Баян-Өлгий аймаг дахь Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч А.Дауренбек даргалж, нарийн бичгийн дарга К.Еркежан улсын яллагч Х.Өрен хохирогч М.Х шүүгдэгч Ш.Б нарыг оролцуулан шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй явуулж, Баян-Өлгий аймгийн прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Ш.Бд холбогдох 1813003190215 дугаартай эрүүгийн хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүгдэгчийн биеийн байцаалт:

Шүүгдэгч Ш.Б: Монгол Улсын иргэн, яс үндэс казах, Уах көжентай овогт Шамешийн Б, 1969 оны 04 дүгээр сарын 19-ний өдөр төрсөн, 49 настай, эрэгтэй, тусгай дунд боловсролтой, сантехникч мэргэжилтэй, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, малчин, ам бүл 5, эхнэр хүүхдийн хамт Баян-Өлгий аймгийн Бугат сумын 2 дугаар багт оршин суудаг, урьд ял шийтгүүлж байгаагүй, РД:00000.

        Шүүгдэгчийн холбогдсон хэргийн талаар:

Шүүгдэгч Ш.Б нь хохирогч М.Хы эзэмшлийн 1 үхрийг алдуул мал гэдгийг мэдсээр байж хувьдаа ашиглан, алдуул мал завшсан гэмт хэрэгт холбогджээ.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт хавтаст хэрэгт авагдаж шүүх хуралдаанаар хэлэлцэгдсэн дараах нотлох баримтуудыг шинжлэн судлав: Үүнд:

Шүүгдэгчийг уг гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тооцох үндэслэлийн талаар:

Шүүгдэгч Ш.Б нь Баян-Өлгий аймгийн Ногооннуур сумын Цагааннуур тосгоны “Талын толгой” гэх газраас алдсан хохирогч М.Хы эзэмшлийн 1 тооны үхрийг алдуул мал гэдгийг мэдсээр байж хувьдаа ашиглан 2018 оны 09 дүгээр сарын 03- ны өдөр тус багийн иргэн Ж.М үхэр худалдах үед түүний худалдсан үхэртэй хамт малын ченж нарт худалдаж, алдуул мал завшсан гэмт хэрэг үйлдсэн болох нь:

