Баян-Өлгий аймаг дахь Сум дундын эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч А.Азжаргал даргалж
нарийн бичгийн дарга: Х.Оралсын
улсын яллагч: Б.Ботакөз
шүүгдэгч С.Сейтмурат нарыг оролцуулан шүүх хуралдааны танхимд нээлттэй явуулж, Баян-Өлгий аймгийн Прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 98 дугаар зүйлийн 98.1 дэх хэсэгт заасан гэмт хэрэгт яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн Самай овогт Солтаны Сейтмуратад холбогдох 201604000179 дугаартай эрүүгийн хэргийг хянан хэлэлцэв.
Шүүгдэгчийн биеийн байцаалт:
Монгол Улсын иргэн, яс үндэс казах, 1990 оны 12 дугаар сарын 25-ны өдөр Баян-аймгийн Баяннуур суманд төрсөн, 25 настай, эрэгтэй, дээд боловсролтой, биеийн тамрын багш мэргэжилтэй, эрхэлсэн тодорхой ажилгүй, ам бүл 9, аав, ээж, дүү, эхнэр хүүхдийн хамт Баяннуур сумын 4 дүгээр багт оршин суух, улсаас авсан гавьяа шагналгүй, урьд ял шийтгүүлж байгаагүй, хэрэг хариуцах чадвартай, Самай овогт Солтаны Сейтмурат. РД:БВ90122551
Шүүгдэгчийн холбогдсон хэргийн талаар:
Шүүгдэгч С.Сейтмурат нь 2016 оны 07 дугаар сарын 15-ны өдөр Өлгий сумын 05 дугаар багийн нутагт орших “Нурдана” соёлын төвд хохирогч И.Маратыг “архидан согтуурч хуримд ирсэн хүмүүсийн амгалан тайван байдал алдагдуулсан” гэх шалтгаанаар зодож биед нь хүндэвтэр гэмтэл учруулсан гэмт хэрэгт холбогджээ.
ТОДОРХОЙЛОХ нь:
 Шүүхийн хэлэлцүүлэгт дараах нотлох баримтуудыг шинжлэн судлав. Үүнд:
 Шүүгдэгч С.Сейтмуратын шүүхийн хэлэлцүүлэгт: “... Би хохирлын бүрэн төлж өгсөн. Би өөрийнхөө бурууг ойлгож байна” гэв. 
- Хохирогч И.Маратын "Миний бие 2016 оны 07 дугаар сарын 15-ны өдөр өөрийн төрөл дүү С.Сейтмуратын худ цайнд очсон ба уг худ цай "Нурдана" хуримын ордонд 14 цагийн үед эхэлсэн. Худ цай болж байх үед би бие засахаар гадагш гарч 00-д бие засаж байхад Солтаны Толхынтай би Солтанмуратад яагаад гарын салаавч гаргаж миний эгчийг яагаад зодсон гэж маргалдсан ба тэр дотогшоо гүйж ороод Берден гэх нагац ахыгаа дагуулж ирсэн. Берден миний зүүн талын хацарт 2 удаа цохиж гэдсэнд нэг өшиглөж цохиж зодсон. Тэр үед С.Сейтмурат ирж намайг зүүн хацарт нэг цохиж авсан. Тилеуберди /Берден хочтой/ намайг гараад нааш ир дээ гэж нэг давхарт гадаа урд зүгт байдаг гадна талын 00 руу гарах хаалгаар гараад чи яагаад асуудал үүсгээд байна гэж зүүн хацарт минь гараар 2 удаа цохиж авсан ба тэр үед тэнд байсан үл таних хүмүүс салгаж авсан. Тэр үед Тилеуберди /Берден хочтой/ зугтаж дотогшоо орсон. Удаагүй Сейтмурат хүрч ирээд намайг нэг цохиж авахад миний амнаас цус гарч би ухаан самуураад суучихсан. Миний эрүү чанга өвдөж хоёр шүд суларсан байсан ба эмнэлэгт авч очиж рентген зураг авахуулахад чиний эрүүний яс хугарсан байна, эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүл гэсэн. ...