МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Архангай аймаг дахь Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүххуралдааныг тус шүүхийн шүүгч Б.Отгонцэцэг даргалж,
Улсын яллагч: Э.О
Хохирогч: Л.Б, Х.Г
Шүүгдэгч нарын өмгөөлөгч: Н.Э
Шүүгдэгч: С.О, Д.Л
Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга: Д.О нарыг оролцушүүхийн шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар Архангай аймгийн Прокурорын газраас Монгол Улсын Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3 дүгээр зүйлийн 3, 3.2 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг тус тужурамлан 2015 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасагэмт хэрэгт холбогдуулан яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Д овогт Сы О, Д овогт Д Л нарт холбогдох 1912..................... тоот хэргийхянан хэлэлцэв.

Шүүгдэгч: Монгол Улсын иргэн, 1977 оны 09 дүгээр сарын 18-ны өдөр Архангааймгийн ******* суманд төрсөн, 44 настай, эрэгтэй, боловсролгүй, мэргэжилгүй, малчин, ам бүл 5, эхнэр, 3 хүүхдийн хамт ........... аймгийн ............ сумын ............ багт оршин суух хаягтаулсаас авсан гавьяа шагналгүй, урьд 2000 оны 05 дугаар сарын 02-ны өдөр Архангай аймгийсум дундын шүүхээр Эрүүгийн хуулийн 123.3 дахь хэсэгт зааснаар 3 жил 6 сар хорих ялаашийтгүүлж 2000 оны 07 дугаар сарын 25-ны өдөр 793 дугаартай Өршөөл үзүүлэх комиссытогтоолоор үлдсэн 2 жил, 11 сар, 28 хоногийн өршөөл эдэлж байсан, Д овгийн С овогтой О /РД:А*****/

Шүүгдэгч: Монгол Улсын иргэн, 1979 оны 09 дүгээр сарын 26-ны өдөр Арханга аймгийн ******* суманд төрсөн, 42 настай, эрэгтэй, боловсролгүй, мэргэжилгүй, малчиам бүл 2, эхнэрийн хамт ........... аймгийн ...........сумын .............. багт оршин суух хаягтай улсаас авсан гавьяа шагналгүй, урьд 2005 оны 08 дугаар сарын 30-ны өдөр Архангай аймгийсум дундын шүүхийн №167 дугаартай шийтгэх тогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 14дугаар зүйлийн 145.2 дахь хэсэгт зааснаар 4 сар хорих ялаар шийтгүүлж байсан, 2011 оны 1дүгээр сарын 18-ны өдөр Архангай аймаг дахь сум дундын шүүхийн 100 дугаартай шийтгэтогтоолоор Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 145 дугаар зүйлийн 145.2 дахь хэсэгт зааснаар жилийн хугацаагаар хорих ялаар шийтгүүлж уг ялыг 2 жилийн хугацаагаар тэнсэн хянахаргалзаж байсан, Д овгийн Дтай овогтой Л /РД:*******/

 Холбогдсон хэргийн талаар /яллах дүгнэлтэд бичигдсэнээр/
Шүүгдэгч Д.Л, С. нар нь бүлэглэж 2019 оны 05 дугаар сарын
25-аас 26-нд шилжих шөнө ............аймгийн ................сумын ............ багийн нутаг цохиот гэгазраас Хохирогч Л.Бгийн 2 тооны адуу хулгайлж, түүнд 8.300.000 төгрөгийн, Арханга аймгийн ******* сумын ******* багийн Нарийн жалга гэх газраас иргэн Х.Гын 1 тооны адууг хулгайлж, 600.000 төгрөгийн хохирол тус тус учруулсан гэмт хэрэгт холбогджээ.

                                                                        ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Шүүхийн хэлэлцүүлэгт дараах нотлох баримтыг шинжлэн судлав.
 *Хохирогч Л.Б шүүх хуралдаанд мэдүүлсэн: “...2021 оны 05 дугаар сарын 20-ний үеэр Манайх хаваржаан дээрээ оторлоод отроосоо буухынхаа шөнө 2 морио алдсан тэр шөнхяруу унасан байсан болохоор мөр хайгаад явсан тэр хавиарах хашаанд байхгүй байсан. Хайж явж байгаад Шанданы хашаанд очтол хашаан дотор буурал морины дэл үс болон хар мориндэл үс унасан байсан. Тэгээд би хүн бариад авсан байна гэж бодоод сумын хэсгийтөлөөлөгчид мэдэгдсэн. Тэгээд өөрийн уядаг жороо морио олоод авах юмсан гээд өөриймашинаар сумын хэсгийн төлөөлөгчтэй хамт хайж явсан...” гэх мэдүүлэг,

*Хохирогч Х.Г шүүх хуралдаанд мэдүүлсэн: “...Би морио хэдний өдөр алдсайн санахгүй байна, сургаар алдсанаа мэдсэн. Би одоо Д.Лс 3 хонь авсан, хонио 100.000 төгрөгөөр үнэлж нийт 300.000 төгрөг авсан. Үлдсэн хохирлоо гаргуулж авах хүсэлтэй байна...” гэх мэдүүлэг,

