Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч А.Насандэлгэр даргалж, тус шүүхийн шүүх хуралдааны “1” танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Гомдол гаргагч: “Ү а к” ХХК. 

Хариуцагч: Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б нар.

Гомдлын шаардлага: “Хан-уул дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б нарын 2019 оны 06 дугаар сарын 14-ний өдрийн 230291390 дугаар шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах” шаардлага бүхий захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга С.О, гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.Б, Ч.Ж, хариуцагч Д.Б, хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.У, Б.М нар оролцлоо.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Гомдол гаргагч “Ү а к” ХХК-ийн захирал Б.А шүүхэд гаргасан гомдол, түүний үндэслэлдээ: “ Манай “Ү а к” ХХК нь Хан-Уул дүүргийн татварын хэлтэст бүртгэлтэй татвар төлөгч бөгөөд нэхэмжлэлийн шаардлагад дурдагдсан татварын улсын байцаагч нарын шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулахаар Нийслэлийн татварын газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөлд 2019 оны 07 сарын 04-ний өдөр хандаж гомдол гаргасан юм. Гомдлыг Нийслэлийн татварын газрын дэргэдэх Татварын маргаан таслах зөвлөл хүлээн авч хянаад 2020 оны 12 сарын 14-ний өдрийн 85 дугаартай тогтоол гаргаж гомдол гаргагч талын төлөөлөгчид 2021 оны 01 сарын 04-ний өдөр бичгээр гардуулсан бөгөөд Татварын Ерөнхий хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.19, мөн хуулийн 81 дүгээр зүйлийн 81.1.4 дэх хэсэгт заасны дагуу татварын улсын байцаагч нарын шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулахаар нэхэмжлэл гаргаж байна.

“Ү а к " ХХК-ийн 2016-2018 оны албан татвар ногдуулалт, үйлдэхдээ зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэж акт үйлдсэн нь хуульд төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийсэн хариуцагч нар нь шийтгэлийн хуудас заасан шаардлага болон компанийн албан татвар ногдуулалт, төлөлтийн бодит байдалд нийцээгүй болно.

Учир нь, Татварын алба нь манай компанийн банкан дахь харилцах дансыг хааж улмаар данснаас суутгал хийж татварын өрөөс хасалт хийсэн, мөн манай компани татварын хугацаа хэтэрсэн өрөөс тодорхой төлөлтүүдийг төлсөн байтал төлөгдсөн дүнг хасч тооцолгүй акт үйлдсэн байна.

Мөн Татварын алба нь татвар төлөгчийн тайланг хүлээн авч улмаар баталгаажуулах үүргээ биелүүлээгүй буюу татвар төлөгчид итгэл үзүүлэн ажиллах үүргээ зөрчсөн.

Ийнхүү хууль зөрчсөн атлаа татвар төлөгчийг хуульд заасан хугацаанд татвараа үнэн зөв тодорхойлж ирүүлээгүй гэж дүгнэсэн нь үндэслэлгүй байх бөгөөд дээрх татварын тайланг баталгаажуулаагүй орхигдуулснаар татварын хяналт, шалгалт үндэслэл бүхий байх бодит нөхцөл байдалд тулгуурласан эсэх нь эргэлзээтэй буюу зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар шалган шийдвэрлэх боломжгүй байсан байна.

Тэрчлэн Татварын ерөнхий хууль (хуучин)-ийн 61 дүгээр зүйлд “Хугацаанд нь төлөөгүй татварын өр"-ийг хэрхэн барагдуулах талаар хуульчилсан бөгөөд хуулийн 61.2, 62 дугаар зүйлд заасан хугацаанд нь төлөөгүй татварыг хураахтай холбоотой арга хэмжээ дарааллыг тогтоосон байх бөгөөд татварын алба, татварын байцаагч авч хэрэгжүүлэх боломжтой байтал авч хэрэгжүүлэлгүй шууд шийтгэлийн хуудас үйлдсэн нь хуульд нийцээгүй байна.

Татвар төлөгчийн НӨАТ, ААНОАТ-ын тайлан, санхүүгийн тайлан, анхан шатны баримт зэргийг үндэслээд зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааг явуулалгүйгээр хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэж шийтгэлийн хуудас үйлдсэн

нь буруу байна.      

Уг шийтгэлийн хуудаст Зөрчлийн тухай хуулийн холбогдох заалтууд болох хуулийн 11.19-р зүйлийн 2, 4 дэх хэсгийг дангаар үндэслэсэн нь хууль хэрэглээний

алдаатай. Учир нь татвар төлөгчийн татвар ногдох орлогод нөхөн татвар ногдуулах, хугацаандаа төлөөгүй татварын өрөнд торгууль, алданги ногдуулахад Татварын ерөнхий хуулийг үндэслэх байтал Зөрчлийн хууль баримталсан нь хууль

хэрэглээний хувьд алдаатай байна.

Хугацаа хэтэрсэн өрийг барагдуулах талаар нарийвчилсан зохицуулалттай Хууль нь Татварын Ерөнхий хууль бөгөөд хуулийн 62 дугаар зүйд энэ талаар тодорхой хуульчилсан байна.

Зөрчлийн тухай хуулийн дээр дурьдсан заалтыг үндэслэж торгууль, алданги нь үндэслэлгүй бөгөөд зөрчлийн хуулиас давсан хариуцлага ногдуулсан хүлээлгэсэн гэж үзнэ.

