2020 оны 08 сарын 17 өдөр

Дугаар 128/ШШ2020/0510

Улаанбаатар хот

 

  МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

 

Нийслэл д******* Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Ц.Мөнхзул даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны “1” танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Н*******эмжлэгч: “М” ХХК

Хариуцагч: Музг, Амгтг,

Н*******эмжлэлийн шаардлага:

1. М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан эрх зүйн харилцаа байгаа болохыг тогтоолгох

2. М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан атлаа Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай 2017 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн хуулиар Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13-д заасныг өөрчлөн найруулсныг үндэслэн, мөн хуулийн 11.1.19-т заасны дагуу "...эрдсийн хуримтлал бүхий талбай"-г тус компанийн ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн талбайтай дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахгүй байгаа Музг болон Амгтгын эс үйлд*******үйг хууль бус болохыг тогтоолгох,

3. М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан тул Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13 болон мөн хуулийн 11.1.19-т заасны дагуу “...эрдсийн хуримтлал бүхий талбай” дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахыг Амгтгт даалгуулах тухай шаардлага бүхий захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Н*******эмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Н, Ц.Э хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Р.Э, Ц.Ж, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга П.Э нар оролцлоо.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Н*******эмжлэгч “М” ХХК-ийн захирал У.Д шүүхэд анх гаргасан н*******эмжлэлдээ болон н*******эмжлэлийн тодруулсан шаардлагадаа: “Манай компани нь *******, *******, П979А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийг хууль ёсоор эзэмшиж, 2002 оноос хойш тасралтгүй үйл ажиллагаа явуулж ирсэн бөгөөд эдгээр талбайдаа их хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийн ашиглалт явуулж байсан билээ. Бид тусгай зөвшөөрлийн төлбөрөө жил бүр төлж хуульд заасан журмын дагуу үүргээ зохих ёсоор биелүүлж, улсын болон орон нутгийн төсөвт төлөх ёстой татвар, хураамжаа хугацаанд нь төлж олон ажилчдыг авч ажиллуулж ирсэн бөгөөд дотоодын хөрөнгө оруулалттай үндэсний компани юм.

Гэтэл 2009 онд Гол мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал, хайх, ашиглахыг хориглох тухай хууль батлагдсанаар *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүд бүгд цуцлагдаж, манай компанийн үйл ажиллагаа зогсон, эрх ашиг зөрчигдөн хохирч *******элсэн. Бид хуульд заасны дагуу нөхөх олговроо авна гэж итгэн хүлээж байсан боловч өнөөдрийг хүртэл бидэнд нөхөн олговор ч олгоогүй юм.

Манай компанийн хувьд нөхөн олговор олгогдоогүй тул бидэнд үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлэн явуулах байх гэсэн хүлээлттэй байсан боловч ямар ч үр дүн гараагүй, ашиглалтаа үргэлжлүүл******* боломжгүй ийм байдалтай явж ирснийг төрийн захиргааны байгууллага болох Амгтг, кадастрын хэлтэс сайн мэдэж байгаа.

Тухайлбал, ******* тусгай зөвшөөрлийн талбай бүхий Харганаатын ордын алтны нөөцийг 70,7 кг-аар, ******* дугаартай тусгай зөвшөөрлийн талбай бүхий *******ийн ордын алтны нөөцийг 36,3 кг-аар, *******А дугаартай тусгай зөвшөөрлийн талбай бүхий ******* голын дээд хэсгийн алтны шороон ордын алтны боломжтой нөөцийг 192,1 кг-аар 2007 оны 6 дугаар сарын 14-нд Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөл хүлээн авсан ба энэ ордоос нийт 192,1 кг алт олборлосон тохиолдолд өнөөдрийн зах зээлийн ханшаар 24 558 778 612 төгрөгийн орлого олох боломжтой байсан бөгөөд олборлолтын зардлаа 70 хувиар тооцож ашгаа хамгийн бага буюу 30 хувиар тооцоход 7 367 634 000 төгрөгийн ашиг олох боломжтой байсан, энэ хэмжээгээр компанид хохирол учраад байна.

Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлд Засгийн газрын бүрэн эрхийг тодорхойлсон бөгөөд уг хуулийн 9.1.1 -д .ашигт малтмал эр*******, хайх, ашиглахтай холбогдсон хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангах, 9.1.13.ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлөөр олгосон талбайг үндэсний аюулгүй байдлыг хангах, улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжилд нөлөөлөх томоохон хэмжээний төслийг хэрэгжүүл*******, тусгай хэрэгцээнд авах зорилгоор төрийн мэдэлд шилжүүлэн авч нөхөх олговрын асуудлыг шийдвэрл*******дээ тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчтэй хэлэлцэн тохирсны үндсэн дээр улсын төсвийн хөрөнгөөр гүйцэтгэсэн геологийн судалгааны ажлын явцад тогтоогдсон эрдсийн хуримтлал бүхий талбай болон энэ хуулийн 26.9-д заасан талбайгаас тусгай зөвшөөрөл олгож болно, мөн уг хуулийн 26.9-д Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийж нөөцийг нь тогтоосон талбайд ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийг сонгон шалгаруулалтын журмаар олгоно. гэж, мөн хуулийн 56.1.3-д хайгуулын болон уурхайн талбайг энэ хуулийн 13.1.3-т заасны дагуу нөөц болон тусгай хэрэгцээнд авч, эсхүл тухайн талбайд ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хуулиар хориглож нөхөх олговрыг тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид бүрэн төлсөн тус тус заасан.

