Д.Ганбаатар нарын нэхэмжлэлтэй

захиргааны хэргийн тухай

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн давж заалдах журмаар хэргийг шийдвэрлэсэн

Шүүх бүрэлдэхүүн:

Шүүх хуралдаан даргалагч Ерөнхий шүүгч Д.Баатархүү

Бүрэлдэхүүнд оролцсон шүүгч Д.Оюумаа

Илтгэсэн шүүгч Б.Тунгалагсайхан

Давж заалдах гомдол гаргасан хэргийн оролцогч: Гуравдагч этгээд Барматгарам ХХК, хариуцагч Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэс

Нэхэмжлэгч Д.Ганбаатар нар

Хариуцагч Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэс

Гуравдагч этгээд: “Барматгарам” ХХК

Давж заалдах гомдол гаргасан шүүхийн шийдвэр: Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 9 дүгээр сарын 18-ны өдрийн 694 дүгээр шийдвэр.

Давж заалдах шатны шүүх хуралдааны оролцогчид: Нэхэмжлэгч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Туул, Д.Ганбаатар, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Н.Энхжаргал, гуравдагч этгээдийн өмгөөлөгч Б.Болдбаатар

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга: С.Номуунаа

Хэргийн индекс: 128/2022/0135/З/Н

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэгч Д.Ганбаатар нарын 35 иргэнээс Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэст холбогдуулан “Барматгарам ХХК-д Архангай аймгийн чулуут сумын Хайрхан багийн нутаг дэвсгэрт ашиглалтын МҮ-021242 тоот тусгай зөвшөөрлийг олгосон Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргын 2018 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн 856 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгуулах"- аар маргажээ. 

2. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн шатны шүүхийн 2023 оны 9 дүгээр сарын 18-ны өдрийн 694 дүгээр шийдвэрээр Ашигт малтмалын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1.7, 40¹ дүгээр зүйлийн 40¹ .1.2, Усны тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2, Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.6, Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.5-д заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч Д.Ганбаатар нарын 35 иргэний нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж, Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргын 2018 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн “Ашигт малтмалын ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл олгох тухай” 856 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгож шийдвэрлэжээ.

3. Давж заалдах гомдлын агуулга: Хариуцагч Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэс дараах үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг эсэргүүцэж байна. Үүнд:

3.1. “...Анхан шатны шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт: ".... .Барматгарам. ХХК нь Байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөгөөр хүлээсэн үүргээ биелүүлж ажилласан нь тодорхойгүй байна. Учир нь Архангай аймгийн Чулуут сумын Зacar даргын 2018 оны 06 дугаар сарын 07-ны өдрийн №1/199, №1/200 тоот албан бичгүүдэд Барматгарам ХХК нь 2018 онд хууль тогтоомжийн хүрээнд хүлээсэн үүргээ бүрэн биелүүлж ажилласан болно гэсэн хэдий ч Засаг даргаар ажиллаж байсан П.Жаргалсайхан 2018 оны 06 дугаар сарын 07-ны өдрийн албан бичиг гарах үед би ажлын байрандаа байгаагүй, ээжийгээ эмчлүүлж байсан, тус компаниас надад хандаж ямар нэгэн албан бичиг ирүүлж байгаагүй гэх тул гуравдагч этгээд "Барматгарам" ХХК нь байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөний дагуу хүлээсэн үүргээ бүрэн биелүүлж ажилласан болох нь тодорхойгүй байна" гэжээ.

3.2. Ашигт малтмалын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1.6-д "хайгуулын ажлын явцад байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөний дагуу хүлээсэн үүргийг бүрэн биелүүлж ажилласан тухай баримт" гэж заасны дагуу "Барматгарам" ХХК нь ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдөлд Архангай аймгийн Чулуут сумын Засаг даргын 2018 оны 06 дугаар сарын 07-ны өдрийн №1/199, №1/200 дугаар албан бичиг, Байгаль орчны хяналтын байцаагч М.Намжилсүрэнгийн хүлээсэн үүргээ бүрэн биелүүлж ажилласан тухай тодорхойлолтыг хавсаргасан байдаг. Гэтэл шүүх хуралдаанд гэрчээр оролцсон П.Жаргалсайханы дээрх албан бичгүүдэд би гарын үсэг зураагүй гэсэн мэдүүлгийг үнэлж Байгаль орчны хяналтын байцаагчийн тодорхойлолтыг үнэлэлгүй орхигдуулсан нь хэт нэг талыг барьсан, шүүхийн шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх шаардлагыг хангаагүй гэж үзэж байна.

3.3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 101 дүгээр зүйлийн 101.3-д ". Бичмэл баримт хуурамч гэж мэдэгдсэн этгээд энэ тухайгаа нотлох үүрэгтэй. Бичмэл, цахим баримт хуурамч эсэхийг шалгахын тулд шүүх шинжилгээ хийлгэх болон бусад нотлох баримт шаардан авч болно", 101.4-д "Бичмэл, цахим баримт хуурамч байсан нь тогтоогдвол шүүх түүнийг нотлох баримтаас хасах бөгөөд хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шаардлагатай гэж үзвэл хуурамч баримт бичгийн талаар эрх бүхий байгууллагад гомдол гаргаж болно" гэж тус тус заажээ

3.4. Гэтэл шүүхээс мөн хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д "Захиргааны хэргийн шүүх хэргийн нөхцөл байдлыг тодруулах, хэргийг хянан шийдвэрлэхэд ач холбогдол бүхий нотлох баримт цуглуулах, үнэлэх ажиллагааг хэрэгжүүлэх үүрэгтэй бөгөөд хэргийн оролцогчийг татан оролцуулна" гэж заасан нотлох зарчмыг хэрэгжүүлээгүй.