Гэтэл Зөрчлийн хуульд заасан шийтгэлийн төрөлд хамаарахгүй шийтгэл ногдуулж татвар төлөгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг илтэд хохироосон байна.

Татварын байцаагч шийтгэл ногдуулахдаа ТЕХ-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхгүй байх хуулийн заасныг үндэслэсэн хэдий ч тооцооллын хувьд алдаатай буюу алдангийн хэмжээ шаардлагаас давсан байна.

Татварын алба, байцаагч нь манай компанийн банкан дахь харилцах дансыг хааж, дансны чөлөөт үлдэгдлээс татварын өрийг барагдуулахаар татаж авсан атлаа давхар акт үйлдэж нөхөн татвар, торгууль, алданги тооцож байгаа нь нэг зөрчилд хэд хэдэн хариуцлагын арга хэмжээг давхардуулан хэрэглэсэн гэж үзэж байна.

Тэрчлэн татварын алба татвар төлөгч нартаа итгэл үзүүлэн, татвар төлөгчийн

эрх, ашиг сонирхлыг хүндэтгэх зарчмыг үйл ажиллагаандаа мөрдлөг болгон ажиллана гэж хуулиар үүрэг хүлээсэн атлаа татварын тайланг хүлээн аваагүй, татварт төлсөн мөнгөн дүнг татварын өрийн үлдэгдлээс хасч тооцоогүй зэрэг буруутай үйлдэл гаргасан байна. Иймд Хан-Уул дүүргийн татварын хэлтсийн хяналт, шалгалтын тасгийн татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Бнарын 2013 оны 06 сарын 14- ний өдрийн 230291390 дугаартай “Шийтгэлийн хуудас”-ыг бүхэлд нь хүчингүй болгож өгнө үү” гэжээ.

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ч.Ж шүүх хуралдааны үед гаргасан тайлбартаа: "Ү аг к” ХХК нь Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтэст бүртгэлтэй үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Манай компанийн 2016-2018 онуудын буюу 3 жилийн татварын албан татвар төлөлтийн ногдуулалтын байдалд улсын байцаагч нар хяналт, шалгалтыг хийсэн. Хяналт, шалгалтыг хийх явцад, зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн гэх алдаа илэрсэн. Үүнийг татвар төлөгчийн зүгээс хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй. Хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг хянан шийдвэрлэх процессын ажиллагаа нь хуульд заасан урьдчилсан нөхцөлүүдийг хангасан байх шаардлагатай. Татварын өр төлбөр болон гаргасан зөрчлийн талаар маргаангүй, мөн тухайн зөрчилд тавьсан шийтгэлийн хуудас дээр татвар төлөгч талын эрх бүхий албан тушаалтан хүлээн зөвшөөрснөө илэрхийлж, гарын үсэг зурсан байх ёстой. Үлдэгдэл, төлөлтийн байдал дээр ямарваа нэгэн маргаангүй байж зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар хянан шийдвэрлэх боломжтой. 

Дээрх тохиолдолд заавал зөрчлийн хэрэг нээж, талуудаас мэдүүлэг авах шаардлагагүйгээр хуульчилсан. Хуульд заасан нөхцөл байдал тогтоогдоогүй байхад хариуцагч нар хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг хянан шийдвэрлэсэн. Шийтгэлийн хуудсыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа шалтгаан нь татвар төлөгчийн зүгээс нэмэгдсэн өртгийн албан татварын төлөлтийн хувьд, 10 сая төгрөгөөр 3 удаа, 3 сая төгрөгийн төлөлтийг нэг удаа хийж байсан буюу нийт 4 удаагийн 33 сая төгрөгийн төлөлт хийсэн. Гэтэл тэдгээр төлөлтүүд нь хяналт, шалгалтын программын багана нэмэгддэггүй гэх үндэслэлээр харагдаагүй. Өөрөөр хэлбэл, төлөгдсөн эсэх нь харагддаггүй, арга зүйн хэлбэрээр шийтгэл оногдуулсан гэх хариуцагч нарын тайлбар үндэслэлгүй. Программд татвар төлөгч нарын хэсэгчлэн төлсөн татвар харагддаггүй гэдэг бол хангалттай, хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц нотолгоо болж чадахгүй. Үүнээс шалтгаалан төлөлтийн хэмжээ буурсан байхад бодитой тайлагнасан дүнгийн, татвар төлөгчийн татварын тайланд дурдсан дүнг шалгуур болгож, хугацаандаа төлөгдөөгүй хоногийг тооцож үзэн торгууль ногдуулсан. Ингэхдээ 2 алданги тооцож, нөхөн татвар ногдуулсан зэрэг нь үндэслэлгүй болно. Учир нь татварын тайланд дурдагдсан дүн нь бодитой биш. Хяналт шалгалт явуулсан өдрийн байдлаар татварын төлөгдөөгүй үнийн дүнг тодорхойлж чадаагүй байж зөвхөн тайланд тусгасан үнийн дүнг үндэслэл болгосон нь эргэлзээтэй байна. Хоёрдугаарт, Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 61 дүгээр зүйлд хугацаанд нь төлөөгүй татварын өр төлбөрийг барагдуулах талаар нарийвчилсан зохицуулалтыг оруулсан. 61 дүгээр зүйлийн 61.1-д хугацаанд нь төлөөгүй татварын өрд хамаарах 3 үндэслэлийг хуульчилсан. Татвар төлөгчийн харилцах дансны үлдэгдлээс суутгал хийх, үлдэгдэл хүрэлцэхгүй байх тохиолдолд цалин орлого, бусад хөрөнгөнөөс гаргах зэргээр хугацаанд нь төлөөгүй татварын өрийг хэрхэн гаргуулах талаар зохицуулсан. Нарийвчилсан зохицуулалттай хууль нь дээрх Татварын ерөнхий хууль /2008 он/ байтал Зөрчлийн тухай хуулийг баримтлан шийтгэлийн хуудас гаргасан. Зөвхөн Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 57 дугаар зүйлийг иш татаж, шийтгэлийн хуудас ногдуулсан нь хэрэглэх ёстой хуулийг хэрэглээгүйг харуулж байна.