Хуулийн дээрхи заалтуудаас үзвэл манай эзэмшлийн талбайг төр өөрийн мэдэлд авахдаа нөхөн олговор олгоогүйгээс гадна тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчтэй хэлэлцэн тохиролцох талаар ямар ч үйл ажиллагаа явагдаагүй болно.

Энэ нь хариуцагч захиргааны байгууллагуудын буруутай үйл ажиллагаа мөн бөгөөд захиргааны байгууллагын буруутай үйл ажиллагааны талаар гаргасан гомдолд “шийдвэрл******* боломжгүй, хуулийн байгууллагад хандаж шийдвэрлүүлнэ үү” гэсэн хариу өгч байгаад гомдолтой байна.

Түүнчлэн Амгтгын даргын 2017 оны 9 дүгээр сарын 22-ны өдрийн дугаар тушаалаар нэр бүхий 6 компанид нөхөн олговрын зориулалтаар 17 хайгуулын талбай олгосон, мөн Засгийн газрын 2018 оны 9 дүгээр сарын 13-ны өдрийн 256 дугаар тогтоолын дагуу олон компани хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн талбай шинээр авсан байдаг бөгөөд эдгээр үйл баримт нь нийтэд нэгэнт илэрхий болсон.

Энэ тохиолдолд төрийн байгууллагын үйл ажиллагаанд "хуулийг дээдл*******”, тэгш байдлын зарчим адил үйлчл******* ёстой бөгөөд манай компанийн тусгай зөвшөөрлийг цуцалсан атлаа өнөөдрийг хүртэл нөхөн олговор олгоогүй тул шүүхэд хандаж дараахь н*******эмжлэлийн шаардлага гаргаж эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлоо хамгаалуулахыг хүсч байна.

... М" ХХК-иас тус шүүхэд хандаж гаргасан н*******эмжлэлийн шаардлагаа дараахь байдлаар тодруулж байна. Үүнд:

1. М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан эрх зүйн харилцаа байгаа болохыг тогтоолгох

2. М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүудийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан атлаа Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай 2017 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн хуулиар Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13-д заасныг өөрчлөн найруулсныг үндэслэн, мөн хуулийн 11.1.19-т заасны дагуу "...эрдсийн хуримтлал бүхий талбай"-г тус компанийн ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн талбайтай дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахгүй байгаа Хариуцагч Музг болон Амгтгын эс үйлд*******үйг хууль бус болохыг тогтоолгох

3. М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан тул Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13 болон мөн хуулийн 11.1.19-т заасны дагуу "...эрдсийн хуримтлал бүхий талбай" дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахыг Амгтгт даалгуулах гэж тодруулж байна” гэжээ.

Н*******эмжлэгчийн өмгөөлөгч Ц.Э шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Н*******эмжлэгч компанийн зүгээс , , ******* дугаар зөвшөөрөл нь 3 уулаа ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл юм.

Улсын Их Хурлаас Гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хууль гараад хуулийн хүрээнд лицензийг цуцлаад Амгтгт хүлээлгэж өгсөн байдаг. 2012 оны 01 дүгээр сарын 09-ний өдөр н*******эмжлэгч талаас хүсэлтээ өгсөн. ... хуулийн журманд нэмэлт өөрчлөлт орсонтой холбогдуулан 2015 оны 4 дүгээр сарын 01-ний өдөр хүсэлт өгсөн. Хүсэлтийн дагуу ямар нэгэн хариу өгч асуудлыг шийдээгүй. Шийдвэрлээгүй учир бид н*******эмжлэл гаргаад явж байна. ... хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.2-т “ойн сан бүхий газар” гэж Ойн тухай хуулийн 3.1.2-т заасныг хэлнэ гэж заасан. Мөн хуулийн 3.1.3-д “усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс” гэж Усны тухай хуулийн 31.3-т заасныг хэлнэ гэж заасан. 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д Монгол Улсын нутаг дэвсгэр д******* гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглоно гэж заасан. Тус хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.6-д Ашигт малтмалын тухай хуулийн 56.1.3-т заасны дагуу тусгай зөвшөөрлийг цуцлахдаа уг тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид нөхөх олговор төлөх бөгөөд холбогдох журмыг Засгийн газар тогтооно гэж заасан.

Засгийн газар нь хуулийг хэрэгжүүлээд нөхөх олговор олгохтой холбоотой журам баталж байгаа. Улмаар Засгийн газар нь хуулийн хэрэгжилтийг хангуулах үүрэгтэй. Өнөөдөр Засгийн газар нь энэ үүргээ огт хэрэгжүүлээгүй. Ингээд н*******эмжлэгч компанийн 3 тусгай зөвшөөрлийг шилжүүлээд авсан. Мөн Амгтг нь н*******эмжлэгч компанийн хүсэлтийг шийдвэрлэж өгөөгүй, Засгийн газар нь хууль болон журмаа хэрэгжүүлээгүй эс үйлд*******үй гаргаж компанийг хохироож байна.

Хэргийн материалын зургийг харахад бүхэлдээ давхацсан гэж харагдаж байгаа. 46 гектар талбай нь ойн сан болон урсац бүрэлд******* *******дээ давцхсан байж байгаа. А лиценз нь ойн сан болон усан сангийн хамгаалалтын бүстэй бүхэлдээ давхацсан байж байгаа. ******* нь ойн сантай бүхэлдээ давхацсан байж байгаа. Хариуцагч талаас давхцаагүй хэсгийг ашиглах боломжтой байсан гэж яриад байна. ... Тэг*******ээр ойн сан бүхий газарт бүхэлдээ давхацсан байхад яаж ашиглах вэ? гэдэг зүйл байна. Ашиглах эрхтэй гэсэн боловч хуульд зааснаар зөрчигдөж байгаа тул ашиглах боломжгүй байна. Хуулийн хугацаа хэтрүүлсэн тухайд бүтэнсайн өдөр буюу амралтын өдөр байсан. Ингээд хуульд заасны дагуу дараагийн ажлын өдөр өргөдлөө өгсөн. Хуулийн хугацаанд холбогдох хүсэлтээ өгсөн гэж үзэж байгаа.