3.5. Мөн шийдвэрийн үндэслэх хэсэгт "Усны тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн манай байгууллагаас санал аваагүй гэсэн 2023 оны 04 дүгээр сарын 17-2-д 13-ны өдрийн №51 тоот албан бичгийг тус шүүхэд ирүүлсэн болно" гэжээ.

3.6. Ашигт малтмалын тухай хуулийн 2 дугаар зүйлийн 2.1-д "Ашигт малтмалын тухай хууль тогтоомж нь Үндсэн хууль, Газрын тухай, Газрын хэвлийн тухай, Байгаль орчныг хамгаалах тухай, Үндэсний аюулгүй байдлын тухай хууль, Хөрөнгө оруулалтын тухай хууль, энэ хууль, эдгээртэй нийцүүлэн гаргасан хууль тогтоомжийн бусад актаас бүрдэнэ", Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.5-д "Монгол Улсын Үндсэн хуулиас бусад хууль хоорондоо зөрчилдвөл тухайн харилцааг илүү нарийвчлан зохицуулсан хуулийн, тийм хууль байхгүй бол сүүлд хүчин төгөлдөр болсон хуулийн заалтыг хэрэглэнэ", Зөвшөөрлийн тухай хуулийн 1.3 дугаар зүйлийн 3-д "Хуулиар зөвшөөрөлтэйгөөр эрхлэх үйл ажиллагааг эрхлэх, эсхүл байгалийн баялаг, төрийн нийтийн өмчийг хязгаартайгаар ашиглахад зөвшөөрөл олгох, сунгах, түдгэлзүүлэх, сэргээх, хүчингүй болгох харилцааг тухайлсан хуулиар зохицуулснаас бусад харилцааг энэ хуулиар зохицуулна" 5.6 дугаар зүйлийн 2-д "Энэ зүйлийн 1-д заасан журмаар зөвшөөрлийг олгох харилцааг тухайлсан хуулиар нарийвчлан зохицуулна" гэж тус тус заасан.

3.7. Ашигт малтмалын тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1-т "Хайгуулын тусгай зөвшөөрөлтэй талбайд зөвхөн уг тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хүсэж өргөдөл гаргах эрхтэй" гэж заасны дагуу "Барматгарам" ХХК-ийн ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдлийг хянан үзэхэд Ашигт малтмалын тухай хуулийн 25, 26 дугаар зүйлүүдийг хангаж байсан тул ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл олгосон. Мөн хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.2.2-д "хүсэлт гаргасан талбай нь тусгай хэрэгцээ болон нөөцөд авсан, ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглосон, түүнчлэн хүчин төгөлдөр тусгай зөвшөөрлөөр олгогдсон талбайтай ямар нэгэн байдлаар давхцаж байгаа эсэх" гэж заасны дагуу зураг зүйн шүүлт хийхэд хуулиар хориглосон, хязгаарласан талбайтай давхцалгүй байсан.

Тодруулбал "Барматгарам" ХХК-ийн ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хүссэн талбай нь усны сан бүхий газартай давхцалгүй, ашигт малтмалын тухай хуульд заасан нөхцөл шаардлагыг хангаж байсан.

3.8. Төрийн захиргааны байгууллагаас Усны тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2-т заасны дагуу Хануй голын сав газрын захиргаанаас 2023 оны 08 дугаар сарын 03-ны өдрийн 11/3774 тоот албан бичгээр санал авахад "Барматгарам" ХХК-ийн Ашигт малтмалын ашиглалтын МѴ-021242 дугаартай тусгай зөвшөөрлийн талбай нь усны сан бүхий газартай давхцалгүй гэж 2023 оны 08 дугаар сарын 10-ны Өдрийн 118 тоот албан бичгээр хариу ирүүлсэн.

3.10. Анхан шатны шүүх Ашигт малтмалын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1.7-д зааснаар "Байгаль орчны нөлөөлөх байдлын үнэлгээ"-г тусгай зөвшөөрөл хүсэгч нь өргөдөлдөө хавсаргах зохицуулалттай бөгөөд байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын ерөнхий үнэлгээ болон нарийвчилсан үнэлгээг хэзээ, хэрхэн гаргах хуулийн зохицуулалтыг буруу тайлбарлаж, нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангасан гэж үзэж байна. Ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдөл /Маягт К-2/-ийн 9-д "Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын ерөнхий үнэлгээ"-г хавсаргахаар заасан. Тус маягтыг Ашигт малтмал, газрын тосны газрын даргын тушаалаар баталж, нийтээр дагаж мөрдөх хэм хэмжээгээр зохицуулсан байдаг.

3.11. Ашигт малтмалын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1-д "Энэ хуулийн 24.1-т заасан ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдлийг баталсан маягтын дагуу төрийн захиргааны байгууллагад гаргах бөгөөд түүнд дараах баримт бичгийг хавсаргана", 25.1.7-д "байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ", Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.2-т "Байгаль орчны нөлөөллийн ерөнхий үнэлгээг байгалийн нөөцийг ашиглах, газрын тос болон ашигт малтмал хайх, ашиглах, аж ахуйн зориулалтаар газар эзэмших, ашиглах эрх авах болон төсөл хэрэгжүүлэхээс өмнө хийнэ" гэж заасны дагуу Төрийн захиргааны байгууллагаас зөвхөн ерөнхий үнэлгээг үндэслэн ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл олгодог.

