Багануур дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг Ерөнхий шүүгч П.Цэцэгдулам даргалж, тус шүүхийн хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч: …. аймгийн .. суманд  19.. онд төрсөн, .., бага  боловсролтой, малчин мэргэжилтэй, ….. оршин суух, М овогт Гийн П-ийн  нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: 19.. онд .... аймгийн .... суманд төрсөн, ........, бүрэн дунд боловсролтой, токарчин мэргэжилтэй, Багануур дүүргийн .. дугаар хороо, .. тоотод оршин суух, Б- овогт Д-ийн Б-д /РД: У...., утасны дугаар ..../ холбогдох хөлсөөр ажиллах гэрээний үүргийн биелэлт 1.950.000 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлийг 2018 оны  03 дугаар сарын 27 ны өдөр хүлээн авч хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Г.П-, хариуцагч Д.Б-, нарийн бичгийн дарга  Л.Отгончимэг нар оролцов.

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

            Нэхэмжлэгч Г.П- нь шүүхэд  ирүүлсэн нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Миний бие Г овогтой П-  би 2017 оны 08 сарын 24-ний өдөр Хэнтий аймгийн Өмнөдэлгэр сумын тариан талбайд  Б-тэй  хамт хадланд гарч өвс хадсан. Тухайн үед бид хоорондоо аман хэлэлцээгээр үнэ хөлсөө ярилцаад 2017 оны 11 сар хүртэл ажиллаад  надад 500 боодол өвс өгнө  гэж хэлээд бид хамтдаа хадланд гарсан. Ингээд бид хадлангаас буугаад Багануурт  ирээд эхний удаа надад  200 боодол өвс  өгсөн. Тэгээд үлдсэн 300 боодол өвсөө өгөхгүй байсаар өдийг хүргэсэн. Би өгөхийг нь хүлээсэн. Иймээс  би ярьж  тохирсон 300 боодол  өвсөө 1  боодол өвсийг 6500 төгрөгөөр үнэлж нийт 1.950.000 төгрөгийг иргэн Б-гээс гаргуулмаар байна. Анх ажилд гарахдаа үнэ хөлсөө тохиролцоогүй, надад цалин өгнө гэж хэлээд аваад явсан, очсон хойноо бид хоёр хоёулахнаа байх үедээ надад 500 боодол өвс өгнө гэж ярилцсан юм. Би 59 хоног орчим ажилласан, 4 хүний хоол хийгээд чөлөөт цагтаа бүх ажилд нь тусалдаг байсан. Өдөрт 2 удаа хоол хийдэг, өглөө боов цай уудаг байсан, хоол цайг бүгдийг Б- даадаг байсан. Нийтдээ 5950 боодол өвс хадсан, хүний хөдөлмөрийг шулж шулчхаад адаг сүүлд нь улсын фондод өгнө гэж хадсан өвсөө бид нарын төлбөрт өгсөн, бид нарыг хохироосон, надад гайгүй өвснөөсөө 300 боодол өвс өгсөн бол би ингэж хэл ам хийхгүй, хадсан өвснөөсөө хүүхдээ ажилд оруулах гээд даргад нь 800 боодол өвс өгсөн гэсэн, надад өгсөн өвс дан шарилж байсан, сайн гэсэн өвсөө зарсан, надад  мал идэхгүй юм өгсөн, хог болоод л байж байна, төвийн мал идэж болно, хөдөөний мал тийм өвс идэхгүй. Авсан 200 боодол өвснөөс одоо 10 орчим боодол өвс үлдсэн, бусдыг нь үхэр малдаа өгөөд зарим нь хог болоод байж байгаа, 500 боодол өвс ажлын хөлсөнд өгнө гэдгийг нотлох баримт байхгүй, нотлох баримт нь би өөрөө л байна гэв.