Засгийн газрын эс үйлд*******үй тухайд хууль тогтоомжид заасан үүргээ биелүүлээгүй учир эс үйлд*******үй юм. Ашигт малтмалын тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.1.3-д ашигт малтмалын тухай хууль тогтоомж, түүнийг хэрэгжүүл*******тэй холбогдуулан Засгийн газраас гаргасан шийдвэрийн биелэлтийг зохион байгуулах гэж заасан” гэв.

Н*******эмжлэгчийн өмгөөлөгч Б.Н шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Эхний 1 дүгээр шаардлагын тухайд *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан эрх зүйн харилцаа байгаа болохыг тогтоолгох гэж байгаа. 2020 оны 7 дугаар сарын 10-нд өгсөн Засгийн газрын хариу тайлбар болон 2020 оны 7 дугаар сарын 01-нд өгсөн Амгтгын хариу тайлбараар хариуцагч нар н*******эмжлэгчийн н*******эмжлэлийн шаардлагыг үгүйсг*******гүй байна.

2011 оны 6 дугаар сарын 08-ны өдрийн Засгийн газрын 174 дүгээр тогтоолоор 242 ширхэг алтны шороон ордны тусгай зөвшөөрлийг хураана авсан. Үүнд н*******эмжлэгч компани хамаарч байгаа гэдгийг хэргийн материалд авагдсан баримтаар харагдаж байгаа. Ингээд дээрх 3  тусгай зөвшөөрлийг төрийн мэдэлд шилжүүлнэ авсан эрх зүйн харилцаа байгаа гэдэг нь тогтоогдож байна.

М ХХК-ийн хууль ёсны эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан атлаа Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13-д заасныг өөрчлөн найруулсныг үндэслэж хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.19-д заасны дагуу эрсдэлийн хуримтлал бүхий талбайг тус компанийн ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн талбайтай дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахгүй хариуцагч Засгийн газар болон Амгтгын эс үйлд*******үйг хууль бус болохыг тогтоолгох н*******эмжлэлийн шаардлагыг гаргасан.

Гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хууль нь 2009 онд батлагдсан боловч хуулийн хэрэгжилт өнөөдрийг хүртэл хүчин төгөлдөр үйлчлээд яваад байгаа талаар тогтоогдож байна. 2015 онд тухайн хуулийг хэрэгжүүл******* журмын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулсан. 2017 онд Ашигт малтмалын тухай хуулинд нэмэлт өөрчлөлт орно гэдэг бол энэ хууль тогтоомжид хамрагдаж тусгай зөвшөөрөл цуцлагдсан аж ахуй нэгжүүдийн нөхөх олговортой холбоотой асуудлууд өнөөдөр хүртэл үргэлжилж байгаа гэдгийг тогтоож байна.

Нөхөх олговор олгох асуудал ямар тохиолдолд үүсч байна вэ? г*******ээр тусгай зөвшөөрөл нь эзэмшигч байгууллагаас үл шалтгаалж хураагдаж байгаа учраас нөхөх олговор олгох харилцаа үүснэ. Тусгай зөвшөөрөл цуцлагдсан тохиолдолд нөхөх олговрын асуудал огт яригдахгүй байгаа. М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлийн талбайг төрийн эрх мэдэлд шилжүүлнэ авсан тул Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 91.1.13 мөн хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1.19-д заасны дагуу эрсдэлийн хуримтлал бүхий талбайд дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахыг Амгтгт даалгаж өгнө үү гэсэн 3 дах н*******эмжлэлийн шаардлагаа гаргасан. Хариуцагч нарын зүгээс энэ асуудлыг манайх хариуцахгүй гэдэг боловч 2011 онд Засгийн газрын тогтоол гарахдаа нөхөх олговрын асуудал Амгтгт хариуцуулж шийдвэрлэсэн. Улмаар өргөдлийг Амгтгт гаргахаар шийдсэн. Хэргийн материалын 133 дугаар хуудсанд Амгтгаас 2012 оны 02 дугаар сарын 03-ны өдрийн 1/795 тоот Сангийн яаманд хүргүүлсэн албан бичигт хилийн заагт хамрагдсан 69 тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нөхөх олговор олгох хүсэлтээ хугацаандаа ирүүлээгүй тул нөхөх олговрыг 0 төгрөгөөр тооцож нөхөх олговор олгосонд тооцож шийдвэр гаргаж өгнө үү гэсэн албан бичиг байдаг. Хавсралтаар буюу хүсэлт гаргаагүй 69 тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчийн жагсаалтад М ХХК байхгүй байгаа. Н*******эмжлэгч компанийг хугацаандаа нөхөх олговор авах хүсэлтээ гаргасан гэж үзэж байна. Хүсэлтийг өнөөдрийг хүртэл шийдвэрлээгүй явж байна. Иймд н*******эмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү гэж хүсч байна” гэв.

