Б.С-ийн нэхэмжлэлтэй

захиргааны хэргийн тухай

 

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн давж заалдах журмаар хэргийг шийдвэрлэсэн

Шүүх бүрэлдэхүүн:

Шүүх хуралдаан даргалагч Ерөнхий шүүгч Д.Баатархүү

Бүрэлдэхүүнд оролцсон шүүгч С.Мөнхжаргал

Илтгэсэн шүүгч Г.Билгүүн

Давж заалдах гомдол гаргасан хэргийн оролцогч:

Бие даасан шаардлага гаргасан гуравдагч этгээд “О” ХХК-ийн өмгөөлөгч А.Б

Нэхэмжлэлийн шаардлага: Хан-Уул дүүрэг, ******* хороо /хуучнаар 3 дугаар хороо/,******* өргөн чөлөө гудамж, Арьс ширний******* байрны 15а,******* тоот Ү-220600****, Ү-220600**** дугаартай үл хөдлөх эд хөрөнгүүдийн өмчлөгч Б.С, “О” ХХК болон нийслэлийн Засаг дарга нарын хооронд байгуулах төсөл хэрэгжүүлэх гурван талт гэрээг байгуулах хуульд заасан үүргээ хэрэгжүүлэхгүй байгаа нийслэлийн Засаг даргын эс үйлдэхүйг хууль бус болохыг тогтоож, үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөгч Б.С болон “О” ХХК-тай гурван талт гэрээ байгуулахыг нийслэлийн Засаг даргад даалгуулах

Гуравдагч этгээдийн бие даасан шаардлага: Хан-Уул дүүрэг, хуучнаар 3 дугаар хороо, 19 хороолол, Арьс ширний******* байрны 15а тоот орон сууцны өмчлөх эрхийг 2021 оны 08 дугаар сарын 12-ны өдөр иргэн Б.С-н нэр дээр, мөн байрны******* орон сууцны өмчлөх эрхийг 2021 оны 11 дүгээр сарын 08-ны өдөр иргэн Б.С-н нэр дээр бүртгэсэн бүртгэлийг тус тус хүчингүй болгуулах

Давж заалдах гомдол гаргасан шүүхийн шийдвэр: Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн 758 дугаар

Давж заалдах шатны шүүх хуралдааны оролцогчид:

Нэхэмжлэгч Б.С, өмгөөлөгч Б.Н

Хариуцагч Хан-Уул дүүргийн Улсын бүртгэлийн хэлтсийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.М

Бие даасан шаардлага гаргасан гуравдагч этгээдийн өмгөөлөгч А.Б

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Г.Шаравдорж

Хэргийн индекс: 128/2023/0441/З

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

1. Нэхэмжлэгч Б.С-аас нийслэлийн Засаг даргад холбогдуулан “Хан-Уул дүүрэг, ******* хороо /хуучнаар 3 дугаар хороо/,******* өргөн чөлөө гудамж, Арьс ширний******* байрны 15а,******* тоот Ү-220600****, Ү-220600**** дугаартай үл хөдлөх эд хөрөнгүүдийн өмчлөгч Б.С, “О” ХХК болон нийслэлийн Засаг дарга нарын хооронд байгуулах төсөл хэрэгжүүлэх гурван талт гэрээг байгуулах хуульд заасан үүргээ хэрэгжүүлэхгүй байгаа нийслэлийн Засаг даргын эс үйлдэхүйг хууль бус болохыг тогтоож, үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөгч Б.С болон “О” ХХК-тай гурван талт гэрээ байгуулахыг нийслэлийн Засаг даргад даалгуулах”-аар,

Гуравдагч этгээд “О” ХХК-иас Хан-Уул дүүргийн Улсын бүртгэлийн хэлтэст холбогдуулан “Хан-Уул дүүрэг, хуучнаар 3 дугаар хороо, 19 хороолол, Арьс ширний******* байрны 15а тоот орон сууцны өмчлөх эрхийг 2021 оны 08 дугаар сарын 12-ны өдөр иргэн Б.С-н нэр дээр, мөн байрны******* орон сууцны өмчлөх эрхийг 2021 оны 11 дүгээр сарын 08-ны өдөр иргэн Б.С-н нэр дээр бүртгэсэн бүртгэлийг тус тус хүчингүй болгуулах”-аар тус тус маргасан байна.

2. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 06 дугаар сарын 02-ны өдрийн 487 дугаар шийдвэрээр: Хот, суурин газрыг дахин хөгжүүлэх тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1 дэх хэсэг, 4.1.10 дахь заалт, 8 дугаар зүйлийн 8.1 дэх хэсэг, 8.1.5 дахь заалт, 11 дүгээр зүйлийн 11.1 дэх хэсэг, 11.1.4 дэх заалт, 11.2 дахь хэсэг, 24 дүгээр зүйлийн 24.1 дэх хэсэг, Захиргааны ерөнхий хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.3-д заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч Б.С-ийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож,

2 дахь заалтаар: Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийн 8 дугаар зүйлийн 8.1 дэх хэсэг, 8.1.3, 8.1.6 дахь заалт, 11 дүгээр зүйлийн 11.1 дэх хэсэг, 14 дүгээр зүйлийн 14.1 дэх хэсэг, 14.1.7 дахь заалт, 29 дүгээр зүйлийн 29.1 дэх хэсэг, 29.1.3 дахь заалт, Хот, суурин газрыг дахин хөгжүүлэх тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1 дэх хэсэг, 4.1.10 дахь заалтад заасныг тус тус баримтлан гуравдагч этгээд “О” ХХК-ийн бие даасан шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож тус тус шийдвэрлэжээ.

3. Давж заалдах гомдлын агуулга: Бие даасан шаардлага гаргасан гуравдагч этгээдийн өмгөөлөгч дараах үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг эсэргүүцэж байна. Үүнд:

Нэхэмжлэгчийн өмчлөлийн гэх үл хөдлөх эд хөрөнгө 2017 онд нурсан байсантай талууд маргадаггүй, энэ талаарх баримтууд ч хавтаст хэрэгт авагдсан. Гэтэл Улсын бүртгэлийн байгууллага нь 2021 оны 08 дугаар сарын 12-ны өдөр нурж, устсан Арьс ширний******* байрны 15а болон******* орон сууцуудыг иргэн Б.С-н нэр дээр бүртгэж, өмчлөх эрхийн гэрчилгээ гаргасан байдаг. Ийнхүү бодитоор байхгүй байрыг өмчлөх боломжгүй, өмчлөх эрхийг улсын бүртгэлд бүртгэх боломжгүй. Учир нь байхгүй хөрөнгийн өмчлөх эрхийг бүртгэснээр тус улсын бүртгэл хэрэгжих боломжгүй буюу өмчлөх эрхийг үүсгэхгүй. Захиргааны ерөнхий хуулийн 47.1.7-д “түүнийг бодит нөхцөл байдалд биелүүлэх боломжгүй” бол захиргааны акт илт хууль бус болох талаар заасан. Иймд маргаан бүхий байрнуудын өмчлөх эрхийн улсын бүртгэл анхнаасаа илт хууль бус юм. Гэвч анхан шатны шүүх нь бидний энэхүү үндэслэлд дүгнэлт хийгээгүй байна.

Шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсгийн 9-д “... мэдүүлэгт бөглөсөн мэдээлэл нь мэдүүлэгт хавсаргаж өгсөн нотлох баримтуудад бэхэжсэн мэдээлэлтэй зөрүүтэй байх нөхцөлд хамааралтай гэж үзэхээр байна” гэж, 10-д “... гаргасан мэдүүлгүүд /батлагдсан маягт/-д тухайн барилга, байгууламж нураагдсан /буулгасан/ талаарх мэдээллийг заавал бичих шаардлага тавигдаагүй /тийм мэдээллийн хэсэг маягтад байхгүй/ байгаа энэ тохиолдолд нэхэмжлэгч Б.С-г Арьс ширний******* байр нураагдсан талаарх мэдээллийг мэдүүлэгт бичих үүрэгтэй гэж үзэх боломжгүй, нэгэнт тийм мэдээллийн хэсэг маягтад байхгүй байгаа тохиолдолд мэдүүлэг бодит байдлаас зөрүүтэй гэж үзэх үндэслэлгүй юм” гэжээ. Шүүхийн энэхүү дүгнэлт нь дараах байдлаар үндэслэлгүй юм.

Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 8.1.3-д “мэдүүлэгт хавсаргавал зохих баримт бичгийн бүрдэл дутуу, засвартай, эсхүл мэдээлэл нь зөрүүтэй” гэж заасан. Харин “мэдээлэл нь хоорондоо зөрүүтэй” гэж заагаагүй. Иймд “мэдээлэл зөрүүтэй” гэдгийг мэдээлэл нь хоорондоо зөрүүтэй болон бодит байдлаас зөрүүтэй гэх утгаар ойлгох үндэслэлтэй юм. Хэрэв тийнхүү ойлгохгүй бол бодит байдлаас зөрүүтэй байдлаар мэдүүлэг өгөх, үүнд үндэслэж улсын бүртгэл хийгдэхийг хууль ёсны гэж үзсэн хэрэг болно. Энэ нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.5-д заасан “бодит нөхцөлд тохирсон, шийдвэр нь үндэслэл бүхий байх” зарчмыг алдагдуулсан хэрэг болно.

Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1-д “Захиргааны байгууллага нь захиргааны шийдвэр гаргах ажиллагаанд хамаарах бодит нөхцөл байдлыг тогтооно” гэж заасан. Мөн хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2.3-д бичгээр гаргах захиргааны актад түүнийг гаргах бодит нөхцөл байдлыг заах тухай хуульчилсан. Иймд Улсын бүртгэлийн байгууллага нь шийдвэр гаргах ажиллагаанд хамаарах бодит нөхцөл байдлыг тогтоож, түүнд үндэслэж шийдвэр гаргах учиртай. Үүнтэй холбоотой “мэдээлэл зөрүүтэй” гэдэгт бодит нөхцөл байдлаас зөрүүтэй байгаа явдлыг хамааруулж тайлбарлахгүй бол Захиргааны ерөнхий хуулийн дээрх зохицуулалтуудад харшилна. Өөрөөр хэлбэл, захиргааны байгууллага бодит нөхцөл байдлыг тогтоохгүйгээр шийдвэр гаргахыг хүлээн зөвшөөрсөн хэрэг болно.

Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1.7-д “түүнийг бодит нөхцөл байдалд биелүүлэх боломжгүй” бол захиргааны акт илт хууль бус болох талаар заасан. Нурсан, бодитоор байхгүй үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрхийг иргэн Б.С-д шилжүүлэн бүртгээд байна. Гэтэл бодит байдал дээр тус акт хэрэгжих үү? Бодит байдал дээр байрны өмчлөх, захиран зарцуулах, ашиглах эрх иргэн Б.С-д шилжих боломжтой юу? Хариулт нь бол боломжгүй билээ. Шүүх хуралдааны асуулт, хариултын үе шатад бид нэхэмжлэгчээс байрны өмчлөх, эзэмших эрхийг хэрхэн хэрэгжүүлж байгааг асуухад хариулж чадаагүй. Иймд улсын бүртгэлийн байгууллага нь бодит байдлаас зөрүүтэй мэдээллийн дагуу улсын бүртгэл хийхийг бид хууль ёсны гэж хүлээж зөвшөөрөх нь илт хууль бус захиргааны акт гаргах үр дагаварт хүргэх юм.

Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1 дэх хэсэгт “Улсын бүртгэгч дараах үндэслэлээр мэдүүлгийг хүлээн авахаас татгалзана” гэж, тус зүйлийн 8.1.6-д “Энэ хуулийн 4.1 дэх хэсэгт заасан эрхийн хүчинтэй хугацаа дууссан” гэж тус тус зохицуулсан. Нурсан, бодит байдал дээр байхгүй байртай холбоотой улсын бүртгэл хийлгэхээр хандаж байгаа нөхцөлд хуулийн тус заалтын дагуу мэдүүлэг хүлээн авахаас татгалзах үндэслэлтэй гэж үзэж байна. Харин шүүхийн шийдвэрийн үндэслэх хэсгийн 15-д энэ талаар дараах няцаах дүгнэлтийг хийжээ. Үүнд: “Маргаан бүхий энэ тохиолдолд Хан-Уул дүүрэг, 3 дугаар хороо, 19 дүгээр хороолол, Арьс ширний******* байрны 15а,******* орон сууцны өмчлөх эрхийг 3.М-аас нэхэмжлэгч Б.С руу бэлэглэлийн гэрээнүүдээр хугацаагүй шилжүүлсэн үйл баримт тогтоогдож байх тул хугацаагүй шилжүүлсэн өмчлөх эрхийн хувьд эрхийн хүчинтэй хугацаа дууссан гэх үндэслэлийг хэрэглэхгүй” гэжээ. Энэ дараах байдлаар үндэслэлгүй болсон гэж үзэж байна.

Бид иргэн Б.С руу шилжүүлэхдээ хугацаатай шилжүүлсэн гэж маргаагүй. Харин иргэн Б.С-н өмчлөлд үл хөдлөх эд хөрөнгийн улсын бүртгэлийг шилжүүлэн бүртгэхээс өмнө байр нурж устсанаар тус хөрөнгийн өмчлөх эрх дуусгавар болсон гэж маргаж байгаа. Учир нь бодитоор оршин байхгүй хөрөнгийг хэн нэгэн өмчлөх, эзэмших, ашиглах эрхгүй. 10 жилийн нурсан байрны өмчлөгч нь би “байсан” гэж ярихаас биш “одоо ч өмчлөгч нь би юм” гэж бид ярьдаггүй, ойлгодоггүй билээ. Иргэний хуулийн 160 дугаар зүйлийн 160.1.5-д барьцааны зүйл устаж үгүй болсноор барьцааны эрх дуусгавар болох талаар заасан нь байхгүй хөрөнгийн өмч эд юмсын эрх, өмчлөх эрх үүсэхгүй, дуусгавар болохыг хуульчилсан хэрэг байна.

Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1.6 дахь заалтын агуулга нь “эрхийн хүчинтэй хугацаа дуусах” агуулга бол “бүртгүүлэхийг хүсэж буй эрх дуусгавар болсон” гэх агуулгаар тайлбарлах үндэслэлтэй юм. Тус хуулийн 8.1.6-д мөн хуулийн 4.1 дэх заалтыг иш татсан. Хуулийн 4.1 дэх заалт нь Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн 8.1 дэх заалтыг иш татсан. Тус хуулийн 8.1-д бичигдсэн эрхүүдийн хувьд жишээ авч тайлбарлая. Хэрэв хуулийн 8.1.6 дахь заалтыг зөвхөн “хүчинтэй хугацаа дууссан” гэх үндэслэлээр тайлбарлавал “хугацаа дуусаагүй” нөхцөлд мэдүүлэг хүлээн авах үндэслэлтэй болно. Гэтэл хуулийн 8.1.9-д заасан газар эзэмших, ашиглах эрхийн хувьд хугацаа дуусгавар болоогүй ч газар эзэмших эрхийг цуцлах замаар эрх дуусгавар болсон байх боломжтой. Газар эзэмших эрхийг цуцлах шийдвэр гарсан байхад мэдүүлэг авч бүртгэл хийхгүй нь ойлгомжтой. Хуулийн 8.1.1-д заасан өмчлөх эрхийн хувьд хүчинтэй хугацаа гэдэг ойлголт байдаггүй. Иймд гагцхүү өмчлөх эрх нь дуусгавар болсон бол түүнтэй холбоотой бүртгэл хийхгүй гэх агуулгаар хуулийн 8.1.6 дахь заалтыг тайлбарлах нь үндэслэлтэй юм.

Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны гэрээний хувьд тайлбарлая. 30 жилийн хугацаатай үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны эрхийн улсын бүртгэл хийгдээ. Гэтэл тус хугацаанаас өмнө барьцааны зүйл болох үл хөдлөх эд хөрөнгө нурж устсан байна. Энэ нөхцөлд Иргэний хуулийн 160 дугаар зүйлийн 160.1.5-д “барьцааны зүйл устаж үгүй болсон” гэж заасны дагуу барьцааны эрх дуусгавар болно. Гэтэл барьцааны эрхтэй холбоотой улсын бүртгэл хийлгэхээр хандах үед “хугацаа нь дуусаагүй байна” гэж бүртгэл хийх нь утгагүй. Харин “барьцааны эрх дуусгавар болсон байна. Энэ нь Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 8.1.6-д заасан эрхийн хүчинтэй хугацаа дууссан гэх үндэслэлд хамаарах тул мэдүүлэг хүлээн авахаас татгалзана” гэх нь үндэслэлтэй юм.

Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.7-д “өмчлөлийн зүйл болох үл хөдлөх эд хөрөнгө устсан” нөхцөлд улсын бүртгэлийг хаах тухай заасан. Энэ нь мөн адил эд хөрөнгө устсанаар түүний улсын бүртгэл хаагдах, хүчингүй болох, цаашид бүртгэл хийгдэхгүй байх агуулга юм. Маргаан бүхий байр нь 2017 онд нурж устсан тул тухайн үеэс улсын бүртгэл хаагдаж, цаашид бүртгэл хийгдэхгүй байх үндэслэлтэй байсан гэж үзэж байна.

Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1.7-д заасан үндэслэлийн дагуу улсын бүртгэлийг хаахын тулд өмчлөгчийн мэдүүлэг зайлшгүй шаардлагатай гэх шүүхийн тайлбар нь үндэслэлгүй юм. Учир нь эд хөрөнгө устсанаар тус хөрөнгийг өмчлөх, эзэмших, ашиглах эрх дуусгавар болж байгаа. Ингэснээр эд хөрөнгө устсан үеэс улсын бүртгэлд нэр нь бичигдсэн өмчлөгч нь түүнийг өмчлөх боломжгүй болно. Иймд өмнө өмчлөгчөөр бүртгэлтэй байсан хүнийг тус хөрөнгийн өмчлөгч гэж үзэх, түүнээс мэдүүлэг гаргахыг хүлээх, зөвшөөрөх шаардах үндэслэлгүй юм.

Хэрэв хөрөнгийн өмчлөгч мэдүүлэг гаргаж байж улсын бүртгэлийг хаана гэвэл хууль хэрэгжихгүй байх бүрэн боломжтой болно. Тодруулбал, хэчнээн хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1-д заасан улсын бүртгэлийг хаах үндэслэл бүрдсэн байсан ч түүнийг өмчлөгч хүлээн зөвшөөрөхгүй бол мэдүүлэг гаргахгүй байх замаар хуулийг хэрэгжүүлэхгүй байх боломжтой. Тодруулбал, хуулийн 14.1.3-д “шүүх, арбитрын шийдвэр гарсан” бол улсын бүртгэлийг хаах талаар заасан байна. Гэтэл тус шүүхийн шийдвэрийг өмчлөгч эс зөвшөөрч байгаа цагт тэрээр улсын бүртгэл хаалгах мэдүүлэг өгөхгүй. Иймд хэрэв хуулийг үгчилж тайлбарлавал өмчлөгч мэдүүлэг өгөөгүй цагт хууль, шүүхийн шийдвэр хэрэгжихгүй нь байна. Хуулийн 14.1.5-д эрхийн улсын бүртгэл давхардсан бол улсын бүртгэлийг хаах тухай заасан байна. Гэтэл энэ үед хэн нэг нь мэдүүлэг гаргахгүй л бол аль ч улсын бүртгэл хаагдахгүй буюу хуулийн зөрчил арилахгүй юм байна.