Шийтгэлийн хуудас нь хууль ёсны, үндэслэл бүхий байх зэрэг хуулийн шаардлагыг хангаагүй. Татварын өр төлбөртэй холбоотой ийм маргааныг иргэний шүүхээр шийдвэрлэх боломжтой. Татварын улсын байцаагч Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 61 дүгээр зүйлд заасан арга, хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлээд, тодорхой үр дүнд хүрэхгүй бол иргэний хэргийн шүүхээр шийдвэрлүүлэх боломжтой. Хуулийн зохицуулалт нь ийм. Гэтэл энэ заалтыг хэрэглэхгүйгээр Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 11.19.2, 11.19.4 дэх хэсгүүдийг дангаар нь үндэслэсэн буюу хууль хэрэглээний илэрхий алдаатай шийдвэр гаргасан байна.

Гуравдугаарт, татварын улсын байцаагч нар шийтгэл оногдуулахдаа Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д заасныг шийдвэртээ дурдсан боловч хууль хэрэглээний алдаа гаргасан. Хялбаршуулсан журмаар зөрчил хянан шийдвэрлэхдээ шийтгэлийн хуудаст заасан актад 139 сая төгрөгийн шийтгэл ногдуулсан. Энэ шийтгэлийн хуудас дээр 23.138.356.00 төгрөгийн нөхөн татварыг ногдуулсан. Гэтэл 22.595.601.00 төгрөгийн торгууль ногдуулсан. Ийм их хэмжээний мөнгөн торгууль ногдуулж байгаа нь өөрөө тодорхойгүй. Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д Хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхгүй байна гэж заасан. Энэ хуульд заасан хэмжээнээс хэтэрсэн торгууль, алдангийн хэмжээг ногдуулсан нь үндэслэлгүй байна. Алданги гэж 43.813.563.00 төгрөгийг шийтгэлийн хуудас дээр дурдсан. Гэтэл нөхөн татварын хэмжээ нь 23.138.356.00 төгрөг байгаа нь үндэслэлгүй. Хяналт шалгалт хийх үеийн буюу 2019 оны 6 дугаар сарын 04-ний өдрийн байдлаар бодитой татварын өр төлбөр тогтоогдоогүй, бодитой бус буюу зөвхөн тайланд туссан байдалтай байсан. Үүнээс шалтгаалан хугацаа, хоногийг нарийвчлан гаргаагүй. Хяналт шалгалт хийх өдрийн байдлаараа шийтгэлийн хуудсыг гаргасан нь хуульд заасан захиргааны байгууллагын шийдвэр үндэслэл бүхий байх шаардлагыг хангаагүй байна. Иймд шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү” гэв.

