МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Завхан аймаг дахь сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Зоригоогийн Нандинцэцэг даргалж, Нарийн бичгийн дарга П.Намхайдагва Улсын яллагч Б.Төрболд Шүүгдэгч Д… Шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Б… Иргэний хариуцагч П… Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Д… Гэрч Н…, Г… /цахимаар/ нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй явуулж, Завхан аймгийн прокурорын газрын хяналтын прокуророос Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Д…. холбогдох … дугаартай эрүүгийн хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүгдэгч: Монгол улсын иргэн, 1972 оны 10 дугаар сарын 16-ны өдөр Завханаймгийн … суманд төрсөн, 49 настай, эрэгтэй, … боловсролтой, … багш мэргэжилтэй, Улиастай сумын Ерөнхий боловсролын … дүгээр сургуулийн захирал ажилтай, ам бүл …, эхнэр хүүхдүүдийн хамт амьдардаг, Завхан аймгийн … сум …. оршин суух хаягтай, урьд эрүүгийн хариуцлага хүлээж байгаагүй, хэрэг хариуцах чадвартай, … овогт …, /Регистрийн дугаар: …/

Шүүгдэгч Д…. нь Завхан аймгийн … сумын Ерөнхиболовсролын … лаборатори сургуулийн … ажиллаж байхдаа албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж, эхнэр П…. шатрын багшаар томилж түүнд давуу байдал бий болгон нийт 67.705.040 төгрөгийн хохирол учруулсан гэмт хэрэгт холбогджээ. Шүүгдэгчийн холбогдсон хэрэг нь Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахьхэсэгт заасан “албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж их хэмжээний хохирол учруулах” гэмт хэрэгт хамаарч байна. Шүүх хуралдаанаар хэрэгт цугларсан яллах болон цагаатгах нотлох баримтуудыг шинжлэн хэлэлцээд