 

Хариуцагч Музгын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Р.Э шүүх хуралдаанд гаргасан гаргасан дүгнэлтдээ: “... Амгтг нь Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.2-т зааснаар хууль дээдл******* зарчмыг мөрдлөг болгож ажилладаг. Улсын Их Хурал болон яамны биелэлтийг хэрэгжүүлж ажилладаг. Н*******эмжлэлийн шаардлагыг харахад биелэгд******* боломжгүй харагдаж байгаа. Төрийн мэдэлд шилжүүлсэн гэдэг талаар ямар хуульд орж тодорхойлж байгаа талаар н*******эмжлэгчээс тайлбарлаж чадахгүй байна. Төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан харилцаа байхгүй байгаа. Н*******эмжлэлийн шаардлагын 2-т заасны дагуу Музгын эс үйлд*******үй хууль бус болохыг тогтоолгох гэсэн байгаа. Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13-д заасны дагуу Засгийн газарт хүсэлтээ гаргаад урьдчилан шийдвэрл******* журмаараа асуудлаа шийдвэрлүүлээд улмаар шийдвэрл******* боломжгүй гэсэн хууль бус эс үйлд*******үй гаргасан зүйл байхгүй. Төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан гэдгийг Ашигт малтмалын тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1.3-д заасны дагуу нөхөх олговрын асуудлыг бүрэн шийдээд Засгийн газар болон Сангийн яамнаас нөхөх олговрын өгөөд тусгай зөвшөөрлийн цуцалсан тохиолдолд төрийн мэдэлд бүрэн шилжүүлээд тухайн талбайд ажлын хэсэг гаргаад зардлын эцсийн байдлаар 0-лээд гэм хорын хохирол учирсан байна уу гэж шалгаад шийдвэрлэнэ. Иймд н*******эмжлэлийн шаардлага хууль зүйн үндэслэлгүй байна. Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13-д зааснаар Засгийн газрын эрх хэмжээний хүрээнд шийдвэрлэдэг асуудал байгаа” гэв.

 

Хариуцагч Амгтгаас шүүхэд бичгээр ирүүлсэн болон итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.Жгаас шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: “Амгтгт холбогдуулан

“...Нэг. Тус компани нь Дархан-уул аймгийн нутаг -2 нэртэй 46.74 гектар талбайд 2003 оны 9 дүгээр сарын 30-ны өдөр ашигт малтмалын ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдөл ирүүлсний дагуу *******А дугаарт бүртгэн хянан үзээд Геологи, уул уурхайн кадастрын албаны даргын /Хуучин нэрээр/ 2004 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдрийн 1685 дугаар шийдвэрээр ашигт малтмалын ашиглалтын МV-00 тоот тусгай зөвшөөрлийг олгожээ.

******* аймгийн ******* анд ******* нэртэй 25 гектар талбайд 2004 оны 5 дугаар сарын 27-ны өдөр ашигт малтмалын ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдөл ирүүлсний дагуу 11329А дугаарт бүртгэн хянан үзээд Геологи, уул уурхайн кадастрын албаны даргын /Хуучин нэрээр/ 2004 оны 6 дугаар сарын 03-ны өдрийн 742 дугаар шийдвэрээр ашигт малтмалын ашиглалтын МV-00 тоот тусгай зөвшөөрлийг олгосон.

******* аймгийн ******* анд ******* ******* нэртэй 375 гектар талбайд 2006 оны 5 дугаар сарын 08-ны өдөр ашигт малтмалын ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдөл ирүүлсний дагуу 17926А дугаарт бүртгэн хянан үзээд Геологи, уул уурхайн кадастрын албаны даргын /Хуучин нэрээр/ 2006 оны 8 дугаар сарын 25-ны өдрийн 854 дүгээр шийдвэрээр ашигт малтмалын ашиглалтын МV-0******* тоот тусгай зөвшөөрлийг олгосон байна.

Дархан-уул аймгийн нутаг -2 нэртэй 46.74 гектар талбай бүхий ашигт малтмалын ашиглалтын МV-00 тусгай зөвшөөрлийн талбай нь Гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийн 4.3-т заасныг үндэслэн гарсан Засгийн газрын 2012 оны 194, 2015 оны 289 дүгээр тогтоолоор тус тус баталсан ойн сантай болон урсац бүрэлд******* *******тэй бүхэлдээ, ******* аймгийн ******* ын нутаг ******* нэртэй 25.05 гектар бүхий ашигт малтмалын ашиглалтын МV-00 тоот тусгай зөвшөөрлийн талбай нь урсац бүрэлд******* ******* болон ойн сантай бүхэлдээ, усны сантай 13.18 гектараар хэсэгчлэн давхцалтай, харин ******* ын нутаг ******* ******* нэртэй 376.08 гектар бүхий ашигт малтмалын ашиглалтын МV-0******* тоот тусгай зөвшөөрлийн талбай нь ойн сантай бүхэлдээ, усны сантай 109.81 гектар талбайтай тус тус давхцал үүссэн байна.

Хоёр. Засгийн газрын 2010 оны 299 дүгээр журмаар Гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт олгогдсон ашигт малтмалын хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн давхардлыг арилган солбицолд нь зохих өөрчлөлт оруулах, шаардлагатай тохиолдолд холбогдох тусгай зөвшөөрлийг цуцлах нөхцөлийг бүрдүүл******* зорилгоор тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид нөхөх олговор олгох харилцааг зохицуулахаар шийдвэрлэсэн байдаг.