3.12. Ашигт малтмалын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.16-д "ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл" гэж энэ хуулийн дагуу ашигт малтмал ашиглах эрх олгосон баримт бичгийг хэлнэ", 35 дугаар зүйлийн 35.4-т "Геологи, уул уурхайн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас томилогдсон комисс уурхайг хүлээн авсны дараа ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь уг уурхайг ажиллуулж эхэлнэ" гэж тус тус зааснаас үзвэл тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид олборлолтыг шууд явуулах эрх олгодоггүй бөгөөд тусгай зөвшөөрлөөр тогтоогдсон эдэлбэр талбайд уурхай болон боловсруулах үйлдвэр барьснаар олборлолт явуулах эрх үүсэх юм.

3.13. Мөн хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.6-д "Ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь дараах мэдээ, тайланг дор дурдсан хугацаанд төрийн захиргааны байгууллагад ирүүлнэ", 48.6.1-т "тухайн ордыг ашиглах техник, эдийн засгийн үндэслэлийг эрх бүхий байгууллагаар хийлгэж ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл авснаас хойш нэг жилийн дотор" гэж тус тус заасны дагуу шинээр Ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч болсон хуулийн этгээд нь ордыг ашиглаж эхлэхээс өмнө Техник-эдийн засгийн үнэлгээ боловсруулж, хэлэлцүүлсний дараа Үйлдвэр. худалдааны сайдын 2007 оны 07 дугаар сарын 18-ны өдрийн 189 тоот тушаал /Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайдын 2022 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдрийн А/303 дугаар тушаалаар өөрчлөгдсөн/-ийн хавсралтаар баталсан Уурхай болон уулын үйлдвэрийг хүлээн авах журмын 4 дүгээр зүйлийн 4.2 дахь хэсэгт заасны дагуу Ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь ашигт малтмал олборлох үеийн бэлтгэл ажлыг хангасан байх. Үүнд: Байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээ гэж заасан энэ үед л байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээ хийлгэсэн байхыг шаарддаг зохицуулалттай.

3.15. Ашигт малтмалын тухай хуулийн 402 дугаар зүйлийн 40.1.2-д "ашигт малтмал эрэх, хайх явцад олж илрүүлсэн соёлын өвийн бүрэн бүтэн байдлыг хангаж, хуульд заасны дагуу соёлын өвийн бүртгэл, мэдээллийн санд бүртгүүлэх ба тухайн өвийг холбогдох байгууллагад хадгалуулахаар шилжүүлэх үүрэг хүлээнэ" гэж заасан. "Барматгарам" ХХК нь хайгуулын тусгай зөвшөөрөл эзэмшиж байх хугацаандаа археологи, палентлогийн судалгаа хийлгэсэн талаарх тайлан, дүгнэлт хавтаст хэрэгт нотлох баримтаар авагдсан. Гэтэл анхан шатны шүүх Архангай аймгийн Газрын харилцаа, Барилга хот байгуулалтын газрын 2023 оны 08 дугаар сарын 11-ний өдрийн 575 дугаар албан бичгийг үндэслэж тусгай зөвшөөрлийн талбайд олон тооны булш, хиргисүүр байгаа болох нь тогтоогдож байна гэж дүгнэсэн нь үндэслэлгүй, Мөн "Барматгарам" ХХК-ийн ашигт малтмалын ашиглалтын МѴ-021242 дугаартай тусгай зөвшөөрлийн талбай нь нэхэмжлэгч зарим иргэдийн талбайтай давхцалтай байхад шүүхээс нэхэмжлэгч иргэдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хөндсөн байна гэж дүгнэсэн нь тус тус үндэслэлгүй юм.

3.16. “Барматгарам” ХХК-ийн ашигт малтмал ашиглах тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдлийн талбайд зураг зүйн шүүлт хийхэд хуулиар хориглосон, хязгаарласан талбайтай давхцалгүй байсан.

3.17. Ашигт малтмалын тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.1-д "Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь хайгуулын болон ашиглалтын үйл ажиллагааны явцад худаг, өвөлжөө, хувийн болон нийтийн зориулалттай орон байр бусад барилга байгууламж болон түүх, соёлын дурсгалт зүйлсэд гэм хор учруулсан бол хохирлыг нь өмчлөгч, эзэмшигчид бүрэн хэмжээгээр нөхөн төлөх бөгөөд шаардлагатай тохиолдолд тэдгээрийг шилжүүлэн байрлуулахтай холбогдсон зардлыг хариуцна" гэж заажээ.

Иймд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 121 дүгээр зүйлийн 121.1.1-д заасны дагуу анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэжээ.

