Баян-Өлгий аймаг дахь Сум дундын Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч Д.Мөнхөө даргалж
Нарийн бичгийн дарга Ц.Саранцэцэг
Улсын яллагч: Х.Өрен
Орчуулагч: А.Еркегүл
Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч: Т.Костёр
Шүүгдэгч: К.Хурметбай нарыг оролцуулан тус шүүхийн танхимд нээлттэй 
Баян-Өлгий аймгийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 153 дугаар зүйлийн 153.1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Жантекей-Атантай овогт Какегийн Хурметбайд холбогдох эрүүгийн 201504000284 дугаартай хэргийг хянан хэлэлцэв.
     Шүүгдэгч: Монгол улсын иргэн, Жантекей-Атантай овгийн Какегийн Хурметбай, Б379102511 регистрийн дугаартай, 1979 оны 10 дугаар сарын 25-ны өдөр төрсөн, 37 настай, эрэгтэй, яс үндэс казах, бүрэн бус дунд боловсролтой, мэргэжилгүй, тодорхой эрхэлсэн ажилгүй, Баян-Өлгий аймгийн Ногооннуур сумын 4 дүгээр багт оршин суудаг, ял шийтгэлгүй, хэрэгхариуцах чадвартай.

    Холбогдсон хэргийн талаар:
    Шүүгдэгч К.Хурметбай нь 2016 оны 02 дугаар сарын 27-ны өдөр 14 цагийн үед архи уун согтуугаар Баян-Өлгий аймгийн Ногооннуур сумын төвд 4 замын уулзварт тус сумын иргэн М.Асылханы "Тоёота Хайлукс" маркийн 34-59 БӨТ улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийн баруун хойд талын хаалганы шилийг хувийн таарамжгүй харьцааны улмаас чулуу шидэж хагалан бусдын эд хөрөнгийг санаатай гэмтээсэн гэмт хэрэгт холбогджээ.
ТОДОРХОЙЛОХ  нь:
Шүүгдэгч К.Хурметбай нь согтууруулах ундааны зүйл хэрэглэсэн үедээ шууд санаатайгаар: 
2016 оны 02 дугаар сарын 27-ны өдөр 14 цагийн үед архи уун согтуугаар Баян-Өлгий аймгийн Ногооннуур сумын төвд 4 замын уулзварт тус сумын иргэн М.Асылханы "Тоёота Хайлукс" маркийн 34-59 БӨТ улсын дугаартай тээврийн хэрэгслийн баруун хойд талын хаалганы шилийг хувийн таарамжгүй харьцааны улмаас чулуу шидэж хагалан бусдын эд хөрөнгийг санаатай гэмтээсэн гэмт хэрэг үйлджээ.
Шүүгдэгч К.Хурметбай шүүх хуралдаанд тайлбарлахдаа: Би 2016 оны 02 дугаар сарын 27-ны өдөр 14 цагийн үед архи уун согтуугаар иргэн М.Асылханы "Тоёота Хайлукс" маркийн машины шилийг хагалсан хэрэг үйлдсэнээ хүлээн зөвшөөрч байна. Би хийсэн хэрэгтээ гэмшиж байна гэв.
Шүүгдэгч К.Хурметбай нь гэм буруугаа хүлээсэн дээрх мэдүүлэг нь хэрэгт авагдсан доорх баримтаар давхар батлагдаж байна.      
- 2016 оны 04-р сарын 03-ны өдөр хэргийн газарт нөхөн үзлэг хийсэн тухай тэмдэглэл, зурган үзүүлэлтүүд, Тоёота Хайлукс маркийн 34-59 БӨТ улсын дугаартай тээврийн хэрэгсэлд
үзлэг хийсэн тухай тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт /хх-ийн 6-9 дүгээр хуудас/,
- Хохирогч М.Асылханы мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн: "....2016 оны 02 дугаар сарын 27-ны өдөр үдээс хойш 14 цагийн үед өөрийн эзэмшлийн "Хайлукс" маркийн 3459 БӨТ улсын дугаартай машинаа жолоодож Ногооннуур сумын төвд 4 замын уулзварт явж байхад Каке овогтой Хурметбай гэгч согтуу чулуу шидэж, миний машины баруун хойд талын хаалганы шилийг хагалсан юм. Чулуу шидэж миний машины цонхыг хагалах үед тус сумын   ХААН   банкны   салбарын   эрхлэгч   К.Хуаныш,   ЗДТГ-ын   газрын   даамал Т.Манарбек нар миний машин дотор сууж явж байсан. К.Хурметбайн согтуу байсан бөгөөд дахин газраас чулуу авч, машин руу шидэх гэхэд нь  Т.Манарбекээр К.Хурметбайг бариулж байгаад машинаа асаагаад зугтаж явсан болно.
