“Ц-У” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй

захиргааны хэргийн тухай

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн давж заалдах журмаар хэргийг шийдвэрлэсэн

 

Шүүх бүрэлдэхүүн:

Шүүх хуралдаан даргалагч шүүгч Ц.Сайхантуяа

Бүрэлдэхүүнд оролцсон шүүгч С.Мөнхжаргал

Илтгэсэн шүүгч Т.Энхмаа

 

Давж заалдах гомдол гаргасан хэргийн оролцогч: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.И

 

Нэхэмжлэгч: “Ц-У” ХХК

Хариуцагч: Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд

Хариуцагч: Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын захиргаа

 

Нэхэмжлэлийн шаардлага: “Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын захиргааны 2020 оны 04 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 71* дугаар санал, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2020 оны 05 дугаар сарын 27-ны өдрийн А/42* дугаар тушаал, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны 2020 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдрийн Улсын тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах 020152* дугаартай гэрчилгээ олгосонтой холбоотой актууд нь илт хууль бус болохыг тогтоолгох, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны Улсын тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах 02012* дугаартай гэрчилгээг олгохтой холбогдон гарсан зардал буюу Улсын тэмдэгтийн хураамжид 16,450,500 төгрөг болон гэрчилгээний 70,000 төгрөг нийт 16,520,500 төгрөгийг буцаан гаргуулж, хохиролгүй болгох” тухай;

 

Давж заалдах гомдол гаргасан шүүхийн шийдвэр: Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 09 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 128/ШШ2024/0740 дугаартай шийдвэр;

 

Давж заалдах шатны шүүх хуралдааны оролцогчид:

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.И,

Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Н.Э,

Хариуцагч Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Г.Э,

Хариуцагч Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын захиргааны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч С.Х нар;

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга С.Номуунаа

Хэргийн индекс: 128/2024/0454/З/Т

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

1. Нэхэмжлэгч “Ц-У” ХХК-иас Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд, Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын захиргаанд холбогдуулан “Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын захиргааны 2020 оны 04 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 71* дугаар санал, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2020 оны 05 дугаар сарын 27-ны өдрийн А/42* дугаар тушаал, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны 2020 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдрийн Улсын тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах 020152* дугаартай гэрчилгээ олгосонтой холбоотой актууд нь илт хууль бус болохыг тогтоолгох, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны Улсын тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах 02012* дугаартай гэрчилгээг олгохтой холбогдон гарсан зардал буюу Улсын тэмдэгтийн хураамжид 16,450,500 төгрөг болон гэрчилгээний 70,000 төгрөг нийт 16,520,500 төгрөгийг буцаан гаргуулж, хохиролгүй болгох”-оор маргасан байна.

 

2. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 09 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 740 дугаартай шийдвэрээр: Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 зүйлийн 106.1, 106.3 дахь хэсэг, 106.3.14 дэх заалт, 109 дүгээр зүйлийн 109.2 дахь хэсэгт тус тус заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь хэсгийн

 

1 дэх заалтаар Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1 дэх хэсэг, 54.1.1 дэх заалтад заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч Ц-У ХХК-аас Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд болон Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын захиргаанд холбогдуулан гаргасан Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын захиргааны 2020 оны 04 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 71* дугаар санал болон Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны 2020 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдрийн Улсын тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах 020152* дугаартай гэрчилгээ олгосонтой холбоотой актууд нь илт хууль бус болохыг тогтоолгох тухай нэхэмжлэлийн шаардлагуудыг хүлээн авахаас татгалзаж, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож,

 

2 дахь заалтаар Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.5 дахь заалт, 37 дугаар зүйлийн 37.4, 100 дугаар зүйлийн 100.1 дэх хэсэгт заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч “Ц-У” ХХК-аас Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдад холбогдуулан гаргасан Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2020 оны 05 дугаар сарын 27-ны өдрийн А/42* дугаар тушаалыг илт хууль бус болохыг тогтоолгох болон Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны Улсын тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах 02012* дугаартай гэрчилгээг олгохтой холбогдон гарсан зардал буюу Улсын тэмдэгтийн хураамжид 16,450,500 төгрөг болон гэрчилгээний 70,000 төгрөг нийт 16,520,500 төгрөгийг буцаан гаргуулж, хохиролгүй болгуулах тухай нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэжээ.