4. Гуравдагч этгээд Барматгарам ХХК дараах үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг эсэргүүцэж байна. Үүнд:

4.1. “Барматгарам” ХХК нь 2011 онд ХѴ-012122 тоот 736.29 га талбай бүхий хайгуулын тусгай зөвшөөрлийг 2011 онд тухайн үеийн АМГ-ын ГУУКХ-ийн даргын 2011 оны 04 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 312 тоот шийдвэрийн дагуу шилжүүлэн авсан. 2012 онд "Гол, мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хууль"-д заасны дагуу давхцалтай хэсэг болох 198.81 га талбайг хасуулах хүсэлт гаргаж, тухайн үеийн Ашигт малтмал, газрын тосны  газрын Геологи уул уурхайн Кадастрын хэлтсийн даргын 2012 оны 07 дугаар сарын 26-ны өдрийн 491 тоот шийдвэрийн дагуу хасуулав. Үлдсэн давхцалгүй талбайн хэмжээ 537.48 га.

4.2. Бид тусгай зөвшөөрлийн талбайд Ашигт малтмалын тухай хууль, Байгаль орчныг хамгаалах тухай хууль болон холбогдох хууль, дүрэм журмын дагуу жил бүр Чулуут сумын засаг дарга болон Байгаль орчны улсын ахлах байцаагчаар Байгаль орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээх төлөвлөгөөг батлуулан геологи хайгуулын ажил гүйцэтгэж. Ашигт малтмал, газрын тосны газар болон Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газарт геологи хайгуулын төлөвлөгөө, тайланг хянуулан баталгаажуулж байсан болно.

4.3. 2011-2018 онуудад геологи хайгуулын ажил гүйцэтгэж дуусгаад 2018 онд Хайгуулын ажлын үр дүнгийн тайлан боловсруулж, 2018 оны 9-р сарын 28-ны өдөр Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам, Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлийн хурлаар хэлэлцүүлэн батлуулсан. Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлийн хурлын ХХ-12-06 тоот дүгнэлт, АМГ ТГ-ын даргын 2018 оны 10 дугаар сарын 10-ны өдрийн Н-110 тоот Нөөц хүлээн авч, бүртгэх тухай тушаал гарсан. 2018 онд Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамаар Байгаль орчны нөлөөллийн ерөнхий үнэлгээг батлуулсан.

4.4. Бид холбогдох баримт бичгийн бүрдлийг ханган Ашигт малтмал газрын тосны газрын Кадастрын хэлт эст Ашигт малтмалын ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл авах хүсэлт гарган Кадастрын хэлтсийн даргын 2018.12.10-ны өдрийн 856 тоот шийдвэрийн дагуу MV-0 21242 тоот ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл авсан. Манай компани Ашигт малтмалын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1 заасны дагуу Ашигт малтмал, газрын тосны газрын даргын тушаалаар батлагдаж, нийтээд дагаж мөрдөх хэм хэмжээгээр бүртгэгдсэн Ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдөл гаргах МАЯГТ К-02-ын дагуу Кадастрын хэлтэст маягтад дурдсан хавсралт 10 ш баримт бичгийн бүрдүүлбэрийг хангаж өргөдөл гаргасан ба энэ маягтад Усны тухай хуулиар Сав газрын захиргаанаас авсан санал гэж байгаагүй.

4.5. Хууль зүй, дотоод хэргийн яам Ашигт малтмал, газрын тосны газрын даргын тушаалаар батлагдаж, нийтээд дагаж мөрдөх хэм хэмжээгээр бүртгэгдсэн Ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдөл гаргах журмыг хянаж бүртгэсэн нь энэхүү журам Монгол Улсын хууль тогтоомжид нийцсэн гэж үзсэний илрэл гэж ойлгож байна.

 4.6. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн Анхан шатны шүүхийн 2023 оны 09 дүгээр сарын 18-ны өдрийн 128/ШШ2023/0694 дүгээр шийдвэрт дурдсан Архангай аймгийн Чулуут сумын засаг дарга П.Жаргалсайханы 2018 оны 6 дугаар сарын 07-ны өдрийн №1/199, №1/200 тоот албан бичигт гарын үсгийн бичвэр нь Архангай аймгийн Чулуут сумын засаг дарга П.Жаргалсайханы гарын үсгийн хэвтэй тохирч байгаа эсэхийг шинжлүүлэхээр Архангай аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн А.Түвшинтулга шүүгчийн 109/Ш32020/0126 тоот захирамжийн дагуу Архангай аймгийн шүүхийн шинжилгээний албаны шинжээч С.Мөнхбат шинжилгээ хийж 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдөр дугаар 045 бүхий, албан бичигт зурагдсан гарын үсэг П.Жаргалсайханы гарын үсэгтэй тохирч байна гэдэг шинжээчийн дүгнэлтийг гаргасан.

4.7. Гэтэл шүүх хуралдаан дээр Архангай аймгийн Чулуут сумын засаг даргалсан П.Жаргалсайхан нь гэрчийн мэдүүлэг өгөхдөө хууль сануулсаар байхад зориуд худал мэдүүлэг өгсөн ба манай компанийн өмгөөлөгч П.Жаргалсайханы мэдүүлгийг үнэлэх гэж байгаа тохиолдолд Архангай аймаг дахь Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчийн захирамжаар гүйцэтгэсэн шинжээчийн дүгнэлтийг Архангай аймаг дахь Захиргааны хэргийн Анхан шатны шүүхээс татуулахыг сануулсаар байтал Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн Анхан шатны шүүхийн шүүгч худал мэдүүлэг өгсөн П.Жаргалсайханы мэдүүлгийг үндэслэж шийдвэр гаргасан нь шүүхийн шийдвэрийг хууль ёсны үндэслэл бүхий болсон гэхэд ноцтой эргэлзээ үүсгэж байна.