*Эрүүгийн 1191.................... тоот хэргээс мөрдөн байцаалтын шатанд өгсөн:
 *Хохирогч Л.Бөгсөн:
“...Би 2019 оны 05-р сарын 25-ны орой отроос буух гэж байгаа юм чинь гэж бодоод маргадаг Б.А гэдэг залуутай хамт гэртээ хоночхоод 2019 оны 05-р сарын 26-ны өглөө отодээрээ ирээд , хоёр өвөлжөөгөө цэвэрлээд Б.А өөрийнхөө унаж явсаморийг солих гээд Б.А бид хоёр, хоёр тийшээ адуунд явсан. Намайг ирэхэд Б.А алаг азаргатай адуугаа аваад ирсэн байсан, би хашаа засаж байсан гэдэг хүнтэуулзахад Б.А Монхор ахаа жороо хар морь байхгүй байна гэхээр нь бүртгээд үзсэн чинминий уяж уралдуулдаг буурал морь, жороо хар морь, хүрэн соёолон байдас гэсэн гурван адудутсан. Б.Ааас чи өчигдөр хаагуур хаагуур явж хэнийхээр орсон бэ гэсэн чинь би өчигдөөглөө отор руу ирэх замдаа Хаахайгын гэрээр орсон чинь тэднийд Бор ах байж байсан намайхоол ид гэхээр нь хоол идчихээд гарч ирсэн гэхээр нь өөр хүн байгаагүй юу гэсэн чинбайгаагүй гэхээр нь гадуур нь машин, мотоцикль, байсан уу гэсэн чинь байгаагүй гэж хэлсэн Буурал морь, жороо хар морь, хүрэн соёолон байдас гурав адуунаасаа угаасаа салдаггүадуунууд байсан. Тэр шөнө жаахан хярмаг орсон байсан гэр рүүгээ явах замдаа Шандны эгэдэг газар байдаг Болдоо гэдэг айлын хаваржааны хашаан дээр ирсэн чинь адуу хашсан бололтой адууны шинэ мөрнүүд зөндөө байсан тэр хавийн хашаануудаар үзсэн чинь ямар нэмөр гарсан юм байгаагүй. Тэгээд энэ хашаан дээр хар алаг азаргатай адууг хашаад 3 адуаваад явсан байна гэдгийг мэдсэн. Би нөгөө хамт явсан хүмүүстээ та нар гэр бараагаа буулгааадуу малаа туугаад яв би түрүүлээд явлаа гээд гэр рүүгээ явсан. Гэртээ очоод Жинстийн бэгэдэг газар байдаг гэдэг айлд очоод гэртээ байна уу үгүй юу үзээдэх гээявуулсан чинь Бор гэртээ алга эхнэрээс нь асуусан чинь хонинд явсан гэхээр нь хонин дээр ночсон чинь дүү Монж нь хонио харж байна Монжоос асуусан чинь урагшаа Мгийночиж үхэр самнана гээд явсан гэхээр нь Мгийн эхнэр яриад асуусан чинөнөөдөр манайд ирээгүй гэхээр нь харих гээд явж байхад харанхуй болсон гэртээ ирээд удаагүбайхад манайд сумын цагдаа А ирсэн. Атай хамт Хаахайгын гэрт очиж талаар асуусан чинь эхлээд би мэдэхгүй гээд байснаа сүүлд нь Бор надаас заагаад өг б******* сум явж адуугаа олж ирэх гэсэн юм гээд гуйгаад байхаар нь танай хар алаг азаргатаадууг заагаад өгчихсөн юм гэж хэлсэн. Чи яаж шөнө очиж үздэг юм бэ гэсэн чинь 2019.05.25-ны өдөр Бор бид хоёр Шандны аманд байсан танай хар алаг азарганы адууг очиж харсан гэхэлсэн. Тэгээд унаа морь байхгүй гээд намайг хоргоогоод морио өгчих гээд гуйгаад байхаар нби өөрийнхөө морийг өгөөд явуулсан гэсэн чи яагаад морио өгсөн юм бэ гэсэн чинь гуйгаабайхаар нь өгсөн гэж хэлэхээр нь чиний морийг яаж өгсөн юм бэ гэсэн чинь эхлээд манаадуунд тавьсан байсан гээд байснаа сүүлд нь шөнө аргамжаан дээр аргамжиж орхиод явсабайсан гэж хэлсэн. 2019.05.26-н тэгж ингэс гээд өнгөрсөн шөнө нь сумын цагдаа А ирээд бид хоёр д очсон эхнэртэй нь уулзахад би ороогүй дүү Монжтой нь уулзахахажууд нь байж байсан чинь худлаа үнэн нь мэдэгдэхгүй юм яриад байсан. Тэгснээ сүүлд нь бБор ахыг Хаахайгын гэрт хүргэж өгөөд өдөртөө эргэж ирсэн гэж хэлсэн. Бор ах ******* сум руЗаяа ахынд очно гэж А бид хоёрт хэлсэн. Тэгээд өглөө нь аймаг ороод ******* сумаахэсгийн төлөөлөгчтэй хамт өдөржин яваад сургийг гаргаж чадаагүй ирсэн. Тэрнээс хойБор гэрээрээ ирээгүй гэсэн. Миний бодлоор Хаахай Бортой цуг манай адууг хашилцсан байх гэбодоод байгаа өөрөө болохоор тийм юм байхгүй гээд байгаа юм. Буурал морь, духан дээрэсартай хамар цагаан жороо хар морь, хүрэн соёолон байдас гэсэн гурван адуу алга болсоГурван адуу зөв талын гуяндаа дээрээ дөлтэй давхар саран тамгатай, хар морь нь буруу талыгуяан дээрээ Ө үсгэн тамгатай байсан. Буурал морийг уяж хурдлуулдаг манай унаган адусуманд 1 удаа түрүүлж, 5 удаа айрагдсан, жороо хар морь нь жороо морьдын уралдаанайрагдаж байсан моринууд байгаа юм. Уядаг буурал морио 6 сая төгрөгөөр, жороо хар морио сая төгрөгөөр, хүрэн соёолон байдасаа 800.000 төгрөгөөр үнэлнэ. Хулгай хийж авсан хүнийг Хаахай Бор гэж хэлж өгсөн. Хаахай өөрөө өдөр нь очиж зааж өгсөн, морио өгсөн гээд хэлбайгаа юм чинь хулгай хийсэн хүн нь тодорхой гэж бодож байна. мэдэхгүй Хаахайгыгэрт очихдоо цагдаа чи өмнө нь хулгай хийж байсан уу гэсэн чинь нэлээн хэдэн жилийн өмнЗуун мод гэх газаар хүний үхэр хулгай хийгээд баригдаад шалгагдаж байсан гэж хэлж байсаБи алдсан гурван адуугаа өөрийнхөө үнэлсний дагуу үнэ өртгийг нь нэхэмжилнэ, дээр нь Борыболон адуугаа эрж хайхад гарсан бензин тосны бүх зардлаа нэхэмжилж байна...” гэмэдүүлэг/1-р хх-ийн 4-5 дугаар тал/

*Хохирогч Л.Бгийн дахин өгсөн:
 “...Би эхлээд 3 тооны адуу гэж бодоод байсан чинь сүүлд нь бараг сарын дараа байөөрөө адуунд явж байгаад Дөрвөлжин гэдэг газар модон дотор шувуу эргэлдээд байхаар ночоод үзсэн чинь манай нэг адуу үхчихсэн дээшээ харсан талыг нь амьтан идээд юу ч үгүболсон байсан би өөрөө эргүүлж газар наалдсан талыг нь үзэхэд миний алдсан гээд байсан хахүрэн гүү мөн байсан. Би гэртээ ирээд хар хүрэн гүү Дөрвөлжингийн модон дотор үхчихсэбайна гэж хэлсэн. Би дараа нь мэдүүлэг өгөхдөө хэлнэ дээ гэж бодож байсан мартчихсан байнлээ. Миний уядаг буурал морь, жороо хар морь хоёр хар алаг азаргатай адуунд явдаг юмМиний хар алаг азарганы адуунд 50 гаруй адуу явдаг байсан тэрнээс хойш 10 гаруй адуу үхсэбас 10-д адуу нядалсан одоо 30 гаруй адуу байгаа. 2019 оны 05 сарын үед байх оторт гараабуухынхаа урд өдөр нь Б.А бид 2 гэртээ хоноод өглөө эрт отроо буулгах Б.А морсолих гээд хар алаг азаргатай адууг авч ирэхдээ Л.Б ахаа жороо хар морь алга байнгэхээр нь би бүртгэж үзсэн чинь жороо хар морь байхгүй байхаар нь хашиж байгаад дахитоолсон чинь уядаг буурал морь, хар хүрэн гүү 2 байхгүй байсан, тэгээд би хулгай авааявчихаж гэж бодсон. Манай унагалж чадахгүй үхсэн хүрэн гүү миний шарга азаргатай адуунбайдаг юм. Хүрэн гүү хашаан дотроо босч чадахгүй хэвтээд байсан юм би дотроо унагалчадахгүй хэвтээд байгаа юм байна даа гэж бодоод орхисон гэтэл маргааш нь хашаан дотроүхчихсэн байхаар нь хог дээр аваачиж хаяхдаа гэдсийг нь хагалаад үзсэн чинь унагалчадахгүй үхсэн байсан. Би Д.Лгээс 2 адууныхаа хохирлыг авна гээд бид 2 ярьчихсабайгаа надад удахгүй хохирлыг минь өгнө гэсэн...” гэх мэдүүлэг/1-р хх-ийн 237-238 дугаар тал