“О” компанийн хэрэгжүүлсэн дахин төлөвлөлтийн төслийн дагуу барьсан 16 давхар барилгын улсын бүртгэл хийгдэхгүй байгаа. Учир нь өмнөх байрны бүртгэл хаагдаагүй тул давхардуулан бүртгэхгүй гэдэг. Иргэн Б.С нь өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлээ хаалгадаггүй. Энэ нөхцөлд иргэн Б.С компаниас хоёр байр авсны дараа ч улсын бүртгэлээ хаалгахгүй бол бид улсын бүртгэл хийлгэж чадахгүй юм байна. Энэ нөхцөлд дахин төлөвлөлтөд хамрагдсан, байр, талбай захиалсан олон хүмүүс хохирно. Байр нь нурчихсан нэг хүн улсын бүртгэлээ үндэслэлгүйгээр хаалгахгүй байгаагаас болж олон хүн хохирох нь шударга, хууль ёс гэж үү? Иргэн Б.С өмчлөх эрхийн улсын бүртгэлээ хаалгахгүй байх ямар ч үндэслэл байхгүй билээ.

Мөн өмчлөх эрхийн улсын бүртгэл хаагдсанаар иргэн Б.С хохирохгүй. Учир нь түүнийг дахин төлөвлөлтийн төсөлд хамруулах, гурвалсан гэрээ байгуулах эсвэл нөхөн олговор өгөх агуулгаар шүүхийн шийдвэр гарах юм бол компани түүнийг биелүүлээд явна. Өөрөөр хэлбэл, түүний байрны улсын бүртгэл хаагдчих л юм бол байр авч чадахгүй, эрх нь зөрчигдөнө гэж харж болохгүй билээ.

Иймд Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн 758 дугаар шийдвэрийн Тогтоох хэсгийн 2 дахь заалтад гуравдагч этгээдийн бие даасан шаардлагыг хангах агуулгаар өөрчлөлт оруулж өгнө үү” гэжээ.

 

ХЯНАВАЛ:

 

1. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.3-д зааснаар анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хянаад хэвээр үлдээж шийдвэрлэлээ.

2. Шүүх дараах үндэслэлээр бие даасан шаардлага гаргасан гуравдагч этгээдийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангах үндэслэлгүй гэж үзэв.

2.1. Нийслэлийн Засаг даргын 2017 оны 10 дугаар сарын 04-ний өдрийн А/737 дугаар захирамжаар Хан-Уул дүүргийн 3 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр дэх ашиглалтын шаардлага хангахгүй болсон, нийтийн зориулалттай орон сууцны Арьс ширний******* байрны барилгажилтын төслийг боловсруулж, хэрэгжүүлэх эрхийг “О” ХХК-д олгосон байх бөгөөд нэхэмжлэгч Б.С-аас “Хан-Уул дүүрэг, ******* хороо /хуучнаар 3 дугаар хороо/,******* өргөн чөлөө гудамж, Арьс ширний******* байрны 15а,******* тоот Ү-220600****, Ү-220600**** дугаартай үл хөдлөх эд хөрөнгүүдийн өмчлөгч Б.С, “О” ХХК болон нийслэлийн Засаг дарга нарын хооронд байгуулах төсөл хэрэгжүүлэх гурван талт гэрээг байгуулах хуульд заасан үүргээ хэрэгжүүлэхгүй байгаа нийслэлийн Засаг даргын эс үйлдэхүйг хууль бус болохыг тогтоож, үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөгч Б.С болон “О” ХХК-тай гурван талт гэрээ байгуулахыг нийслэлийн Засаг даргад даалгуулах”-аар маргажээ.

