Ж.Б-н нэхэмжлэлтэй

захиргааны хэргийн тухай

 

Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн давж заалдах журмаар хэргийг шийдвэрлэсэн

Шүүх бүрэлдэхүүн:

Шүүх хуралдаан даргалагч шүүгч С.Мөнхжаргал

Бүрэлдэхүүнд оролцсон шүүгч Ц.Сайхантуяа

Илтгэсэн шүүгч О.Оюунгэрэл

Давж заалдах гомдол гаргасан хэргийн оролцогч:

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Л

Нэхэмжлэлийн шаардлага “Татварын улсын байцаагчдын 2023 оны 10 дугаар сарын 09-ний өдрийн НА-0000000000 дугаартай нөхөн ногдуулалтын актын тодорхой хэсгийг буюу Татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагааны журмыг зөрчиж, хувь хүний орлогын албан татварыг 2020, 2021 онд хялбаршуулсан горимоор гарган бүртгүүлж, тайлагнасан байхад нөхөн ногдуулсан 11,567,009.81 төгрөг, Татвар төлөгчийн дараагийн татварын жилд багтаан залруулах боломжтой байсан буюу 2022 онд ноогдох 9,164,018.17 төгрөг, нийт 20,731,027.2 төгрөгийн нөхөн ногдуулалтын төлбөрийг хүчингүй болгуулах” тухай

Давж заалдах гомдол гаргасан шүүхийн шийдвэр: Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 08 дугаар сарын 30-ны өдрийн 654 дүгээр шийдвэр

Давж заалдах шатны шүүх хуралдааны оролцогчид:

Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ж.Б, Б.Л

Хариуцагч Э.Ц

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч И.Ө

Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга С.Номуунаа

Хэргийн индекс: 128/2024/0307/З

 

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

 

1. Нэхэмжлэгч Ж.Б нь “Татварын улсын байцаагчдын 2023 оны 10 дугаар сарын 09-ний өдрийн НА-0000000000 дугаартай нөхөн ногдуулалтын актын тодорхой хэсгийг буюу Татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагааны журмыг зөрчиж, хувь хүний орлогын албан татварыг 2020, 2021 онд хялбаршуулсан горимоор гарган бүртгүүлж, тайлагнасан байхад нөхөн ногдуулсан 11,567,009.81 төгрөг, Татвар төлөгчийн дараагийн татварын жилд багтаан залруулах боломжтой байсан буюу 2022 онд ноогдох 9,164,018.17 төгрөг, нийт 20,731,027.2 төгрөгийн нөхөн ногдуулалтын төлбөрийг хүчингүй болгуулах”-аар маргасан байна.           

2. Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 08 дугаар сарын 30-ны өдрийн 654 дүгээр шийдвэрээр “Татварын ерөнхий /2008 оны/ хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1, Татварын ерөнхий /2019 оны/ хуулийн 82 дугаар зүйлийн 82.1, Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийг тус тус баримтлан Татварын улсын байцаагчдын 2023 оны 10 дугаар сарын 09-ний өдрийн НА-0000000000 дугаартай нөхөн ногдуулалтын актын тодорхой хэсгийг буюу Татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагааны журмыг зөрчиж, хувь хүний орлогын албан татварыг 2020, 2021 онд хялбаршуулсан горимоор гарган бүртгүүлж, тайлагнасан байхад нөхөн ногдуулсан 11,567,009.81 төгрөг, Татвар төлөгчийн дараагийн татварын жилд багтаан залруулах боломжтой байсан буюу 2022 онд ноогдох 9,164,018.17 төгрөг, нийт 20,731,027.2 төгрөгийн нөхөн ногдуулалтын төлбөрийг хүчингүй болгуулах-ыг хүссэн шаардлага бүхий нэхэмжлэгч Ж.Б-н нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож” шийдвэрлэжээ.

3. Давж заалдах гомдлын агуулга: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нь дараах үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг эс зөвшөөрч байна.