*Гэрч Б.Аын өгсөн:
“...Намайг анх хар алаг азаргатай адуун дээрээ очиход уядаг буурал морь, жороо хаморь морь 2 байхгүй байхаар нь би Л.Б ахад адуу дутуу байна гэж хэлээд бид 2 байхгүбайхаар нь би Л.Б ахад адуу дутуу байна гэж хэлээд бид хоёр адуугаа хашиж байгаадахин тоолсон чинь уядаг буурал морь, жороо хар морь, хүрэн байдас гэсэн 3 адуу дутсаТэгсэн бараг сарын дараа санаж байна Л.Б ах өөрөө адуунд явж байгаад ирэхдээ Дөрвөлжингийн арын модон дотор шувуу эргэлдээд байхаар нь очиж үзсэн чинь нэг адуүхчихсэн, дээшээ харсан ил хэсэг нь юу ч үгүй амьтан идсэн байна газар наалдсан хэсгийг нэргүүлээд үзсэн чинь манай алга болсон гээд байсан хүрэн байдас байна гэж ярьж байсан. Бтэрийг нь мэдүүлэг өгөхдөө сандраад 3 адуу гээд хэлчихсэн байна лээ. Манайх 2016 онооэхлэн Л.Бгийн малыг 3 жилийн хугацаатай маллахаар гэрээ байгуулж маллаж эхэлсэ2019 оны 05 дугаар сарын сүүлээр санагдаж байна малаа аваад манайхан оторт гарсан юмОторт гарахдаа адуу, үхэр, хонь, ямаагаа авч оторт гарсан. Тэгээд бид нар ярилцаамаргаашаас отроо буулгая гэж ярьцгаагаад Л.Б ах бид 2 гэр рүүгээ явж хоноод манай ааБаярсайхан отор дээрээ ганцаараа хоносон. Л.Б ах бид 2 отор дээрээ очих гээд явбайхад аав хонио туугаад доошоо явж байсан би отор дээр очоод морь солих адуугабөөгнүүлэх гээд адуун дээрээ очсон чинь хар алаг азаргатай адуунаас уядаг буурал моржороо хар морь 2 алга байхаар нь адуугаа тууж ирээд Л.Б ахад адуу дутуу байна гэхэлээд Л.Б ах бид 2 адуугаа хашиж байгаад бүртгэсэн чинь уядаг буурал морь, жороо хаморь 2 байхгүй байсан. Бусад адуу нь бүрэн байсан. Би адуугаа тууж ирээд Л.Б ахад адудутуу байна гэж хэлээд Л.Б ах бид 2 адуугаа хашиж байгаад бүртгэсэн бид 2-с өөр хүбайгаагүй. Л.Б ах бид хоёрыг анх хашаад тоолоход хар алаг азаргатай адуунаас уядабуурал морь, жороо хар морь 2 алга байсан бусад нь бүгдээрээ бүрэн байсан. Унагалчадахгүй үхсэн хүрэн гүү нь шарга азаргатай адуунд явдаг байсан хашаан дотроо босч чадахгүхэвтээд байсан Л.Б ах энэ гүү унагалж чадахгүй байх юм шиг байна гэж ярьж байсаТэгсэн маргааш өглөө нь нөгөө хүрэн гүү нь үхсэн байсан, тэгээд хог дээр аваачаад гэдсийг нхагалаад үзсэн чинь унагалж чадахгүй үхсэн байсан. Хар алаг азаргатай адуунд нийт 54 тоонадуу явдаг байсан юм. Өөр адуунаас нь алга болсон адуу байхгүй. Хар алаг азаргатай адуунаа1 уялаг буурал морь, жороо хар морь 2 алга болсон байсан...” гэх мэдүүлэг/1-р хх-ийн 245-24дугаар тал/

*Гэрч С.Чын өгсөн:
“...2019 оны 05 дугаар сарын 25-26-нд шилжих шөнө манай хар алаг азаргатай адуунаабуурал морь, хар морь, хүрэн соёолон байдас алга болсон 2019 оны 05 дугаар сарын 24-нөдөр хадам Л. хамт аймгийн төв рүү явах замд Цохиотын гүүрний хажууд ******* багийн гэдэг хүний хүргэн болох Бор /О/ өөрийн дүү Монжын хаммотоцикльтой замд зөрсөн цагаан шуудайтай юм дундаа барьсан явж байсан. Дүү Монжынх ннэрийг мэдэхгүй. Л.Батдорж бид хоёр аймаг орж хоночихоод 2019 оны 05 дугаар сарын 26-нөдөр буюу хагас сайн өдөр ирсэн тэр шөнө манай хар алаг азаргатай адуунаас 3 адуу алгболсон тэгээд араас нь хэн авсан байж таарах вэ гээд сураглаад байсан чинь манай малчиболох Баярсайханы А гэдэг залуу ярихдаа намайг 2019 оны 05 дугаар сарын 25-ны өглөотор луу явах замдаа Хаахай /Л/-ын гэрт орсон чинь Бор гэдэг ах хоол идээд байбайсан намайг хоол ид гэхээр нь би хоол идчихээд отор руугаа явсан гэж ярихаар нь мананөхөр дүү М нь байсан уу гэсэн чинь байгаагүй Б гэдэг ах ганцаараа байсан гэж хэлэхээнь манай нөхөр сумаас цагдаа дуудаад Хаахайгын гэрт очоод асуусан чинь Хаахай нтанай адууг би зааж өгсөн. Миний морийг унаж яваад танай адуунаас авч явсан би оролцоогүБор авч явсан гэж хэлсэн гэсэн. Өнгөрсөн өвөл манай мал ер нь тарган байсан алдсан гурваморийг ерөөсөө унаагүй байсан манай буурал морь суманд 1 удаа түрүүлж, 5 удаа айрагдсахурдны удамтай адуу байсан. Хар морь нь жороо явдалтай жороо морины уралдаанд 1 удаайрагдаж байсан. Алдсан гурван адуу гурвуулаа зөв талын гуяндаа дээрээ дөлтэй давхар саратамгатай. Хар морь буруу талын гуян дээрээ Ө үсгэн тамгатай, хамар цагаан сартай хар морбайсан. Бор авсан гэж Хаахай хэлсэн гэсэн тэгэхээр Бороос гарцаа байхгүй. Харин Хаахаоролцсон үгүйг мэдэхгүй. Буурал морь, хүрэн байдас хоёр нь манай унаган адуу, жороо хаморийг нь манайд хүн бэлэглэж байсан...” гэх мэдүүлэг /1-р хх-ийн 14-15 дугаар тал/,

*Гэрч Л.Б өгсөн:
“... 2019 оны 05 дугаар сарын 26-ны өдөр Монхор ах манай утас руу залгаад хар алаг заргатай адуунаас буурал морь, хар морь, хүрэн байдас алга болчихсон байна би хайгаад явж байна гэхээр нь би 2019 оны 05-р сарын 24-ны 5 дахь өдөр С.Ч эгч бид хоёрын аймгийн төв рүү явж байхад Цохиотын гүүрний хажууд ******* багийн Эрээн гэдэг газар байдаг гэдэг айлын хүргэн Бор өөрийнхөө дүү Монжтой цуг мотоцикльтой дундаа цагаан шуудайтай юм дүүрчихсэн хамт явж байсан гэж хэлсэн. Монхор ахын эхнэр С.Ч эгч гэсэн тэгж хэлсэн гэсэн. Сүүлд нь би утсаар яриад нөгөө адуунуудаа олсон уу гэсэн чин хайгаад хайгынд Бор ирээд хоол идэж байхад нь Монхор ахын малчин Анхаа гэдэг залуу Хаахайгыгэрээр орсон чинь Бор гэдэг ах хоол идээд байж байсан гэж ярьсан гэсэн. Бор манай адуунаагурван адуу аваад явсан гэх Хаахай хэллээ гэж надад ярьж байсан. Монхор ах ******* суявсан байж магадгүй гээд араас Хэсгийн төлөөлөгчтэй 1 өдөр 1 шөнө яваад сураг гаргачадсангүй гэж ярьж байсан. Уядаг буурал морь, жороо хар морь, хүрэн байдас гээд гурван адуалга болсон байна гэж надад хэлж байсан. Буурал морь нь хурдан удамтай айрагт орж байсаморь байсан. Одоо Монхор ахын гэрт медаль өргөмжлөл нь байдаг. Хар морь нь жороо бас жороо морьдын уралдаанд ороод айрагдаж байсан морь байгаа юм. Монхор ахын адуу нь зөталын гуяндаа дээрээ дөлтэй, давхар саран тамгатай зарим адуунууд нь буруу талын гуяндаа үсгэн тамгатай. Бор гэдэг хүн манай суманд саяхан шилжиж ирсэн гэсэн, Хаахай тэр хоёрыхулгай хийдэг үгүйг нь мэдэхгүй...” гэх мэдүүлэг/1-р хх-ийн 16-17 дугаар тал/