Уг тогтоолоор батлагдсан Гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмалын хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид нөхөн олговор олгох журмын дагуу 2012 оны 01 дүгээр сарын 08-ны өдрөөс өмнө хүсэлтээ ирүүл******* тухай зарыг өдөр тутмын сонин болох Зууны мэдээ сонины 2011 оны 10 дугаар сарын 10/11-ний өдрийн 239/240 дугааруудад, Үндэсний шуудан, Үнэн сонинуудад тус тус нийтэлсэн ба Ашигт малтмалын газрын /хуучин нэрээр/ www.mram.gov.mn цахим хуудсанд байрлуулж мэдээлсэн болно.

Гэтэл “М” ХХК нь нөхөн олговрын журмын 3 дугаар зүйлийн 3.4.2-д “Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газартай давхцалтай тусгай зөвшөөрлийн жагсаалтыг өдөр тутмын хэвлэлд нийтэлснээс хойш 90 хоногийн дотор нөхөх олговор авах тухай хүсэлт гаргана” гэсэн заалтын дагуу 2012 оны 01 дүгээр сарын 08-ны өдрөөс хойш хугацаа хоцроож ашигт малтмалын ашиглалтын М\/-00, М\/-00 тоот тусгай зөвшөөрлүүд дээрээ нөхөх олговор авах тухай хүсэлтээ 2012 оны 01 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 01/09 дугаар албан бичгээр ирүүлсэн бөгөөд харин ашигт малтмалын ашиглалтын МV-0******* тоот тусгай зөвшөөрөл дээрээ хууль, журманд заасан хугацаанд хүсэлтээ гаргаагүй тул нөхөх олговор авах эрх үүс*******гүй юм.

Нөхөх олговор авах талаар хууль, журамд заасан хугацаанд албан хүсэлтээ ирүүлээгүй аж ахуйн нэгжүүдийг хэрхэн шийдвэрл******* талаар Ашигт малтмалын газарт /хуучин нэрээр/ ирүүлсэн Сангийн яамны 2012 оны 03 дугаар сарын 21-ний өдрийн 3-2/1458 тоот албан бичигт “...хүсэлтээ хугацаандаа гаргаагүй аж ахуйн нэгжүүдэд нөхөн олговор олгох үндэслэлгүй...” болохыг дурдсан байна.

Гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 1 дүгээр зүйл “Гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийг дагаж мөрдөхөөс өмнө мөн хуулийн 4.3-т заасан хилийн заагийн дотор олгогдсон тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүл*******ийг хүсвэл 2015 оны 02 дугаар сарын 18-ны өдөр баталсан Гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс хойш гурван сарын дотор геологи, уул уурхайн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагад өргөдөл гаргана.” гэж заасан хугацаанд “М” ХХК нь ашигт малтмалын ашиглалтын М\/-00, М\/-00, М\/-0******* тоот тусгай зөвшөөрлийн талбайд үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлэн явуулах хүсэлтээ 2015 оны 4 дүгээр сарын 01-ний өдрийн 25 тоот албан бичгээр ирүүлсэн байна.

Ашигт малтмалын ашиглалтын МV-00 тусгай зөвшөөрлийн талбай нь Засгийн газрын 2012 оны 194, 2015 оны 289 дүгээр тогтоолоор тус тус баталсан ойн сан болон урсац бүрэлд******* *******тэй бүхэлдээ, ашигт малтмалын ашиглалтын МV-00 тоот тусгай зөвшөөрлийн талбай нь урсац бүрэлд******* ******* болон ойн сантай бүхэлдээ, усны сантай 13.18 гектараар хэсэгчлэн давхцалтай тул үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлэн явуулах боломжгүй юм.

Харин ашигт малтмалын ашиглалтын М\/-0******* тоот тусгай зөвшөөрлийн талбай нь ойн сантай бүхэлдээ, усны сантай 109.81 гектар талбайтай давхцал үүссэн тул усан сантай давхцалтай хэсгээ хасуулж, үйл ажиллагаагаа явуулах хүсэлтэй байвал Засгийн газрын 2015 оны 120 дугаар тогтоолоор батлагдсан журмын 2.8-д заасны дагуу “Хориглосон талбайд өмнө нь үйл ажиллагаа явуулж байсан тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь тухайн талбайд үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүл******* хүсэлтэй бол Усны тухай хуулийн 22 дугаар зүйлд заасан онцгой хамгаалалтын бүстэй давхцалтай хэсгийг тусгай зөвшөөрлийн талбайгаас хасуулж, солбицолд өөрчлөлт оруулна.” гэж заасны дагуу шийдвэрлүүл******* эрхтэй хэдий ч “М” ХХК нь тухайн тусгай зөвшөөрлийн талбайд үйл ажиллагаа явуулж байсан талаар уулын ажлын тайлан төрийн захиргааны байгууллагад ирүүлж байгаагүй байна.

Мөн журмын 3.1-д “Энэ журмын 2.8-д заасан нөхцөлийг хангасан тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч өргөдөл гаргасан тохиолдолд түүнтэй Гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 2.2-т заасны дагуу гэрээ байгуулна” гэж заасан тул тус компанид гэрээ байгуулах эрх үүс*******гүй байна.

Н*******эмжлэлд дурдсан Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13 заалт нь Улсын Их Хурал, Засгийн газрын тогтоол шийдвэрээр ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлөөр олгосон талбайг үндэсний аюулгүй байдлыг хангах, улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжилд нөлөөлөх томоохон хэмжээний төслийг хэрэгжүүл*******, түүх, соёлын үл хөдлөх дурсгалт газрыг хамгаалах зорилгоор улсын тусгай хамгаалалтад төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан тохиолдолд эрдсийн хуримтлал бүхий талбайг нөхөх олговрын хэлбэрээр олгох зохицуулалт тул дээрх тусгай зөвшөөрлүүдэд хамаарахгүй юм.