3.1. “... нэхэмжлэгчийн хувьд анхан шатны шүүх хуулийг буруу тайлбарлаж хэрэглэж, хавтаст хэрэгт цугларсан нотлох баримтыг буруу үнэлсэн, нотлох баримтыг дутуу бүрдүүлж дүгнэлт гаргасан, нэхэмжлэгчийн шаардлагад дүгнэлт өгөлгүй шийдвэрлэлгүй орхигдуулсан гэж үзэж байна ... Нэхэмжлэгчийн хувьд хувиараа бараа борлуулах үйл ажиллагаа эрхэлж, хялбаршуулсан горимоор орлогын татвар төлөхөөр бүртгүүлж тайлагнаж байсан татвар төлөгч юм. Нэгэнт НӨАТ суутган төлөгчөөр бүртгүүлээгүй байсан тул дэлгүүрийн талбайтай холбоотой дулаан цахилгаан, харуул хамгаалалт, ус хангамж зэрэг нийтлэг үйлчилгээг НӨАТ-тай дүнгээр төлдөг байсан. Тодруулбал, орлого олох үйл ажиллагаатай холбоотой НӨАТ төлдөг байсан. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д “Захиргааны хэргийн шүүх хэргийн нөхцөл байдлыг тодруулах, хэргийг хянан шийдвэрлэхэд ач холбогдол бүхий нотлох баримт цуглуулах, үнэлэх ажиллагааг хэрэгжүүлэх үүрэгтэй бөгөөд хэргийн оролцогчийг гатан оролцуулна” гэж, мөн хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.1-т “Хэргийг хянан шийдвэрлэхэд ач холбогдол бүхий нотлох баримтыг цуглуулах үүргийг захиргааны хэргийн шүүх гүйцэтгэнэ” гэж заасны дагуу нотлох баримтыг дутуу цуглуулж дүгнэлт гаргасан гэж үзэж байна.

3.2. Дээрх дурдсан цахилгаан, дулаан, харуул хамгаалалт, ус хангамж, нийтийн өмчлөлийн хэсгийн ариутгал цэвэрлэгээ зэрэг нийтлэг үйлчилгээний гөлбөр төлдөг байсан тул төлбөр хураагч “М ” -аас тэдгээр мэдээллийг гаргуулах боломжтой байсан. Иймд анхан шатны шүүх ноглох баримтыг дутуу бүрдүүлж дүгнэлт гаргасан гэж үзэж байна.

3.3. Татвар төлөгч Ж.Б 2020-2021 онуудад хялбаршуулсан горимд бүртгүүлэн татвар төлсөн. Хэрэв нэхэмжлэгч хялбаршуулсан горимд хамрахгүй гэж тооцон татвар нөхөн ногдуулах бол Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн 23 дугаар зүйлийн 23.12-т заасан “энэ хуулийн 21.3-д заасан хувиар татвар төлж байгаа хувь хүн энэ хуульд заасан хөнгөлөлт эдлэхгүй” гэсэн хязгаарлалтыг мөн хүчингүй болгож нэхэмжлэгчид хуулиар олгогдсон татварын хөнгөлөлт эдлэх эрхийг нь олгох байсан. Ийнхүү анхан шатны шүүх хуулийг буруу тайлбарлаж хэрэглэсэн гэж үзэж байна.

3.4. Шийдвэрт нэхэмжлэгч нь “Татварын ерөнхий хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 1 1.3-т “хуульд өөрөөр заагаагүй бол татварын хялбаршуулсан горимыг зөвхөн жилээр тооцох бөгөөд тухайн татварын жилийн дундуур уг горимоос шилжихийг хориглоно” гэж заасан, уг заалтыг таварын байцаагчид мөрдөөгүй тухай нэхэмжлэлдээ дурдсан. Нэхэмжлэгч 2020 онд хялбаршуулсан горимоор татвар төлөхөөр бүртгүүлсэн тул 2020 ондоо уг горимоор татвараа төлж тайлагнан дуусгах эрхтэй. Гэвч нэхэмжлэгчийн энэ шаардлагад шүүх дүгнэлт өгөөгүй, шийдвэрлэлгүй орхигдуулсан.