Миний машины баруун хойд талын хаалганы шилийг К.Хурметбай чулуу барьж, гүйж ирээд, санаатай шидэж хагалсан юм. Машины шилийг төлж өгч намайг хохиролгүй болгосон байгаа. Таарамжгүй асуудал гэвэл К.Хурметбай нь Ногооннуур сумын соёлын төвд 2009 оноос эхлэн 2015 оны хавар хүртэл галчаар ажиллаж байгаад ажилаасаа халагдсан юм. К.Хурметбай нь ажиллаж байх хугацаандаа ажлын цагаар удаа дараа архи ууж, цагдаагийн байгууллагад шалгагдаж хэсгийн төлөөлөгч С.Жансерик нар удаа дараа зөрчил арилгуулах талаар мэдэгдэл өгч байсан. К.Хурметбай нь гаргасан зөрчлөө давтан ажлын цагаар дахин архи уусан тул ажлаас нь чөлөөлсөн байсан юм гэх мэдүүлэг /хх-ийн 16-20 дугаар хуудас/,
     - Гэрч К.Хуанышын мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн: "....2016 оны 02-р сарын 27-ны өдөр 14 цагийн орчим байх би "Од" дэлгүүрийн хажууд байж байхад М.Асылхан машинтайгаа ирээд зогсох үед би машины хойд талд суусан юм. М.Асылхантай хамт тус сумын газрын даамал ажилтай Т.Манарбек ирсэн бөгөөд машины урд суудалд суусан байсан. Тэгээд Камелийн дэлгүүрийн урд очиж зогсоод би дэлгүүрт орж  нэг ундаа, 2 ширхэг пиво аваад машинтай хөдлөж явж байхад баруун хаалганы шил нь хагарч машин дотор чулуу орж ирсэн. Цонх хагарах үед М.Асылхан шууд зогссон юм. Машины шил рүү К.Хурметбай гэгч чулуу шидэж хагалсан байсан. М.Асылхан  машинаасаа бууж байхад  К.Хурметбай шал согтуу Камелийн дэлгүүрийн хавиас гарч   ирээд М.Асылхантай ноцолдож цохих гэж байхад нь Т.Манарбек салгаж авч К.Хурметбайг барьж үлдсэн.  Тэр үед М.Асылхан  машинаа асаагаад яваад өгсөн  юм"  гэх мэдүүлэг /хх-ийн 24-25 дугаар хуудас/,
    - Гэрч Т.Манарбекийн мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн: "...2016 оны 02 дугаар сарын 27-ны  өдөр 14 цагийн орчим байх тус сумын соёлын төвд теннис тоглож байсан юм Теннис тоглож байхад гаднаас соёлын төвийн эрхлэгч М.Асылхан орж иргсэн. Тэгээд М.Асылхан бид хоёр гадаа гарч М.Асылханы Хайлукс маркийн машинд сууж явж байхад "Од" дэлгүүрийн урд К.Хуаныш байхаар нь түүнийг суулгаад, Камелийн дэлгүүрийн урд зогсоод К.Хуаныш дэлгүүрт орж гарсан. Тэгээд сумын төвийн дөрвөн замын уулзвараас өнгөрч явж байхад уг машины баруун хойд талын хаалганы шил нь хагарсан юм. Машины урд суудалд би сууж явж байсан ба баруун хойд талын хаалганы хажууд К.Хуаныш сууж явж байхад хаалганы шил нь хагарч машин дотор чулуу орж ирсэн. Цонх хагарах үед М.Асылхан шууд зогссон юм.  Машины шил рүү К.Хурметбай гэгч чулуу шидэж хагалсан юм. М.Асылхан машинаасаа бууж байхад К.Хурметбай шал согтуу Камелийн дэлгүүрийн хавиас гарч ирээд М.Асылхантай ноцолдож цохих гэж байхад нь би салгаж авч К.Хурметбайг барьж үлдсэн. Тэр үед М.Асылхан машинаа асаагаад явсан юм гэх мэдүүлэг /хх-ийн 28-29 дүгээр хуудас/,