Миний эрүүнд Берден эхэлж цохиж зодсон. Сүүлд Сейтмурат дахиж 2 удаа цохиж зодох үед миний эрүү хүчтэй өвдсөн. Миний эрүүний ясыг Сейтмурат хугалсан гэж бодож байна. Би урд өгсөн мэдүүлэгт Тилеуберди /Берден/ миний ам руу цохих үед миний эрүүний яс хугарсан гэж хэлсэн. Би буруу хэлж байсан байна. Сейтмурат гараар цохих үед хүчтэй өвдөж амнаас цус гарсан болохоор эрүүний яс хугарсан байна. Би Берден хугалсан гэж буруу мэдүүлэг өгсөн байсан байна. ... Миний эмчилгээний зардалд Сейтмурат тусалж нэг сая төгрөг өгсөн. Би Сейтмуратаас өөр ямар нэгэн зардал нэхэмжлэхгүй. Бид хоёр хоорондоо эвлэрсэн" гэх мэдүүлэг /хх-ийн 20-21-р хуудас/
- Гэрч Ө.Ахболатын "2016 оны 07 дугаар сарын 15-ны өдөр С.Сейтмуратын гэр бүл болсон худ цай Нурдана хуримын ордонд болсон ба худ цай 14-15 цагийн үед эхэлсэн. 17 цагийн үед байх И.Марат, С.Тилеуберди /Берден/ хоёр хоорондоо маргалдсан ба И.Маратад С.Тилеуберди гарч ярилцая гэж хэлээд хамт хоёулаа гарч явсан ба араас нь С.Толхын хамт дагаж гарч явсан. Тэд гарч явсны дараа 5-10 минут болоод Солтаны охин Ака гэгч С.Тилеуберди /Берден/ И.Марат хоёр зодолдож байна салгаж аваарай гэсэн ба бид ширээнээс босож гарах гэж байхад Тилеуберди үүдэнд гаднаас орж ирж байсан ба араас нь И.Марат дагаж орж ирж байхад С.Сейтмурат түрүүнээс хойш чи яах гээд байгаа вэ гэж хэлээд Маратыг заамдаж татаж ирээд нүүрний тус газар баруун гараар 2 удаа цохиж авсан. И.Маратын амнаас цус гараад суучихсан. Марат миний шүд хугарчихлаа гэсэн. Би амыг нь харахад нэг шүд нь суларч гарч ирсэн байдалтай харагдаж байсан.. ..С.Тилеуберди Маратыг яаж зодсон болохыг би нүдээрээ хараагүй. Зодолдож байна гэхээр нь "Нурдана"-гийн хоёр давхараас шатаар үүдэнд бууж очиход гаднаас Берден орж ирж байсан ба араас нь Марат орж ирсэн. ..Сейтмурат эрүүл байсан. И.Марат, С.Тилеуберди нар архи согтууруулах ундааны эүйл хэрэглэсэн байсан. Тийм ч ухаанаа алдсан согтуу биш байсан" гэх мэдүүлэг /хх-ийн 23-24-р хуудас/
-  Гэрч Ш.Аманжолын " ...Серикгүл ирж Сейтмуратад Маратыг Берден зодож байна гэж хэлж байсныг сонссон ба тэр үгийг Сейтмурат сонсоод гадагшаа гарах үед араас нь би дагаж очиход Берден гаднаас орж ирж байсан ба хажууд нь Толхын Берденийг барьж авсан хөтлөөд ирж байсан. Марат, Ахболат нар хаалганы үүдний хэсэгт зогсож байхад Сейтмурат Марат руу явж очоод тэгээд би яах ёстой вэ гэж хэлээд Маратыг хоёр удаа нүүрэнд гараар цохиж авсан ба тэр үед Сейтмуратыг Ахболат салгаж авсан. Маратын амнаас цус гарч шүд шүд гэж орилсон ба амыг нь ангайлган харахад доод эрүүний нэг шүд нь суларсан ам нь цус болчихсон байсан Сейтмурат Маратын нэг талын нүүрэнд гараар цохиж зодсон аль нүүрэнд цохиж зодсоныг би тодорхой харж чадаагүй, цохих үед нөгөө талын нүүрэн хэсгээр давхар хаалганы рамыг цохиж газар суучихсан. Тэр үед амнаас нь цус гарсан" гэх мэдүүлэг /хх-ийн 26-27-р хуудас/