2.2. Анхан шатны шүүх хэрэгт хамааралтай, ач холбогдолтой нотлох баримтуудыг бүрэн цуглуулж “...Барилга, хот байгуулалтын сайдын 2016 оны 07 дугаар сарын 05-ны өдрийн 126 дугаар тушаалаар батлагдсан “Ашиглалтын шаардлага хангахгүй нийтийн зориулалттай орон сууцны барилгыг буулган шинээр барих үйл ажиллагааны журам”-ын 4.10-д “Журмын 4.8-д заасан шалгарсан гэрээ байгуулах эрх бүхий хуулийн этгээд нь тухайн орон сууцны барилгын үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөгчидтэй хоёр талт гэрээ байгуулна. Хоёр талт гэрээ нь гурван талт гэрээний хавсралт баримт байна” гэж ... заажээ, ... нийслэлийн Засаг даргын 2017 оны 10 дугаар сарын 04-ний өдрийн А/737 дугаар “Төсөл хэрэгжүүлэгчээр батламжилж, төсөл хэрэгжүүлэх эрх олгох тухай” захирамж гармагц төсөл хэрэгжүүлэгч “О” ХХК болон маргаж буй орон сууцны 15а,******* тоот үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөгч нарын хооронд хоёр талт гэрээ байгуулах учиртай байжээ, ... Хот, суурин газрыг дахин хөгжүүлэх тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1, 11.1.4, 11.2, 24 дүгээр зүйлийн 24.1-д тус тус заасны дагуу нийслэлийн Засаг дарга гурван талт гэрээ байгуулах чиг үүрэгтэй боловч энэ зохицуулалт нь төсөл хэрэгжүүлэгчтэй гол нөхцөлөө тохирч хоёр талт гэрээ байгуулсан өмчлөгчийн хувьд хэрэгжих учиртай, .... төсөл хэрэгжүүлэгч болон орон сууцны өмчлөгч нарын төслийн харилцаанд гол нөхцөлүүдээ тохирч байгуулсан хоёр талт гэрээг үндэслэн нийслэлийн Засаг дарга гурван талт гэрээ байгуулах чиг үүрэгтэй байх тул 2017 оноос хойш өнөөг хүртэл төсөл хэрэгжүүлэгчтэй хоёр талт гэрээ байгуулаагүй тохиолдолд хариуцагч захиргааны байгууллагыг эс үйлдэхүй гаргасан гэж буруутгах үндэслэлгүй” гэж нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагад үндэслэлтэй зөв дүгнэлтийг хийж бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн байна.

2.3. Хэрэгт авагдсан баримтууд болон хэргийн оролцогч нарын тайлбараар дээрх ашиглалтын шаардлага хангахгүй болсон нийтийн орон сууцыг 2017 онд буулгасан болох нь тогтоогдож байх бөгөөд гуравдагч этгээд “О” ХХК-иас “...нурж устсан Арьс ширний******* байрны 15а болон******* байрны орон сууцуудыг иргэн Б.С-н нэр дээр бүртгэж, өмчлөх эрхийн гэрчилгээ гаргасан байдаг, бодитоор байхгүй байрыг өмчлөх боломжгүй, өмчлөх эрхийг улсын бүртгэлд бүртгэх боломжгүй” гэж тайлбарлан “Хан-Уул дүүрэг, хуучнаар 3 дугаар хороо, 19 хороолол, Арьс ширний******* байрны 15а тоот орон сууцны өмчлөх эрхийг 2021 оны 08 дугаар сарын 12-ны өдөр иргэн Б.С-н нэр дээр, мөн байрны******* орон сууцны өмчлөх эрхийг 2021 оны 11 дүгээр сарын 08-ны өдөр иргэн Б.С-н нэр дээр бүртгэсэн бүртгэлийг тус тус хүчингүй болгуулах” бие даасан шаардлага гаргасныг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь үндэслэл бүхий болжээ.

2.4. Учир нь гуравдагч этгээд “О” ХХК нь Хан-Уул дүүргийн 3 хорооны нутаг дэвсгэр дэх ашиглалтын шаардлага хангахгүй болсон, Арьс ширний******* байрны барилгажилтын төслийг хэрэгжүүлэх явцдаа маргаан бүхий ашиглалтын шаардлага хангахгүй орон сууцыг нураасан байгаа энэ тохиолдолд нэхэмжлэгчийг “Эд хөрөнгө устсанаар тус хөрөнгийг өмчлөх, эзэмших, ашиглах эрх дуусгавар болсон” гэж шууд дүгнэх боломжгүй.