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэг. Шүүгдэгчийг гэм буруутайд тооцсон талаар: Шүүгдэгч Д…. нь Завхан аймгийн ерөнхий боловсролын лаборатори … сургуульд сургуулийн … 2013 оноос 2018 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийг хүртэл хугацаанд ажилласан байна. Д…. нь Завхан аймгийн ерөнхий боловсролын лаборатори … сургуулийн … томилогдсоны дараа эхнэр, П…. 2013 оны 09 дүгээр сарын 06-ны өдрийн … дугаартай … тушаалаар архивын эрхлэгчийн ажлаас чөлөөлж, мөн өдрөөс шатрын багшаар томилж ажиллуулсан, ийнхүү П…. шатрын багшаар томилохдоо тус сургуульд “шатрын багш” гэсэн шинэ орон тоог бий болгосон хэргийн үйл баримт нь хэрэгт авагдсан шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн дараах нотлох баримтуудаар тогтоогдож байна. Тухайлбал: П…. Д…. нар эхнэр нөхөр болохыг нотолсон 2022 оны 02 дугаар сарын 23-ны өдрийн …. дугаартай гэрлэлтийн бүртгэлийн лавлагаагаар, Монгол Улсын Боловсрол соёл шинжлэх ухаан спортын сайдын 2018 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн … дугаартай Д…. ажлаас чөлөөлөх тухай тушаалаар /1 дэх хавтаст хэргийн 170 дахь тал/ П…. 2013 оны 09 дүгээр сарын 06-ны өдөр шатрын багшаар томилж ажиллуулсныг нотолсон Завхан аймгийн Ерөнхий боловсролын … лаборатори сургуулийн захирлын … дугаартай тушаалаар, /3 дахь хавтаст хэргийн 2 дахь тал/ Хохирогчийн хууль ёсны төлөөлөгч Д…. “... … ажиллаж байсан Д…. нь эхнэр П…. багшлах эрхгүй байхад нь шатрын багшаар томилсон, мөн хөдөө орон нутагт тогтвор суурьшилтай ажилласан тэтгэмжийг хугацаанаас нь өмнө эхнэртээ олгосон гэх асуудал шалгагдаж байгааг мэдэж байна...” гэсэн мэдүүлгээр, тус сургуульд хяналт шалгалт үнэлгээ хийхэд дээрх зөрчил гарсан талаар мэдүүлсэн гэрч Ч…. “ ... Хяналт шалгалтаар сургуулийн захирал Д…. нь өөрийн хамаарал бүхий гэр бүлийн хүн болох П…. шатрын багш гэх үндсэн багшийн орон тоонд 2013 онд авахдаа Ерөнхий боловсролын сургуулийн үндсэн багшийг ажилд авахад тавигдах гол шаардлага болсон багшлах эрхийн үнэмлэх болон багшаар 1 жил ажиллах эрхийн шалгалтад ороогүй байхад нь үндсэн багшаар авч ажиллуулан цалин олгосон байдаг. Шатрын багш гэх орон тоо нь БСШУСн сайд болон Сангийн сайдын хамтарсан “Ерөнхий боловсролын сургуулийн багшийн орон тооны жишиг норматив”-ын тушаалд ... тусгагдаагүй байдаг. Гэтэл тус сургууль нь батлагдаагүй орон тоог бий болгон П…. шатрын багшаар үндсэн орон тоон дээр цалинжуулан ажиллуулж байсан. Энэ нь Боловсролын тухай хууль болон Авлигын эсрэг хууль зэргийг зөрчиж байгаа зөрчил юм, энэ талаараа миний бие тайланд тусгаж өгсөн байгаа. Шатрын багшийн орон тоо нь дээр хэлсэнчлэн эрх бүхий албан тушаалтнаас баталж өгсөн тушаалд тусгагдаагүй орон тоо бөгөөд ерөнхий боловсролын сургуулиуд нь шатрын болон бусад хичээлээс гадуурх сургалтуудыг дугуйлан секц хэлбэрээр явуулах ёстой ба үүнтэй холбогдох дүрэм журам батлагдсан байдаг. Завхан аймгийн Улиастай сумын ерөнхий боловсролын … сургууль нь төрийн өмчийн сургууль бөгөөд тусгай зөвшөөрлийн хяналтын үзүүлэлт дээрээ шатрын төрөлжсөн сургалттай гэх зөвшөөрлийг авсан байсан. Төрөлжсөн сургалтын үйл ажиллагаа явуулах тусгай журам гэж батлагдаагүй, байхгүй ба гүнзгийрүүлсэн сургалтыг явуулахтай холбоотой БСШУС-ын сайдын №333 дугаар тушаалаар батлагдсан журмаар зохицуулагддаг, тухайн журамд гүнзгийрүүлсэн болон төрөлжсөн сургалтыг явуулах багш нь тэргүүлэх болон түүнээс дээш зэрэгтэй, багшлах эрхтэй байх шаардлага тавигддаг юм. Энэ сургуулийн тухайд үндсэн багшийн орон тоонд багшлах эрхгүй, багш бус мэргэжлийн боловсролтой П…. шатрын багшаар ажиллуулсан нь хууль тогтоомж зөрчиж байгаа юм. Боловсролын тухай хуулийн холбогдох заалтад зааснаар аймаг, сум, баг, хорооны ерөнхий боловсролын сургуульд үндсэн багшаар тогтвор суурьшилтай /тасралтгүй/ 5 жилийн хугацаанд ажилласан багш нь энэхүү тэтгэмжийг авах эрх үүсдэг юм...” гэсэн мэдүүлгээр, гэрч Б…. “... Д…. эхнэр П…. нь … хөдөө аж ахуй техниккумыг мал зүйч мэргэжлээр суралцаж төгссөн хүн байдаг. Түүнийг Д…. нь сургуулийн захирал болмогцоо 2013 оны 09 дүгээр сарын 16-ны … тоот тушаалаар шатрын багш гэх батлагдаагүй орон тоон дээр ажилд авсан. Энэхүү орон тоо нь БСШУЯ-наас батлагдаагүй бөгөөд Боловсролын тухай хуулиар хөдөө орон нутагт 5 жилийн хугацаанд багшаар ажилласан тэтгэмж олгодог. Гэтэл П…. нь шатрын багшаар 4 жил ажиллаад 2017 оны 08 дугаар сарын 15-ны үед 5 жилийнхээ тэтгэмжийг авсан ...” гэсэн мэдүүлгээр, гэрч У…. “... … ... 