- Гэрч С.Серикгүлийн "17 цагийн үед "Нурдана" хуримын ордонд байсан. С.Толхыныг И.Марат дагуулж авч явсан ба хэсэг хугацааны дараа Толхын хүрч ирсэн. Удаагүй Марат зодуулж эрүүний яс шүд нь хугарсан гэж сонссон. Би зодуулсан асуудлыг нүдээрээ хараагүй. Тэр өдөр Марат архи уучихсан согтуу хүн болгонтой зууралдаж хэрүүл маргаан үүсгэж сууж байсан, ширээний аяга тавгийг хагалж, тэнд байсан иргэдийн тав тухыг алдагдуулж явж байсан болохыг би анзаарч харсан. Тэгж байгаад Марат зодуулсан гэж сонссон. Маратыг миний ах Сейтмурат зодож эрүүний ясыг нь хугалсан байна гэж сүүлд нь сонссон. ...Марат Тилеубердитэй зодолдох шинжтэй хэрүүл маргаан үүсгэж байсан болохыг би өөрөө харж энэ тухай ах Сейтмуратад зодолдох гэж байна гэж хэлсэн. Би тэр хоёрыг бие биенээ цохиж зодолдож байсан болохыг хараагүй" гэх мэдүүлэг /хх-ийн 29-30-р хуудас/
- Гэрч А.Нашкений мэдүүлэг "..би 2 давхарт худ цайнд сууж байхад Сейтмурат Маратыг цохиж зодчихсон байна гэж сонсоод юу болсон бол гэж бодоод 2 давхараас бууж явж байхад миний урдаас Сейтмурат ирж байсныг харж чи үхсэндээ Маратыг зодож байгаа юм бэ гэхэд тэр надад ямар нэг юм дугарахгүйгээр ээхнэрийнхээ хажууд очоод суучихсан. Би нэг давхарт буугаад үүдний хэсэгт очиход Марат амнаас цус гарсан амаа бариад зогсож байсан, хажууд нь Ахболат, эхнэр нь Аманжол нар байсан. Бид Саматын машинаар түүнийг эмнэлэгт хүргэж үзүүлэхэд шүд нь суларсан байна гэж хэлсэн" гэх мэдүүлэг /хх-ийн 33-р хуудас/
- Баян-Өлгий аймгийн Шүүхийн шинжилгээний албаны шинжээч К.Хайратын 2016 оны 07 дугаар сарын 20-ны өдөр гаргасан 355 тоот  “хохирогч И.Маратын биед доод эрүүний баруун талын булангийн хугаралттай, доод эрүүний баруун талд битүү хавдартай зэрэг зөөлөн эдийн бэртэл гэмтэл учирсан бөгөөд энэ гэмтэл нь хатуу мохоо зүйлийн үйлчлэлээр үүссэн, эрүүл мэндийг удаан сарниулах, гэмтлийн зэрэг тогтоох журмын 2-3 дахь заалтыг агуулах хүндэвтэр зэрэгт хамаарах гэмтэл болохыг тогтоосон байна” гэх дүгнэлт /хх-ийн 36-рх/
Баян-Өлгий аймгийн Шүүхийн шинжилгээний албаны шинжээч К.Хайратын 2016 оны 09 дүгээр сарын 23-ны өдөр гаргасан 450 дугаартай нэмэлт шинжилгээний дүгнэлтээр хохирогч И.Маратын биед доод эрүүний баруун талын булангийн хугарал, доод эрүүний баруун талд битүү хавдартай гэмтлээс гадна энэ гэмтлийн улмаас идээлж үрэвссэн хоёр шүдийг мэс заслын үед авсан бөгөөд 2016 оны 07 дугаар сарын 20-ны өдрийн 355 дугаартай дүгнэлтээр тогтоосон гэмтлийн зэрэгт өөрчлөлт орохгүй болохыг тогтоосон нэмэлт дүгнэлт /хх-ийн 40-р хуудас/
Шүүгдэгч С.Сейтмуратын 2016 оны 09-р сарын 03-ны сэжигтнээр /хх-ийн 46-47-р хуудас/, 2016 оны 09 дүгээр сарын 28-ны өдөр яллагдагчаар /хх-ийн 49-50-р хуудас/ байцаалт авсан тэмдэглэлүүд.
