2014 оны 01 сарын 23 өдөр                    Дугаар 51                        Улаанбаатар хот

 

“Д” ХК-ийн нэхэмжлэлтэй захиргааны хэргийн тухай

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Д.Батбаатар даргалж, шүүгч П.Соёл-Эрдэнэ, шүүгч Ц.Цогт нарын бүрэлдэхүүнтэйгээр нарийн бичгийн дарга Г.Урангуа, нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч Ч.Т, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Т.Б, хариуцагч Р.Д, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Б нарыг оролцуулан хийж, Нийслэлийн захиргааны хэргийн шүүхийн 2013 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрийн 462 дугаар шийдвэрийг эс зөвшөөрч, хариуцагч болон түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гаргасан давж заалдах гомдлоор “Д” ХК-ийн нэхэмжлэлтэй, ТЕГ-ын Улсын төсвийн орлого, хяналтын газрын татварын улсын байцаагч нарт холбогдох захиргааны хэргийг шүүгч Ц.Цогтын илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч нэхэмжлэлийн шаардлага: “Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын татварын улсын байцаагч Р.Д, Х.Д нар хяналт шалгалт хийж, 1,428.974.7 мянган төгрөгийн зөрчилд нийт 125,185.4 мянган төгрөгийн төлбөр ногдуулсан 2013 оны 02 дугаар сарын 28-ны өдөр тавьсан 210208 тоот актыг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийг хангаж өгнө үү” гэжээ.

Татварын ерөнхий газрын харьяа Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын татварын улсын байцаагч Р.Д, Х.Д, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Б, Х.А нар шүүхэд болон шүүх хуралдаан дээр гаргасан тайлбартаа: Татвар төлөгч Монгол Улсын хууль тогтоомжид зааснаар төлбөл зохих татварын ногдлоо бүрэн гүйцэд тодорхойлж, хугацаанд нь төлсөн эсэхийг татварын алба, татварын улсын байцаагч хянан шалгадаг бөгөөд уг шалгалтаар дээрх зөрчил илэрч акт тогтоосон болно. Иймд “Д” ТӨХК-ийн нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгон шийдвэрлэж өгнө үү гэжээ.

Нийслэлийн захиргааны хэргийн шүүх шийдвэртээ: Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.4 дэх хэсэгт заасныг баримтлан татварын улсын байцаагч нарын 2013 оны 2 дугаар сарын 28-ны өдрийн 210208 дугаар актын 1-р хавсралтын 1-д заасан 19,932.7 мянган төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 3,382.9 мянган төгрөг, 2-т заасан 37,199.6 мянган төгрөгийн  зөрчилд ногдуулсан 6,695.8 мянган төгрөг 3-т заасан 54,287.6 мянган төгрөгийн зөрчилд 9,187.6 мянган төгрөг, 6-д заасан 2010 оны 10,307.0 мянган төгрөгийн зөрчилд 1,802.5 мянган төгрөг, 2011 оны зөрчлөөс 11,037.7 мянган төгрөгийн зөрчилд ногдуулсан 1,647.0 мянган төгрөгийн төлбөр, нийт 13,555.2 мянган төгрөгийн төлбөрийг тус тус хүлээн зөвшөөрснийг баталж, хэргийг хэрэгсэхгүй болгосугай гэжээ.

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч давж заалдах гомдолдоо: “Д” ХК-ийн нэхэмжлэлтэй Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Татварын улсын байцаагч Р.Д, Х.Д нарт холбогдох захиргааны хэргийн Нийслэлийн захиргааны хэргийн шүүхийн 2013.11.01-ны өдрийн 462 дугаар шийдвэрийн зарим хэсэг хуулийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн тул хариуцагч Р.Д, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Б нар дараах үндэслэлээр гомдол гаргаж байна. Үүнд:

1. Найдваргүй авлагын зардлыг татвар ногдох орлогоос хасаж татвар ногдуулах орлогыг бууруулсан зөрчлийн тухайд: Шүүхийн шийдвэрийн ҮНДЭСЛЭХ нь хэсэгт ...Иймд 2009-2010 онд ногдох 70500.0 мянган төгрөгийн найдваргүй авлага нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.8 дахь хэсгийн 12.8.2. албан татвар төлөгчийн буруутай үйл ажиллагаатай холбогдон төлсөн торгууль, алданги, бусдад учруулсан хохирлыг нөхөн төлсөн төлбөр гэдэгт хамаарахгүй байх тул татвар ногдох орлогоос үл хасагдах зардалд хамаарахгүй байна... гэж хуулийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн.