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Н.Б шүүх хуралдааны үед гаргасан тайлбартаа: “Хариуцагчийн хариу тайлбараас нэг зүйл тодорхой боллоо. Тайлангаа ирүүлсэн байхад баталгаажуулалт хийгээгүй гэдгийг өөрсдөө нотолж хэллээ. Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 43 дугаар зүйлийн 43.1-д Татвар төлөгч холбогдох баримт, бүртгэлд үндэслэн хуулийн дагуу төлбөл зохих татварын ногдлоо өөрөө тодорхойлон татварын тайланд тусгаж, бэлэн болон бэлэн бус хэлбэрээр татвар төлнө гэж заасан. Өөрөөр хэлбэл, энэ нь татвар төлөгчийн өөрийнх нь эрхийн асуудал юм. Манай тал тайлангаа хугацаандаа тайлагнах үүргээ биелүүлсэн. Харин Татварын алба хяналт шалгалтын удирдлагыг батлахтай холбоотой эсхүл өөр юунаас шалтгаалсныг мэдэхгүй засварлуулах үүрэг даалгаврыг гомдол гаргагчид өгсөн гэж байгаа боловч энэ нь бодитойгоор программ дээр заагдсан зүйл харагддаггүй. Татварын албанд тайлангаа хугацаанд нь ирүүлээгүй гэх үндэслэлээр манайд зөрчил тооцсон. Татварын алба нь хуульд заасны дагуу тодорхой үүрэг хүлээсэн байгууллага байдаг. Гэтэл өөрсдөө татварын тайланг хүлээн авч, баталгаажуулах үүргээ хэрэгжүүлээгүй байж татварын тайланг хоцроосон гэх үндэслэлээр “Ү а к” ХХК-д зөрчил тооцож байгаа нь төрийн албаны ёс зүйгүй үйлдэл гэж харж байна. Хугацаанд нь төлөөгүй өр төлбөрийг хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа явуулсны дараагаар буюу зөрчлийг тогтоосны дараагаар нөхөн төлүүлнэ гэсэн хуулийн зохицуулалт байхгүй. Хяналт шалгалтаар орсны дараагаар л Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 62 дугаар зүйлийг хэрэглэнэ гэж заасан зүйл байхгүй. Хэрвээ тийм бол компани болгон дээр хяналт шалгалт хийнэ гэсэн үг юм уу? Тийм хууль зүйн үндэслэл огт байхгүй. Татвар төлөгч нь тайлангаа гаргаад, тайлагнасан татвар ногдох орлогоо хугацаандаа төлөх үүрэгтэй. Төлөөгүй тохиолдолд шууд үл маргах журмаар цалин хөлс, бусад орлогоос гаргуулна. Үгүй бол шүүхийн журмаар гаргуулна гээд зохицуулалт байгаа. Хяналт шалгалт хийсний дараагаар л тэр хуулийн зохицуулалтыг хэрэглэнэ. Түүнээс бусад тохиолдолд хэрэглэхгүй гэх заалт огт байхгүй. Нарийвчилсан зохицуулалттай хуулиар шүүхээс өмнө урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааг хийх талаар хуульчилсан. Энэ ажиллагааг татварын улсын байцаагч нар хийгээгүй байж уг хяналт шалгалтын шийтгэлийн хуудас үйлдэж, түүнийгээ прокуророор баталгаажуулж байгаа нь үндэслэлгүй. Хариуцагч нар өөрсдийнхөө хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй байж Зөрчлийн тухай хуулийг баримтлан шийдвэр гаргаж болохгүй. Үүнийгээ хуульд нийцсэн гэж тайлбарлаж байгаа нь ойлгомжгүй байна. Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-д дараах үйлдэл болон эс үйлдэхүйгээр татвар ногдох орлого болон бусад зүйлээ нуусан буюу татвар төлөгч эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол татварын улсын байцаагч дараах татварыг нөхөн төлүүлнэ, нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувьтай тэнцэх хэмжээгээр торгууль ногдуулна гэж заасан. Шийтгэлийн хуудас дээрээс харвал нөхөн төлүүлэх татварын хэмжээ нь 23.138.356.00 төгрөг байна. Энэ 23.138.356.00 төгрөгийн нөхөн төлүүлэх татварыг 30 хувиас хэтрүүлэхгүйгээр торгууль ногдуулна гэх хуулийн зохицуулалт байна. Гэтэл 82.595.601.00 төгрөгийн торгууль ногдуулсныг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа. Ийм шийдвэр гаргасныгаа хариуцагч нар хуульд нийцсэн гэж тайлбарлаж байгаа нь өөрөө үндэслэлгүй. Торгууль нь нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувиас хэтрэхгүй талаар хязгаарыг хуульд заасан. Энэ мэтчилэн хариуцагч нарын гаргасан шийтгэлийн хуудас нь алдаатай гарсан. Программ дээрээс харагдаагүй учраас хяналт шалгалт явуулж болно гэж үзсэн гэх мэтээр тайлбарлаж байгаа хариуцагчийн тайлбар мөн үндэслэлгүй. Татварын байгууллагын дотоод зохион байгуулалттай холбоотой асуудлаа энэ мэтээр тайлбарлаж байгаагаараа гомдол гаргагчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг ноцтойгоор хөндөж байна” гэв.

Хариуцагч О.Б, Д.Б нар шүүхэд бичгээр ирүүлсэн хариу тайлбартаа: “Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн хяналт шалгалтын тасгийн Татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б бид, Хан-Уул дүүргийн татварын хэлтэст бүртгэлтэй, 5721555 регистрийн дугаартай, улсын бүртгэлийн 9011416120 дугаартай, “Ү а к” ХХК-ийн 2016 оны 01 дүгээр сарын 01-нээс 2018 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг дуусталх хугацааны албан татвар, ногдуулалт төлөлтийн байдалд иж бүрэн хяналт шалгалт хийж 2019 оны 6 дугаар сарын 14-ний өдөр 23190300115 дугаарын шийтгэлийн хуудсаар бүгд 23, 138,356.0 нөхөн татвар /хохирол/ 82,595,601.0 төгрөгийн торгууль /торгох шийтгэл/, 43,813,563.0 төгрөгийн алданги /нөхөн төлбөр/ нийт 149,547,520.0 төгрөгийн торгох шийтгэл оногдуулсан.

- 2016 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр 10,000,000.0 төгрөг, 2017 оны 07 дугаар сарын 03-ны өдөр 3,000,000.0 төгрөг, 2018 оны 08 дугаар сарын 07-ны 10,000,000.0 төгрөг, 2018 оны 08 дугаар сарын 27-ны өдөр 10,000,000.0 төгрөгийн төлөлтийг хасч тооцолгүй алданги торгууль ногдуулсан байна гэсэн нь хяналт шалгалтын программын актын хавсралт нь сард 1-ээс илүү төлөлт ороход багана нэмэгддэггүй тул зөвхөн эхний төлөлтийг нь оруулсан харин хугацааны алдангийг тооцохдоо уг төлөлтүүдийг хасч төлбөр оногдуулсан болно.