2013 онд сургуулийн захирлаар томилогдож байсан. Д…. нь 2014 онд бага ангийн 15 багш нарын хичээлийн үндсэн цагаас 1 цагийг авч өөрийн эхнэр П…. шатрын хичээлийн цагт оруулж 2018 он хүртэл үргэлжилсэн... Тэгээд 2018 оны сүүлээр захирал солигдож … захирал томилогдож ирэхэд 2019 оны 03 дугаар сарын 12-ны өдөр бага ангийн багш нар өргөдөл бичиж өгч өөрсдийн хичээлийн цагийг буцааж авч байсан...” гэсэн мэдүүлгээр, гэрч С…. “... Улсын хэмжээнд эрх бүхий байгууллагаас буюу БСШУС-н сайд болон Сангийн сайдын хамтарсан “Ерөнхий боловсролын сургуулийн багшийн орон тооны жишиг норматив”-н тушаалд тусгагдаагүй, үндсэн орон тоонд хамаардаггүй, шатрын багшийн ажлыг үндсэн багш нь хавсарч гүйцэтгэж хийдэг юм байна лээ. 2017 оны хэдэн сард байсныг санахгүй байна гомдлыг хянан үзэхэд хөдөө орон нутагт олгодог 5 жилийн тэтгэмжийн мөнгийг Завхан аймгийн 1 дүгээр сургуулийн багш П…. нь өөр ижил нэртэй … гэх багшийн мөнгийг авах гээд байна, мөн П…. нь жинхэнэ багш биш байж мөнгө авах гэлээ гэсэн агуулгатай өргөдөл ирсэн. Уг албан бичгээр тус сургуульд үүрэг болгож, мөн давхар хяналт тавихыг БСУГ-н төсвийн мэргэжилтэн … үүрэг болгосон. /… нас барсан/. … судалж ирүүлсэн баримтаар П…. нь хугацаа нь арай болоогүй байсан тайлбар өгсөн. Тухайн үед хөдөө орон нутагт 5 жил ажиллаад олгодог тэтгэмжийг олгохдоо боловсролын байгууллагуудаас манай газрын төсвийн мэргэжилтэн дээр холбогдох баримтуудыг ирүүлснээр төсвийн мэргэжилтэн судалж үзээд шаардлага хангасан баримтуудыг БСШУСЯ-д хүргүүлж захиалгад оруулдаг. Захиалгад орсон багш ажилчдын тэтгэмжийг аймгийн Төрийн санд шилжүүлж, Төрийн сангаас тухайн ажилтны дансанд шилжүүлдэг...” гэсэн мэдүүлгээр Боловсрол, Соёл, Шинжлэх ухаан, Спортын яамны Хяналт шинжилгээ, Үнэлгээ, Дотоод аудитын газрын 2018 оны 09 дүгээр сарын 18-ны өдрийн дотоод аудитын ажлын “...Боловсролын тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийн байдал...Сургуулийн удирдлага нь шатрын төрөлжсөн сургалтын үндсэн багшаар ХАА- н дунд мэргэжилтэй, багшлах эрхгүй, багшаар 1 жил ажиллах эрхийн шалгалт өгөөгүй гэр бүлийнхээ хүнийг ажиллуулж байгаа нь Бага, дунд боловсролын тухай хуулийн 21.1 дэх хэсэгт заасан “Ерөнхий боловсролын сургуулийн багшийг багш бэлтгэдэг их сургууль, дээд сургууль, коллежид бэлтгэнэ” гэснийг, 21.2 дахь хэсэг “Багш нь багшлах эрхтэй байна” гэснийг, 21.3 дахь хэсэг “Багш бус мэргэжлийн хүн заах арга зүйн сургалтад хамрагдсаны дараа багшлах эрх авна” гэсэн заалтыг хэрэгжүүлээгүй байна...” гэсэн тайлангаар П…. нь шатрын багшаар томилогдох үедээ багшлах эрхгүй байсныг нотолсон түүнд 2014 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдөр багшлах эрх олгосон багшлах эрхийн үнэмлэхээр тогтоогджээ. Боловсрол соёл, шинжлэх ухааны яамны сайдын 2011 оны 09 дүгээр сарын 28- ны өдрийн 396 дугаартай тушаалаар батлагдсан Сургалтын төлөвлөгөө, хичээлийн жилийн бүтцэд шатрын хичээл батлагдаагүй байна. Дээрх тушаалыг 2012-2013 оны хичээлийн жилээс эхлэн дагаж мөрдөхөөр заасан ба Д…. нь сургалтын төлөвлөгөөгөөр батлагдаагүй “шатрын багш” гэсэн орон тоог шинээр бий болгосон байна. Энэ хэрэгт Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотолбол зохих байдлуудыг хангалттай шалгаж тодруулсан, мөрдөн байцаалтын явцад оролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хассан, хязгаарласан, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан шаардлагыг зөрчсөн гэх ноцтой зөрчил тогтоогдоогүй байна. Мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад хохирогч, гэрч, яллагдагчаас мэдүүлгийг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмын дагуу бэхжүүлж авсан, мэдүүлгийн агуулга зөрүүгүй, хохирогчийн мэдүүлэг нь хэрэгт хамааралтай хэргийн үйл баримтыг нотолсон байна. Шинжээчийн дүгнэлтийг хэрэгт хувийн сонирхолгүй, нарийн мэргэшсэн, гаргасан дүгнэлтийнхээ хариуцлагыг хүлээх чадвар бүхий шинжээч өөрийн тусгай мэдлэгийн хүрээнд гаргасан байна. Уг дүгнэлт нь Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль, Шүүхийн шинжилгээний тухай хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу гарсан дүгнэлтэд эргэлзээ төрүүлэхээр нөхцөл байдал тогтоогдоогүй болно. Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1 дэх хэсгийн 3.1.4-т “ нийтийн албан тушаалтан” гэж энэ хуулийн 4.1-д заасан этгээдийг ойлгоно гэж, мөн хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-д “ Энэ хуулийн үйлчлэлд Авлигын эсрэг хуулийн 4 дүгээр зүйлд заасан албан тушаалтан хамаарна.” гэж тус тус заасан ба Авлигын эсрэг хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1 дэх хэсгийн 4.1.2-т “төрийн үйлчилгээний албаны удирдах албан тушаалтан болон ерөнхий нягтлан бодогч, ахлах нягтлан бодогч” хамаарна гэжээ. Хуулийн дээрх заалтаар ерөнхий боловсролын сургуулийн захирал нь нийтийн албан тушаалтан байна. Монгол Улсын Бага, дунд боловсролын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.2 дахь хэсэгт “Багш нь багшлах эрхтэй” байна гэж заасан. Гэтэл Д…. багшлах эрхгүй, өөрийн хамаарал бүхий этгээд эхнэр П…. “шатрын багш” гэх орон тоо бий болгон багшаар томилсон нь Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1 дэх хэсэгт заасан “албан тушаалтан албан үүргээ гүйцэтгэхдээ өөрийн болон өөртэй нь хамаарал бүхий этгээдийн хувийн ашиг сонирхлыг хөндсөн захиргааны шийдвэр гаргах, удирдах, хяналт шалгалт хийх, хариуцлага хүлээлгэх, гэрээ байгуулах.... зэрэг үйл ажиллагаа явуулахыг хориглоно” гэсэн заалтыг, Авлигын эсрэг хуулийн 7 дугаар зүйлд заасан хориглосон заалтыг буюу 7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх хэсгийн 7.1.3-т “албан үүргээ гүйцэтгэхдээ хууль бусаар аливаа хувь хүн, хуулийн этгээдэд давуу байдал олгох, олгохоор амлах, бусдын эрхийг хязгаарлах” гэж заасныг, мөн хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх хэсгийн 7.1.6-д “албаны эрх мэдэл буюу албан тушаалын байдлаа урвуулах, хэтрүүлэх”-ийг хориглоно” гэж заасныг тус тус зөрчсөн байна. Нийтийн албанд ажиллаж буй албан тушаалтан нь хууль тогтоомж, эрх бүхийбайгууллага, албан тушаалтны гаргасан шийдвэрээр олгогдсон бүрэн эрх, чиг үүргийн хүрээнд өөрийн үйл ажиллагааг эрхлэн гүйцэтгэх бөгөөд тэдгээрийн албаны эрх мэдэл нь хууль болон эрх зүйн актаар олгогдсон эрхийн хэмжээгээр хязгаарлагддаг. Бага, дунд боловсролын тухай хуулийн 20 дугаар зүйлд ерөнхий боловсролын сургуулийн захирлын эрх үүргийг тодорхойлж өгсөн ба энэ хуулиар захиралд шинээр орон тоо бий болгох эрхийг олгоогүй байна. Авлигын эсрэг хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.3-т “албан тушаалын эрх мэдлээ урвуулах гэдэг нь албан тушаалын эрх мэдлийг албаны эрх ашгийн эсрэг буюу хувийн ашиг сонирхлоо гүйцэлдүүлэх зорилгод ашиглаж хийх ёстой үйлдлийг хийхгүй байх, хийх ёсгүй үйлдлийг хийхийг хэлнэ гэж”, Авлигын эсрэг хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1 дэх хэсгийн 3.1.4-т "давуу байдал" гэж энэ хуулийн 4.1-д заасан этгээд албан тушаалын эрх мэдлээ урвуулан ашигласнаар хувь хүн, хуулийн этгээдэд буй болох эдийн болон эдийн бус ашигтай байдлыг” хэлнэ гэж тус тус заасан байна. Д…. өөрт хуулиар олгогдоогүй эрхийг эдэлж, сургуульд шинээр шатрын багшийн орон тоог бий болгон багшлах эрхгүй, өөрийн эхнэрийг “шатрын багш”-аар ажиллуулсан