Хариуцагч Д.Б- шүүх хуралдаанд өгсөн тайлбартаа: Миний бие 2017 оны 08 сарын 25-наас 10 сарын 14-ний өдрийг хүртэл  нийт 49 хоног П-ийг хадланд хүний нэмэр тус болгож, тогоочоор авч явж ажиллуулсан. Анх  авч явахдаа чамайг зүгээр  зарахгүй чамд би цалин  өгнө шүү дээ гэж хэлээд  хамт явсан нь үнэн. Явахдаа надаас чи юу өгөх юм бэ гэж мөнгө, өвсний тухай юу ч ярьж асуугаагүй. Би хадланд өөрийн бүх хадлангийн техник, гэр орон, багаж хэрэгсэл, хүнс, хоол, унаа машин бүх зардлыг дааж хариуцан гарсан. П-  аяга, халбага, пүүгээ, өөрийн хувцастайгаа, тамхи авна гэж 10.000 төгрөгтэй л явсан. Ажиллах хугацаанд би  тракторын жолоочоор Энхбатыг, өвсний ачигчаар  Отгонбаатарыг,  П-ийг тогооч болон туслах хүчээр тус тус ажиллуулсан. Би өөрөө том трактороороо өвс хадаж, пресс боодог гол  ажлаа хийдэг байсан. Би өвсний урьдчилгаа болгож 3 сая  гаруй төгрөгийн зээл авч гарсан. Дээр нь хамт явсан Энхбат маань 1.000.000 орчим төгрөгийг түлш, тос, нэмж авч зардал гаргасан. Би 5000-аад боодол өвс  хадаж боосон байгаа юм. Үүнээсээ 1100 боодол өвсөө газар дээр нь хурааж  нутгийн айлын мал орж нураагаад  идэж  тараагаад, цасанд даруулсан. П- нь хадлан буусан хойно өвсөө тээвэрлэж татаж авчирч чадаагүй байхад хүүтэйгээ мотоцикльтой ирж манай гэрт уулзсан. Манайд ирээд П-ийн хүү Улаанаа гэж залуу  надаас ” та аавд ямар  цалин хөлс өгнө гэж ярьсан юм бэ” гэж асуусан. Бид хоёр цалин мөнгөө тодорхой яриагүй сарын 350.000  төгрөг өгнө гэж бодож байсан бодлоо хүүд нь хэлсэн. Гэтэл П- би  мөнгө төгрөг авна гэхгүй хэдэн малдаа өвс л авна гэж ярьдаг. Би хүүд нь  ах нь аавд чинь толгойтой салом 50 боодол, царвантай өвс 150 ширхэг, бүгд 200 боодол өвс  өгье  үүнээс илүү өгөх боломжгүй гэж  хэлээд тохирч, П- гэртээ өвсөө хүргүүлнэ гэхэд би боломжгүй гэж хэлсэн. Гэтэл хүү нь та ямар ч байсан Баганууртаа өвсөө татаж ир, ирэхээр нь бид гаднаас чинь 200 боодол өвсөө  авъя гэж тохиролцоод  явсан. Өвсийг Багануурт гэрийн гадаа авчирсан хойно П-, хүү Улаанаатайгаа  ирээд шууд 500 боодол өвс авна хэзээ хүргэж өгөх вэ гэсэн, хүү нь  аавыгаа  та чимээгүй бай  хүний ярихыг сонс гэж хэлээд 200 боодол өвсөө аваад явсан. Түүнээс 500 боодол өвс гэж анхнаасаа тохироогүй. П-ид өгсөн 200 боодол өвсийг мөнгөн дүнгээр тооцвол нэг боодол өвсний үнэ 5000-6500 төгрөгийн  ханштай байсан. 200 боодол өвсөө 5500 төгрөгт бодоход 1.100.000 төгрөг болж байгаа. П-ид би цалингий нь хангалттай өгсөн гэж бодож байна. П- нь 49 хоног ажиллахдаа 09 сарын 13-ны өдөр 80 боодол өвс бооход пресс дагаж ажилласан, 09 сарын 07-ны өдөр мөн пресс дагасан, 9 сарын 11-нд 700  боодол  өвс хурааж пресс дагасан, 9 сарын 21-нд 200 боодол  өвс хураасан, 9 сарын 22, 10 сарын 04, 05-ны өдрүүдэд  Балл тэгшилсэн, бусад хугацаанд гал тогооны ажлаа  хийсэн. Дээрх ажилласан өдрүүдийг хадлангийн үйл ажиллагааны өөрийн өдрийн тэмдэглэлд тусгасан, тэмдэглэлээ харж хэлж байгаа, түүнээс санаанаасаа хэлээгүй. Иймд  Г.П-ийн нэхэмжилсэн 1.950.000 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Жолоочоор ажилласан Энхжаргал нь 1.000.000 орчим төгрөг гаргасан учраас түүнд 440 боодол өвс өгсөн, ачигчаар ажилласан Отгонбаатарт 300 боодол өвс өгсөн. 500 боодол өвс өгнө гэж хэлээгүй худал ярьж байна, цалинг хангалттай өгсөн. Муу өвс байсан юм бол хөлсөндөө өвс авахгүй мөнгөө авна гэхгүй яасан юм бэ, тухайн үед юм яриагүй байж олон сарын дараа шүүхэд гомдол гаргадаг нь ямар учиртай юм бэ, мал идэхгүй өвс хадна гэж байхгүй, бид нарын л хадсан өвс, үндэсгүй худал юм ярьж болохгүй, тэр өвс малд сайн гэж бид нар, энэ хүн өөрөө ч ярьж л байсан шүү, хүн гүтгэж болохгүй гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