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйл "Албан татвар ногдох орлогоос хасагдах зардал" -д заасан зардлыг л хасах тухай заалт юм. Гэтэл шүүх хасагдах зардалд хязгаарлалт тогтоосон заалт буюу 12.8.2 дахь заалтыг баримтлан Найдваргүй Авлагын Нөөцийг /цаашид НАН гэх/ хасагдах зардалд оруулсан нь хуулийг ноцтой зөрчсөн.

Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.1 Санхүү, бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн нягтлан бодох бүртгэлийн мэргэжлийн болон арга зүйн удирдлагаар улсын хэмжээнд хангах үүрэгтэй, 15.2.3 нийтээр дагаж мөрдөх нягтлан бодох бүртгэлийн дүрэм, журам, заавар, аргачлал, маягт баталж, мөрдүүлэх; гэж заасны дагуу Сангийн сайдын 2010.05.25-ны өдрийн 121 дугаар тушаалаар батлагдсан “Санхүүгийн болон орлогын албан татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын зөрүүг зохицуулах журам”-нд заагдсанаар;

1. Энэ журмын зорилго нь Нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын стандарт 12 "Орлогын албан татвар"-ыг хэрэгжүүлэх, санхүүгийн тайлангаар илэрхийлэгдсэн татварын өмнөх ашиг, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангийн татвар ногдуулах орлогын хооронд үүсэх байнгын ба түр зөрүүг бүртгэх, тайлангуудын уялдааг хангах, тайлант хугацааны хойшлогдсон татварын хэмжээг тодорхойлоход аж ахуйн нэгжийн нягтлан бодогч татварын улсын байцаагч, татварын итгэмжлэгдсэн нягтлан бодогч, аудитор нарт туслах явдал юм.

2. Аж ахуйн нэгжүүд санхүүгийн тайлангаар илэрхийлэгдсэн Татварын өмнөх ашигт үндэслэн "Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль"-ийн дагуу татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлох, түүний нөлөөллийг бүртгэж, тайлагнахад энэхүү журмыг мөрдөнө.

“Татварын өмнөх ашиг”, “Татвар ногдуулах орлого”-ын хоорондын зөрүүгийн ангилал

1. Аж ахуйн нэгжийн санхүүгийн тайлангаар илэрхийлэгдсэн “татварын өмнөх ашиг” нь шууд татвар ногдуулах орлогын суурь болохгүй. Санхүүгийн тайлан, орлогын албан татварын тайланг бэлтгэх зорилго, баримталж байгаа зарчим өөр байдгаас хамаарч үүсч байгаа зөрүүг дараах байдлаар ангилна. Үүнд:

а)  байнгын зөрүү

б)  түр зөрүү

2. Байнгын зөрүү: Санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандартын дагуу санхүүгийн тайланд орлого, зардал гэж хүлээн зөвшөөрөгдөх боловч Монгол Улсын "Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль"-иар аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайланд татвар ногдох орлогод тооцогдохгүй орлого, татвар ногдох орлогоос хасагдахгүй зардал байхаар зааснаас ирээдүйн татварын өглөг, зардалд нөлөөлөхгүй үүсэж буй зөрүүг байнгын зөрүү гэнэ.

Байнгын зөрүү нь дараах тохиолдолд үүснэ. Үүнд:

1. Татварын зорилгоор татвар ногдох орлогод хамаарахгүй ч санхүүгийн тайлангийн зорилгоор татварын өмнөх ашгийг нэмэгдүүлсэн орлого
2. Санхүүгийн тайлангийн зорилгоор татварын өмнөх ашгийг бууруулсан ч татвар ногдуулах орлогод нөлөөлөхгүй зардал
3. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хуульд заасан хөнгөлөлт, чөлөөлөлт эдлэх үед тус тус үүснэ.

НАН нь байнгын зөрүү бөгөөд дээрх тохиолдлын 2-д хамаарах зардал бөгөөд аж ахуйн нэгж байгууллага санхүүгийн тайландаа зардлаар бүртгэн харин татварын тайландаа хасагдах зардалд оруулахгүй бөгөөд татвар ногдуулах орлогоос хасагдахгүй зардал юм.