*Гэрч С.Н өгсөн:
“...Хэдний өдөр гэдгийг санахгүй байна би Хаахай /Л/ гэдэг айлд очиж тугалсаүнээ авах гээд өөрийнхөө мотоциклтой явах гэтэл С.О ах миний мотоциклийн араасуучихсан. Цагаан мяндсан шуудайнд хийсэн эмээл аваад суусан. Хаачих гэж байгаа юм гэхэдуугараагүй. Наад эмээлээрээ яаж гэж байгаа юм бэ? гэхэд чамд хамаагүй гээд цуг явааД.Л гээд цуг яваад Д.Л гэдэг айлд очиход Д.Л сумын төявчихсан, эзгүй байсан. Д.Лгийн ээж нь байсан. Тэгээд би нэг их удаагүй, хонь маруугаа яараад Д.Лтэй уулзаж чадаагүй. Манай хадам аав, ээж 2 Д.Лтугалсан үнээ авна гэж мөнгө өгөөд үхрээ авах гэсэн чинь очоод өөрөө уулзалдах гэхээр нь бявсан юм. Надад юм хэлээгүй, угаасаа надаас нуугаад юм ярьдаггүй юм. Нэг шөнө унтабайхад А цагдаа, Монхор ах 2 ирээд С.О ахыг адуу хулгайлаад явсан байнгэхэд нь мал хулгай хийсэн байна гэж мэдсэн...” гэх мэдүүлэг/1-р хх-ийн 16-17 дугаар тал/

*Гэрч Д.Б өгсөн:
“... Хаахай /Л/ миний төрсөн ах байгаа юм. Бор /О/-ыг нутгийн хгэдгээр нь танина. Төрөл садангийн холбоо байхгүй. 2019 оны 05 дугаар сарын 24-нд шисанагдаж байна, Хаахай /Л/ эхнэртэйгээ сумын төв явсан хойгуур Бор /О/ дүМонж /Нямдорж/-ийн хамт ирсэн. Хаахай ахтай уулзах гэж байгаа гэж хэлээд утас байна уухэзээ ирэх бол гэхэд утас байхгүй гэсэн хойшоо айлд очоод яриулаадах гээд Х.Г гэдэайлд очоод залгахад холбогдохгүй байсан. Хоноод маргааш шөнө нь явсан. Агааг морь олооөг ******* явах гэсэн юм, адуу заагаад өг гээд байна гэж Хаахай ах хэлж байсан...” гэмэдүүлэг/1-р хх-ийн 30-31 дүгээр тал/

*Гэрч Д.Б өгсөн:
“...Л.Б над дээр ирээд 2 морь алга урд шөнө хулгай аваад явчихсан байна гэхээнь ямар 2 морь вэ гэсэн чинь уядаг буурал морь, жороо хар морь алга байна гэж хэлсэӨчигдөр орой намайг гэрээсээ отор луу явж байхад Цохиотын аманд намаржааны ойрхобайсан. Дээш нэг шахах гэснээ больчихсон юм. Мэдсэн бол шахдаг байж гэж ярьж байсаТэгээд би малдаа явсан сүүлд нь сургийг нь сонссон чинь манай хадам дүү Хааха/Л/, бор /О/ гэдэг хүнтэй хамт хулгай хийгээд Бор гэдэг хүндээ өгөөявуулсан гэнэ гэж яригдаж байсан. Тэгсэн сүүлд нь Х.Г гэдэг айлын адуунаас бас 1 морь хулгай хийсэн гэнэ гэж яригдаж байсан. Д.Л нь Бор гэдэг хүнтэй хамт хулгай хийсэн гэсэн. Би тэр нэг их сайн танихгүй, ганц нэг удаа тааралдаж байсан. Би асуугаагүй сүүлд нь хүмүүсийн ярианаас Л.Бгийн адуунаас 2, Х.Гын адуунаас 1 морь нийтдээ 3 морь хулгай хийсэн гэнэ гэж яригдаж байсан...” гэх мэдүүлэг/1-р хх-ийн 170-172 дугаар тал/

*Гэрч Х.Б өгсөн:
“...Манай дүү Х.Гын 5 морь манай гүүнүүдтэй цуг явдаг юм. 2019 оны 05 дугаасарын 24-ний оройхон өөрийн унаж малд явж байсан морио тавьж өөр морь барь авах гээд манай гүү адуун дээр очоод өөрийнхөө өвөлжөөний адууны хашаанд адуугаа хаших гэсэн чинь цагаан дэлтэй, зээрд морь нь хашаанд орохгүй зугтаад байсан гэсэн. Тэгэхээр нь орхиод өөр морь барьж авсан гэсэн. 2019 оны 05 дугаар сарын 26-ны өглөө адуугаа бүртгэх гээд очсон чинь 2 хоногийн өмнө барьж авах гээд хашаанд орохгүй зугтаад байсан цагаан дэлтэй, зээрд морбайхгүй болохоор нь гайхаад байж байгаад хулгай авчих шиг боллоо, ямар ч байсан сураг ажигарах байх гэж харж байхаас гээд надад хэлсэн. 2019 оны 05 дугаар сарын 24-ний өдөХ.Гыг гэртээ унтаж байхад нь С.О, манай зүүн талын хамар даваад байдаг айлызалуу хоёр орж ирээд утсаар ярих гэсэн юм гэж хэлээд утас нь холбогдохгүй байн гээгараад явсан гэсэн. С.О авсан байж магадгүй гэж ярьж байсан. Цагаан дэлтэй зээрморь байсан им байхгүй, зөв гуяндаа саран дэвсгэртэй чандмань тамгатай морь байсан. Алталдаа гэдгийг нь санахгүй байна. Нэг талдаа цагаан олойртой байсан. Тарга хүчээр гаагүдунд зэрэг, нас нийлээд 4-5 жил болж байгаа залуу морь байсан. Манай дүү Х.ГанбаС.О манай орж ирсэн гээд С.Ог хардаад байсан...” гэх мэдүүлэг/2-р хх-ийн 8385 дугаар тал/

 *Мэргэшсэн үнэлгээчин Э.Дгийн 2021 оны 05 дугаар сарын 11-ний өдрийн
130 дугаартай: “...Жороо 7 настай, хамар цагаан хар морины үнэлгээ 2.800.000/хоёр сая наймазуун мянга/, уяж байсан нас гүйцсэн морины үнэлгээ 5.500.000/таван сая таван зуун мянгатөгрөг нийт 8.300.000/найман сая гурван зуун мянга/ төгрөг болохыг тодорхойлов...” гэдүгнэлт/1-р хх-ийн 79 дүгээр тал/

 *Мэргэшсэн үнэлгээчин Э.Дгийн 2019 оны 06 дугаар сарын 10-ны өдрийн 8дугаартай: “...10 настай нэг тооны морины үнэлгээг 600.000/зургаан зуун мянга/ төгрөг болохытодорхойлов...” гэх дүгнэлт/2-р хх-ийн 95 дугаар тал/
 *Архангай аймгийн хүнс, хөдөө аж ахуйн газрын Мал үржлийн албаны дарга, мал зүйЖ.Цогтбаатарын тодорхойлолт/1-р хх-ийн 139-142 дугаар тал/
 *Таньж олуулах ажиллагаа явуулсан тэмдэглэл, гэрэл зургийн үзүүлэлт/1-р хх-163-166 дугаар тал/
 *Эд мөрийн баримтыг хураан авсан тэмдэглэл/3-р хх-ийн 38-42 дугаар тал/
 *Ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгах хуудас/хх-ийн 100, 101 дүгээр тал/ зэргийг шинжлэн судалсан болно.