4.8. Түүнчлэн Архангай аймгийн Чулуут сумын Засаг дарга П.Жаргалсайханы тус шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлтэй, Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэст холбогдох захиргааны хэргийг хянан шийдвэрлэсэн Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн Анхан шатны шүүхийн шүүгчийн 2020 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдрийн 128/ШЗ2020/3670 дугаар захирамж, Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2020 оны 06 дугаар сарын 03-ны өдрийн 434 дугаар тогтоолуудад нэхэмжлэлд дурдагдсан үйл баримтыг шүүх үнэлсэн болон дүгнэсэн болно. Дээрх захирамж, тогтоол одоогийн байдлаар хүчин төгөлдөр байна.

4.9. Усны тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн хувьд манай компанийн тусгай зөвшөөрөл бүхий талбай нь ямар нэг сав газарт хамаарсныг нотолсон баримт бичиг байхгүй. Түүнийг илтгэсэн Кадастрын болон бусад зураг хэрэг огт авагдаагүй. Гэвч маргаан бүхий захиргааны актад дурдсан ашигт малтмалын ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл авахдаа ХАНУЙН голын сав газрын захиргаанаас санал аваагүй гэж шүүх дүгнэхдээ хануйн голын сав газарт тухайн ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөл бүхий талбай бүхэлдээ давхцал байгаа юм уу хэсэгчилж давхцаж байгаа юм уу зэргийг огт анхаарч үзэлгүйгээр нэхэмжлэгч нарын өмгөөлөгчийн хүсэлт заасан санал авсан аваагүй гэсэн ерөнхий хариунд үндэслэн эргэлзээтэй дүгнэлт гаргасан байна.

4.10. Манай компани Ашигт малтмалын тухай хуулийн 401 дугаар зүйлийн 401.1.2-т заасан үүргээ бүрэн биелүүлж ажилласан болно. Монгол улсын шинжлэх ухааны академийн Палеонтологи, геологийн хүрээлэнтэй 2018 оны 5-р сарын 17-ны өдөр "Ажил гүйцэтгэх гэрээ" байгуулж, ажлын хөлсөнд 2,956,800 төгрөг төлж XV-012122 тоот ашигт малтмалын хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн 537.48 га талбайд Палеонтологийн хайгуул, судалгааны ажил гүйцэтгүүлэн, Палеонтологийн хайгуул, судалгааны тайлан, 2018 оны 05-р сарын 24-ний өдрийн Б/25 Палеонтологийн хайгуул, судалгааны ажлын дүгнэлтийг авсан болно.Палеонтологийн хүрээлэнгийн лавлатал 2018 онд хийгдсэн Палеонтологийн хайгуул, судалгааны тайлангуудын дийлэнх нь Соёлын өвийн үндэсний төвд бүртгэгдээгүй байгаа бөгөөд хайгуул судалгааны ажил гүйцэтгүүлсэн талаар лавлагаа гаргуулж болно гэж референт Мөнхцэцэг хэлсэн. Улаанбаатарын их сургуультай 2018 оны 4-р сарын 27-ны өдөр Археологийн хайгуул, судалгаа хийж тайлан бичих, археологийн авран хамгаалах төлөвлөгөө боловсруулах "Ажил гүйцэтгэх гэрээ" байгуулж, ажлын хөлсөнд 2,100,000 төгрөг төлж XV-012122 тоот ашигт малтмалын хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн 537.48 га талбайд Археологийн судалгааны ажил гүйцэтгүүлэн, Археологийн хайгуул судалгааны тайлан, 2018 оны 06-р сарын 07-ны өдрийн 1/273 тоот дүгнэлтийг хүлээн авсан. Байгаль орчны нөлөөллийн ерөнхий болон нарийвчилсан үнэлгээний хувьд бид Ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн өргөдлийг гаргахдаа Ашигт малтмалын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлд заасны дагуу Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн өргөдлийн маягт болох Маягт К-02-ын дагуу маягтад дурдсан хавсралт 10 ш баримт бичгийн бүрдлийн бүрэн хангаж өргөдөл гаргасан

4.11. Чулуут сумын бэлчээрийн даацын тухайд "үхэр сүргийн тоогоор улсын хэмжээнд дээгүүр байр эзэлдэг гэсэн нь нарийн тоо баримтгүй, MV-021242 ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн талбайтай зарим иргэдийн хаваржааны газартай давхцалтай байгаа нь Ашигт малтмалын тухай хууль, Газрын тухай хуулиар зохицуулагддаг. Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай хуулийг буруу ойлгожээ Ашигт малтмалын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.1.7 байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ, гэж заасан байдаг. Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээг байгаль орчны нөлөөллийн ерөнхий үнэлгээ, байгаль орчны нөлөөллийн нарийвчилсан үнэлгээ гэж 2 төрөлтэй байхаар хуульчилсан байдаг.