2. Зөрчлийн жагсаалт 6-д заасан 2011 онд 276688,1 мянган төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн чөлөөлөгдөх борлуулалтад ногдох худалдан авалтыг хасаж тооцоогүй зөрчлийн тухайд:

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлд татвар ногдох орлогыг тодорхойлдог бол 13 дугаар зүйлээр 7-д заасан орлогын зарим хэсгийг чөлөөлдөг. Харин Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1-д албан татварын хасалт хийх боломжийг заадаг бол 14.4-өөр худалдан авалтад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хасалт хийхгүй зохицуулалт байдаг.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын хасалт хийхэд бараа, үйлчилгээг худалдан авсан орлого зайлшгүй чухал.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.4.Дараах бараа, ажил, үйлчилгээг импортлох, худалдаж авахад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг худалдан авагчийн төлөх уг албан татварын нийт дүнгээс хасахгүй: 14.4.3. энэ хуулийн 13 дугаар зүйлд заасан үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд зориулж импортолсон болон худалдаж авсан бараа, ажил, үйлчилгээ... гэж заасан. Энэ заалт нь нэхэмжлэгчийн НӨАТ-ын тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.6.12-д заасан орлогоор буюу 276688,1 мянган төгрөгийн худалдан авалтад төлсөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хас ч тооцохгүйг заасан зохицуулалт юм.

Иймд Нийслэлийн захиргааны хэргийн шүүхийн 2013.11.01-ны өдрийн 462 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгож нэхэмжлэлийг бүхэлд хэрэгсэхгүй болгож өгнө

 

ХЯНАВАЛ

Анхан шатны шүүх шаардлагатай нотлох баримтыг бүрэн цуглуулж, хэрэгт үндэслэл бүхий дүгнэлт өгч шийдвэрлэжээ.

Татварын Ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого хяналтын газрын Татварын улсын байцаагч Р.Д, Х.Д нар нь “Д” ХК-ийн татварын ногдуулалт, төлөлтийг шалган 2013 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдрийн 210208 дугаар акт үйлджээ.

Энэхүү актаар 6 төрлийн зөрчил илэрсэн хэмээн үзсэн байна. Нэхэмжлэгчийн зүгээс анхан шатны шүүхэд нэхэмжлэлийн шаардлага гаргахдаа нийт зөрчлийн жагсаалтад байгаа 6 үндэслэлийг эс зөвшөөрч нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан байна. Үүнээс хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад зөрчлийн жагсаалтын 1, 2, 3 дах хэсгүүдийг бүрэн, 6 дах хэсгийн зарим хэсгийг хүлээн зөвшөөрсөн тул анхан шатны шатны шүүх дээрх нэхэмжлэлийн шаардлагаасаа татгалзсаныг баталж, хэрэгсэхгүй болгосон байна.

1. Найдваргүй авлагын зардлыг татвар ногдох орлогоос хасаж, орлогоо бууруулсан гэх зөрчлийн тухайд:

“Д” ХК хэрэглэгчдэд 2009 онд түгээсэн 16,000.0 мянган төгрөг, 2010 онд түгээсэн 54,500.0 мянган төгрөгийн дулаан, эрчим хүчний төлбөр нь найдваргүй авлага болохыг Дархан-Уул аймаг дахь сум дундын шүүхийн шийдвэрүүд, найдваргүй авлагын тодорхойлолт, нас барсны гэрчилгээ, өргөдөл, гал түймэр гарсан тухай нотломж зэрэг баримтуудаар тогтоогдсон байна.

Татвар ногдох орлогыг тодорхойлохдоо тухайн үйл ажиллагааг явуулахад гарсан баримтаар нотлогдсон зардлыг хасаж тооцох нь татварын хуулийн үндсэн зарчмуудын нэг юм.

“Найдваргүй авлага” нь хэдийгээр Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1 -д заасан зардалд нэрлэгдээгүй боловч, мөн зүйлийн 12.8.2-т “албан татвар төлөгчийн буруутай үйл ажиллагаатай холбогдон төлсөн торгууль, алданги, бусдад учруулсан хохирлыг нөхөн төлсөн төлбөр” гэдэгт хамраахгүй байх тул татвар ноогдох орлогоос үл хасагдах зардалд хамаарахгүй байна.

Өөрөөр хэлбэл, хасагдах зардалд тавигдах хязгаарлалт нь мөн хуулийн 15 дугаар зүйлд зохицуулагдсан байх ба хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.8.2 дахь заалт нь уг заалтад тусгайлан дурдагдсан төрлийн зардал нь хасагдахгүй гэдгийг тодруулсан шинжтэй зохицуулалт байхаас биш хариуцагчийн тайлбарлаж буй шиг хасагдах зардалд тавигдах хязгаарлалтыг заасан зохицуулалт биш байна.