• Хохирогч М.Хы мөрдөн байцаалтын шатанд болон шүүх хуралда өгсөн: “...2018  оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдөр Цагааннуур тосгоны нутаг дэвсгэрт байрлах “Хойлог” гэх газарт бэлчээрт байсан 132 тоот үхэрээс алдагдсан юм. Миний үхэр хар зүсмийн толгой болон сүл хэсэг нь цагаан өнгөтэй 5 настай хоншоор дээр дошоо харсан “мах” тамгатай, баруун талын чихэнд малтмал имтэй сарлан үхэр байсан. 2018 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс хойш эрж  хайсан боловч олоогүй. Миний алдсан үхрийн үнийг 750000 төгрөгөөр тооцож Ш.Б төлж өгсөн. Харин тухайн үед би малаа хайхад бензин, шатхуунд нийт 693250 төгрөг зарцуулсан ба энэ талаарх нотлох баримтаа шүүхэд гаргаж өгч байна. Тиймээс надад учирсан иргэний нэхэмжлэл 693250  төгрөгийг Боор төлүүлж өгнө үү. Би малаа алдсанаа болж сэтгэл санаагаар унасан, мөн ажлаасаа 14 хоногийн чөлөө авч байсан зэрэг хохирлууд байгаа боловч хүний сэтгэл гаргаж уг хохирлуудыг би нэхэмжлэхгүй харин 693250 төгрөгийг төлж өгнө үү. Гомдол санал байхгүй.” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэргийн 14-19 дугаар хуудас болон шүү хуралдааны тэмдэглэл/,
• Гэрч Ж.Мын мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн: “...Би 2018 оны дүгээр сарын 03-ны өдрийн 17 цагийн үед Цагааннуур тосгоны нутаг дэвсгэрт “Шар толгой” гэх газарт өөрийнхөө эзэмшлийн 11 тооны сарлаг үхрийг зарах гээд Цагааннуур тосгоны төв рүү туугаад явж байхад миний зарах гээд байсан 11 үхрийн дотор хар зүсмийн толгой сүүл хэсэг нь цагаан алаг, хоншоор дээр доош харсан “тах тамгатай, эвэртэй 5 настай эр сарлаг үхэр байсан ба уг сарлаг үхэр хэний эзэмшлийн үхэр гэдгийг мэдээгүй  байсан. Тэгээд Цагааннуур тосгонд явах замдаа буюу Бугат сумын нутаг дэвсгэр болох “Шар толгой” гэх газарт Шамешийн Б тараалдсан. Би манай үхэр дотор явж байсан 1 үхрийг энэ хэний эзэмшлийн үхэр вэ, би өөрийхөө үхрийг зарах гээд явж байна гэж Ш.Бд хандаж хэлэхэд “миний эзэмшлийн үхэр, чи аваачиж зараад мөнгийг нь надад өгөөрэй” гэж хэлээд мотоциктой гэр лүүгээ яваад өгсөн. Би өөрийхөө эзэмшлийн 11 тооны үхрийг болон 1 үхрийг Цагааннуур тосгоны төвд Увс аймгаас ирсэн ченж Б гэгчид худалдсан юм. Тэгээд Ш.Бд 500000 төгрөгөөр зарагдлаа гээж 500000 төгрөгийг бэлнээр өгсөн юм” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэргийн 20-23 дугаар хуудас/,
• Гэрч Р.Бын мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн: “...Миний бие 2018 оны

09  дүгээр сарын 03-ны өдөр Баян-Өлгий аймгийн Цагааннуур тосгоны төвд орших иргэн М гэгчээс 12 тооны үхэр худалдаж авсан юм. 5 настай, хар зүсмийн ээвэртэй толгой, сүүл болон хойд талын 2 хөлний доод хэсэг нь цагаан өнгөтэй 1 тооны үхрийг Цагааннуур тосгоны иргэн М гэгч залуугаас 550000 төгрөгөөр худалдаж авсан юм. М надад үхэр худалдах үед Цагааннуур тосгоны иргэн С,

Д нар байсан” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэргийн 24-25 дугаар хуудас/,

• Гэрч Р.Дын мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн: “...Миний бие 2018 оны

09  дүгээр сарын 03-ны өдөр Баян-Өлгий аймгийн Цагааннуур тосгоны төвд орших иргэн М гэгчээс 12 тооны үхэр худалдаж авсан юм. Яг ямар зүсмийн ямар им тамгатай үхэр гэдгийг дүү болох Х.Б сайн мэдэж байгаа. Надад энэ талаар мэдэх зүйл байхгүй. 5 настай, хар зүсмийн ээвэртэй толгой, сүүл болон хойд талын 2 хөлний доод хэсэг нь цагаан өнгөтэй үхэр байсан. Чихний имийг сайн анзаарч хараагүй болно” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэргийн 26-27 дугаар хуудас/,

• Гэрч З.Сн мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн: “...2018  оны 09 дүгээр сард Увс аймгийн нэг таньдаг залуу нэр нь Б гэдэг хүн ирээд үхэр авсан юм. Тэр үед М 12 тооны үхэр авч ирж худалдсан. Нийт хэдэг төгрөг өгсний санахгүй байна. Тухайн үед им тамгатай, тийм зүсмийн үхэр байсан эсэхийг анзаарсангүй, ямар ч байсан тус сумын иргэн Ш.Бын нэг үхэр байна гэж хэлсэн. Уг үхрийг 500000 төгрөгөөр авсан байх би сайн мэдэхгүй байна” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэргийн 28 дугаар хуудас/,
• Шүүгдэгч Ш.Бын мөрдөн байцаалтын шатанд болон шүүхи