 

3. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.И давж заалдах гомдолдоо:

3.1. “Ц-У” ХХК нь Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2020 оны 05-р сарын 27-ны өдрийн А/42* дугаартай тушаалаар Богдхан уулын бүс болох Хан-Уул дүүрэг,Т аманд аялагч, зөвшөөрөл бүхий хүн түр буудаллах, отоглох зориулалтаар зохих журмын дагуу барьсан орон байрыг ашиглах зориулалтаар 32901 м.кв талбай бүхий газар ашиглах эрхийг авч улмаар Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам Улсын тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах 020152* дугаартай гэрчилгээг таван жилийн хугацаагаар 2020 оны 05-р сарын 29-ний өдөр олгосон болно. Богд уулыг 1974 онд Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн 248 дугаар зарлигаар дархан цаазат газар болгож, 1988 онд Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн 78 дугаар зарлигаар хилийн заагийг тогтоосон байдаг. Улсын Их Хурлын 1995 оны 05-р сарын 04-ний өдрийн 26-p тогтоолоор Улаанбаатар хотын урд хэсэгт оршин “Богдхан уулын дархан цаазат газар” нутгийг дархан цаазтай газарт хамааруулж, хилийн заагийг тогтоолын 1, 2 дугаар хавсралтаар баталж, ингэхдээ “А уул /1735,2/, түүнээс хойш орших 1624,0, 1338,0 тоотууд, 1338,0 тоотоос зүүн хойш орших Яармаг, Нисэхийн чиглэлээс Нүхтийн ам руу салсан засмал замын уулзварын баруун урд талын 1 тоот шон, Нүхтийн засмал замыг гатлан засмал замын урд захаар Яармагийн гүүрийн зүүн урд үзүүр...” гэж тодорхой зааж өгсөн байна.

 

Газар зохион байгуулалт, геодези, зураг зүйн ерөнхий газрын 2019 оны А/65 дугаар тушаалаар байгуулагдсан Богд уулын дархан цаазат газрын хилийн заагийг нягтлан тогтоох эргэлтийн цэгүүдийг солбицжуулах, дүгнэлт гаргах үүрэг бүхий ажлын хэсэг нь зураглал, эргэлтийн цэгүүдийн солбицлыг тодорхойлж, Улсын Их Хурлын 1995 оны 26 дугаар тогтоолын дагуу газар зохион байгуулалт, геодези, зураг зүйн газрыг тодруулж зураглан Богд уулын дархан цаазат газрын хилийн заагийг хянан баталгаажуулж мөрдүүлэх дүгнэлт гаргасан байна.

 

Улсын Их Хурлын Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн Байнгын хорооны хуралдааны тэмдэглэлд дурдсанаар, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны ашиглаж байгаа хил зааr 42192 га, Улсын Их Хурлын 1995 оны 26 дугаар тогтоолын дагуу Газар зохион байгуулалт, геодези, зураг зүйн газрын даргын 2019 оны А/65 дугаар ажлын хэсгээс тодруулж зурагласан талбай 41423 га газрын байдлаар зурагласан байна. Үндсэндээ Богд уулын хилийн зурвасыг харьяалах яам нь өөрийн эрх хэмжээгээ хэтрүүлэн нэмж зурагласнаар өөрт олгогдоогүй эрхийг буюу газар ашиглах эрхийг хуулийн этгээдүүдэд олгосон байна. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамнаас газар ашиглах гэрчилгээг олгохдоо Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хуулийн 33-р зүйлийн 1-д заасан эрх хэмжээг үндэслэн олгосон гэх боловч уг хуульд зааснаар тусгай хамгаалалттай газар, түүний хэмжээг Улсын Их Хурал тогтоохоор заасан байх бөгөөд Улсын Их Хурлын тогтоосон заагаас хэтрүүлэн газар ашиглах эрх олгосон нь Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яам өөрт байхгүй эрхийг хэрэгжүүлсэн үйлдэл болсон.