 Хавтаст хэрэгт авагдсан болон шүүх хуралдаанаар шинжлэн судалсан нотлобаримтуудаар 2019 оны 05 дугаар сарын 25-аас 26-нд шилжих шөнө Архангай аймгийн ..................сумын ............ багийн нутаг .............. гэх газраас иргэн Л.Бгийн 2 тооны адуу алдагдажтүүнд 8.300.000 төгрөгийн, .............аймгийн............ сумын ............. багийн ................... гэгазраас иргэн Х.Гын 1 тооны адуу алдагдаж, 600.000 төгрөгийн хохирол учирсан гэх үйбаримт тогтоогдож байх бөгөөд Эрүүгийн хуульд заасан гэмт хэргийн шинжийг агуулж байнаДээрх гэмт хэргийг шүүгдэгч С.О, Д.Л нар бүлэглэн үйлдсэн гэбуруутай болох нь: хохирогч Л.Бгийн“...Намайг ирэхэд Б.А хар алаг азаргатаадуугаа аваад ирсэн байсан, би хашаа засаж байсан гэдэг хүнтэй уулзахад Б.АнхбаяМонхор ахаа жороо хар морь байхгүй байна гэхээр нь бүртгээд үзсэн чинь миний уяуралдуулдаг буурал морь, жороо хар морь, хүрэн соёолон байдас гэсэн гурван адуу дутсаБ.Ааас чи өчигдөр хаагуур хаагуур явж хэнийхээр орсон бэ гэсэн чинь би өчигдөр өглөотор руу ирэх замдаа Хаахайгын гэрээр орсон чинь тэднийд Бор ах байж байсан намайг хоол игэхээр нь хоол идчихээд гарч ирсэн гэхээр нь өөр хүн байгаагүй юу гэсэн чинь байгаагүй гэхээнь гадуур нь машин, мотоцикль, байсан уу гэсэн чинь байгаагүй гэж хэлсэн. Буурал морь, жорохар морь, хүрэн соёолон байдас гурав адуунаасаа угаасаа салдаггүй адуунууд байсан. Тэшөнө жаахан хярмаг орсон байсан гэр рүүгээ явах замдаа Шандны эх гэдэг газар байдаБолдоо гэдэг айлын хаваржааны хашаан дээр ирсэн чинь адуу хашсан бололтой адууны шинмөрнүүд зөндөө байсан тэр хавийн хашаануудаар үзсэн чинь ямар нэг мөр гарсан юбайгаагүй. Тэгээд энэ хашаан дээр хар алаг азаргатай адууг хашаад 3 адуу аваад явсан байнгэдгийг мэдсэн. Би нөгөө хамт явсан хүмүүстээ та нар гэр бараагаа буулгаад адуу малатуугаад яв би түрүүлээд явлаа гээд гэр рүүгээ явсан. Гэртээ очоод Жинстийн бэл гэдэг газабайдаг гэдэг айлд очоод гэртээ байна уу үгүй юу үзээдэх гээд явуулсан чинБор гэртээ алга эхнэрээс нь асуусан чинь хонинд явсан гэхээр нь хонин дээр нь очсон чинь дүМонж нь хонио харж байна Монжоос асуусан чинь урагшаа Мгийнд очиж үхэсамнана гээд явсан гэхээр нь Мгийн эхнэр яриад асуусан чинь өнөөдөманайд ирээгүй гэхээр нь харих гээд явж байхад харанхуй болсон гэртээ ирээд удаагүй байхаманайд сумын цагдаа А ирсэн. Атай хамт Хаахайгын гэрт очиж талааасуусан чинь эхлээд би мэдэхгүй гээд байснаа сүүлд нь Бор надаас заагаад өг би ******* суявж адуугаа олж ирэх гэсэн юм гээд гуйгаад байхаар нь танай хар алаг азаргатай адууг заагааөгчихсөн юм гэж хэлсэн. Чи яаж шөнө очиж үздэг юм бэ гэсэн чинь 2019.05.25-ны өдөр Бор бихоёр Шандны аманд байсан танай хар алаг азарганы адууг очиж харсан гэж хэлсэн. Тэгээд унаад морь байхгүй гээд намайг хоргоогоод морио өгчих гээд гуйгаад байхаар нь би өөрийнхөө морийөгөөд явуулсан гэсэн чи яагаад морио өгсөн юм бэ гэсэн чинь гуйгаад байхаар нь өгсөн гэхэлэхээр нь чиний морийг яаж өгсөн юм бэ гэсэн чинь эхлээд манай адуунд тавьсан байсан гээбайснаа сүүлд нь шөнө аргамжаан дээр аргамжиж орхиод явсан байсан гэж хэлсэн. 2019.05.26н тэгж ингэс гээд өнгөрсөн шөнө нь сумын цагдаа А ирээд бид хоёр д очсоэхнэртэй нь уулзахад би ороогүй дүү Монжтой нь уулзахад хажууд нь байж байсан чинь худлаүнэн нь мэдэгдэхгүй юм яриад байсан. Тэгснээ сүүлд нь би Бор ахыг Хаахайгын гэрт хүргэөгөөд өдөртөө эргэж ирсэн гэж хэлсэн...” гэх мэдүүлэг, гэрч Б.Аын“...Намайг анх хар алаазаргатай адуун дээрээ очиход уядаг буурал морь, жороо хар морь морь 2 байхгүй байхаар нби Л.Б ахад адуу дутуу байна гэж хэлээд бид 2 байхгүй байхаар нь би Л.Б ахад адудутуу байна гэж хэлээд бид хоёр адуугаа хашиж байгаад дахин тоолсон чинь уядаг буураморь, жороо хар морь, хүрэн байдас гэсэн 3 адуу дутсан. Тэгсэн бараг сарын дараа санабайна Л.Б ах өөрөө адуунд явж байгаад ирэхдээ Дөрвөлжингийн арын модон дотор шувуэргэлдээд байхаар нь очиж үзсэн чинь нэг адуу үхчихсэн, дээшээ харсан ил хэсэг нь юу ч үгүамьтан идсэн байна газар наалдсан хэсгийг нь эргүүлээд үзсэн чинь манай алга болсон гээбайсан хүрэн байдас байна гэж ярьж байсан...” гэх мэдүүлэг, гэрч С.Чын ”...2019 он05 дугаар сарын 25-26-нд шилжих шөнө манай хар алаг азаргатай адуунаас буурал морь, хаморь, хүрэн соёолон байдас алга болсон 2019 оны 05 дугаар сарын 24-ны өдөр хадаЛ. хамт аймгийн төв рүү явах замд Цохиотын гүүрний хажууд ******* багий гэдэг хүний хүргэн болох Бор /О/ өөрийн дүү Монжын хамт мотоцикльтозамд зөрсөн цагаан шуудайтай юм дундаа барьсан явж байсан. Дүү Монжынх нь нэриймэдэхгүй. Л.Батдорж бид хоёр аймаг орж хоночихоод 2019 оны 05 дугаар сарын 26-ны өдөбуюу хагас сайн өдөр ирсэн тэр шөнө манай хар алаг азаргатай адуунаас 3 адуу алга болсотэгээд араас нь хэн авсан байж таарах вэ гээд сураглаад байсан чинь манай малчин болоБаярсайханы А гэдэг залуу ярихдаа намайг 2019 оны 05 дугаар сарын 25-ны өглөө отолуу явах замдаа Хаахай /Л/-ын гэрт орсон чинь Бор гэдэг ах хоол идээд байж байсанамайг хоол ид гэхээр нь би хоол идчихээд отор руугаа явсан гэж ярихаар нь манай нөхөр дүМонж нь байсан уу гэсэн чинь байгаагүй Бор гэдэг ах ганцаараа байсан гэж хэлэхээр нь мананөхөр сумаас цагдаа дуудаад Хаахайгын гэрт очоод асуусан чинь Хаахай нь танай адууби зааж өгсөн. Миний морийг унаж яваад танай адуунаас авч явсан би оролцоогүй Бор авявсан гэж хэлсэн гэсэн...” гэх мэдүүлэг, гэрч Л.”...2019 оны 05 дугаар сарын 26-нөдөр Монхор ах манай утас руу залгаад хар алаг азаргатай адуунаас буурал морь, хар морхүрэн байдас алга болчихсон байна би хайгаад явж байна гэхээр нь би 2019 оны 05-р сарын 24ны 5 дахь өдөр С.Ч эгч бид хоёрыг аймгийн төв рүү явж байхад Цохиотын гүүрнихажууд ******* багийн Эрээн гэдэг газар байдаг гэдэг айлын хүргэн Бор өөрийнхөдүү Монжтой цуг мотоцикльтой дундаа цагаан шуудайтай юм дүүрчихсэн хамт явж байсан гэхэлсэн. Монхор ахын эхнэр С.Ч эгч ч гэсэн тэгж хэлсэн гэсэн. Сүүлд нь би утсааяриад нөгөө адуунуудаа олсон уу гэсэн чинь Хаахайгынд Бор ирээд хоол идэж байхад нМонхор ахын малчин Анхаа гэдэг залуу Хаахайгын гэрээр орсон чинь Бор гэдэг ах хоол идээбайж байсан гэж ярьсан гэсэн. Бор манай адуунаас гурван адуу аваад явсан гэх Хаахай хэллэгэж надад ярьж байсан...” гэх мэдүүлэг, гэрч С.”...Хэдний өдөр гэдгийг санахгүбайна би Хаахай /Л/ гэдэг айлд очиж тугалсан үнээ авах гээд өөрийнхөө мотоциклтоявах гэтэл С.О ах миний мотоциклийн араар суучихсан. Цагаан мяндсан шуудайнхийсэн эмээл аваад суусан. Хаачих гэж байгаа юм гэхэд дуугараагүй. Наад эмээлээрээ яаж гэбайгаа юм бэ? гэхэд чамд хамаагүй гээд цуг яваад Д.Л гээд цуг яваад Д.Л гэдэг айлд очиход Д.Л сумын төв явчихсан, эзгүй байсан. Манай хадам аав, ээж Д.Лд тугалсан үнээ авна гэж мөнгө өгөөд үхрээ авах гэсэн чинь очоод өөрөуулзалдах гэхээр нь би явсан юм. Надад юм хэлээгүй, угаасаа надаас нуугаад юм ярьдаггүюм. Нэг шөнө унтаж байхад А цагдаа, Монхор ах 2 ирээд С.О ахыг адухулгайлаад явсан байна гэхэд нь мал хулгай хийсэн байна гэж мэдсэн...” гэх мэдүүлэг, гэрД.”...Хаахай /Л/ миний төрсөн ах байгаа юм. Бор /О/-ыг нутгийхүн гэдгээр нь танина. Төрөл садангийн холбоо байхгүй. 2019 оны 05 дугаар сарын 24-нд шисанагдаж байна, Хаахай /Л/ эхнэртэйгээ сумын төв явсан хойгуур Бор /О/ дүМонж /Нямдорж/-ийн хамт ирсэн...” гэх мэдүүлэг, гэрч Б.Баярсайханы”...Л.Б над дээ