     - Гэрч Т.Алтынсаулегийн мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн:  "Миний нэр дээр 34-59 БӨТ улсын дугаартай "Тоёото Хайлукс" маркийн тээврийн хэрэгсэл бүртгэлтэй байдаг. Гэхдээ уг тээврийн хэрэгслийг миний нөхөр болох М.Асылхан унаж хэрэглэж эзэмшдэг юм. 2016 оны 02-р сарын 27-ны өдөр миний нөхөр М.Асылхан манай машиныг жолоодож явсан ба тэр үед гудамжинд иргэн К.Хурметбай гэгч согтуу ирж чулуугаар цохиж машины цонхыг хагалсан гэж хэлсэн юм. Манай машины жолооч талын хойд хаалганы том цонх нь хагарсан байсан. ...Энэ тээврийн хэрэгсэл миний нэр дээр байдаг нь үнэн.   Нөхөр болох М.Асылхан эзэмшижунаж хэрэглэдэг юм. Иймд уг асуудалд хохирогч, иргэний нэхэмжлэгчээр нөхөр маань оролцож байгаа юм" гэх мэдүүлэг /хх-ийн 30-32 дугаар хуудас/,
    - Гэрч Ж.Асылбекийн  мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн: "....К.Хурметбайн зан байдлын талаар гэвэл дуу цөөнтэй даруухан, цайлган сэтгэлтэй, хүнд тусархаг, олон нийтийн ажилд идэвхтэй, санаачлагатай оролцдог манай багийн иргэдийн нэг" гэх мэдүүлэг /хх-ийн ЗЗ дугаар хуудас/,
 - Гэрч К.Хуатбайн мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн:  "К.Хурметбай гэр бүлгүй, ам бүл 4, ээж Сетер, эгч К.Жайнагүл,  дүү  К.Тилеугүл  нарын хамт нэг гэрт амьдардаг. Ээж Сетер,  дүү К.Хурметбай нар нь 2015 оны жилийн эцсийн мал тооллогоор  адуу 1, үхэр 3, хонь 33, ямаа 36 нийт 73 толгой мал тоолуулсан. К.Хурметбайн нэр дээр өөр ямар нэгэн эд хөрөнгө байхгүй. К.Хурметбайн зан байдлын талаар гэвэл дуу цөөнтэй, даруухан, цайлган сэтгэлтэй, хүнд тусархаг, хар ажил хийж мөнгө олдог юм. Хаяа архи уудаг, мөн тамхи таттаг юм” гэх мэдүүлэг /хх-ийн 34 дүгээр хуудас/,
    - Сэжигтэн К.Хурметбайн мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн:  "....Би 2016 оны 02-р сарын 27-ны өдөр үдээс хойш 15 цагийн үе байсан байх  тус сумын иргэн Камелийн дэлгүүрээс тамхи авах гээд очиход М.Асылхан машинтайгаа зогсож байсан юм. Тэгээд М.Асылхан намайг дуудах үед би хажууд нь очсон тэр машиныхаа хаалгыг онгойлгоод ямар нэгэн үг хэлэлгүй шууд гараараа миний цээж тус газар нэг удаа цохиход нь би барьж аваад ноцолдох үед машинаасаа бууж ирсэн. Тэр үед дэлгүүрээс   М.Асылхантай цуг явж байсан "ХААН" банкны эрхлэгч К.Хуаныш, тус сумын газрын даамал Т.Манарбек нар салгаж авсан. Тэгээд намайг Т.Манарбек барьж байсан М.Асылхан машинаа асаагаад явж байх үед нь би газраас нэг чулуу аваад уурандаа М.Асылханы машин руу нь шидэхэд машины баруун хойд талын шилэнд тусаж хагарсан юм. Уг өдөр би М.Асылхантай уулзахын өмнө Камел гэх хүний дэлгүүрээс Ерөөл нэртэй 500 граммын архи аваад ганцаараа уугаад явж байсан юм. Би 2016 оны 04-р сарын 19-ний өдөр М.Асылханд машины шилний үнэ болох 160,000 / нэг зуун жаран мянган / төгрөгийг төлж өгч, хохиролгүй болгон М.Асылханы өөрөөс нь баримт бичүүлж авсан юм гэх мэдүүлэг /хх-ийн 49-51 дүгээр хуудас/,

Шүүхээс хэрэгт авагдсан нотлох баримт болон шүүхийн хэлэлцүүлэгт цугларсан яллах болон цагаатгах нотлох баримтуудыг шинжлэн хэлэлцээд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 153 дугаар зүйлийн 153.1-д заасан бусдын хөрөнгийг санаатайгаар устгах, гэмтээх гэмт хэргийн бүрэлдэхүүний үндсэн шинжийг бүрэн агуулж байна.