Энэ талаар Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Б.Б-Э нийтэд нээлттэй хийсэн мэдээлэлдээ тодорхой дурдаж, өмнөх сайдууд хууль зөрчин олгосон болохыг мэдэгдсэн нь нэхэмжлэлийн шаардлагын дээрх агуулгыг хүлээн зөвшөөрсөн гэж үзэхээр байна.

 

3.2. Богдхан уулын дархан цаазат газрын Хамгаалалтын захиргаа нь тусгай хамгаалалттай газар нутгийн талаарх хууль тогтоомж, тухайн газар нутгийн хамгаалалтын горимын биелэлтийг хангуулах үүрэгтэй боловч дээрх үүргээ хэрэгжүүлээгүй, харин эрх хэмжээгээ хэтрүүлэн хилийн заагаас давсан газарт санал оруулсан байна. Газар ашиглах эрх олгоход хуулийн этгээдээс Улсын тэмдэгтийн хураамжид 16,450,500 төгрөг болон гэрчилгээний 70,000 төгрөг хурааж авч олгосон ба газар ашиглах эрх авахад төсөл боловсруулж, кадастрын зураглал болон байгаль орчны үнэлгээ зэрэгт нэлээн хэмжээний мөнгөн дүнг зарцуулсан байна. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны Богдхан уулын хамгаалалтын бүсэд газар олгох дүгнэлт, сайдын тушаал, гэрээ, гэрчилгээ нь анхнаасаа хууль тогтоомжид нийцээгүй буюу эрхзүйн үндэслэлгүй байна. Өөрөөр хэлбэл, захиргааны байгууллага өөрийн чиг үүрэгт үл хамаарах асуудлаар захиргааны акт гаргасан болох нь илт байна. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.7-д заасан “захиргааны акт гаргах эрх зүйн үндэслэл байгаагүй” гэдэгт захиргааны байгууллага, албан тушаалтан тухайн харилцааг хуулиар зохицуулаагүй байхад болон хуулиар тогтоосон хязгаарлалтыг зөрчих, түүнчлэн хуулиас гадуур нэмэлт хязгаарлалт тогтоох, бүрэн эрхээ хэтрүүлэх зэргээр захиргааны акт гаргасныг ойлгоно гэж тайлбарласан байдаг. Түүнчлэн тухайн харилцааг зохицуулсан хуулийн тодорхой заалтыг хэрэглээгүй буюу хуулийн ерөнхий заалтыг хэрэглэсэн, эсхүл хуулийн заалтыг хэрэглэхгүйгээр захиргааны акт гаргасан зэргийг “захиргааны акт гаргах эрх зүйн үндэслэл байгаагүй” гэдэгт хамааруулж үздэг.

 

3.3. Анхан шатны шүүх уг актыг зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, шийдвэр нь үндэслэл бүхий байх шаардлагад нийцсэн гэж дүгнэсэн нь үндэслэлгүйн дээр Монгол Улсын Үндсэн хууль, Захиргаа ерөнхий хуульд заасан хууль дээдлэх зарчмыг мөрдөх захиргааны байгууллагын үүргийг үгүйсгэсэн, зөрчилдсөн байна. Захиргааны байгууллага хуулиар эрх олгогдсон хүрээнд үйл ажиллагаа явуулж, эрх хэмжээгээ хэрэгжүүлэх ёстой атал хуулиар олгогдоогүй эрхээ “зөрчиж олгосон” болохыг тогтоосоор атал үндэслэл бүхий хуульд нийцсэн гэж дүгнэсэн нь буруу байна. Захиргааны байгууллагаас гаргасан акт илт хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтоохын үр дагавар нь уг актыг гаргах ёсгүй байсан гэсэн утгыг илэрхийлэх бөгөөд үйлчлэлийг гарсан цаг үеэс нь бүр мөсөн зогсооход оршино. Энэ төрийн байгууллага эрх хэмжээгээ хэтрүүлсэн үйлдэл гаргахаас сэргийлэх, таслан зогсоох эрхзүйн дагавартай юм. Ийнхүү хууль зөрчин эрх олгосон асуудал нь эрх авсан хуулийн этгээдэд мөнгө, санхүү болон цаг хугацаа, алдагдсан боломжийн өртөг зэрэг их хэмжээний зардал, чирэгдэл, хохирол учруулж, нэхэмжлэгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хөндсөн байх тул эрх зөрчигдөх үндэс суурийг нь тавьсан мөн хамруулан ойлгох ёстой.