ирээд 2 морь алга урд шөнө хулгай аваад явчихсан байна гэхээр нь ямар 2 морь вэ гэсэн чинуядаг буурал морь, жороо хар морь алга байна гэж хэлсэн. Өчигдөр орой намайг гэрээсээ отолуу явж байхад Цохиотын аманд намаржааны ойрхон байсан. Дээш нэг шахах гэснэбольчихсон юм. Мэдсэн бол шахдаг байж гэж ярьж байсан. Тэгээд би малдаа явсан сүүлд нсургийг нь сонссон чинь манай хадам дүү Хаахай /Л/, бор /О/ гэдэг хүнтэхамт хулгай хийгээд Бор гэдэг хүндээ өгөөд явуулсан гэнэ гэж яригдаж байсан. Тэгсэн сүүлд нХ.Г гэдэг айлын адуунаас бас 1 морь хулгай хийсэн гэнэ гэж яригдаж байсаД.Л нь Бор гэдэг хүнтэй хамт хулгай хийсэн гэсэн...” гэх мэдүүлэг, Мэргэшсэүнэлгээчин Э.Дгийн 2021 оны 05 дугаар сарын 11-ний өдрийн 130 дугаартай,Хохирогч Х.Гын”...Би 2019 оны 05-р сарын 24-ний үдээс хойш гэртээ унтаж байтаманайд манай зүүн талд байдаг Д.Лгийн дүү //, С.О хоёорж ирээд Хаахайтай утсаар ярих гэсэн юм гэхээр нь манай эхнэр утас авч өгсө нэг дугаар руу залгаснаа өө холбогдохгүй байна наашаа гарсан юм байлгүй гэж хэлээманай утсыг өгөөд гараад гэр рүүгээ явсан. Би оройхон 18 цагийн үед адуун дээрээ очиж морисольсон, тэр үед манай адуу манай өвөлжөө байдаг Нарийн жалга гэдэг газар байсан бадуугаа хашаад цагаан дэлтэй зээрд морио барьж авах гэсэн чинь хашаанд орохгүй зугтаабайхаар нь өөр хүрэн морь барьж авсан. Тэгээд 2019 оны 05-р сарын 26-ны өглөө 11 цагийн үеадуугаа бүртгэх гээд Нарийн жалга гэдэг газар руу очоод адуугаа бүртгэсэн чинь уржигдабарьж авах гээд барьж авч чадаагүй цагаан дэлтэй зээрд морь байхгүй байсан. Тухайн үед ннэг их санаанд ороогүй болохоор цагдаад хэлж бүртгүүлээгүй тэгсэн 2019 оны 05-р сарын 27-норойхон Монхор гэдэг айлын адуунаас нь уядаг хурдан морь, жороо морь, нэг соёолон байдагэсэн 3 адуу алга болсон гэнэ гэж сонсоод манай зээрд морь яг хэзээ алга болсон нмэдэгдэхгүй болохоор нь юу юуны туханд хүрээгүй байж хүн хардаад яах вэ гэж бодоод тэхавиараа хайж эхэлсэн. Тэгсэн угаасаа сураг гараагүй. Тэгээд сүүлд нь бодож байгаад ер нцагдаад тэмдэглүүлж гомдол гаргая гэж бодоод сумын хэсгийн төлөөлөгчид хэлж шалгуулэхэлсэн...” гэх мэдүүлэг, Х.Баттулгын”...2019 оны 05 дугаар сарын 24-ний оройхон өөрийн унамалд явж байсан морио тавьж өөр морь барь авах гээд манай гүү адуун дээр очоод өөрийнхөөвөлжөөний адууны хашаанд адуугаа хаших гэсэн чинь цагаан дэлтэй, зээрд морь нь хашаанорохгүй зугтаад байсан гэсэн. Тэгэхээр нь орхиод өөр морь барьж авсан гэсэн. 2019 оны 0дугаар сарын 26-ны өглөө адуугаа бүртгэх гээд очсон чинь 2 хоногийн өмнө барьж авах гээхашаанд орохгүй зугтаад байсан цагаан дэлтэй, зээрд морь байхгүй болохоор нь гайхаад байбайгаад хулгай авчих шиг боллоо, ямар ч байсан сураг ажиг гарах байх гэж харж байхаас гээнадад хэлсэн. 2019 оны 05 дугаар сарын 24-ний өдөр Х.Гыг гэртээ унтаж байхад нС.О, манай зүүн талын хамар даваад байдаг айлын залуу хоёр орж ирээутсаар ярих гэсэн юм гэж хэлээд утас нь холбогдохгүй байн гээд гараад явсан гэсэС.О авсан байж магадгүй гэж ярьж байсан...” гэх мэдүүлэг, гэрА.Жавзмаагийн”...Тэгээд 2 хоногийн дараа өглөө адуугаа бүртгэнэ гээд явснаа нэг их удаагүхүрээд ирсэн Х.Гын эхнэр яав адуугаа бүртгэсэн үү гэсэн чинь уржигдаминий барьж авах гээд хашаанд ороогүй цагаан дэлтэй зээрд морь байдаггүй ядаж ямар ч мөалга ганцаараа салаад явна гэж байхгүй дээ хулгайч аваад явчихсан юм болов уу гэж хэлбайсан. Х.Гын морьдууд нь манай гүү адуутай цуг явдаг угаасаа салдаггүй юм. Х.Ганбаөөрөө цагаан дэлтэй, зээрд морь гэж ярьж байсан би насыг нь сайн мэдэхгүй байна. Манай адуХ.Гын адуу бүгд адилхан зөв талын гуяндаа саран дэвсгэртэй чандмань тамгатай. Тэгсэморь алга болсноос хойш 2 дахь өдрийнх нь орой Х.Г өөрөө Лгын Монхорын адуунаа3 адуу алга болсон гэнэ Монхор өөрөө хайгаад явж байна гэнэ Монхорын 3 адуу алга болсохугацаа миний морь алга болсон хугацаатай таарч байна Монхор миний 3 адуу 2019 оны 05-сарын 25-ны шөнө алга болсон гэж ярьж байсан гэж хэлсэн. Х.Г аягүй бол миний морь гэсэн цуг алга болсон байх Монхорын 3 адууг хулгайлсан хүн баригдвал минийх ч гэсэн гарирнэ гэж нэлээн сүүлд нь ярьж байсан...” гэх мэдүүлэг, гэрч Ж.Дгийн”...Яг өдрийг нсайн санахгүй байна 25-27-ны үе байх би Архангай аймгийн ******* сумын 6 дугаабагийн нутаг Хоршооллын Хүрээ нутаг гэх газар найз Р.Дын адууг дэллэж байхаүдээс хойш нар жаргаагүй үе шиг санаж байна 2 морь хөтөлчихсөн морьтой хүн /бууразүсмийн, сартай хар зүсмийн, улаан буурал зүсмийн/ ирсэн аль морийг нь унаж явсныг би одосанахгүй байна тухайн хүн надтай хамт танилцаад өөрийгөө Бор гэж хэлсэн, жинхэнэ нэрийг нь С.О юм байна лээ. Тухайн үед адуу дэллээд дуусаж байсан болохоор би аймгийтөвөөс авч ирсэн хоёр хүнээ хүргэж өгөхөөр явсан. Маргааш нь С.О над руу залгааХүрээ нутаг гэх газар байна намайг ирээд аваадах миний авч ирсэн хоёр морь явахгүй байнхамт нядлаад өг гэж хэлэхээр нь би зөвшөөрөөд өөрийнхөө 96-27 УНД улсын дугаартай Эдвамаркийн машинтай тухайн газар нь яваад очиход урдаас С.О намайг дуудааР.Дын урд хэсэгт байх ууланд модон дотор морио уячихсан байна гэж хэлсэн. Тэгээбид хоёр тухайн газар очиход буурал зүсмийн, сартай хар зүсмийн 2 морь уяатай байсаТэгээд бид хоёр тухайн адууг хамт нядлаад махыг нь өөрийнхөө машинд ачаад толгой шийрийнь замдаа хаясан. Тухайн махаа Архангай аймгийн төв оруулж ирээд ченжид зараад нада700.000 төгрөг өгөөд бусад мөнгийг нь өөрөө авсан хоёр адууны мах 1 сая 900 мянган төгрөболсон...” гэх мэдүүлэг, гэрч Л.Эын”...С.О, Ж.Д нар надад тухайн цахугацаанд 2 тооны адууны мах зарсан. Яг хэдэн төгрөг болж байсныг би санахгүй байна мөнгийнь бэлэн тоолж өгсөн санагдаж байна. Тухайн үед гарал үүслийн бичигтэй ирсэн санагдабайна. Толгой шийргүй зөвхөн адууны мах л авч ирсэн. Толгойгүй адууны мах авч ирээцагдаад баригдсан байх...” гэх мэдүүлэг, Мэргэшсэн үнэлгээчин Э.Дгийн 2019 оны 0дугаар сарын 10-ны өдрийн 88 дугаартай дүгнэлтүүд, зэрэг нотлох баримтуудаар тус тунотлогдон тогтоогдож байна.