Иймд н*******эмжлэгчийн н*******эмжлэлийн шаардлагыг Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрл******* тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.14-т заасны дагуу хэрэгс*******гүй болгож өгнө үү” гэжээ.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Н*******эмжлэгч “М” ХХК нь анх Музг, Ашигт малтмал газрын тосны газарт холбогдуулан “1. М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан эрх зүйн харилцаа байгаа болохыг тогтоолгох

2. М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан атлаа Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай 2017 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн хуулиар Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13-д заасныг өөрчлөн найруулсныг үндэслэн, мөн хуулийн 11.1.19-т заасны дагуу "...эрдсийн хуримтлал бүхий талбай"-г тус компанийн ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн талбайтай дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахгүй байгаа Музг болон Амгтгын эс үйлд*******үйг хууль бус болохыг тогтоолгох,

3. М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан тул Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13 болон мөн хуулийн 11.1.19-т заасны дагуу “...эрдсийн хуримтлал бүхий талбай” дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахыг Амгтгт даалгуулах” тухай н*******эмжлэл гаргажээ.

Хэрэг хянан шийдвэрл******* ажиллагааны явцад 2020 оны 07 дугаар сарын 17-ны өдөр н*******эмжлэлийн шаардлагаа “М” ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан эрх зүйн харилцаа байгаа болохыг тогтоолгох, *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан атлаа Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай 2017 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн хуулиар Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13-д заасныг өөрчлөн найруулсныг үндэслэн, мөн хуулийн 11.1.19-т заасны дагуу "...эрдсийн хуримтлал бүхий талбай"-г тус компанийн ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн талбайтай дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахгүй байгаа Музг болон Амгтгын эс үйлд*******үйг хууль бус болохыг тогтоолгох, М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан тул Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13 болон мөн хуулийн 11.1.19-т заасны дагуу "...эрдсийн хуримтлал бүхий талбай" дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахыг Амгтгт даалгуулах”[1] гэж тодруулсан байна.

Шүүх эн*******үү тодруулсан шаардлагын хүрээнд хэргийн хянан хэлэлцээд хэрэгт авагдсан бичгийн нотлох баримтууд, хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгчийн шүүхэд ирүүлсэн, шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбарт үнэлэлт дүгнэлт өгч дараах үндэслэлээр н*******эмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгс*******гүй болгож шийдвэрлэв. Үүнд:

Монгол Улсын Их Хурлаас 2009 оны 07 дугаар сарын 16-ны өдөр Гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийг батлан гаргасан ба “М” ХХК-ийн эзэмшиж байсан  ашиг малтмалын ашиглалтын ******* аймгийн ******* ын нутагт ******* ******* нэртэй *******А тоот тусгай зөвшөөрлийн 376га, ******* нэртэй ******* тоот тусгай зөвшөөрлийн 25га, Дархан-Уул аймгийн ын нутагт -2 нэртэй ******* тоот тусгай зөвшөөрлийн 46 га талбайнууд нь энэ хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д заасан “Монгол Улсын нутаг дэвсгэр д******* гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглоно” гэсэнд хамаарч байгаа тухайд хэргийн оролцогчид маргаагүй.

Харин н*******эмжлэгч, түүний өмгөөлөгч нараас н*******эмжлэлийн үндэслэлээ “тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчээс үл хамаарсан шалтгаанаар буюу үндэсний аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор төр хууль батлан гаргаснаас тусгай зөвшөөрөлтэй үйл ажиллагааг эрхл******* боломжгүй байхад хариуцагч нар нь ашигт малтмалын тухай хуульд орсон өөрчлөлтийн дагуу нөхөн олговрын зориулалтаар талбай олгохгүй байгаа нь хууль бус” гэж тайлбарлан маргасан бол хариуцагч нар, тэдний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нараас “н*******эмжлэгч хуулийн этгээд хуульд заасан хугацаанд өргөдлөө гаргаагүйгээс нөхөх олговор авах эрхээ алдсан тул ашигт нөхөх олговрын зориулалтаар талбай олгох талаар хуулийн зохицуулалтад хамаарахгүй” гэж тайлбарлан н*******эмжлэлийг эс зөвшөөрсөн.

Гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.6-д “Ашигт малтмалын тухай хуулийн 56.1.3-т заасны дагуу тусгай зөвшөөрлийг цуцлахдаа уг тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид нөхөх олговор төлөх бөгөөд холбогдох журмыг Засгийн газар тогтоох”-оор заасны дагуу Музгаас 2010 оны 299 дүгээр тогтоолын хавсралтаар баталсан “Гол мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмалын хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид нөхөх олговор олгох журам”-ын 3 дугаар зүйлийн 3.2.2-т “тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газартай давхцалтай тусгай зөвшөөрлийн жагсаалтыг өдөр тутмын хэвлэлд нийтэлснээс хойш 90 хоногийн дотор нөхөх олговор авах тухай хүсэлт гаргаагүй” бол нөхөх олговор олгохгүй байхаар журамлажээ.

Зууны мэдээ сонингийн 2011 оны 10 дугаар сарын 11-ний өдрийн 240[2], Үндэсний шуудан сонингийн 2011 оны 12 дугаар сарын 16-ны өдрийн 296 дугаарт “...нөхөх олговор авах тухай хүсэлтээ 2012 оны 01 дүгээр сарын 8-ны дотор гаргана уу” гэж нийтлэгдсэний дотор н*******эмжлэгч хуулийн этгээд тусгай зөвшөөрлүүд багтсан байна[3].