           Нэхэмжлэгч Г.П- нь хариуцагч Д.Б-д холбогдуулан хөлсөөр ажиллах гэрээний үүргийн биелэлт 1.950.000 төгрөг гаргуулах нэхэмжлэлийн шаардлагыг шүүхэд гаргажээ.

          Хариуцагч Д.Б- нь “нэхэмжлэгч Г.П-той сарын хөлсийг анхнаасаа ярилцаагүй, өөрийн төлөвлөгөөгөөр 350.000 төгрөг өгнө гэж тооцож байсан, хөлсөнд өөрийнх нь хүсэлтээр хувьдаа малтай учраас  200 боодол өвс өгсөн, / 1 боодол өвсийг 5500 төгрөгөөр тооцоход 1.100.000 төгрөг / 500 боодол өвс өгнө гэж хэлээгүй, 49 хоног ажиллуулаад хангалттай цалин өгсөн учраас нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрөхгүй” гэж маргаж байна.

        Хариуцагч Д.Б- нь 2017 оны 08 сарын 24-нд хадлан бэлтгэхээр Хэнтий аймгийн Өмнөдэлгэр сум руу явахдаа жолоочоор 1, ачигчаар 1, тогоочоор 1 хүн авч явсан байх бөгөөд ачигчаар ажиллах хүнтэй цалинг 450.000 төгрөгөөр тохирсон, жолоочоор болон тогоочоор ажиллах П- нартай цалин хөлсийг тохиролцоогүй ажиллуулахаар авч явсан, ачигчаар ажилласан Отгонбаатарыг 50 хоног ажиллуулж хөлсөнд 330 боодол өвс, жолоочоор ажилласан Ц.Энхжаргал нь түлшний мөнгө 1.000.000 төгрөг гаргасан учраас гаргасан зардлыг тооцож ажлын хөлсөнд 440 боодол өвс, тогоочоор болон чөлөөт цагтаа туслахаар ажилласан П-ид ажлын хөлсөнд 200 боодол өвс өгсөн болох нь талуудын шүүх хуралдаанд өгсөн тайлбар, гэрч Отгонбаатарын шүүхэд өгсөн “П- ах өдөрт 2 удаа хоол хийдэг байсан, 4 хүний хоол хийж байсан, би цалингаа 450.000 төгрөгөөр тохиролцож гарсан боловч очоод цалиндаа өвс авахаар яриад 330 боодол өвсийг нэгийг нь 3500 төгрөгөөр тооцож авсан. П- ах, Б- ах хоёр анх гарахдаа цалин хөлсөө тохироогүй юм шиг байна лээ, П- ах 500 боодол өвс авна гэж ярьж байсан, Б- ах энэ хоёр хоорондоо цалин хөлсөө юу гэж тохирсон, 500 боодол өвс өгнө гэсэн талаар би мэдэхгүй. Тухайн үед өвсөө талбай дээрээс нь 3500 төгрөгөөр, Багануур дүүрэгт авчраад 6000 төгрөгөөр зарж байсан“ гэсэн мэдүүлэг, гэрч Отгонхишигийн шүүхэд өгсөн “П-ийг 200 боодол өвс татаад өгөөч гэж гуйхаар нь Б-гийнхээс 200 боодол өвс татаж өгсөн, өөр надад мэдэх зүйл байхгүй “ гэсэн мэдүүлэг, гэрч Энхжаргалын шүүхэд өгсөн “Би хадланд гарахдаа тодорхой хэмжээний мөнгө оруулсан учраас өвс авна гэсэн бодолтой байсан, цалин мөнгөө тохироогүй, П-, Б- нар хоорондоо юу гэж тохирсон талаар мэдэхгүй, П- 4 хүний хоол хийгээд завтай үедээ бид нарт тусалдаг байсан,  би тракторын жолооч хийдэг байсан. Би өөрөө 1.200.000 төгрөг гаргаж хадланд гарсан болохоор түүнийгээ тооцоод  хөлсөндөө  440 боодол өвс авсан” гэсэн мэдүүлэг зэргээр тогтоогдож байна.  