Архангай аймгийн Прокурорын газраас шүүгдэгч С.О, Д.Л нарыбүлэглэн бусдын малыг хулгайлсан үйлдлийг 2015 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.1дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар зүйлчилж ирүүлсэн бөгөөд хэргийн бүрдэл хангагдсахавтаст хэрэгт авагдсан болон талуудын хүсэлтээр шүүх хуралдаанаар шинжлэн судлагдсанотлох баримт нь хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу цуглуулж, бэхжүүлсэн байх бөгөөшүүх түүнийг хэрэгт хамааралтай, агуулгын хувьд зөрүүгүй, үйл баримтыг хангалттай тогтоочадсан, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотолбозохих асуудлыг тогтоосон, мөрдөн байцаалтын шатанд хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааноролцогчийн хуулиар хамгаалагдсан эрхийг хасаж, хязгаарласан зөрчил тогтоогдоогүй тухэргийг хянан шийдвэрлэх боломжтой байна.

Шүүгдэгч С.О, Д.Л нарыг бүлэглэн бусдын малыг хулгайлсан гэмхэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх нь зүйтэй гэж дүгнэв.

Эрүүгийн хуулийн тусгай ангид заасан гэмт хэргийн улмаас хүний амь нас, эрүүл мэнэд хөрөнгө, бусад эрх, эрх чөлөө, нийтийн болон үндэсний ашиг сонирхол, аюулгүй байдалшууд учирсан үр дагаврыг гэмт хэргийн хохиролд, мөн хуулийн тусгай ангид заасан гэмт хэрэүйлдэж хохирол учруулсны улмаас үүссэн үр дагаврыг гэмт хэргийн хор уршигт тус тутооцохоор Эрүүгийн хуульд заасан бөгөөд энэ гэмт хэргийн улмаас хохирогч нарт 3 тооны адууалдаж 8.900.000 төгрөгийн хохирол учирсныг шүүгдэгч С.О, Д.Л нар нь бүрэтөлж барагдуулсан, хохирогч Л.Б, Х.Г нар нь гомдол саналгүй нэхэмжлэх гэж шүүхуралдаанд мэдүүлсэн тул шүүгдэгч С.О, Д.Л нарыг энэ тогтоолоор бусдатөлөх төлбөргүй гэж үзлээ.

Харин хохирогч нар нь малаа эрж хайсны зардалд хохирогч Х.Г 300.000 төгрөгийхохирогч Л.Б 400.000 төгрөгийг тус тус нэхэмжилсэн боловч нотлох баримтаа шүүхэирүүлээгүй тул тодорхой тооцоо гаргах боломжгүй учир хохирогч нарын нэхэмжлэлийхэлэлцэхгүй орхиж нотлох баримтаа бүрдүүлэн Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэжурмаар нэхэмжлэх эрхтэйг дурдаж шийдвэрлэв.

 Шүүгдэгч С.О, Д.Л, тэдгээрийн өмгөөлөгч нь “хэргийн үбаримт болон гэм буруугийн талаар маргаж мэтгэлцээгүй болохыг дурдаж, шүүгдэгч нарэрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхдээ хууль ёсны, шударга ёсны, гэм буруугийн зарчмыбаримтлан гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учирсан хохирол, хор уршиг, гэмт хэрэг үйлдсэхүний хувийн байдал, эрүүгийн хариуцлагын хөнгөрүүлэх, хүндрүүлэх нөхцөл байдлыг табүрээс нь харгалзан гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирол төлбөрийг төлсөн байдлыг Эрүүгийн хуулийн 6.5 дугаар зүйлийн 1.2 дахь хэсэгт заасан эрүүгийн хариуцлагыг хөнгөрүүлэнөхцөл байдалд тооцож, шүүгдэгч нарт Эрүүгийн хуулийн 6.6 дугаар зүйлд заасан эрүүгийн хариуцлагыг хүндрүүлэн оногдуулах нөхцөл байдал тогтоогдохгүй байгаа болно. Эрүүгийн хуулийн 6.7 дугаар зүйлд гэмт хэрэг гарсан болох нь нотлогдсон, гэм буруугаа хүлээзөвшөөрсөн хүний гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал, учруулсан хохирол, хор уршгийн шинчанар, хувийн байдлыг харгалзан хорих ялыг хөнгөрүүлж оногдуулж болохоор заасан бөгөөшүүгдэгч нар нь гэм буруугаа хүлээн зөвшөөрсөн, гэмт хэргийн улмаас учруулсан хохирол хоуршгийг нөхөн төлсөн, гэмт хэрэг үйлдсэн нөхцөл байдал зэргийг харгалзаж, Эрүүгийн хуулийерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэг, 3.1 дүгээр зүйлийн 3, 3.2 дугаар зүйлийн 1, 3 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг тус тус журамлан шүүгдэгч Д.Лд 2015 онЭрүүгийн хуулийн 17.12 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасан хорих ял оногдуулж, уг ялынээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлж, шүүгдэгч С.Ог зорчих эрхийг хязгаарлах ялаашийтгэх нь зүйтэй байна.