- 2016 оны 3 дугаар сард 310,899,396.00 төгрөгийн орлоготой 79,515,827.00 төгрөгийн худалдан авалттай 231,383,569.00 төгрөгийн татвар ногдох орлоготой тайланг цахим татварын системд шивж хадгалсан боловч тайланг илгээж баталгаажуулаагүй тул 23,138,356.00 төгрөгийн татварын төлбөр нь аж ахуйн нэгжийн төлөх НӨАТ-ын төлбөрт татагдаж тооцогдоогүй тул уг төлбөрийг нөхөн төлүүлж 6,941,507.00 төгрөгийн торгууль, 4,627,671.00 төгрөгийн алданги ногдуулсан.

Татварын ерөнхий хуулийн  74 дүгээр зүйлийн 74.1-д “хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна”, Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 2-т “татварыг хугацаанд нь төлөөгүй бол хүн, хуулийн этгээдийг хугацаа хэтэрсэн хоног тутамд төлөгдөөгүй татварын үнийн дүнгийн 0.1 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох” хуулийн зохицуулалттай байна.

Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1-д “Дараах үндэслэлийн аль нэг нь тогтоогдвол эрх бүхий албан тушаалтан зөрчлийг газар дээр нь, эсхүл хялбаршуулсан журмаар шалган шийдвэрлэнэ”, 1.1-д “зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй бол” гэсэн заалтыг баримтлан хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн болно” гэжээ.

Хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.М шүүх хуралдааны үед гаргасан тайлбартаа: “Хан-Уул дүүргийн Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б нар Ү******* ХХК-ийн 2016-2018 оны татварын ногдуулалт, төлөлтийн байдалд төлөвлөгөөт хяналт шалгалт хийж, татварын улсын байцаагчийн 2019 оны 6 дугаар сарын 14-ний өдрийн 0291390 дугаар шийтгэлийн хуудсаар 695.085.048.00 төгрөгийн зөрчил 23.148.356.00 төгрөгийн нөхөн татвар, 82.595.600.00 төгрөгийн торгууль, 43.813.563.00 төгрөгийн алданги, нийт 149.547.590.00 төгрөгийн шийтгэлийг оногдуулсан. Шийтгэлийн хуудсын хууль зүйн үндэслэл нь татварын улсын байцаагч нар татварын хяналт шалгалтыг хийхдээ санхүүгийн тайлан болон татвар төлөгчийн талаарх татварын удирдлагын нэгдсэн системийн тайлан, орлогын бүртгэл зэрэг системд бүртгэлтэй мэдээллүүдийг шалгасны үндсэн дээр шийдвэр гаргадаг.

Татварын улсын байцаагч нарын шийтгэлийн хуудсаар оногдуулсан жил бүрийн зөрчил нь ил тодорхой, уг зөрчил нь санхүүгийн болон татварын тайлан, татварын удирдлагын нэгдсэн системийн мэдээллээр нотлогдож байсан тул зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй байсан. Гомдол гаргагч талаас гаргасан зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар хянан шийдвэрлэх урьдчилсан нөхцөл хангалттай тогтоогдоогүй байхад шийтгэлийн хуудас үйлдэж ирүүлсэн гэх тайлбар үндэслэлгүй. “Ү а к” ХХК-ийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын 2016 оны 3 дугаар сарын тайланг 2016 оны 4 дүгээр сарын 09-ний өдөр хянаад, 310.899.696.00 төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татварт ногдох орлоготой, 79.515.827.00 төгрөгийн худалдан авалттай, 231.383.569.00 төгрөгийн татвар ногдуулах орлоготой, 23.138.356.00 төгрөгийг албан татвар ногдуулах цахим бүртгэлийн системд шивж илгээснийг Татварын алба тухайн тайланг засварлуулахаар татвар төлөгчид буцаасан байдаг.

Татвар төлөгч “Ү а к” ХХК нь дээрх тайлангаа засварлаж ирүүлээгүй. Тайлангаа баталгаажуулж ирүүлээгүй нь татварын бүртгэлийн нэгдсэн системээс харагддаг. Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 47 дугаар зүйлийн 47.3.2-т татвар төлөгчийн татварын тайланд тусгаж тайлагнасан татварын ногдол нь бүрэн гүйцэт эсэхийг шалган тогтоох, 47.3.3-т нягтлан бодох бүртгэлийг зохих ёсоор хөтлөөгүй, эсхүл татварын тайлангаа тушаагаагүй бол татварын ногдлыг тодорхойлон төлүүлэх гэж тус тус заасан ба хяналт шалгалт хийх үед “Ү а к” ХХК-ийн татварын ногдол дутуу, тайлангаа тушаагаагүй байсан. Өөрөөр хэлбэл, гомдол гаргагч нь хуульд заасан үүргээ хэрэгжүүлээгүй. Дээр дурдсан хуулийг хэрэгжүүлээгүй тул татварын улсын байцаагчийн шийтгэлийн хуудсаар үндсэн үйл ажиллагааны орлогыг нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланд тусгаагүй, татвар ногдуулалтын зөрчилд нийт 34.707.534.00 төгрөгийн төлбөр ногдуулсан.