         Иргэний хуулийн 359 дүгээр зүйлийн 359.1-д ” Хөлсөөр ажиллах гэрээгээр ажиллагч нь тохиролцсон ажил үйлчилгээг гүйцэтгэх, ажиллуулагч хөлс төлөх үүргийг тус тус хүлээнэ”, 360 дугаар зүйлийн 360.1-д “Гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол ажил гүйцэтгэсний хөлсийг ажил үйлчилгээг хийж гүйцэтгэсний дараа төлнө”, 363 дугаар зүйлийн 363.1-д “Ажиллуулагч нь ажиллагчийн эрүүл мэнд, амь насанд аюулгүй гүйцэтгэх ажлын онцлог, шаардлагад нийцэхүйц байр, багаж, тоног төхөөрөмжөөр хангах үүрэгтэй”, 364 дүгээр зүйлийн 364.1-д “ “Хөлсөөр ажиллах гэрээ тохирсон хугацаа дууссанаар дуусгавар болно” гэж тус тус зааснаар хариуцагч Б- нь  нэхэмжлэгч Г.П-ийг хадлан бэлтгэх ажилд тогоочоор 2018 оны 08 сарын 24-ний өдрөөс 2018 оны 10 сарын 14-ний өдөр хүртэл ажиллуулсан, ажиллуулсан хөлсөндөө ажил үүрэг хийж гүйцэтгэснийх нь  дараа 200 боодол өвс нэг бүрийг 5500 төгрөгөөр тооцож өгсөн, тогоочоор ажиллах байр, хоол хүнсний материал, бусад шаардлагатай зүйлүүдээр ажиллуулагч хангасан байх ба талуудын хооронд Иргэний хуульд заасан хөлсөөр ажиллах гэрээ амаар байгуулагдсан, гэрээний хугацаа хадлан хадаж дууссанаар дуусгавар болсон байна.

        Ажиллагч буюу ажил гүйцэтгэсэн этгээд болох П- нь өөрийн хийж гүйцэтгэсэн ажлынхаа хөлсийг шаардах эрхтэй, ажиллуулагч төлөх үүрэгтэй. Ажиллагч П- нь ажлын хөлсөнд 500 боодол өвс өгнө гэсэн гэж тайлбарлаж байгаа боловч өөрийн тайлбар, татгалзлаа нотолж чадаагүй, энэ талаарх баримт хэрэгт авагдаагүй, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 25 дугаар зүйлийн 25.2.2-д “Шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлага, түүнийг үгүйсгэх татгалзах үндэслэл, тайлбар түүнтэй холбоотой баримтыг нэхэмжлэгч өөрөө нотлох, нотлох баримтыг цуглуулах, гаргаж өгөх үүрэгтэй”, 38 дугаар зүйлийн 38.1-д “ Зохигч гуравдагч этгээд тэдгээрийн төлөөлөгч буюу өмгөөлөгч нь өөрийн шаардлага ба татгалзлын  үндэс болж байгаа байдлын талаархи нотлох баримтаа  өөрөө гаргаж өгөх, цуглуулах  үүрэгтэй “ гэж тус тус зааснаар нэхэмжлэгч уг үүргээ хэрэгжүүлж чадаагүй гэж үзнэ.