Баян-Өлгий аймгийн Прокурорын газраас шүүгдэгч К.Хурметбайн үйлдсэн гэмт хэрэгт 21 тоот яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн нь Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 80 дугаар зүйлд заасан нотолбол зохих асуудлуудыг бүрэн нотлогдсон, эрүүгийн хуулийн холбогдох зүйл анги зөв байна. 
Иймд дээр дурьдсан үндэслэл болон шүүгдэгч К.Хурметбайн үйлдсэн гэмт хэргээ хүлээн мэдүүлсэн мэдүүлэг, гэрч нарын мэдүүлэг, хэрэг учралын газарт үзлэг хийсэн тэмдэглэл, хавтаст хэрэгт авагдсан бусад мэдүүлгийн болон мэдүүлгийн бус тухайн хэрэгт хамааралтай, хуулийн дагуу цуглуулж, бэхжүүлж авсан нотлох баримтыг хэргийг хянан шийдвэрлэхэд хангалттай гэж шүүх үнэлж шүүгдэгч К.Хурметбайг гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, хуульд заасан ял шийтгэл оногдуулах нь зүйтэй гэж дүгнэлээ.
Нотлох баримтыг цуглуулах, бэхжүүлэх талаар хуульд заасан журмыг баримтлаагүй буюу зөрчөөгүй, нотлох чадвараа алдах, шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болоогүй нотлох баримт байхгүйг дурьдах нь зүйтэй байна. 
Шүүгдэгч К.Хурметбай нь урьд нь гэмт хэрэг үйлдэж ял шийтгүүлж байгаагүй болох нь “цагдаагийн ерөнхий газрын лавлагааны санд бүртгэгдээгүй“ гэсэн ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгах хуудсаар тогтоогдож байна. 
Шүүгдэгч К.Хурметбайд ял шийтгэл оногдуулахдаа анх удаа хүндэвтэр гэмт хэрэг үйлдсэн /эрүүгийн хуулийн 55 дугаар зүйлийн 55.1.1/, гэмт хэрэг үйлдэж учруулсан хохирлоо сайн дураараа нөхөн төлсөн /мөн хуулийн 55 дугаар зүйлийн 55.1.3/, үйлдсэн гэмт хэрэгтээ чин санаанаасаа гэмшсэн /мөн хуулийн 55 дугаар зүйлийн 55.1.9/ зэргийг тус тус хөнгөрүүлэх нөхцөл байдалд авч үзэж, согтуурсан үедээ гэмт хэрэг үйлдсэнийг /мөн хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.10/ хүндрүүлэх нөхцөл байдалд тус тус авч үзэх нь зүйтэй байна.
Шүүгдэгч К.Хурметбайг зүйлчилсэн хуулийн зүйл ангид хорих ял оногдуулах хэдий ч шүүгдэгч нь хүндэвтэр гэмт хэрэг үйлдсэн, уг хэргийг анх удаа үйлдсэн, гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирлоо сайн дураараа нөхөн төлсөн, үйлдсэн гэмт хэргийн нийгмийн аюулын шинж чанар, гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, хувийн байдал зэргийг тус тус үндэслэн ялыг биечлэн эдлүүлэх шаардлагагүй /шүүгдэгчийг нийгмээс тусгаарлахгүйгээр цагдаагийн байгууллагын хяналтанд хүмүүжих боломжтой/ гэж шүүх үзлээ.  
Шүүхээс тогтоосон хянан харгалзах хугацаанд гэмт хэрэг шинээр үйлдээгүй, засарч хүмүүжсэнээ зан байдал, үйл ажиллагаагаараа баттай нотолсон бол шүүхийн шийтгэх тогтоолыг биелүүлэхгүй бөгөөд тэнсэж хянан харгалзсан хугацаанд гэмт хэрэг дахин үйлдээгүй бол ялгүй болохыг дурьдаж байна.