3.5. Шийдвэрт нэхэмжлэгч нь “Татварын ерөнхий хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 31.1-г “татвар төлөгч дараагийн татварын жилд багтаан залруулах боломжтой” гэж заасныг дурдаад 2022 онд ногдох татварыг эс зөвшөөрч байгаа тухай нэхэмжлэлдээ дурдсан. Гэвч нэхэмжлэгчийн энэ шаардлагад шүүх дүгнэлт өгөөгүй, шийдвэрлэлгүй орхигдуулсан.

3.6. Иймд анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж өгнө үү” гэжээ.

ХЯНАВАЛ:

 

1. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 118 дугаар зүйлийн 118.3 дахь хэсэгт зааснаар анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлоор бүхэлд нь хянав.

2. Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг дараах үндэслэлээр хангахгүй орхиж, анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээв.

3. Баянзүрх дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч О.Л, Э.Ц нар нь татварын хяналт шалгалт хийх ерөнхий удирдамж, 2023 оны 02 дугаар сарын 27-ны өдрийн 0000000000 дугаар томилолтын үндсэн дээр нэхэмжлэгч Ж.Б-н 2019 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2022 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл хугацааны албан татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд эрсдэлд суурилсан хяналт шалгалтыг хийж, 2023 оны 10 дугаар сарын 09-ний өдөр 000000000 дугаар нөхөн ногдуулалтын актаар 1,271,059,146.15 төгрийн зөрчил илрүүлж нийт 115,841,529.45 төгрөгийн төлбөр ногдуулсан байна.

3.1. Улмаар нэхэмжлэгчээс нийслэлийн Татварын газрын дэргэдэх маргаан таслах зөвлөлд хандан маргаан бүхий нөхөн ногдуулалтын актаар 72,559,921.94 төгрөгийн нөхөн татвар, 26,344,806.16 төгрөгийн торгууль, 16,936,801.35 төгрөгийн алданги, нийт 115,841,529.45 төлбөр төлүүлэхээр акт тогтоосныг эс зөвшөөрч гомдол гаргасныг маргаан таслах зөвлөлийн 2023 оны 12 дугаар сарын 22 ны өдрийн 43 дугаар тогтоолоор улсын байцаагчийн нөхөн ногдуулалтын актыг хэвээр үлдээж шийдвэрлэсэн.

3.2. Үүнтэй холбогдуулан нэхэмжлэгчээс татварын улсын байцаагчийн 24230000086 дугаартай нөхөн ногдуулалтын актын тодорхой хэсгийг буюу Татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагааны журмыг зөрчиж Хувь хүний орлогын албан татварыг 2020, 2021 онд хялбаршуулсан горимоор гарган бүртгүүлж, тайлагнасан байхад нөхөн ногдуулсан 11,567,009.81 төгрөг, Татвар төлөгчийн дараагийн татварын жилд багтаан залруулах боломжтой байсан буюу 2022 онд ногдох 9,164,018.17 төгрөг, нийт 20,731,027.2 төгрөгийн нөхөн ногдуулалтын төлбөрийг хүчингүй болгуулахаар анхан шатны шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан.