нь Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн тайлбар болон Авлигын эсрэг хуульд заасан ” албан тушаалаа урвуулан ашигласан” үйлдлийн “хийх ёсгүй үйлдлийг хийсэн “ гэсэн шинжтэй байна. П…. шатрын багшийн ажилд томилсноор П…. цалин орлого олох давуу байдал бий болгосон гэж үзнэ. П…. хууль бусаар шатрын багшаар томилсноос үүдэн түүнд 64256790 төгрөгийн цалин олгогдсон нь П…. үндсэн багшийн орон тоонд томилогдсон цагаас эхлэн авсан цалингийн мөнгөн дүнг тогтоосон санхүүгийн баримтад үзлэг хийсэн тэмдэглэлээр, Завхан аймгийн ерөнхий боловсролын лаборатори … сургуулийн багш нарын 2013 оны 09 сараас 2019 оны 10 дугаар сар хүртэл авсан цалингийн хуулга болон Завхан аймгийн Санхүүгийн хяналт, аудитын албаны шинжээч нарын 2020 оны 03 дугаар сарын 20-ны өдрийн 04 дугаартай “ П…. 2013-2019 онд 64256790 төгрөгийн цалин үүнээс зэрэг дэвийн нэмэгдэл 1545018, ур чадвар 3927384, үр дүнгийн урамшуулал 1644667, орон нутгийн нэмэгдэл 2757687, анги даалт 95723, илүү цагийн нэмэгдэл 15981661, кабинетын нэмэгдэл 1605746, лабораторийн нэмэгдэл 65066113 төгрөгийн нэмэгдлүүдийг олгосон байна” гэсэн дүгнэлтээр /5 дахь хавтаст хэргийн 234 талд/ нотлогдсон байна. Түүнчлэн П…. хөдөө орон нутагт 5 жилийн хугацаанд тогтвор суурьшилтай ажилласан багшид олгох тэтгэмж 3448250 төгрөг олгогдсон нь Төрийн банкны лавлагаа, санхүүгийн баримт хуулбарласан тэмдэглэлээр тус тус тогтоогдсон ба шүүгдэгчийн үйлдлийн улмаас төсөвт нийт 67705040 төгрөгийн буюу их хэмжээний хохирол учирсан байна. Эрүүгийн хуулийн 2.5 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсгийн 4.1-т “их хэмжээний хохирол“ гэж тавин мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөг түүнээс дээш хэмжээг ойлгоно гэж заасан. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.1 дүгээр зүйлд заасан “Эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглах” гэмт хэрэг нь хэлбэрийн бүрэлдэхүүнтэй ба хохирол, хор уршиг арилсан эсэхээс үл хамааран нийтийн албан тушаалтан албан үүрэг, бүрэн эрх, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж, эсхүл зориуд хэрэгжүүлэхгүй байж өөртөө, бусдад давуу байдал бий болгосон үйлдэл, эс үйлдэл хийснээр гэмт хэргийн шинжийг бүрэн агуулах бөгөөд өөрөөр хэлбэл, гэм буруутай хүний зүгээс албаны бүрэн эрхэд хамаарч байгаа үйлдлийг албаны эрх ашигт харш байдлаар үйлдэх, эсхүл хийх ёстой зүйлийг албаны эрх ашигт харш байдлаар хийхгүй байх эс үйлдэхүйн хэлбэртэй байна. Энэ гэмт хэргийн улмаас их хэмжээний хохирол учирсан бол албан тушаалаа урвуулан ашиглах гэмт хэргийн хүндрүүлэх шинж болгон Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар зүйлчлэхээр заажээ. Шүүгдэгч Д…. нь Монгол Улсын Эрүүгийн хуулиар хамгаалагдсан нийгмийн ашиг сонирхлыг зөрчиж албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж бусдад давуу байдал бий болгосон үйлдлийн улмаас их хэмжээний хохирол учирсан нь Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэргийн шинжтэй байна. Иймд шүүгдэгч Д…. Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцох нь зүйтэй байна. Шүүгдэгч Д…. захирлаар ажиллах хугацаандаа албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж П…. ажилд томилсон үйлдэл нь нэг удаагийн шинжтэй боловч уг шийдвэрийн хууль зүйн үр дагавар арилаагүй, дараа дараагийн цалин хөлс авах үр дагаварт хүргэж байгаараа удааширсан үйлдэлтэй гэмт хэргийн шинжийг агуулсан бөгөөд энэ гэмт хэрэг төгсөх хугацаа нь хууль бусаар томилогдсон иргэн ажлаас чөлөөлөгдсөнөөр дуусгавар болдог онцлогтой. 