Нөгөөтээгүүр, “Орлогын албан татварын тайлангийн үзүүлэлт хоорондын зөрүүг зохицуулах журам”-д үндэслэж дээрх найдваргүй авлагыг “ирээдүйн татварын өглөг, зардалд нөлөөлөхгүйгээр үүсэж буй санхүүгийн болон татварын тайлангийн зөрүү” гэж тодорхойлох боломжгүй байна.

Хэрэглэгчдэд түгээсэн дулаан, эрчим хүчний төлбөрт орж ирэх ёстой байсан 70.500.0 төгрөгийн “найдваргүй авлага”-ыг хариуцагчийн гомдолд дурдсанчлан "... татвар ногдуулах орлогод нөлөөлөхгүй зардал" гэж дүгнэх хууль зүйн үндэслэл нь тодорхойгүйгээс гадна, энэ нь нэхэмжлэгчийн орлогоо тодорхойлох болон татвар ногдуулах үйл ажиллагаанд нөлөөлөхүйц зардал бөгөөд дээр тодорхойлсноор татвар ногдох орлогоос хасагдах зардалд хамаарна.

Дээрхээс дүгнэхэд анхан шатны шүүх “Д” ХК-ийн 70.500.0 мянган төгрөгийн найдваргүй авлагыг татвар ногдох орлогоос хасаж тооцсон нь үндэслэлтэй бөгөөд хариуцагчийн “хуулийн 12.8.2 -ыг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн” гэх гомдлыг давж заалдах шатны шүүх хүлээж авах үндэсгүй байна.

2. Чөлөөлөгдөх борлуулалтад ногдох худалдан авалтын хасалтыг залруулаагүй гэх 2011 оны 276,688.1 мянган төгрөгийн зөрчлийн тухайд:

Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.7 -д заасныг үндэслэн зөрчилд тооцож төлбөр тогтоосон байх боловч Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайдын 2010 оны 12 дугаар сарын 28-ны өдрийн 289 дүгээр тушаалаар “Д” ХК-д олгосон 500 сая төгрөгийн татаас нь 14.7 -д заасан “импортолсон болон худалдан авсан бараа, ажил, үйлчилгээ" -нд хамаарахгүй байх бөгөөд нэхэмжлэгч нь чөлөөлөгдөх үйлчилгээ эрхлээгүй байхад мөн хуулийн 14.7 дахь хэсгийг баримтлан хариуцлага ногдуулсан нь буруу байна.

Түүнчлэн, нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас “чөлөөлөгдсөн орлого” -оор бусдаас нэмэгдсэн өртөгтэй үнээр бараа худалдан авалт хийсэн бол түүнд тохирох дүнгээр төсөвт төлөх нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас хасалт хийх нь зүй ёсны хэрэг, өөрөөр хэлбэл орлогын төрлөөс хамаарч буюу (жишээ нь) нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдсөн орлогоор худалдан авалт хийсэн бол хасалт хийхгүй гэсэн татварын хуулийн зохицуулалт байхгүй

Тиймээс хариуцагчийн “нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлөгдсөн орлогоор бараа худалдан авсан, хасалт хийхэд бараа, үйлчилгээг худалдан авсан орлого чухал" гэсэн тайлбар, гомдлын үндэслэл нь бодитой биш байна.

Иймд анхан шатны шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж шийдвэрлэсэн нь хууль зүйн үндэслэлтэй байх тул

Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 86 дугаар зүйлийн 86.1, 87 дугаар зүйлийн 87.1 дэх хэсгийг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь

1. Нийслэлийн захиргааны хэргийн шүүхийн 2013 оны 11 дүгээр сарын 01-ний өдрийн 462 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж, хариуцагч, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөс гаргасан давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.
2. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1.3 дахь хэсэгт зааснаар хариуцагч тэмдэгтийн хураамж төлөөгүйг дурдсугай.

Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 86 дугаар зүйлийн 86.5 дахь хэсэгт зааснаар давж заалдах шатны шүүх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журам зөрчсөн, хууль буруу хэрэглэсэн гэж нэхэмжлэгч, хариуцагч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар үзвэл магадлалыг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Улсын Дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд хяналтын журмаар гомдол гаргах эрхтэй.