“М” ХХК нь 2012 оны 01 дүгээр сарын 09-ний өдөр Ашигт малтмалын газар/хуучин нэрээр/-т хандаж “... *******, *******А, *******, тоот тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайд хуулийн дагуу нөхөх олговор авах эрх үүссэн тул шийдвэрлэж өгнө үү” гэсэн агуулга бүхий хүсэлт гаргасныг тус газрын ирсэн бичгийн бүртгэлийн 262 дугаарт бүртгэгдсэн байна[4].

2012 оны 01 дүгээр сарын 09-ний өдөр нь ням гараг буюу бүхий долоо хоногийн амралтын өдөр байх тул Иргэний хуулийн 72 дугаар зүйлийн 72.2-т “Тоолох хугацааны эцсийн өдөр ажлын бус өдөр байвал түүний дараагийн ажлын өдөр уг хугацаа дуусна” гэж заасны дагуу н*******эмжлэгч хуулийн этгээд нь нөхөх олговор авах хүсэлт гаргах хугацааг хэтрүүлээгүй байх тул хариуцагчийн “хууль, журманд заасан хугацаанд хүсэлтээ гаргаагүй тул нөхөх олговор авах эрх үүс*******гүй” гэсэн тайлбар үндэслэлгүй байна.

            Гэвч эн*******үү нөхөх олговор шаардах эрх нь н*******эмжлэгч хуулийн этгээдийн ашигт малтмалын ашиглалтын тусгай зөвшөөрлүүдийг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан харилцаа байгаа гэж үз*******, улмаар Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13-т заасан нөхөх олговрын зориулалтаар ... талбай олгохыг даалгах үндэслэл болохгүй байна гэж шүүх дүгнэлээ. Учир нь:

Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай 2014 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдрийн хуулиар Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13-т “ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлөөр олгосон талбайг үндэсний аюулгүй байдлыг хангах, улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжилд нөлөөлөх томоохон хэмжээний төслийг хэрэгжүүл*******, тусгай хэрэгцээнд авах зорилгоор төрийн мэдэлд шилжүүлэн авч нөхөх олговрын асуудлыг шийдвэрл*******дээ тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчтэй хэлэлцэн тохирсны үндсэн дээр улсын төсвийн хөрөнгөөр гүйцэтгэсэн геологийн судалгааны ажлын явцад тогтоогдсон эрдсийн хуримтлал бүхий талбай болон энэ хуулийн, 26.9-д заасан талбайгаас тусгай зөвшөөрөл олгож болно” гэсэн заалтыг нэмсэн байх тул хууль батлагдахаас өмнөх цаг хугацаанд бий болсон үйл баримтад сүүлд хүчин төгөлдөр болсон хуулийг хэрэгл******* хууль зүйн боломжгүй.

Өөрөөр хэлбэл, хуулийн дээрх заалтын “ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлөөр олгосон талбайг ... зорилгоор төрийн мэдэлд шилжүүлэн авч...” гэсэн агуулга нь тухайн тусгай зөвшөөрлийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан эрх бүхий этгээдийн аливаа шийдвэр гарсан байхыг ойлгохоор байх тул н*******эмжлэгчийн өмгөөлөгчөөс “Монгол Улсын Их Хурлаас Гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийг батлан гаргасан нь үндэсний аюулгүй байдлыг хангах зорилго бүхий төрийн эрх бүхий байгууллагын шийдвэр юм” гэсэн тайлбар үгүйсг*******ээргүй боловч 2009 онд хүчин төгөлдөр болсон хуулийн дагуу ашиглах боломжгүй болсон талбайг 2014 онд хүчин төгөлдөр болсон хуулийн зохицуулалтын хүрээнд “төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан” гэж үз*******гүй.

Иймд н*******эмжлэлийн “М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан эрх зүйн харилцаа байгаа болохыг тогтоолгох” шаардлагыг хэрэгс*******гүй болгох нь зүйтэй байна.

Хууль тогтоогчоос “ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлөөр олгосон талбайг ... зорилгоор төрийн мэдэлд шилжүүлэн авч нөхөх олговрын асуудлыг шийдвэрл*******дээ ... улсын төсвийн хөрөнгөөр гүйцэтгэсэн геологийн судалгааны ажлын явцад тогтоогдсон эрдсийн хуримтлал бүхий талбай болон энэ хуулийн 26.9-д заасан талбайгаас тусгай зөвшөөрөл олгож болох” талаарх шийдвэр гаргах эрх хэмжээг Засгийн газарт хадгалагдахаар зохицуулсан хэдий ч энэ үйл ажиллагаа хэрхэн, ямар дарааллаар хэрэгжих журмыг тогтоогоогүй тул Засгийн газрын тухайлсан чиг үүргийг хэрэгжүүлэгч субьект болохынхоо хувьд Амгтг нь тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчийн хүсэлтийг хүлээн авч уг асуудлыг шийдвэрлүүл******* боломжтой байна.

Иймд н*******эмжлэгч “М” ХХК-иас нөхөн олговрын зориулалтаар талбай авах хүсэлтээ Музгт хандаж гаргаж байсан талаарх баримтыг шүүхэд ирүүлээгүйд, н*******эмжлэгчийн өмгөөлөгч нараас “ийм хүсэлтийг Засгийн газарт гаргаагүй” гэж тайлбарлаж байгааг, түүнчлэн тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчээс нөхөх олговрын зориулалтаар талбай авах хүсэлтээ Засгийн газарт гаргаагүйд н*******эмжлэгчийг буруутгах үндэслэлгүй.