хэлэлцүүлэгт өгсөн, “...2018 оны 09 дүгээр сарын 03-ны өдөр Ногооннуур сумын Заагт гэдэг газарт миний үхэртэй төстэй үхэр байсан байдаг. Тэгээд би Ж.Мт миний үхэр биш гэж хэлсэн. Ж.М Божбаны үхэр гэж тавиад явуулсан байдаг. Миний үхэр гэхэд мөнгө төгрөгийн өгсөн. Цас ороод М.Хы гэрт очиж чадахгүй байсан. Дараагаар нь М.Хы гэрт очиход эмээ нь ганцаараа байсан. Эмээтэй юу ч яриагүй. Дараагаар нь мөнгө төгрөгийг нь өгсөн. Хийсэн хэргээ хүлээн зөвшөөрч байна. Шүүх хуралдаанаас хохирогч Х нь надаас 693250 төгрөг төлүүлж өгнө үү гэснийг хүлээн завшаарч байна. Хуулийн хөнгөлөлт үзүүлж өгнө үү” гэх мэдүүлэг /хавтаст хэргийн 39-42 дугаар хуудас, шүүх хуралдааны тэмдэглэл/ зэрэг нотлох баримтуудаар тогтоогдож байна.

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт шинжилсэн дээрх нотлох баримтууд нь хэрэгт хамааралтай, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмын дагуу цуглуулж бэхжүүлсэн, нотлох баримтуудыг үгүйсгэх нотлох баримт хэрэгт авагдаагүй бөгөөд шүүгдэгч нь өөрийнхөө гэм бурууг хүлээн зөвшөөрч байгаагаар давхар нотлогдож байх тул хэргийг хянан шийдвэрлэхэд хангалттай гэж шүүх үнэллээ. Шүүгдэгч Ш.Бын үйлдсэн гэмт хэрэг нь Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэргийн шинжийг бүрэн хангаж байх тул түүнийг “алдуул малыг бусдын өмчлөл, эзэмшилд байгааг мэдсээр байж завшсан” гэмт хэргийг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх үндэслэлтэй гэж дүгнэлээ.

Шүүгдэгч Ш.Б нь хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалтын шатанд хохирогч М.Хд алдагдсан үхэрийн үнэ болох 750000 төгрөгийг төлж өгсөн болох нь хавтаст хэрэгт авагдсан хохирогч, шүүгдэгч нарын мэдүүлэг болон бусад баримтаадаар батлагдаж байна./хх-ийн 18-19, 42-43, 53-р хуудас/

Харин уг алдсан малаа эрж хайхад гарсан зардал гэж 693250 төгрөгийг хохирогч нэхэмжилсэн ба энэ талаарх баримтаа хуульд заасан шаардлагыг хангаж шүүхэд ирүүлсэн байх тул шүүгдэгчээс 693250 төгрөгийг гаргуулж хохирогчид олгохоор шийдвэрлэв.

1. Шүүгдэгчид эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх тухай:

Шүүх хуралдаанаар шинжлэн судлагдсан баримт болон хэрэгт авагдсан шүүгдэгчийн хувийн байдлыг тодорхойлсон баримтуудыг үндэслэн шүүгдэгч Ш.Бд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ тохиолдлын шинжтэй нөхцөл байдлын улмаас анх удаа гэмт хэрэг үйлдсэн, үйлдсэн гэмт хэрэгтээ гэмшсэн, гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн, хохирол төлсөн зэргийг ял хөнгөрүүлэх нөхцөл байдалд тооцож, ял хүндрүүлэх нөхцөл байдал тогтоогдоогүй болохыг дурдах нь зүйтэй байна.