 

3.4. Иймд Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 09 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 128/ШШ2024/0740 дугаартай шийдвэрийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж шийдвэрлэж өгнө үү” гэжээ.

 

ХЯНАВАЛ:

1. Давж заалдах шатны шүүх нэхэмжлэгчийн давж заалдах гомдлоор хэргийг бүхэлд нь хянан үзээд анхан шатны шүүхийн шийдвэрт өөрчлөлт оруулж, давж заалдах гомдлын зарим хэсгийг хангаж шийдвэрлэв.

 

2. Нэг. Маргаан бүхий үйл баримтын талаар;

 

1. 1. Нэхэмжлэгч “Ц-У” ХХК нь анх шүүхэд хандаж “Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2023 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдрийн А/63* дүгээр тушаалын нэхэмжлэгчид холбогдох хэсгийг хүчингүй болгуулах” тухай нэхэмжлэлийн шаардлага гаргаж улмаар 2024 оны 05 дугаар сарын 03-ны өдөр нэхэмжлэлийн шаардлагаа дараах байдлаар өөрчилжээ. /1хх-ийн 138, 139/

 

Үүнд:

1/ Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын захиргааны 2020 оны 04 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 71* дугаар санал,

2/ Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2020 оны 05 дугаар сарын 27-ны өдрийн А/42* дугаар тушаал,

3/ Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны 2020 оны 05 дугаар сарын 29-ний өдрийн Улсын тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах 020152* дугаартай гэрчилгээ олгосонтой холбоотой актууд нь илт хууль бус болохыг тогтоолгох,

4/ Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамны Улсын тусгай хамгаалалттай нутаг дэвсгэрт газар ашиглах 020152* дугаартай гэрчилгээ олгохтой холбогдон гарсан зардал буюу Улсын тэмдэгтийн хураамжид 16,420,500 төгрөг болон гэрчилгээний 70,000 төгрөг нийт 16,520,500 төгрөгийг буцаан гаргуулж, хохиролгүй болгуулах”-аар маргажээ.

 

1. 2. Хариуцагчаас нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрч “...2020 онд шийдвэр гаргахдаа ямар нэг хууль зөрчөөгүй, түүнээс үүдсэн хохирол гэж байхгүй. Мөн маргаан бүхий А/42* дугаар тушаалыг 2023 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдрийн А/63* дугаар тушаалаар хүчингүй болгосон. Нэгэнт хүчингүй болсон тушаалыг хууль бус болохыг тогтоох хууль зүйн үндэслэл байхгүй. Тиймээс нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэсэн тайлбар гаргаж мэтгэлцжээ.

 

3. Хоёр. Хууль хэрэглээний талаар;

 

1. 1. Нэхэмжлэгч “Ц-У” ХХК-иас гаргасан 1, 3 дахь нэхэмжлэлийн шаардлагыг анхан шатны шүүх “... гэрчилгээ нь захиргааны актын эрх зүйн шууд үр дагавар бий болгосон буюу зохицуулалт агуулсан байх шинжийг агуулаагүй ...71* дугаар санал нь тушаалын нэг үндэслэл... нэгэнт нэхэмжлэгч болон хариуцагч талууд Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын захиргааны 2020 оны 04 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 71* дугаар саналыг захиргааны акт биш гэж үзэн маргахгүй байх тул ...” гэсэн үндэслэл бүхий дүгнэлт хийж, нэхэмжлэлийн шаардлагуудыг хүлээн авахаас татгалзаж, холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 54 дүгээр зүйлийн 54.1.1-д заасантай нийцжээ.