Татварын улсын байцаагч нар нь “Ү а к” ХХК-ийн 2018 онд дотоодын бараа үйлчилгээний нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хуулийн хугацаанд нь төлөөгүй гэх зөрчилд алданги ногдуулж, тооцооллыг хийхдээ гомдол гаргагчийн төлсөн татварыг хасаж тооцсон. Харин гомдол гаргагч нь 2016 онд төсөвт төлөх 33.535.644.00 төгрөг, 2017 онд төсөвт төлөх 132.715.129.00 төгрөг, 2018 онд төсөвт төлөх 184.262.903.00 төгрөгийг хуулийн хугацаа хэтрүүлсэн ба төлөөгүй байна. Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1-д Хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхгүй байна гэж заасан. Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 11.19.1-д Татварыг хуулиар тогтоосон хугацаанд нь төлөөгүй бол хүн, хуулийн этгээдийг хугацаа хэтэрсэн хоног тутамд төлөгдөөгүй татварын 0.1 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно гэж заасан. Өөрөөр хэлбэл, торгууль болон алданги нь хоёр тусдаа зөрчил юм.

Уг зохицуулалтын дагуу нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хуулийн хугацаанд төсөвт төлөөгүй, хугацаа хожимдуулсан, 2016-2018 онуудын хоорондох нийт 3 жилийн 350.513.676.00 төгрөгийн зөрчил, 74.428.684.00 төгрөгийн торгууль, 38.526.623.00 төгрөгийн алданги, нийт 112.955.307.00 төгрөгийн төлбөр ногдуулсан. Иймд хуулиар хүлээсэн үүргээ хэрэгжүүлээгүй байж хариуцлагаас чөлөөлөгдөх тухай маргаж байгаа нь үндэслэлгүй байна. Татварын улсын байцаагч нарын шийтгэлийн хуудсыг хэвээр үлдээж өгнө үү” гэв.

Хариуцагч нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.У шүүх хуралдааны үед гаргасан тайлбартаа: “Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 28 дугаар зүйлийн 28.1.10-д татвар, алданги, торгууль төлөхөөс зайлсхийсэн, татварын мэдээ, тайлан, татварын хяналт шалгалтад шаардлагатай материалыг хугацаанд нь ирүүлээгүй, түүнчлэн татварын хяналт шалгалтаар илэрсэн зөрчлийг арилгах арга хэмжээ аваагүй татвар төлөгчид хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэх асуудал нь Татварын албаны эрх хэмжээнд хамаарна. Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нарын тайланд ирүүлсэн дүнг нь харгалзаж үзэхгүйгээр татварын хяналт шалгалтыг хийсэн мэтээр тайлбарлаад байгаа нь үндэслэлгүй. Дээрх нь татварын албаны татварын улсын байцаагч нарын бүрэн эрхэд хамаарахаар хуульчилсан асуудал байгаа. Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 31 дүгээр зүйлд татварын бүртгэл, мэдээллийн нэгдсэн сангийн талаар тусгайлан зохицуулсан байдаг. Татварын мэдээллийн нэгдсэн санг цуглуулах үүрэг нь Татварын алба, татвар төлөгч болон хуульд заасан бусад эрх бүхий байгууллагуудын мэдээллийн сангаас бүрддэг. Монгол Улсад татвар төлөгчид татвараа өөрөө мэдээлж, тайлагнадаг. Татвар төлөгч өөрийнхөө тайланг холбогдох баримтын хамт хуульд заасан хугацаанд бүрдүүлж өгдөг. Татварын улсын байцаагч нар татвар төлөгчөөс шаардаж, шахаж тайланг нь гаргуулан авдаг хуулийн зохицуулалт байдаггүй. Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нар тайлбартаа дурдсан Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 61 дүгээр зүйлд хугацаанд нь төлөөгүй татварын өр төлбөрийг барагдуулах ажиллагааг зохицуулсан. Энэ нь хяналт шалгалтаар тогтоосон татварын өр төлбөрийг цаашид хэрхэн барагдуулах талаарх шат дараалсан арга хэмжээ болохоос биш гомдол гаргагч талын тайлбарлаад байгаа шиг ойлголт биш юм. Тайлангаа хугацаанд нь ирүүлээгүй, түүнээс үүдсэн нөхөн татваруудыг хугацаанд нь төлсөн бол улсын төсөв бүрдээд, өр төлбөргүй болох боломжтой байсан гэж харж байна. Хяналт шалгалтаар илэрсэн зөрчил учраас нөхөн татвар ногдуулж, хариуцлага тооцох зайлшгүй шаардлагатай байсан. Логик дарааллын хувьд ийм учиртай гэдгийг гомдол гаргагч талд хэлмээр байна. Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 61 дүгээр зүйлд заасан ажиллагаа нь зөвхөн хяналт шалгалтын дараа үүссэн татварын өр төлбөр буюу хуульд заасны дагуу Маргаан таслах зөвлөл болон шүүхээр гомдлоо хянан шийдвэрлүүлж дууссаны дараа хийгддэг ажил. Ийм байдлаар хуульчилсан байна” гэв.

Хариуцагч Д.Б шүүх хуралдааны үед тайлбар байхгүй гэв.

ҮНДЭСЛЭХ НЬ;

          Гомдол гаргагч “Ү а к” ХХК-ийн захирал Б.А Хан-уул дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б нарын 2019 оны 06 дугаар сарын 14-ний өдрийн 230291390 дугаар шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгуулах гомдлын шаардлага гаргажээ.