-               Шинжээчийг байцаасан тэмдэглэл /хх-ийн 44-р хуудас/
-               Шүүгдэгч С.Сейтмуратын урьд ял шийтгэгдсэн эсэхийг шалгасан хуудас /хх-ийн 59-р хуудас/
-               Хохирогч И.Маратын өвчний түүхийн хуулбар зэрэг болно.
Шүүгдэгч С.Сейтмурат нь 2016 оны 07 дугаар сарын 15-ны өдөр Баян-Өлгий аймгийн Өлгий сумын 5 дугаар багт байрлах “Нурдана” соёлын төвд хохирогч И.Маратыг “согтуу агсан тавьж хуримд ирсэн хүмүүсийг хэл амаар доромжилж, амгалан тайван байдал алдагдуулсан” гэх шалтгаанаар нүүрэн тус газарт нь баруун гараараа 2 удаа цохиж, биед нь хүндэвтэр гэмтэл санаатай учруулсан гэмт хэргийг үйлдсэн болох нь шүүх хуралдаанд  хэлэлцэгдсэн дээрх нотлох баримтуудаар нотлогдон тогтоогдлоо. Тухайн хэрэгт хууль сануулж авсан гэрчүүдийн мэдүүлгийг шүүх үнэн зөв гэж үзэв.
Хохирогч И.Маратын биед хүндэвтэр гэмтэл учирсан болох нь шинжээч эмчийн дүгнэлтээр тогтоогдсон байна. Шүүгдэгч С.Сейтмуратад холбогдох хэргийн зүйлчлэл нь зөв, шүүхээс түүнийг бусдын бие махбодод хүндэвтэр гэмтэл санаатай учруулах гэмт хэрэгт гэм буруутайд тооцож, эрүүгийн хуулийн 98 дугаар зүйлийн 98.1-д  заасан ял оногдуулах хууль зүйн үндэслэлтэй байна. Шүүх шүүгдэгч С.Сейтмуратад ял оногдуулахдаа гэмт хэрэг үйлдэж учруулсан хохирлоо сайн дураар төлсөн, анх  удаа хүндэвтэр төрлийн гэмт хэрэг үйлдсэн, үйлдсэн хэрэгтээ чинь санаанаас гэмшсэнийг ял  хөнгөрүүлэх нөхцөл байдал, харин ял хүндрүүлэх нөхцөл байдал тогтоогдоогүйг харгалзан үзэж, түүнийг нийгмээс тусгаарлан хорихгүйгээр тухайн зүйл ангийн хөнгөн ял болох албадан ажил хийлгэх ял оногдуулах нь зүйтэй байна гэж үзлээ.
Дээрх гэмт хэрэг гарахад  хохирогч И.Маратын  зүй бус харилцаа нөлөөлсөн байдал хавтаст хэрэгт авагдсан баримтуудаар нотлогдож байгаа болно. Хохирогч И.Маратаас ”... Берден /С.Тилеубердин/ миний зүүн талын хацарт 2 удаа цохиж, гэдсэнд нэг өшиглөж цохиж зодсон” гэх мэдүүлэгт үндэслэн мөрдөн байцаалтын шатанд түүнд холбогдуулан шалгасан боловч түүний үйлдлээс болж гэмтэл учраагүй болох нь гэрчүүдийн мэдүүлгээр нотлогдсон тул хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн байна.
 Хохирогч И.Маратын “... миний эмчилгээний зардлыг С.Сейтмурат тусалж нэг сая төгрөг өгсөн. Би Сейтмуратаас өөр ямар нэгэн задал нэхэмжлэхгүй...” /хх-ийн 21 хуудас/ гэсэн мэдүүлгийг үндэслэн бусдад төлөх төлбөргүй гэж үзлээ.