4.12. Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.2.-т "Байгаль орчны нөлөөллийн ерөнхий үнэлгээг байгалийн нөөцийг ашиглах, газрын тос болон ашигт малтмал хайх, ашиглах, аж ахуйн зориулалтаар газар эзэмших, ашиглах эрх авах болон мөсөл хэрэгжүүлэхээс өмнө хийнэ гэж заасны дагуу Ашигт малтмалын ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдөлд үнэлгээг "байгаль орчны нөлөөллийн ерөнхий үнэлгээ" хавсаргадаг. Төслөө хэрэгжүүлэх буюу ашигт малтмал ашиг үед байгаль орчны нөлөөллийн нарийвчилсан үнэлгээ хийлгэх шаардлагатай болно. Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай хуульд зааснаар байгаль орчны нөлөөллийн нарийвчилсан үнэлгээ /хуулийн 8.4.8 дахь заалт/-д төсөл хэрэгжих нутаг дэвсгэрийн захиргаа, төслийн нөлөөлөлд өртөх нутгийн иргэдийн нийтийн хурлын санал, тэмдэглэлийг авах ёстой. Харин үнэлгээг байгаль орчны нөлөөллийн ерөнхий үнэлгээнд санал авна гэж хуульчлаагүй болно

4.13. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.5-д Шүүх нэхэмжлэлийн шаардлагын хүрээнээс хэтэрсэн болон хэргийн оролцогчдын маргаагүй асуудлаар дүгнэлт хийж, шийдвэр гаргаж болохгүй гэж заасны дагуу нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлд дурдаагүй асуудлаар шүүх хуралдаан дээр ноцтой худал мэдүүлэг өгсөн гэрч П.Жаргалсайханы мэдүүлгийг шалгах ажиллагаа хийгээгүй хийлгэх болом олгоогүй, ХАНУЙН голын сав газрын захиргаанаас санал аваагүй гэж шүүх дүгнэхдээ хануйн голын сав газарт тухайн ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөл бүхий талбай бүхэлдээ давхцал байгаа юм уу хэсэгчилж давхцаж байгаа юм уу гэдгийг тогтоогоогүй. Чулуут сумын бэлчээрийн даацын тухайд "үхэр сүргийн тоогоор улсын хэмжээнд дээгүүр байр эзэлдэг" гэсэн үйл баримт хэдэн оны статистик мэдээлэлд үндэслэж буй тодорхой бус, нэхэмжлэгч 33 иргэний ямар эрх, ашиг сонирхол хэрхэн зөрчигдөх, зөрчигдөж болзошгүй гэдгийг нотолсон баримт байхгүй. Үхэр сүрэг, мал сүрэг гэж нэхэмжлэл болон шийдвэрт дурдсан байна. Эдгээр 33 хүний хэд нь малчин юм, мал тооллогын баримт бичигтэй эсэх, Малын тоо толгойн албан татварын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1-т "Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт байгаа малыг өмчилж буй малчин, мал бүхий этгээд нь албан татвар төлөгч байна" заасны дагуу нэхэмжлэгч 33 иргэний хэд нь татвар төлөгчөөр бүртгэгдсэн юм зэрэг баримтыг зайлшгүй гаргуулах шаардлагатай байна.

Иймд Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн Анхан шатны шүүхийн 2023 оны 09 дүгээр сарын 18-ны өдрийн 128/ШШ2023/0694 дүгээр шийдвэрийг хүчингүй болгож, хэргийг анхан шатны шүүхээр дахин хэлэлцүүлэхээр буцааж өгнө үү” гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

            1. Анхан шатны шүүх хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны журмыг зөрчсөн, нотлох баримт цуглуулах үүргээ дутуу хэрэгжүүлсэн нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн байх тул шийдвэрийг хүчингүй болгож, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгуулахаар гаргасан гомдлыг хангахгүй орхиж, гуравдагч этгээдийн гаргасан давж заалдах гомдлыг хангаж, хэргийг дахин хэлэлцүүлэхээр мөн шүүхэд буцааж шийдвэрлэв.

            2. Нэхэмжлэгч Д.Ганбаатар нарын иргэдээс “Барматгарам ХХК-д Архангай аймгийн Чулуут сумын Хайрхан багийн нутаг дэвсгэрт ашиглалтын МҮ-021242 тоот тусгай зөвшөөрлийг олгосон Ашигт малтмал газрын тосны газрын Кадастрын хэлтсийн даргын 2018 оны 12 дугаар сарын 10-ны өдрийн 856 дугаар шийдвэрийг хүчингүй болгуулах” шаардлага бүхий нэхэмжлэлийг Ашигт малтмал газрын тосны газрын Геологи, уул уурхайн Кадастрын хэлтсийн даргад холбогдуулан гаргахдаа нэхэмжлэгч нараас “...захиргааны байгууллага тусгай зөвшөөрөл олгохдоо нутгийн иргэд бидний эрх ашигт харш, бидний эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрх, орчны бохирдол байгалийн тэнцэл алдагдахаас хамгаалуулах, уламжлалт мал аж ахуйгаа эрхлэх эрхэд ноцтойгоор нөлөөлж байна. Хайрхан багийн иргэдийн мал маллагааны гол түших бэлчээрийн газар бөгөөд Хануй, Хүнүйн гол эх авч урсдаг тул гол, горхи ширгэх аюултай байдал үүсээд байна. Мөн ард иргэдийн тахин шүтдэг хайрхан, түүхийн дурсгалт газар учраас нийтийн ашиг сонирхолд сөргөөр нөлөөлөх нөхцөл байдал үүсээд байна” гэж үндэслэлээ тодорхойлсон байна.

3. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2022 оны 02 дугаар сарын 08-ны өдрийн 1215 дугаар захирамжаар Д.Ганбаатар нарын нэр бүхий 33 иргэний нэхэмжлэлээр захиргааны хэрэг үүсгэж, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад адил шаардлага, хариуцагчтай Д.Отгонбаатар, С.Хүрэл-Очир нарын нэхэмжлэлтэй Ашигт малтмал, газрын тосны газрын Кадастрын хэлтэст холбогдох хэргийг энэхүү захиргааны хэрэгт нэгтгэжээ.

4. Хэрэгт авагдсан Газар зохион байгуулалт, геодези, зураг зүйн газрын 2021 оны 05 дугаар сарын 04-ний өдрийн 1/885 дугаар, Архангай аймгийн Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газрын 2022 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдрийн 404 дүгээр албан бичгийн хариунаас үзэхэд Архангай аймгийн Чулуут сумын Хайрхан багийн нутагт “Барматгарам” ХХК-ийн ашигт малтмалын хайгуулын тусгай зөвшөөрөлтэй талбайг нэхэмжлэгч иргэдийн өвөлжөө, хаваржааны газартай давхцуулан үзэхэд Д.Сэр-Од, Ц.Мөнхбаяр, С.Хүрэл-Очир нарын эзэмшил газар бүхэлдээ, Д.Отгонбаатарын 700 м.кв, С.Хүрэл-Очирын 700 м.кв талбай бүхий газартай давхцалтай болох нь тогтоогдсон байна.

5. Нэхэмжлэгч нараас Чулуут сумын Засаг даргын 2016 оны 08 дугаар сарын 03-ны өдөр А/110 дугаар захирамжийн дагуу 2016 оны 08 дугаар сарын 24, 25-ны өдөр Хайрхан багийн Баянхайрханы бэлчээр ашиглалтын ахлагч Д.Гунгаабуу болон Н.Оюунгэрэл нартай байгуулсан “Бэлчээр ашиглуулах гэрээ”-г дурдаж, тус бүс нутагт амьдардаг малчин бидний бэлчээр ашиглах эрхийг зөрчсөн гэжээ.

6. Гэтэл нэхэмжлэл гаргасан нэр бүхий 35 иргэдийн малын бэлчээр нь ”Бэлчээр ашиглуулах гэрээ”-нд хэрхэн хамаарч байгаа болох нь тодорхойгүй, зөвхөн 4 иргэний эзэмшил газар давхцалтай байгаа тохиолдолд захиргааны байгууллагын хууль бус үйл ажиллагааны улмаас нэхэмжлэгч нарын эрх ашиг хэрхэн зөрчигдсөн нь тогтоогдоогүй байна.

7. Иймд нэхэмжлэгч нарын хэд нь малчин иргэд болох, мал тооллогын баримт бичиг байгаа эсэх, мал бүхий этгээдийн албан татвар төлдөг эсэх баримтыг гаргуулж, дүгнэлт өгөх ажиллагааг хийлгүүлэхээр гаргасан гуравдагч этгээдийн гомдол үндэслэлтэй.

8. Архангай аймгийн Чулуут сумын Засаг дарга П.Жаргалсайханы 2018 оны 6 дугаар сарын 07-ны өдрийн 1/199 дүгээр албан бичгээр “...2018 оны 6 дугаар сарын 07-ны өдрийн 1/199 дүгээр албан бичигт 2018 онд хайгуул, судалгааны үйл ажиллагаа явуулахдаа Ашигт малтмалын тухай хууль, Байгаль орчныг хамгаалах тухай хууль болон холбогдох бусад хууль тогтоомжийн хүрээнд хүлээсэн үүргээ бүрэн биелүүлж ажилласан бөгөөд ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл авахад татгалзах зүйлгүй гэж тодорхойлсон боловч 2023 оны 9 дүгээр сарын 18-ны өдрийн шүүх хуралдаанд гэрчээр мэдүүлэг өгөхдөө тухайн албан бичгийг би үйлдээгүй гэж тайлбарласан.

9. Шүүхээс томилсон Архангай аймгийн Шүүхийн шинжилгээний албаны 2020 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн шинжээчийн дүгнэлтэд шинжлэгдэж буй 2018 оны 6 дугаар сарын 7-ны өдрийн 1/198 дугаартай албан бичгийн эх хувьд зурсан гарын үсэг нь харьцуулан шинжлэгдэж буй П.Жаргалсайханы гарын үсэгтэй тохирч  байна гэжээ.

10. Ашигт малтмалын тухай хуулийн 25 дугаар зүйлд ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл хүссэн өргөдөлд  хавсаргах баримт бичгүүдийг тодорхой заасан бөгөөд хайгуулын ажлын явцад байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөний дагуу хүлээсэн үүргийг бүрэн биелүүлж ажилласан тухай баримтын хувьд Засаг дарга П.Жаргалсайхан өөрийн гаргаж өгсөн тодорхойлолтоо үгүйсгэсний зэрэгцээ шинжилгээний байгууллагаас хийсэн гарын үсгийн дүгнэлт нь  2018 оны 6 дугаар сарын 07-ны өдрийн 1/199 дүгээр албан бичигт биш, 2018 оны 6 дугаар сарын 07-ны өдрийн 1/198 дугаар албан бичигт хийгдсэн шинжилгээний хариу байх бөгөөд дээрх байдлаар зөрүүтэй баримтууд хэрэгт цугларсан байхад шүүх эдгээр нөхцөл байдлыг тодруулж шалгалгүйгээр “...”Барматгарам” ХХК нь байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөний дагуу хүлээсэн үүргээ бүрэн биелүүлж ажилласан болох нь тодорхойгүй байна” гэж дүгнэсэн нь үндэслэлгүй байна.

11. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны 2018 оны 06 дугаар сарын 08-ны өдрийн 06б/3937 дугаар албан бичигт “Архангай аймгийн Чулуут сумын нутагт орших ХҮ-012122 тоот хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн талбай нь Гол, мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай хуулийн 2.1-д заасны дагуу Засгийн газрын 2012 оны 194 дүгээр тогтоолоор баталсан Гол, мөрний урсац бүрэлдэх эх, ойн сан бүхий газрын хилийн зааг, Засгийн газрын 2015 оны 289 дүгээр тогтоолын Усны сан бүхий газрын энгийн хамгаалалтын бүсийн хилийн заагтай тус тус давхцалгүй” гэж, Хануй голын сав газрын захиргааны 2023 оны 08 дугаар сарын 10-ны өдрийн 120 дугаар албан бичигт “... тухайн талбай нь усны сан бүхий газарт давхцалгүй” гэжээ.

12. Усны тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2-д “Тухайн сав газарт ашигт малтмалын хайгуул хийх, олборлолт явуулах тусгай зөвшөөрөл олгоход тус сав газрын захиргааны саналыг үндэслэнэ” гэж заасан.

Шүүх зөвхөн Хануй голын сав газрын захиргааны 2023 оны 04 дүгээр сарын 13-ны өдрийн 51 дүгээр “... манай байгууллагаас санал аваагүй болно” гэх хариу бүхий албан бичгийг үнэлж хэргийг шийдвэрлэсэн нь шийдвэр үндэслэл бүхий байх зарчмыг зөрчжээ.

13. Хэдийгээр нэхэмжлэгч тусгай зөвшөөрөл авахдаа сав газрын захиргааны саналыг аваагүй байх хэдий ч дээрх 2 нотлох баримт хэрэгт авагдсан байхад энэ албан бичгүүдийг яагаад үнэлээгүй талаар дүгнэлт огт өгөөгүй байна.

14. Түүнчлэн Архангай аймгийн Чулуут сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2007 оны 05 дугаар сарын 28-ны өдрийн 02 дугаар тогтоолоор ...Хайрхан багийн нутагт орших Бүрд, Эмт зэрэг газар нутгийг, 2009 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн 36 дугаар тогтоолоор ...Бүрд, Эмт, Баянхайрхан  зэрэг газар нутгийг, 2016 оны 06 дугаар сарын 22-ны өдрийн 06 дугаар тогтоолоор ...Хангайн нурууны орчмын гол мөрний урсац бүрэлдэх эхэд хамаарах 162434,172 га газрыг орон нутгийн хамгаалалтад, 2020 оны 09 дүгээр сарын 24-ний өдрийн 06 дугаар тогтоолоор ...Хайрхан багийн Хануйн голын эх зэрэг газар нутгийг орон нутгийн тусгай хамгаалалтад тус тус авчээ.

15. Гэтэл шүүх уг тогтоолуудтай холбоотойгоор тодруулах ажиллагаа хийлгүйгээр хэргийг шийдвэрлэсэн нь буруу, өөрөөр хэлбэл орон нутгийн тусгай хэрэгцээнд авсан газар нь нэхэмжлэгчийн ашиглалтад авсан газартай давхцалтай эсэх, хэрэв давхцалтай бол Ашигт малтмалын тухай хууль, Газрын тухай хуулийг хэрхэн тайлбарлан хэрэглэх талаар хуульд нийцүүлэн эрх зүйн дүгнэлт өгч хэргийг шийдвэрлэх байжээ.

16. Иймд дээрх нөхцөл байдлуудыг тодруулж, шаардлагатай баримтуудыг бүрэн цуглуулж, нэхэмжлэгч нарын эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь зөрчигдсөн эсэхэд тус бүрчлэн дүгнэлт хийж, хэргийг шийдвэрлэх шаардлагатай байх тул шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож, хэргийг анхан шатны шүүхэд дахин хэлэлцүүлэхээр буцаах нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн шийдвэрлэв.

            Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 121 дүгээр зүйлийн 121.1.4, 121.3.3, 121.3.4-д заасныг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

            1. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 09 дүгээр сарын 18-ны өдрийн 694 дүгээр шийдвэрийг хүчингүй болгож, хэргийг анхан шатны шүүхэд дахин хэлэлцүүлэхээр буцаасугай.

            2. Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2, 41 дүгээр зүйлийн 41.1.3-д заасныг тус тус баримтлан хариуцагч нь давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамж төлөхөөс чөлөөлөгдсөн болохыг дурдаж, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.3-д зааснаар гуравдагч этгээдээс давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70,200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

             Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.5 дахь хэсэгт зааснаар шүүхийн хууль хэрэглээний зөрүүг арилгах, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны ноцтой зөрчил гаргасан нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр хэрэглэсэн, эрх зүйн шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой гэж хэргийн оролцогч нар үзвэл магадлалыг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Улсын Дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд хяналтын журмаар гомдол гаргах эрхтэй.   

  

 

 

 

                      ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                         Д.БААТАРХҮҮ

 

                      ШҮҮГЧ                                                           Д.ОЮУМАА

 

           ШҮҮГЧ                                                               Б.ТУНГАЛАГСАЙХАН