 

1. 2. Мөн шүүхийн шийдвэрийн Тогтоох хэсгийн 2 дахь заалтаар нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн “Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2020 оны 05 дугаар сарын 27-ны өдрийн А/42* дугаар тушаалыг илт хууль бус болохыг тогтоолгох” шаардлагын хувьд нэхэмжлэгчид 5 жилийн хугацаатай ашиглуулахаар шийдвэрлэсэн Хан-Уул дүүрэг, Богдхан уулын дархан цаазат газрын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн Т ам нэртэй 32901 м.кв талбай бүхий газар нь Улсын Их Хурлын 1995 оны 05 дугаар сарын 04-ний өдрийн “Улсын тусгай хамгаалалттай газрын ангиллыг шинэчлэн тогтоох тухай” 26 дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралтын 3 дахь заалтаар баталсан “Богдхан уулын дархан цаазат газрын хилийн заагт” хамаараагүй байсан болох нь хэргийн оролцогчдын тайлбар, Улсын Их Хурлын 1995 оны 26 дугаар тогтоолын дагуу зурагласан 41423 га газрын хилийн зааг /1хх-ийн 126-129 тал/, Монгол Улсын Их Хурлын байнгын хорооны хуралдааны 2022 оны 05 дугаар сарын 10-ны өдрийн 08,  2023 оны 01 дүгээр сарын 17-ны өдрийн 02 дугаар хуралдааны тэмдэглэл, Байгаль орчин, хүнс, хөдөө аж ахуйн байнгын хорооны 2022 оны 15 дугаар тогтоолоор байгуулагдсан тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хилийн цэсийн баталгаажуулалтын ажлын явц байдалд хяналт, тавих, санал, дүгнэлт боловсруулах бүхий ажлын хэсгийн танилцуулга /1хх-ийн 152-212 тал/ зэрэг хэрэгт авагдсан бусад баримтуудаар тогтоогдож байна.

 

1. 3. Гэтэл хариуцагчийн “...тусгай хамгаалалтай газрын хилийн заагийн гадна гарсан энэ үйлдлээрээ тухайн актыг хууль бус болохыг тогтоох үндэслэл болохгүй” гэсэн тайлбар үндэслэлгүй, анхнаасаа маргаан бүхий газар нь Улсын Их Хурлын 1995 оны 05 дугаар сарын 04-ний өдрийн “Улсын тусгай хамгаалалттай газрын ангиллыг шинэчлэн тогтоох тухай” 26 дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралтын 3 дахь заалтаар баталсан “Богдхан уулын дархан цаазат газрын хийлийн заагт” хамаарахгүй байсан байна.
   4. Түүнчлэн Богдхан уулын дархан цаазат газрын хилийн заагт хамаарахгүй газарт Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хуулийн 11, 33 дугаар зүйлд заасныг баримтлан нэхэмжлэгчид газар ашиглуулах эрх олгох шийдвэр гаргах эрх хэмжээгүй байжээ.

 

1. 5. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд 2023 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдрийн А/63* дүгээр тушаалын хавсралтаар нийт 59 иргэн, хуулийн этгээдийн газар ашиглах эрхийг хүчингүй болгож шийдвэрлэсэн боловч нэхэмжлэгч “Ц-У” ХХК-ийн хувьд шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийн шаардлагын үндэслэлээ “...Нэгэнт хууль ёсоор ашиглах эрх авсан тул аялал жуулчлалын цогцолбор байгуулахаар зөвлөх үйлчилгээ авч, зураг төсөл боловсруулахаар олоон хүний хүч, ажлын цаг, зардал хөрөнгө гаргуулсны дараа энэ талаарх асуудлыг огт сонсохгүйгээр шийдэгдэхгүйгээр шууд эрх цуцалсан нь аж ахуйн нэгж байгууллагын эрхийг ноцтой зөрчиж байна” гэх үндэслэлээр буюу хохирол гаргуулах агуулгаар маргаж буй ялгаатайн дээр “Т ам нэртэй” 32872.8 м.кв талбай бүхий газар ашиглах эрх олгосон 2020 оны А/42* дугаар тушаалыг холбогдох хууль тогтоомжид заасан эрх хэмжээнийхээ хүрээнд илт хууль бус шийдвэрээ хүчингүй болгосон гэж үзэхээр байна.