2019 оны 11 дугаар сард П…. шатрын багшаас өөрчилж биеийн тамир эрүүл мэндийн багшаар хөрвүүлэн ажиллуулсан нь 2019 оны 12 дугаар сард багтаан үндсэн багшаас чөлөөлөхийг шаардсан 2019 оны 11 дүгээр сарын 18-ны өдрийн 08-02/03 дугаартай улсын байцаагчийн албан шаардлагаар, /4 дэх хавтаст хэргийн 32 дахь тал/ уг шаардлагын дагуу П…. биеийн тамир, эрүүл мэндийн багшаар хөрвүүлэн ажиллуулсан тухай Завхан аймгийн ерөнхий боловсролын лаборатори …. сургуулийн 2019 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн 74 дугаартай албан бичгээр нотлогдсон байна. Шүүгдэгчийн үйлдсэн гэмт хэрэг энэ үед төгссөн гэж үзнэ. Иймд шүүгдэгчийн өмгөөлөгчийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэсэн дүгнэлт нь үндэслэлгүй байна. Улсын яллагч шүүгдэгчийг “ Боловс ролын тухай хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.1.4 дэх хэсэгт заасныг зөрчиж аймаг, сум, баг, хорооны ерөнхий боловсролын сургуульд үндсэн багшаар тогтвор суурьшилтай 5 жилийн хугацаанд ажилласан багшид олгогдох ёстой мөнгөн тэтгэмжийг хуульд заасан хугацаанаас өмнө буюу 4 жил ажилласан багшлах эрхгүй П…. 2017 оны 08 дугаар сарын 14-ний өдөр 3448250 төгрөг олгох замаар давуу байдал бий болгосон” гэж байгаа ч энэ нь Д…. үйлдсэн удааширсан үйлдэлтэй гэмт хэргийн үргэлжлэл буюу нэг хэсэг нь учир уг үйлдлийг тусад нь давуу байдал олгосон гэж дүгнэх шаардлагагүй харин П…. олгогдсон 3448250 төгрөгийг хохиролд оруулан тооцох нь зүйтэй гэж үзсэн болно. Шүүгдэгчийн хууль бус үйлдлийн улмаас нийт 67705040 төгрөгийн хохирол учирсан тул дээрх хохирлыг шүүгдэгчээс гаргуулж Завхан аймгийн Улиастай сумын Ерөнхий боловсролын … лаборатори сургуульд олгох нь зүйтэй гэж үзлээ. Хоёр.Шүүгдэгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх талаар: Шүүгдэгч Д…. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсон тул Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.4 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Энэ хуульд заасан гэмт хэрэг үйлдсэн нь шүүхээр тогтоогдсон гэм буруутай хүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ” гэж заасныг баримтлан түүнд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх нь зүйтэй. Шүүгдэгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ Эрүүгийн хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Шүүх гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд энэ хуулийн ерөнхий ангид заасан үндэслэл, журмын дагуу тусгай ангид заасан төрөл, хэмжээний дотор эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ” гэж, мөн зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхэд гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учирсан хохирол, хор уршгийн шинж чанар, гэмт хэрэг үйлдсэн хүний хувийн байдал, эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг тал бүрээс нь харгалзан үзнэ“ гэж тус тус заасныг үндэслэв. Шүүгдэгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхэд Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.6 дугаар зүйлд заасан хүндрүүлэх нөхцөл байдал, 6.5 дугаар зүйлд заасан хөнгөрүүлэх нөхцөл байдал тогтоогдохгүй байна. Шүүгдэгч анх удаа гэмт хэрэг үйлдсэн хувийн байдлыг харгалзан түүнд Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар нийтийн албанд томилогдох эрхийг 3 жилийн хугацаагаар хасаж, 3 жилийн хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял оногдуулах нь Эрүүгийн хуулийн 1.3 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Эрүүгийн хариуцлага нь тухайн хүн хуулийн этгээдийн үйлдсэн гэмт хэрэг, гэмт хэргийн нийгмийн аюулын шинж чанар, хэр хэмжээ, гэм буруугийн хэлбэрт тохирсон байна“ гэж заасан шударга ёсны зарчимд нийцнэ гэж үзлээ. Шүүгдэгч нь Завхан аймгийн Улиастай суманд байнга оршин суух хаягтай тул зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг Завхан аймгийн Улиастай суманд эдлүүлэх нь зүйтэй байна. Шинжээчийн зардал нийт 1600000 төгрөг гарсан нь зардал нэхэмжилсэнбаримтаар /3 дахь хавтас 200 дахь тал/ тогтоогдож байх тул шүүгдэгчээс 1600000 төгрөг гаргуулж Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнд олгох үндэслэлтэй байна. Хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй, шүүгдэгч нь тогтоол гарахынөмнө цагдан хоригдоогүй, шүүгдэгчийн эд хөрөнгийг битүүмжлээгүй болохыг тус тус дурдах нь зүйтэй гэж үзээд