 2021 оны 07 сарын 02-ны өдрийн Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1дахь хэсэгт “...Энэ хуулийн үйлчлэлд 2021 оны 06 сарын 24-ний өдрийн 24 цаг 00 минутааөмнө 2015 оны 12 сарын 03-ны өдөр баталсан Эрүүгийн хуульд заасан гэмт хэрэг үйлдсэн хүхамаарна...” гэж 7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх хэсэгт “...Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.1дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт...” заасан гэмт хэрэг үйлдэж ял шийтгүүлсэн ялтны шүүхээоногдуулсан хорих ялын эдлээгүй үлдсэн ялыг зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар солино...гэж, тутус заасан байна. Шүүгдэгч С.О, Д.Л нар нь 2019 оны 05 дугаар сарын 25-аа26-нд шилжих шөнө бусдын малыг хулгайлах гэмт хэрэг үйлдсэн нь тус Өршөөл үзүүлэх тухахуулийн үйлчлэлд багтаж байна.

 Иймд 2021 оны 07 сарын 02-ны өдрийн Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлий7.1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Д.Лнд Эрүүгийн хуулийн 1.8 дугаар зүйлийн 1 дэхэсэг, 3.1 дүгээр зүйлийн 3, 3.2 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныжурамлан 2015 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснааоногдуулсан хорих ялыг зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар дүйцүүлэн өршөөн солих нь зүйтэбайна. Харин шүүгдэгч С.О нь өмнө нь 2000 оны Өршөөл үзүүлэх тухай хуульхамрагдаж байсан тул 2021 оны 07 дугаар сарын 02-ны өдрийн Өршөөл үзүүлэх тухай хуульд хамрагдах боломжгүй байна.

Шүүгдэгч С.Он 2021 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдрөөс 2021 оны 10 дугаасарын 19-ний өдрийг хүртэл цагдан хоригдсон 12/арван хоёр/ хоногийг эдлэх ялд оруулатооцож, шүүгдэгч Д.Л нь энэ хэрэгт цагдан хоригдсон хоноггүй, бусдад төлөтөлбөргүй, шүүгдэгч нараас гаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны зардалгүй болохытус тус дурдаж, хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан монгол эмээл нэг ширхэг, суран хазаанэг ширхэг, мяндсан цулбууртай суран ногт нэг ширхэг зэргийг шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөболмогц устгах нь зүйтэй байна.

Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч Д.Л, шүүгдэгч С.О нарт авсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлж шийдвэрлэв.

Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 22 дугаар зүйлийн 22.4.1 дэх хэсэг, Эрүүгийхэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.2 дугаар зүйлийн 1, 2, 3, 4 дэх хэсэг, 36.3 дугаазүйлийн 1,3, 36.4 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг, 36.8 дугаар зүйл, 36.10 дугаар зүйлийн 4, 37дүгээр зүйлийн 1, 38.1 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг 38.2 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг тутус удирдлага болгон

                                                                    ТОГТООХ нь:

 1. Шүүгдэгч Д овогт Сын О, Д овогт Д Л арыг бүлэглэн бусдын малыг хулгайлсан гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.
2. Монгол улсын Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.1 дүгээр
зүйлийн 3, 3.2 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг тус тус журамлан 2015 Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Д.Лг 6/зургаа/ сарын хугацаагаар хорих ялаар, шүүгдэгч С.О 6/зургаа/сарын/ хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар тус тус шийтгэсүгэй.
3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.6 дугаар зүйлийн 4 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч Д.Лд оногдуулсан 6/зургаа/ сарын хугацаагаар хорих ялыг нээлттэй хорибайгууллагад эдлүүлсүгэй.
4. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 6.10 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч С.Оийн 2021 оны 10 дугаар сарын 07-ны өдрөөс 2021 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдрийг хүртэл цагдан хоригдсон 12/арван хоёр/ хоногийг эдлэх ялд оруулан тооцсугай.
5. 2021 оны Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1 дэх хэсэгт зааснаашүүгдэгч Д.Лнд Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 3.1 дүгээр зүйлийн 3, 3.2 дугаазүйлийн 1, 1.8 дугаар зүйлийн 1, 3.7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг тус тус журамлан 2015 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.12 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар оногдуулсан 6/зургаа/ сарын хугацаагаар хорих ялыг 6/зургаа/ сарын хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ялаадүйцүүлэн, өршөөн сольсугай.
6. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.5 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч С.О, Д.Л нар нь эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлтэйгээр оршин суугазраа өөрчлөх, зорчих, мөн өөрийн оршин суух Архангай аймгийн ******* сумын нутаг дэвсгэрээс явахыг 6/зургаа/ сарын хугацаанд тус тус хориглосугай.
7. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 5.5 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар шүүгдэгч С.О, Д.Л нар нь нь шүүхээс оногдуулсан зорчих эрхийг хязгаарлах ялыбиелүүлээгүй бол зорчих эрхийг хязгаарлах ялын эдлээгүй үлдсэн хугацааны 1 /нэг/ хоногийн хорих ялын 1/нэг/ хоногоор тооцож хорих ялаар солихыг тайлбарласугай.
8. Шүүгдэгч С.О, Д.Л нарт хяналт тавьж ажиллахыг Архангай аймадахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газарт даалгасугай.
9. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 36.8 дугаар зүйлийн 1.8 дахь хэсэзааснаар хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан монгол эмээл нэг ширхэг, суран хазаар нэг ширхэг, мяндсан цулбууртай суран ногт нэг ширхэг зэргийг шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөболмогц устгасугай.
10. Шүүгдэгч Д.Л нь энэ хэрэгт цагдан хоригдсон хоноггүй, шүүгдэгч нар нбусдад төлөх төлбөргүй, хэрэгт эд мөрийн баримтаар хураагдсан зүйлгүй, шүүгдэгч нараагаргуулах хэрэг хянан шийдвэрлэж ажиллагааны зардалгүй болохыг тус тус дурдаж, хохирогч Х.Гын 300.000 төгрөгийн, хохирогч Л.Бгийн 400.000 төгрөгийн нэхэмжлэлийхэлэлцэхгүй орхиж нотлох баримтаа бүрдүүлэн Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэжурмаар нэхэмжлэх эрхтэйг дурдсугай.
11. Шийтгэх тогтоол уншиж сонсгосноор хүчинтэй бөгөөд шүүгдэгч нар, шүүгдэгчийн өмгөөлөгч, хохирогч нар шийтгэх тогтоолыг гардуулснаас хойш 14 хоногийн дотор Арханга аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд давж заалдах гомдол гарган улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурдсугай.
12. Гомдол гаргах эрх бүхий этгээд давж заалдах журмаар гомдол гаргасан, улсыяллагч эсэргүүцэл бичсэн тохиолдолд шийтгэх тогтоолын биелэлтийг түдгэлзүүлж, тогтоохуулийн хүчин төгөлдөр болох хүртэлх хугацаанд шүүгдэгч С.О, Д.Л наравсан хувийн баталгаа гаргах таслан сэргийлэх арга хэмжээг хэвээр үргэлжлүүлэхээ тогтоосугай.

 

                                  ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                           Б.ОТГОНЦЭЦЭГ