3.3. Анхан шатны шүүх “... Хувь хүний орлогын албан татвараас чөлөөлөх тухай хуульд цалин, хөдөлмөрийн хөлс, шагнал, урамшуулал болон тэдгээртэй адилтгах хөдөлмөр эрхлэлтийн орлогод ногдох хувь хүний орлогын албан татварыг чөлөөлөхөөр хуульчилсан байх тул нэхэмжлэгчийн бараа борлуулсны орлого тус хуулийн үйлчлэлд хамаарахгүй ... тус хугацаанд хамаарах албан татвар ногдох тайлангаа гаргасан, тайлагнасан татвар төлөгчийн төлбөл зохих татварыг хуульд заасан хугацаанд төлөөгүй тохиолдолд уг хугацаанд ногдуулах татварын алданги, торгуулиас албан татвар төлөгчийг нэг удаа чөлөөлөхөөр хуульчилсан байна. Иймд хариуцагч шүүхэд ирүүлсэн хариу тайлбартаа иргэн Ж.Б нь үйл ажиллагаа явуулж олсон орлогоо тайлагнаагүй бөгөөд хяналт шалгалтаар илрүүлсэн тул татварын алданги, торгуулиас чөлөөлөх дээрх хуулийн зохицуулалт Ж.Б-д үйлчлэхгүй гэж тайлбарлаж байгаа нь үндэслэлтэй байна” гэж дүгнэж, нэхэмжлэгч Ж.Б-н нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байна гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

3.4. Учир нь, нэхэмжлэгч Ж.Б нь хяналт шалгалтын хугацаанд бэлэн хувцас импортоор оруулж, өөрийн эзэмшлийн “Г” худалдааны төвийн 2 давхарт 38.5 м.кв талбайд байрлан худалдан борлуулах үйл ажиллагаа эрхэлдэг нь Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хууль /2006 он/-ийн 8 дугаар зүйлийн 8.1-д “албан татвар төлөгчийн татварын жилд олсон дараахь орлогод албан татвар ногдуулна”, 8.1.2-т “үйл ажиллагааны орлого”, 12.1-д “Үйл ажиллагааны орлогод хуулийн этгээд байгуулахгүйгээр бие даан мэргэжлийн үйлчилгээ, үйлдвэрлэл, арилжаа эрхэлж олсон дараахь орлогыг хамруулна” гээд 12.1.2-т “Хувиараа ажил гүйцэтгэх, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, борлуулах, үйлчилгээ үзүүлэх зэргээр олсон үйлдвэрлэл, арилжааны орлого” гэж заасны дагуу Ж.Б нь бэлэн хувцас борлуулж олсон орлогод албан татвар ногдуулан төлөх үүрэгтэй байжээ.

3.5. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн /2006 он/ 18 дугаар зүйлийн  18.1-д “Үйл ажиллагааны орлогод албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлохдоо Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 12.1.1-12.1.3, 12.1.5-12.1.14, 12.1.17, 12.1.19-12.1.26-д заасан зардлыг хасч, 12.2, 12.3, 12.5-12.8-д заасан зарчмыг баримталж 13-15 дугаар зүйлийг дагаж мөрдөнө” гэж зааснаар нэхэмжлэгч нь 10 хувиар тооцон улирал тутам албан татвар ногдуулан татвар төлөхөөр байна.

3.6. Түүнчлэн, Татварын алданги, торгуулиас чөлөөлөх тухай хууль /2020/-ийн 1 дүгээр зүйлд “2020 оны 9 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2021 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдрийг хүртэлх хугацаанд албан татвар төлөгчийн хуулийн дагуу ногдуулан тайлагнасан төлбөл зохих татварыг хуульд заасан хугацаанд төлөөгүй тохиолдолд уг хугацаанд ногдуулах татварын алданги, торгуулиас тухайн албан татвар төлөгчийг нэг удаа чөлөөлсүгэй” гэж заасан бөгөөд нэхэмжлэгч Ж.Б нь 2020 оны 09 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2021 оны 07 дугаар сарын 01-ний өдөр хүртэлх хугацаанд татвараа өөрөө тайлагнасан боловч хуульд заасан хугацаанд төлөөгүй тохиолдолд татварын алданги, торгуулиас чөлөөлөхөөр байна.