Харин хариуцагч Ашигт малтмал газрын тосны газар нь н*******эмжлэгч “М” ХХК-ийн хүсэлтэд 2020 оны 02 дугаар сарын 17-ны өдрийн 3/872 тоот албан бичгээр “...Засгийн газрын эрх хэмжээний хүрээнд шийдвэрл******* асуудал болно. Иймд ...хууль хяналтын байгууллагад хандан асуудлаа шийдвэрлүүлнэ үү” гэсэн хариуг өгснөөс үзвэл, хариуцагч Амгтгын “М” ХХК-ийн хүсэлтийг хуульд заасан хугацаанд биелүүлээгүй, эсхүл шийдвэрл*******гүй орхигдуулсан эс үйлд*******үй гаргаагүй байна.

Өөрөөр хэлбэл, Засгийн газрын тодорхой чиг үүргийг хэрэгжүүл*******ээр ажиллаж буй Ашигт малтмалын газрын хувьд н*******эмжлэгчийн хүсэлтийг өөрийн чиг үүрэгт хамаарахгүй мэтээр тайлбарлаж шийдвэрл*******ээс татгалзсан шийдвэр гаргасан байгаа нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.3-т “... иргэн, хуулийн этгээдээс эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлоо хэрэгжүүл*******, хамгаалуулахаар гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрл******* үүргээ захиргааны байгууллага хуульд заасан хугацаанд биелүүлээгүй, эсхүл шийдвэрл*******гүй орхигдуулсныг” эс үйлд*******үйд хамаарахгүй юм.

Нөгөө талаас, н*******эмжлэгч нь захиргааны байгууллагын хуулийн этгээдийн өргөдөл гомдлыг шийдвэрл******* үүргээ биелүүлээгүй хууль бус эс үйлд*******үйг эс зөвшөөрч байгаа тохиолдолд “... өргөдөл гомдлыг шийдвэрл*******ийг даалгах” тухай шаардлага гаргах боломжтой байхад н*******эмжлэгч “М” ХХК нь мөн л “... нөхөх олговрын зориулалтаар ... талбай авах хүсэлтийг шийдвэрл*******ийг даалгах” талаарх н*******эмжлэлийн шаардлага гаргаагүй.

Мөн Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13 дахь заалт нь “...тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчтэй зөвшилцсөний үндсэн дээр ... талбай олгож болно” гэсэн эрх олгосон агуулгатай заалт байх тул ... талбай олгохыг даалгах шаардлага нь талууд зөвшилцөлд хүрээгүй бөгөөд ... талбай олгохоос татгалзсан шийдвэр хууль бус тохиолдолд хангагдах боломжтой юм.

Иймд шүүх н*******эмжлэгчийн н*******эмжлэлийн шаардлагыг өргөжүүлэн тайлбарлах замаар “М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан атлаа Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай 2017 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн хуулиар Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13-д заасныг өөрчлөн найруулсныг үндэслэн, мөн хуулийн 11.1.19-т заасны дагуу "...эрдсийн хуримтлал бүхий талбай"-г тус компанийн ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн талбайтай дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахгүй байгаа Музг болон Амгтгын эс үйлд*******үйг хууль бус болохыг тогтоолгох, ... Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13 болон мөн хуулийн 11.1.19-т заасны дагуу "...эрдсийн хуримтлал бүхий талбай" дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахыг Амгтгт даалгуулах” шаардлагыг хангаж шийдвэрл******* үндэслэлгүй байна.

Шүүхийн эн*******үү шийдвэр нь н*******эмжлэгч хуулийн этгээдийн “нөхөх олговор” шаардах эрхийг хязгаарлахгүйг тэмдэглэв.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрл******* тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3.14-т заасныг удирдлага ТОГТООХ нь:

1. Гол, мөрний урсац бүрэлд******* *******, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д заасныг баримтлан н*******эмжлэгч “М” ХХК-иас Музг, Амгтгт тус тус холбогдуулан гаргасан “1. М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан эрх зүйн харилцаа байгаа болохыг тогтоолгох, 2. М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан атлаа Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай 2017 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн хуулиар Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13-д заасныг өөрчлөн найруулсныг үндэслэн, мөн хуулийн 11.1.19-т заасны дагуу "...эрдсийн хуримтлал бүхий талбай"-г тус компанийн ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн талбайтай дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахгүй байгаа Музг болон Амгтгын эс үйлд*******үйг хууль бус болохыг тогтоолгох, 3. М ХХК-ийн хууль ёсоор эзэмшиж байсан *******, *******, *******А дугаартай ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдийн талбайг төрийн мэдэлд шилжүүлэн авсан тул Ашигт малтмалын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.13 болон мөн хуулийн 11.1.19-т заасны дагуу “...эрдсийн хуримтлал бүхий талбай” дүйцүүлэн олгох шийдвэр гаргахыг Амгтгт даалгуулах” тухай н*******эмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгс*******гүй болгосугай.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрл******* тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасныг тус тус баримтлан н*******эмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70200 төгрөгийг орон нутгийн төсвийн орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрл******* тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1 д******* хэсэгт зааснаар хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ                                     Ц.МӨНХЗУЛ

 

---

[1] 1 дүгээр хавтаст хэргийн 187 дахь талд

[2] 1 дүгээр хавтаст хэргийн 108 дахь талд

[3] 1 дүгээр хавтаст хэргийн 146 дахь талд

[4] 1 дүгээр хавтаст хэргийн 71-72 дахь талд