 

1. 6. Нэхэмжлэгчид газар ашиглах эрх үүсгэсэн 2020 оны хариуцагчийн тушаал нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дугаар зүйл “Захиргааны акт илт хууль бус болох”, мөн зүйлийн 47.1-д “Дараах тохиолдолд захиргааны акт илт хууль бус болно”, 47.1.3-д “тухайн захиргааны байгууллага өөрийн чиг үүрэгт үл хамаарах асуудлаар захиргааны акт гаргасан;” гэж заасан “илт хууль бус захиргааны актын үндэслэл”-д хамаарч байна.

 

1. 7. Дээрх тохиолдолд шүүхээс хууль болон журмын хүрээнд хууль бус актаа хүчингүй болгосон маргаан бүхий актыг дахин хянаж, “илт хууль бус болохыг тогтоох” хууль зүйн үндэслэлгүй бөгөөд Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1-д заасан илт хууль бус захиргааны актад хамааруулж шийдвэрлэх хууль зүйн боломжгүй, энэхүү нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн анхан шатны шүүхийн шийдвэр хуульд нийцжээ.

 

4. Харин анхан шатны шүүхийн шийдвэрийн Тогтоох хэсгийн 2 дахь заалтаар нэхэмжлэгчийн 4 дэх шаардлага болох Улсын тэмдэгтийн хураамжид 16,450,500 төгрөг болон гэрчилгээний 70,000 төгрөг нийт 16,520,500 төгрөгийг буцаан гаргуулж хохиролгүй болгуулах нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй. Учир нь:

 

1. 1. Нэхэмжлэгч хуулийн этгээд нь Захиргааны ерөнхий хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.1-д зааснаар “хохирол арилгахыг шаардах эрхтэй”, мөн хуулийн 101 дүгээр зүйлийн 101.2-т “Иргэн, хуулийн этгээд өөрт учирсан хохирлыг хохирол учруулсан захиргааны байгууллагаас нэхэмжилж, тухайн захиргааны байгууллагаас гаргуулна.” гэж шүүх үзлээ.

 

1. 2. Нэхэмжлэгчид газар ашиглах эрх олгосон Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2020 оны А/42* дугаар тушаал нь өөрийн чиг үүрэг, эрх хэмжээнд хамааралгүй илт хууль бус үйлдэл гаргасны улмаас эрх бүхий албан тушаалтан өөрөө хүчингүй болгосноор нэхэмжлэгч хуулийн этгээдийн хувьд тухайн газрыг үргэлжлүүлэн ашиглах боломжгүй үйл баримт тогтоогдож байна.

 

1. 3. Иймд нэхэмжлэгч илт хууль бус актын улмаас нэхэмжлэгчид газар ашиглах эрх авахад урьдчилан улсын тэмдэгтийн хураамж болон гэрчилгээний үнэд төлүүлсэн мөнгөн үнийн дүнгээр илэрхийлэгдэх бодитой учирсан хохирлыг арилгах, нөхөн төлөх үүрэг хариуцагчид үүснэ. Энэхүү төлбөр нь газар ашиглуулах төрийн үйлчилгээ үзүүлсний төлөө нэхэмжлэгчээс хураан авсан хураамж, гэрчилгээний үнэ байна.

 

1. 4. Тодруулбал, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1-д “Төрийн эрх бүхий байгууллагаас энэ хуульд заасан үйлчилгээ үзүүлсний төлөө иргэн, хуулийн этгээдийн төлж байгаа мөнгөн хөрөнгийг улсын тэмдэгтийн хураамж /цаашид “тэмдэгтийн хураамж” гэх/ гэнэ.” гэж тодорхойлжээ.