Монгол улсын Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1, 1.2, 1.5, 1.7, 1.9, 36.8 дугаар зүйлийн 4, 5 дахь хэсэг, 36.10 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь:

1. Шүүгдэгч …. овогт … Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан нийтийн албан тушаалтан албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглаж их хэмжээний хохирол учруулсан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.

2. Шүүгдэгч Д…. Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт зааснаар нийтийн албанд томилогдох эрхийг 3 жилийн хугацаагаар хасаж, 3 жилийн хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар шийтгэсүгэй.

3. Эрүүгийн хуулийн 5.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Д…. Завхан аймгийн …. сумын нутаг дэвсгэрээс гадагш явахыг 3 жилийн хугацаагаар хориглож, шүүгдэгчид шүүхээс тогтоосон чиглэлээр зорчих, эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлтэйгээр оршин суух газраа өөрчлөх, зорчих үүргийг 3 жилийн хугацаагаар хүлээлгэсүгэй.

4. Эрүүгийн хуулийн 5.5 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Д…. нь зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг биелүүлээгүй бол ялтны зорчих эрхийг хязгаарлах ялын эдлээгүй үлдсэн хугацааны нэг хоногийг хорих ялын нэг хоногоор тооцож солихыг анхааруулсугай.

5. Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуулийн 167 дугаар зүйлийн 167.1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгчид зорчих эрхийг хязгаарлах ял оногдуулсан хугацаанд хяналт тавьж ажиллахыг Завхан аймгийн Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгасугай.

6. Шүүгдэгч Б…. өмнө авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг тогтоол хуулийн хүчин төгөлдөр болмогц хүчингүй болгосугай.

7. Монгол Улсын Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 497.1, 510 дугаазүйлийн 510.1-д зааснаар шүүгдэгч Д…. 67705040 төгрөгийг гаргуулж хохирогч Завхан аймгийн ерөнхий боловсролын лаборатори … сургуульд олгосугай.

8. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 11.6 дугаар зүйлийн 1 дэхэсэгт зааснаар шинжээчийн зардал 1600000 төгрөгийг шүүгдэгч Н…. гаргуулж Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнд олгосугай.

9. Шүүгдэгч Д… тогтоол гарахын өмнө цагдан хоригдоогүй, хэрэгт эмөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй, эд хөрөнгө битүүмжлээгүй, болохыг тус тус дурдсугай.

10. Шийтгэх тогтоол уншиж сонсгосноор хүчинтэй болохыг дурдсугай.

11. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 38.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг, 38.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт тус тус зааснаар шүүгдэгч, хохирогч, иргэний хариуцагч, тэдгээрийн өмгөөлөгч, хууль ёсны төлөөлөгч, улсын яллагч түүний дээд шатны прокурор нар шийтгэх тогтоолыг гардан авснаас эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор Завхан аймгийн Эрүү иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах, улсын яллагч түүний дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэй болохыг тус тус дурдсугай.

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ З.НАНДИНЦЭЦЭГ