Хэрэв хянан харгалзах хугацаанд шинээр гэмт хэрэг үйлдвэл шүүх сүүлчийн үйлдсэн гэмт хэрэгт нь зохих зүйл хэсгийн дагуу ял оногдуулсны дараа ял дээр өмнөх тэнсэгдсэн ялыг бүгдийг буюу заримыг нэмж, жинхэнэ эдлэх ялыг тогтоодгийг анхааруулж байна.
Хохирогчид төлөх өр төлбөргүй, шүүгдэгчээс гаргуулах байцаан шийтгэх ажиллагааны зардалгүй болно.  
    Энэ хэрэгт шүүгдэгч К.Хурметбайн нас бие гүйцсэн саалийн үхрийг битүүмжилсэн мөрдөн байцаагчийн эд хөрөнгө битүүмжлэх тогтоолыг хүчингүй болгохыг дурдаж, шүүгдэгчид урьд авсан бусдын батлан даалтанд өгөх таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжүүлэх нь зүйтэй байна.

Монгол улсын Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 286 дугаар зүйлийн 286.1, 297 дугаар зүйлийн 297.1, 298 дугаар зүйлийн 298.1, 299 дүгээр зүйлийн 299.3 дах хэсэгт тус тус заасныг удирдлага  болгон 
ТОГТООХ нь:
1. Шүүгдэгч Жантекей Атантай овогт Какегийн Хурметбайг “бусдын эд хөрөнгийг санаатайгаар устгасан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай. 
2. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 153 дугаар зүйлийн 153.1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч К.Хурметбайг 1 /нэг/ жил 6 /зургаан/ сарын хугацаагаар хорих ялаар шийтгэсүгэй.    
3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 52 дугаар зүйлийн 52.5 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч К.Хурметбайд оногдуулсан 1 жил 6 сарын хорих ялыг жирийн дэглэмтэй эрэгтэйчүүдийн хорих ангид эдлүүлсүгэй.
4. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 61 дүгээр зүйлийн 61.1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч К.Хурметбайд оногдуулсан 1 жил 6 сарын хорих ялыг тэнсэж, 1 жил 6 сарын хугацаагаар хянан харгалзсугай.
5. Шүүгдэгч К.Хурметбай нь цагдан хоригдож байгаагүй, бусдад төлөх төлбөргүй, эд мөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй, түүнээс гаргуулах байцаан шийтгэх ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурьдсугай.
6. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 61 дүгээр зүйлийн 61.4 дэх хэсэгт зааснаар тэнсэгдсэн ялтан К.Хурметбайд Цагдаагийн байгууллага хяналт тавьсугай.
7. Монгол Улсын Эрүүгийн хуулийн 61 дүгээр зүйлийн 61.5-д зааснаар шүүгдэгч  К.Хурметбай нь хянан харгалзах хугацаанд захиргааны шийтгэл хүлээвэл Цагдаагийн байгууллагын саналыг үндэслэн хорих ялыг биечлэн эдлүүлэх эсэхийг шүүх шийдвэрлэхийг анхааруулсугай.
8. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 134 дүгээр зүйлийн 134.10 дахь хэсэгт зааснаар хэргийн хамт шүүгдэгч К.Хурметбайн нас бие гүйцсэн саалийн үхрийг  битүүмжилсэн 2016 оны 05 дугаар сарын 18-ны өдрийн мөрдөн байцаагчийн эд хөрөнгө битүүмжлэх тогтоолыг хүчингүй болгосугай. 
9. Шийтгэх тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болтол К.Хурметбайг батлан даалтад өгөх таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үлдээсүгэй.
    10. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 299 дүгээр зүйлийн 299.3-д зааснаар шийтгэх тогтоолыг танилцуулж сонсгосноор хүчинтэй болохыг дурдсугай.
    11. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн  304 дүгээр зүйлийн 304.1-д зааснаар давж заалдах гомдол гаргах, эсэргүүцэл бичих эрх бүхий этгээд шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрвөл гардуулснаас хойш 14  хоногийн дотор Баян-Өлгий аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах, эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдсугай.

                            ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                      Д.МӨНХӨӨ