           Гомдол гаргагч компанийн зүгээс Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-д заасан нөхцөл байдал тогтоогдоогүй маргаантай байхад зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар шийдсэн нь хууль бус, 2016-2018 онд 4 удаагийн үйлдлээр нийт 33 сая төгрөгийн татвар төлсөн байхад үүнийг хасаж тооцоогүй, Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 2, 4 дэх хэсгийг дангаар нь хэрэглэж шийтгэл оногдуулсан нь хууль хэрэглээний алдаатай, гомдол гаргагчийн эрх зүйн байдлыг дордуулсан хууль хэрэглэж нөхөн татварын дүнгээс илүү үнийн дүнгээр торгууль, алданги оногдуулсан нь хууль бус гэж, хариуцагч 33 сая төгрөгийн төлөлтийг хасаж төлбөр оногдуулсан, энэ нь хяналт шалгалтын программын актын хавсралт нь сард нэгээс илүү төлөлт ороход багана нэмэгддэггүй тул эхний төлөлтийг оруулсан, бусад нь харагдах боломжгүй, Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19-ыг хэрэглэхдээ Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1 дэх хэсгийг хамт хэрэглэж, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-д заасан зөрчил үйлдэгдсэн нь тодорхой байсан тул хялбаршуулсан журмаар шийтгэл оногдуулсан, гомдол гаргагчийн эрх зүйн байдлыг дордуулсан хууль хэрэглээгүй гэж тайлбарлажээ.

Шүүх хэрэгт цугларсан бичгийн  нотлох баримтууд хэргийн оролцогчдын шүүхийн хэлэлцүүлэгт өгсөн тайлбаруудыг судлаад хэргийн нөхцөл байдлыг цаашид тодруулах шаардлагатай,нэмж тодруулах зүйлийн цар хүрээ шүүхийн шинжлэн судлах боломжоос хэтэрсэн гэж үзэж захиргааны байгууллагаас дахин шинэ акт гаргах хүртэл захиргааны актыг 3 сарын хугацаагаар түдгэлзүүлж шийдвэрлэв.           

          Хан-Уул дүүргийн Татварын хэлтсийн хяналт шалгалтын тасгийн Татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б нар гомдол гаргагч “Ү а к” ХХК-ийн 2016-2018 оны албан татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдалд хяналт шалгалт хийж 2019 оны 06 дугаар сарын 14-ний өдрийн 23190300115 дугаарын шийтгэлийн хуудсаар 2016 онд үндсэн үйл ажиллагааны орлогыг Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тайланд тусгаагүй, татвар ногдуулан төлөөгүй 321.3 сая төгрөгийн зөрчилд 23138356.0 төгрөгийн нөхөн татвар, 6941507.0 төгрөгийн торгууль, 4627671.0 төгрөгийн алданги, НӨАТ-ыг хуульд заасан хугацаанд төсөвт төлөөгүй 2016 оны 33.5 сая төгрөгийн зөрчилд 2455136.0 төгрөгийн торгууль, 1318402.0 төгрөгийн алданги, 2017 оны 132.7 сая төгрөгийн зөрчилд 30536382.0 төгрөгийн торгууль, 16489644.0 төгрөгийн алданги, 2018 оны 184262903.0 төгрөгийн зөрчилд 41437166.0 төгрөгийн торгууль, 20718577.0 төгрөгийн алданги, цалин хөлс түүнтэй адилтгах орлогоос суутгасан татварыг хуульд заасан хугацаанд төлөөгүй 2016 оны 23.3 сая төгрөгийн зөрчилд 817332.0 төгрөгийн торгууль, 438908.0 төгрөгийн алданги, 2017 оны 10319710.0 төгрөгийн зөрчилд 408078.0 төгрөгийн торгууль, 220361.0 төгрөгийн алданги,  дээрх 3 төрлийн нийт 695085148.00 төгрөгийн зөрчилд 23138356.0 төгрөгийн нөхөн татвар, 82595601.0 төгрөгийн торгууль, 43813563.0 төгрөгийн алданги бүгд 149547520.00 төгрөгийн шийтгэл оногдуулжээ.

          Хариуцагч улсын байцаагч нар дээрх шийтгэлийг оногдуулахдаа  Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 2, 4 дэх хэсэг, Татварын ерөнхий хууль(2008 он)-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1(2015 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн өөрчлөлт)-д тус тус заасныг үндэслэж, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1.1-д заасан үндэслэл тогтоогдсон гэж үзэж хялбаршуулсан журмаар  шийдвэрлэсэн байна.

           Гэвч Зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаагаар тогтоогдсон нөхцөл байдлын үндэслэл тодорхойгүй, 2016 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдөр 10000000.00 төгрөг, 2017 оны 07 дугаар сарын 03-ны өдөр 3000000.00 төгрөг, 2018 оны 08 дугаар сарын 07-ны өдөр 10000000.00 төгрөг, 2018 оны 08 дугаар сарын 27-ны өдөр 10000000.00 төгрөг нийт 33 сая төгрөг төлсөн байхад эдгээр татвар төлөлтийг хасаж тооцсон эсэх нь тодорхойгүй, хэрэгт авагдсан баримтуудаар хангалттай нотлогдохгүй байна.