Иймд шүүгдэгч Ш.Бын үйлдсэн гэмт хэргийн шинж, хохирол, гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэх нөхцөл байдал, шүүгдэгчийн хувийн байдал, эд хөрөнгө болон хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал зэргийг харгалзан түүнд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан торгох ялыг сонгон, хуульд заасан ялын бага хэмжээгээр торгож эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээр шийдвэрлэв.

Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар 1 нэгж нь 1000 /нэг мянга/ төгрөгтэй тэнцэх ба 450 нэгж нь 450000  /дөрвөн зуун тавин мянга/ төгрөгтэй тэнцэх юм.

Харин шүүгдэгч нь торгох ялыг биелүүлээгүй бол шүүх биелэгдээгүй торгох ялын 15 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгийг нэг хоногоор тооцож хорих ялаар солихыг анхааруулах нь зүйтэй.

Энэ гэмт хэргийн улмаас шүүгдэгч Ш.Б нь цагдан хоригдсон хоноггүй, түүнээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй, хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан болон битүүмжилсэн зүйлгүй болно.

Шүүгдэгч Ш.Бд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол хэвээр үргэлжлүүлж, хэргийн хамт шүүхэд ирүүлсэн түүний Е серийн паспорт, иргэний үнэмлэх, эрүүл мэндийн даатгалын гэрчилгээ зэргийг өөрт нь буцаан олгож шийдвэрлэв.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 17.5 дугаар зүйлийн 1, 5, 6, 8, 9, 36.2  дугаар зүйлийн 1, 2, 3, 4, 36.6 дугаар зүйл, 36.7 дугаар зүйл, 36.8 дугаар зүйлүүдэд заасныг тус тус удирдлага болгон

ТОГТООХ нь :

1.    Шүүгдэгч Уах көжентай овогт Шамешийн Быг “алдуул малыг бусдын өмчлөл, эзэмшилд байгааг мэдсээр байж завшсан” гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай. 2.    Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Ш.Быг 450 “дөрвөн зуун тавин” нэгжтэй тэнцэх хэмжээний буюу 450000  /дөрвөн зуун тавин мянга/ төгрөгөөр торгох ялаар шийтгэсүгэй.

3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.3 дугаар зүйлийн 5 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Ш.Б нь торгох ялыг биелүүлээгүй тохиолдолд шүүх биелэгдээгүй торгох ялын 15 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгийг нэг хоногоор тооцож хорих ялаар солихыг анхааруулсугай.
4. Иргэний хуулийн 497 дугаар зүйлийн 479.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар шүүгдэгч Ш.Боос 693250 /зургаан зуун ерэн гурван мянга хоёр зуун тавь/ төгрөгийг гаргуулж хохирогч М.Хд олгосугай.
5. Энэ хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан болон битүүмжилсэн зүйлгүй, түүнээс гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй, цагдан хоригдоогүй болохыг тус тус дурдсугай.
6. Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Ш.Бд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.
7. Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц шүүгдэгч Ш.Бын Е серийн паспорт 1ш, иргэний үнэмлэх 1 ширхэг, эрүүл мэндийн даатгалын гэрчилгээ 1 ширхэг зэргийг өөрт нь буцаан олгосугай.
8. Шийтгэх тогтоол уншиж сонсгосноор хүчинтэй болох бөгөөд шүүгдэгч, хохирогч, тэдгээрийн хууль ёсны төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийтгэх тогтоолыг эс зөвшөөрвөл гардан авснаас хойш, эсхүл Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 11.9 дүгээр зүйлд заасны дагуу хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор Баян-Өлгий аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэй болохыг дурдсугай.
9. Давж заалдах гомдол гаргасан эсхүл эсэргүүцэл бичигдсэн тохиолдолд тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж, тогтоол биелүүлэх хүртэл шүүгдэгч Ш.Бд авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлсүгэй.

       ДАРГАЛАГЧ, ЕРӨНХИЙ ШҮҮГЧ                             А.ДАУРЕНБЕК