        Хариуцагч Б- нь хадлангийн ажилд гол үүрэг гүйцэтгэсэн ачигч Отгонбаатарт 330 боодол өвс, тракторын жолоочоор ажилласан Энхжаргалд түүний хадлангийн ажилд оруулсан хувь болох 1.200.000 төгрөгийг оруулан тооцож 440 боодол өвс ажлын хөлсөнд өгснөөс харахад тогоочоор ажилласан, чөлөөт цагтаа хадлдангийн ажилд тусалж байсан П-ид гол үүрэг гүйцэтгэсэн Отгонбаатар, Энхжаргал нарт өгсөн ажлын хөлснөөс илүү хөлс өгөхөөр тохирсон гэдэг нь бодит үнэнд нийцсэн тайлбар гэж үзэхэд эргэлзээтэй нэхэмжлэгчийн тайлбарыг үнэн зөв эргэлзээгүй баримт гэж үзэх боломжгүй юм.

        Монгол улсын  Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д “Ажилтныг хөдөлмөрийн гэрээ болон хөлсөөр ажиллах гэрээ тэдгээртэй адилтгах бусад гэрээгээр ажиллуулж байгаа ажил олгогч нь түүнд Хөдөлмөр нийгмийн зөвшлийн 3 талт Үндэсний хорооноос тогтоосон хэмжээнээс багагүй цалин /хөлс/олгох …”, 8 дугаар зүйлийн 8.3-д “Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс доогуур үндсэн цалин /хөлс/ олгосны улмаас ажилтанд учирсан хохирлыг ажил олгогч бүрэн төлнө” гэж тус тус зааснаар ажиллуулагч Б-  нь цалин хөлсийг тохиролцоогүй тохиолдолд ажилтныг сард хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр буюу 2017 оны 01 сарын 01-ний өдрөөс даган мөрдөж байгаа 240.000 төгрөгөөс  дээш цалинжуулах үүрэгтэй байсан. Нэхэмжлэгч нь 2017 оны 08 сарын 24 нөөс 2017 оны 10 сарын 14-ний өдөр хүртэл 51 хоног ажиллуулахад 408.000 төгрөгийн цалин доод тал нь авах эрхтэй байсан ба хариуцагч нь нэхэмжлэгчид 200 боодол өвсийг нэг бүрийг 5500 төгрөгөөр тооцон, 1.100.000 төгрөгийг нэхэмжлэгчид олгожээ.

           Дээрх үндэслэлүүдээр нэхэмжлэгчийн гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж шүүх дүгнэсэн болно.

                     Монгол Улсын Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.3, 116, 118 дугаар зүйлүүдэд заасныг удирдлага болгон

ТОГТООХ нь :

      1.Иргэний хуулийн 359 дүгээр зүйлийн 359.1-д зааснаар М овогт Гийн П-ийн нэхэмжлэлтэй, Б- овогт Д-ийн Б-д холбогдох  хөлсөөр ажиллах гэрээний үүргийн биелэлтэд  1.950.000 төгрөг гаргуулах тухай нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосугай.

       2.Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1 дэх хэсгүүдэд заасныг баримтлан нэхэмжлэгчээс улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 46.150  төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

       3.Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 119.4, 119.7 дахь хэсэгт зааснаар шийдвэр нь танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох бөгөөд зохигч 7 хоног өнгөрснөөс хойш 14 хоногийн дотор шүүхэд хүрэлцэн ирж шийдвэрийг өөрөө гардан авах үүрэгтэй бөгөөд дээрх хугацаанд шүүхийн шийдвэрийг гардан аваагүй нь гомдол гаргах хугацааг хуульд заасан журмын дагуу тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

      4.Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 120 дугаар зүйлийн 120.2 дахь хэсэгт зааснаар зохигч нь анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн Давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй болохыг дурдсугай.

 ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                  П.ЦЭЦЭГДУЛАМ