Орон сууцны тухай хуулийн 15¹ дүгээр зүйлийн 15¹.3-д “Ашиглалтын шаардлага хангахгүй болсон нийтийн зориулалттай орон сууцны оронд шинээр орон сууцны барилга барих хөрөнгө оруулагч нь аймаг, нийслэлийн Засаг дарга, сууц өмчлөгчидтэй харилцан тохиролцож гэрээ байгуулах бөгөөд уг гэрээнд сууц өмчлөгчдийг нүүлгэн шилжүүлэх, орон сууцаар түр хангах, шинэ орон сууцны ашиглалтад орох хугацаа, талбайн хэмжээ, үнэ, төлбөр, хариуцлагын асуудлыг тусгана”, 15¹.4-д “Ашиглалтын шаардлага хангахгүй болсон нийтийн зориулалттай орон сууцны сууц өмчлөгчид нь хөрөнгө оруулагчтай байгуулсан гэрээний үндсэн дээр шинээр баригдах орон сууцнаас эхний ээлжинд өмчлөх эрх эдлэх бөгөөд шинээр өмчлөх орон сууцны талбайн хэмжээ хуучин орон сууцны талбайн хэмжээнээс багагүй байна”, 15¹.5-д “Ашиглалтын шаардлага хангахгүй болсон нийтийн зориулалттай орон сууцны сууц өмчлөгч нь хуучин орон сууцаа зах зээлийн үнээр хөрөнгө оруулагчтай тохиролцон худалдах, эсхүл нөхөн олговор авах эрхтэй” гэж тус тус хуульчилжээ.

2.5. Дээрх хуулийн зохицуулалтаас үзэхэд, маргаан бүхий ашиглалтын шаардлага хангахгүй нийтийн зориулалттай орон сууцыг нураасан эсэхээс үл хамааран тус орон сууцны 15а,******* тоотын өмчлөгч Б.С хуучин орон сууцаа зах зээлийн үнээр хөрөнгө оруулагчтай тохиролцон худалдах, эсхүл нөхөн олговор авах эрхтэй байх бөгөөд төсөл хэрэгжүүлэгчээс Б.С-ийн өмчлөлийн 15а,******* тоот орон сууцуудыг худалдан авсан, үнийг шилжүүлсэн, эсхүл түүнд нөхөн олговор олгосон, оронд нь өөр орон сууц олгосон гэх нөхцөл байдал нэгэнт тогтоогдохгүй байгаа энэ тохиолдолд гуравдагч этгээдийн бие даасан шаардлагыг хангах хууль зүйн үндэслэлгүй.

2.6. Нөгөөтээгүүр дээрх орон сууцны өмчлөх эрх нэг өмчлөгчөөс нөгөөд шилжих нь уг орон сууцыг огт өмчилж, эзэмшиж, ашиглаж байгаагүй төдийгүй өөрийн өмчлөлийнх гэж маргаагүй гуравдагч этгээдийн эрхийг хөндсөн гэж үзэх үндэслэлгүй байх төдийгүй тухайн бүртгэлийг хүчингүй болгосноор уг орон сууцыг өмчлөхтэй холбоотой гуравдагч этгээд “О” ХХК-д сэргэх эрх тогтоогдсонгүй.

 

Иймд бие даасан шаардлага гаргасан гуравдагч этгээдийн өмгөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээв.

 

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1******* зүйлийн 120.1-д заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

 

1. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2023 оны 10 дугаар сарын 12-ны өдрийн 758 дугаар шийдвэрийг хэвээр үлдээж, бие даасан шаардлага гаргасан гуравдагч этгээд “О” ХХК-ийн өмгөөлөгч А.Б-ын давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.

 

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.3-д заасныг баримтлан бие даасан шаардлага гаргасан гуравдагч этгээдийн өмгөөлөгчөөс давж заалдах гомдол гаргахдаа төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

 

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.5 дахь хэсэгт зааснаар шүүхийн хууль хэрэглээний зөрүүг арилгах, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны ноцтой зөрчил гаргасан нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр  хэрэглэсэн, эрх зүйн шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой гэж хэргийн оролцогч нар үзвэл магадлалыг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Улсын Дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд хяналтын журмаар гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

 

               ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                                                  Д.БААТАРХҮҮ

 

 

               ШҮҮГЧ                                                                       С.МӨНХЖАРГАЛ

 

 

               ШҮҮГЧ                                                                       Г.БИЛГҮҮН