорих ял шийтгэсүгэй. 3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 52 дугаар зүйлийн 52.6 дахь хэсэгт зааснаар Ш.Цэнд-Аюушид оногдуулсан 20 жил хорих ялыг чанга дэглэмтэй хорих ангид эдлүүлсүгэй. 4. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 59 дүгээр зүйлийн 59.1, 59.2 дах хэсэгт зааснаар Ш.Цэнд-Аюушийн урьд цагдан хоригдсон 439 хоногийг хорих ял эдэлсэн хугацаанд оруулан тооцсугай. 5. Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 508 дугаар зүйлийн 508.1 дэх хэсэгт зааснаар Ш.Цэнд-Аюушаас нийт 11.013.500 төгрөгийг гаргуулан хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Г.Ганзоригт олгосугай 6. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 88 дугаар зүйлийн 88.1.7 дахь хэсэгт зааснаар энэ хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдан ирсэн “Жулиа төв” гэсэн бичигтэй цагаан өнгийн 1 ширхэг СиДи-г хавтаст хэргийг хадгалах хугацаа дуустал үлдээсүгэй. 7. Шийтгэх тогтоол нь танилцуулан сонсгосноор хүчинтэй болохбөгөөд Ш.Цэнд-Аюушид урьд авсан цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлж, эдлэх ялыг энэ өдрөөс эхлэн тоолсугай. 8. Шийтгэхтогтоолддавжзаалдахгомдолгаргах, эсэргүүцэлбичихэрхбүхийэтгээдшийтгэхтогтоолыггардуулснаасхойш 14 хоногийндотордавжзаалдахгомдол, эсэргүүцлийгНийслэлийнЭрүүгийнхэргийндавжзаалдахшатнышүүхэдгаргахэрхтэйболохыгдурдс угай. 9. Шийтгэхтогтоолньтанилцуулансонсгосноорхүчинтэйболохбадавжзаалдахгомдол,эсэргүүцэлгарг асантохиолдолдтогтоолынбиелэлтийгтүдгэлзүүлж, тогтоолхүчинтөгөлдөрболтолШ.ЦэндАюушид цагданхорихтаслансэргийлэхаргахэмжээавсугай. ДАРГАЛАГЧ, ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ Н.ОДОНТУУЛ ШҮҮГЧИД С.ӨСӨХБАЯ