3.7. Нэхэмжлэгч Ж.Б-н хувьд дээрх хуульд заасан шаардлагыг хангаагүй төдийгүй татвар ногдох орлогоо тайланд тусгахгүй орхигдуулсан нь татварын хяналт шалгалтын явцад тогтоогдсон байгаа энэ тохиолдолд дээрх хуульд заасныг баримтлан нөхөн ногдуулалтын актаар тогтоосон төлбөрийн хэмжээг багасгах боломжгүй.

3.8. Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн /2019 он/ 15 дугаар зүйлийн 15.6-д тайлангаар баталгаажсан өмнөх жилийн албан татварт ногдох орлогын хэмжээ 50 сая төгрөгөөс хэтэрсэн тохиолдолд өөрөө хүсэлт гаргаж, харъяа дүүргийн татварын алба нь түүний үйл ажиллагааны орлогын нийт дүнгээр албан татвар ногдуулах орлогыг тодорхойлохоор заасан байх бөгөөд татварын хяналт шалгалтаар дээрх үнийн дүнг давсан, энэ талаар хүсэлт гаргаж, шийдвэрлүүлээгүй болох нь тогтоогдож байна.

3.9. Мөн Баянзүрх дүүргийн татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч О.Л, Э.Ц нар нь татвар төлөгчийн эрх зүйн байдлыг дордуулахгүйгээр Татварын ерөнхий хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлд заасныг баримтлан маргаан бүхий нөхөн ногдуулалтын актыг гаргасан нь зөв байх тул уг үндэслэлээр хариуцагчийг буруутгахааргүй байна.

3.10. Татварын улсын байцаагч нарын бүхий улсын байцаагчийн 2023 оны 10 дугаар сарын 09-ний өдрийн НА-0000000000 дугаартай нөхөн ногдуулалтын актыг хүчингүй болгуулахаар маргаж буй энэ тохиолдолд нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн “... 50 сая төгрөг гэж байсныг хязгааргүй болсноор хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн орлогод 1 хувиар татвар ногдуулах өөрчлөлт 2023 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн хуулиар орсон. Нэхэмжлэгчийн татварыг 10 хувиар бус 1 хувиар татвар, орлогоос нь 1 хувиар тооцох эрх зүйн боломж нээгдсэнийг эдлэх саналтай байна” гэх тайлбарыг хүлээн авах боломжгүй байхаас гадна нэхэмжлэлийн шаардлага үндэслэлдээ тодорхойлоогүй асуудлаар давж заалдах шатны шүүх дүгнэлт боломжгүй.

3.11. Иймд нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гаргасан давж заалдах гомдолд дурдсан үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгох үндэслэл тогтоогдохгүй байх тул анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхиж шийдвэрлэх нь зүйтэй байна гэж шүүх бүрэлдэхүүн дүгнэв.

 

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.2, 120 дугаар зүйлийн 120.1-д заасныг удирдлага болгон

 

ТОГТООХ нь:

 

1. Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн 2024 оны 08 дугаар сарын 30-ны өдрийн 654 дүгээр шийдвэрийг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн гаргасан давж заалдах гомдлыг хангахгүй орхисугай.

 

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.3-д заасныг үндэслэн нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн давж заалдах гомдол гаргахдаа төлсөн 70200 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй

 

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.5 дахь хэсэгт зааснаар шүүхийн хууль хэрэглээний зөрүүг арилгах, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны ноцтой зөрчил гаргасан нь шүүхийн шийдвэрт нөлөөлсөн, хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр хэрэглэсэн, эрх зүйн шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой гэж хэргийн оролцогч, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нар үзвэл магадлалыг гардан авсан, эсхүл хүргүүлснээс  хойш 14 хоногийн дотор Улсын Дээд шүүхийн Захиргааны хэргийн танхимд хяналтын журмаар гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

  

ШҮҮГЧ                                                С.МӨНХЖАРГАЛ

 

ШҮҮГЧ                                                 Ц.САЙХАНТУЯА

 

                                    ШҮҮГЧ                                                  О.ОЮУНГЭРЭЛ