          Шүүхийн хэлэлцүүлгийн шатанд нэхэмжлэгч компанийн төлсөн гэх 33 сая төгрөгийн үнийн дүн бүхий нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хариуцагч шийтгэл оногдуулахдаа хасаж тооцсон гэж, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч хасаж тооцоогүй гэж, харин Нийслэлийн татварын газрын дэргэдэх Маргаан таслах зөвлөлийн 2020 оны 12 дугаар сарын 14-ний өдрийн 85 дугаар тогтоолд “...дээрх төлөлтийг татварын албаны цахим тайлангийн системийн мэдээлэлтэй тулган шалгахад 2016 оны 06 дугаар сарын 30-ны өдрийн 10000000.00 төгрөг, 2017 оны 07 дугаар сарын 03-ны өдрийн 3000000.00 төгрөгийн төлөлт нь нотлогдохгүй байна. Харин 2018 оны 08 дугаар сарын 07-ны өдрийн 10000000.00 төгрөг, 2018 оны 08 дугаар сарын 27-ны өдрийн 10000000.00 төгрөгийн нэмэгдсэн өртгийн албан татвар төлсөн нь нотлогдож байна. Татварын улсын байцаагчид шийтгэлийн хуудасны “Ү а к” ХХК-ийн 2018 оны дотоодын бараа, үйлчилгээний НӨАТ хуулийн хугацаанд нь төлөөгүй татварт торгууль, алданги ногдуулсан тооцоо” хавсралт /ХШ-08/ тооцоололд дээрх 20 сая төгрөгийн төлөлт харагдахгүй байгаа боловч..тооцооллыг хийхдээ хасаж тооцсон байна. гэж тус тус зөрүүтэй  тайлбарлажээ.

          Ийнхүү нэхэмжлэгч компанийн 2016-2018 оны  хугацаанд 4 удаагийн үйлдлээр төлсөн 33 сая төгрөгийн НӨАТ-ын тооцооллыг хуулийн хугацаанд төлөөгүй татвараас хасаж тооцсон эсэх нь эргэлзээтэй энэ талаарх хариуцагчийн тайлбар зөрүүтэй байгаа нь хэргийн нөхцөл байдлыг цаашид тодруулах шаардлагатай, энэ нь шүүхийн шинжлэн судлах боломжоос хэтэрсэн гэж үзэхээр байна гэж дүгнэв.

          Өөрөөр хэлбэл хяналт шалгалтад хамрагдах хугацааны НӨАТ-ыг хугацаандаа төлөөгүй тооцооллыг гаргахдаа нэхэмжлэгч компанийн төлсөн гэх дээрх үнийн дүн бүхий татварыг хасаж тооцсон талаар хангалттай нотлоогүй байхад маргааныг эцэслэн шийдвэрлэх боломжгүй байна.

          Энэ нь шүүхийн хэлэлцүүлгийн нотлох баримт шинжлэн судлах шатанд хариуцагч талаас тус компанийн “Хуулийн хугацаанд нь төлөөгүй татварын торгууль, алданги ногдуулсан тооцоо...” маягт ХШ-08 (2016-2018 он)[1] –ийг судлуулсан боловч  маргаан бүхий 33 сая төгрөгийн НӨАТ-ыг хасаж тооцсон нь нотлогдсонгүй.

          Түүнчлэн хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны тэмдэглэлд[2] гомдол гаргагч компанийн 2016-2018 оны НӨАТ-ыг хуулийн хугацаанд төсөвт төлөөгүй зөрчлийг тусгасан байх бөгөөд энэ тооцооллыг хийхдээ гомдол гаргагчийн тайлбарласан  дээрх 33 сая төгрөгийн НӨАТ-ыг хасаж тооцсон эсэх нь тодорхойгүй ингэснээрээ маргаан бүхий акт Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.5-д “...шийдвэр нь үндэслэл бүхий байх;” зарчимтай нийцээгүй байна..

          Шүүх хэргийн нөхцөл байдлыг цаашид тодруулах шаардлагатай гэж үзэж маргаан бүхий захиргааны актыг түдгэлзүүлж шийдвэрлэсэн тул гомдол гаргагчийн гомдлын шаардлагын үлдэх хэсэгт дүгнэлт өгөх шаардлагагүй гэж үзлээ.

          Иймд дээрх үндэслэлээр хариуцагчаас хууль журамд нийцүүлэн, санхүүгийн баримт нотолгоонд үндэслэн, эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь хөндөгдөж болзошгүй этгээдэд ойлгомжтой байдлаар дахин шинэ акт гаргах хүртэл захиргааны актын биелэлтийг түдгэлзүүлж шийдвэрлэв.

          Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.11-д заасныг баримтлан ТОГТООХ нь;

          1.Татварын ерөнхий хууль(2008 оны)-ийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1, Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 2, 4 дэх хэсэг, Захиргааны ерөнхий хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.2.5-д заасныг үндэслэн Хан-уул дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б нарын 2019 оны 06 дугаар сарын 14-ний өдрийн 230291390 дугаар шийтгэлийн хуудсыг дахин шинэ акт гарах хүртэл 3 сарын хугацаагаар түдгэлзүүлсүгэй.

2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 107 дугаар зүйлийн 107.6-д заасныг үндэслэн шүүхээс тогтоосон хугацаанд захиргааны байгууллага дахин шинэ акт гаргаагүй бол Хан-уул дүүргийн Татварын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч О.Б, Д.Б нарын 2019 оны 06 дугаар сарын 14-ний өдрийн 230291390 дугаар шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болсонд тооцсугай.

3.Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.2-т заасныг тус тус баримтлан гомдол гаргагчаас улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70200 төгрөгийг төсвийн орлогод хэвээр үлдээж хариуцагчаас 70200 төгрөг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дугаар зүйлийн 113.2-т заасны дагуу гомдол гаргагч, хариуцагч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 5 хоногийн дотор Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

 

 

            ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                                  А.НАСАНДЭЛГЭР