 

1. 5. Анх нэхэмжлэгчид газар ашиглах эрх олгосон дээрх тушаалын 2 дахь заалтаар “Газар ашиглах эрх олгогдсон хуулийн этгээдээр улсын тэмдэгтийн хураамжийг төлүүлэн, ... гэрчилгээ олгохыг ... үүрэг болгосны дагуу тэрээр энэхүү тушаал болон Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 39 дүгээр зүйлийн 39.1.11-д “дархан цаазат газрын болон байгалийн цогцолборт газрын хязгаарлалтын бүс, байгалийн нөөц газар, дурсгалт газраас иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад газар ашиглуулах тухай шийдвэрийг хамгаалалтын захиргаа болон сум, дүүргийн Засаг даргын саналыг үндэслэн байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас шийдвэр гаргаж зөвшөөрөл олгоход нийслэлд м² тутамд 500 төгрөг, аймагт м² тутамд 100 төгрөг;” гэсэн заалтыг үндэслэн нэхэмжлэгчээс газар ашиглуулах төрийн үйлчилгээ үзүүлсний төлөө улсын тэмдэгтийн хураамжид 2020 оны 06 дугаар сарын 29-ний өдөр 32901 м.кв газар×500 төгрөг=16,450,500 төгрөг, гэрчилгээний үнэ 70,000 төгрөг, нийт 16,520,500 төгрөг төлсөн байна. /1-р хх-ийн 20-21 тал/

 

1. 6. Хариуцагч Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд 2023 оны А/63* дүгээр тушаалаар нэхэмжлэгчид газар ашиглуулах төрийн үйлчилгээ үзүүлсэн нь анхнаасаа илт хууль бус байсны улмаас хүчингүй болгосон тул нэхэмжлэгчид улсын тэмдэгтийн хураамж болон гэрчилгээний үнийг буцаан өгөх хохирлыг барагдуулах хууль зүйн үндэслэлтэй байна.

 

1. 7. Иймд дээрх үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрт зохих өөрчлөлт оруулж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлын зарим хэсгийг хангаж шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.3 дахь хэсгийг тус тус удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 09 дүгээр сарын 25-ны өдрийн 128/ШШ2024/0740 дугаар шийдвэрийн Тогтоох нь хэсгийн 2 дахь заалтыг “Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.5, 47 дугаар зүйлийн 47.1-д заасныг баримтлан “Ц-У” ХХК-иас Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2020 оны 05 дугаар сарын 27-ны өдрийн А/42* дугаар тушаалыг илт хууль бус болохыг тогтоолгох нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.” гэж, 3 дахь заалтыг “Захиргааны ерөнхий хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.1, 101 дүгээр зүйлийн 101.2-т заасныг баримтлан улсын тэмдэгтийн хураамж болон гэрчилгээний үнэ нийт 16,450,500 төгрөгийг хариуцагч Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдаас гаргуулж, нэхэмжлэгч “Ц-У” ХХК-д олгосугай.” гэж, шийдвэрийн Тогтоох хэсгийн “3” гэсэн дугаарыг “4” гэж тус тус өөрчилсүгэй.

 

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.3 дахь хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгчээс давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70200 төгрөгийг улсын төсөвт хэвээр үлдээсүгэй.

 

 

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.5 дахь хэсэгт зааснаар анхан болон давж заалдах шатны шүүх хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны ноцтой зөрчил гаргасан нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, шүүх хуулийг Улсын дээд шүүхийн албан ёсны тайлбараас өөрөөр тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч үзвэл магадлалыг гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс хойш 14 хоногийн дотор Улсын дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

 

ШҮҮГЧ                                                               Ц.САЙХАНТУЯА  

ШҮҮГЧ                                                              С.МӨНХЖАРГАЛ  

ШҮҮГЧ                                                               Т.ЭНХМАА