Энэ гэмт хэргийн улмаас шүүгдэгч С.Сейтмуратын  гэр бүлийн хамтын өмч болох 10 эр хонь, 5 сэрх, 1үхэр, 1 морь битүүмжилсэн мөрдөн байцаагчийн тогтоолыг хүчингүй болгож, эд мөрийн баримтаар хураагдсан рентген зураг 1ш, компьютер томограф зураг 1ш мөн шүүхэд ирүүлсэн эрүүл мэндийн даатгалын дэвтэр 1ш зэргийг шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц хохирогч, шүүгдэгч нарт буцаан олгох нь зүйтэй байна.
Хавтаст хэргийн 97 дугаар хуудсанд Цагдаагийн байгууллагаас шүүгдэгчид улсын хилээр гадагш гарахад хориг тавих санал тус аймгийн прокурорын газарт хүргүүлсэн боловч хэрхэн шийдвэрлэсэн болох нь тодорхойгүй байна.
Шүүгдэгчийн 1 хоног цагдан хоригдсон хугацааг ял эдэлсэн хугацаанд нь оруулан тооцох нь зүйтэй байна.
Монгол Улсын Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 283, 286, 290, 291, 292, 294-299 дүгээр зүйлүүдэд заасныг тус тус удирдлага болгон 
ТОГТООХ нь:
1. Шүүгдэгч Самай овогт Салтаны Сейтмуратыг бусдын бие махбодид хүндэвтэр гэмтэл санаатай учруулах гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцсугай.
2. Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 98 дугаар зүйлийн 98.1 дэх хэсэгт зааснаар шүүгдэгч С.Сейтмуратыг 251 /хоёр зуун тавин нэг/ цагийн хугацаагаар албадан ажил хийлгэх ялаар шийтгэсүгэй. 
3. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 59 дүгээр зүйлийн 59.2-д зааснаар шүүгдэгч С.Сейтмуратын цагдан хоригдсон 1 хоногийг албадан ажил хийлгэх ялын 8 цагтай тэнцүүлж, ял эдэлсэн хугацаанд оруулж тооцон, биечлэн эдлэх ялыг 243 цаг албадан ажил хийлгэх ялаар тогтоосугай.
4. Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 50 дүгээр зүйлийн 50.3-д зааснаар шүүгдэгч С.Сейтмуратад албадан ажил хийлгэх ял эдлэхээс санаатайгаар зайлсхийвэл баривчлах ялаар солихыг анхааруулсугай.
5. Шүүгдэгч С.Сейтмурат нь бусдад төлөх төлбөргүй, түүнээс гаргуулах байцаан шийтгэх ажиллагааны зардалгүй болохыг дурдсугай.
6. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 134 дүгээр зүйлийн 134.10-т зааснаар шүүгдэгч С.Сейтмуратын  гэр бүлийн хамтын өмч болох 10 хонь, 5 ямаа, 1үхэр, 1 морь зэргийг битүүмжилсэн мөрөдөн байцаагчийн тогтоолыг хүчингүй болгож, шүүгдэгчийн эрүүл мэндийн даатгалын дэвтэрийг буцаан олгосугай.
7.  Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн  88 дугаар зүйлийн 88.1-д зааснаар эд мөрийн баримтаар хураагдаж ирсэн толгойн рентген зураг 1ш, толгойн компьютор томографын зураг 1 ширхгийг хохирогч И.Маратад буцаан олгосугай.
8. Шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болтол шүүгдэгч С.Сейтмуратад авсан цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээг өөрчилж, гадагш явж болохгүй тухай баталгаа авах таслан сэргийлэх арга хэмжээ авсугай. 
9. Шийтгэх тогтоол танилцуулан сонсгосноор хүчинтэй болох болох ба шүүгдэгч, хохирогч, тэдний өмгөөлөгч тогтоолыг эс зөвшөөрвөл гардан авснаас хойш 14 хоногийн дотор Баян-Өлгий аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах, улсын яллагч, дээд шатны прокурор эсэргүүцэл бичих эрхтэйг дурьдсугай.

 
 
                 ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                    Д.АЗЖАРГАЛ