| Шүүх | Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүх |
|---|---|
| Шүүгч | Тэрбишийн Мөнх-Эрдэнэ |
| Хэргийн индекс | 128/2021/0524/З |
| Дугаар | 128/ШШ2021/0840 |
| Огноо | 2021-12-08 |
| Маргааны төрөл | Бусад, |
Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн Шийдвэр
2021 оны 12 сарын 08 өдөр
Дугаар 128/ШШ2021/0840
2021 12 08 128/ШШ2021/0840
МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС
Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Т.Мөнх-Эрдэнэ даргалж, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Соёлмаа, нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч Ш.Б, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ч.Б, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Ц.О, хариуцагч Ж.Н, Д.Т, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.О, хариуцагч Ц.Н-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.М нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны 3 дугаар танхимд нээлттэй хянан хэлэлцэв.
Нэхэмжлэгч: “*******” ТӨХК
Хариуцагч: ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, аудитор Д.Т
Нэхэмжлэлийн шаардлага: ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “М*******” ХХК-ийн аудитын багийн ахлагч, ахлах аудитор Д.Тнарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай актыг хүчингүйд тооцуулах, 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагыг тус тус хууль бус байсан болохыг тогтоолгох.
ТОДОРХОЙЛОХ нь:
Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч Ш.Б шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “... 2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг боловсруулан тайлан болгон хүлээн авсан боловч энэхүү баримт бичгийг биелүүлээгүй бөгөөд Гүйцэтгэх захирлын А/05 тоот тушаалаар Санхүү эрхэлсэн дэд захирлын болон Худалдан авах ажиллагаа байгууллагын хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулсан гэх үндэслэлээр 10,000,000.00 төгрөгийн акт үйлдэж шийдвэрлүүлэхээр зөвшөөрсөн байна.
2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр “С*******” ХХК-тай нягтлан бодох бүртгэлийг хөгжүүлэхэд шаардагдах 10,000,000.00 төгрөгийг төлөхөөр 124/2019 тоот гэрээ байгуулж, тус компанийн захирал, МХГ, аудитор Э.М гүйцэтгэсэн. Манай нягтлан бодох бүртгэлийг боловсруулсан компанийн толгой компани болох Э.Мнь Дулааны цахилгаан станцад-4 зэрэг эрчим хүчний компаниудын бодлогын баримт бичгийг боловсруулсан, мөн манай компанид аудит хийж байсан туршлагатай.
Бид 2019 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдөр актыг хүлээн авсан. Дээр дурдсанчлан 2019 оны төсвийн жилийн эцсийн үр дүнг хүлээн авсан тул нягтлан бодогчдын сургалтаар нягтлан бодох бүртгэлд нэг цонхны үйлчилгээг нэвтрүүлэх, мөн өөрчлөхөөр төлөвлөж байсан. Дансны жагсаалтыг өөрчлөх зэрэг цаг хугацаа шаардсан үйл явцын дараа 2020 оны 01 дүгээр сарын 16-ны өдөр гүйцэтгэх зөвлөлөөс УМБГ-аас боловсруулсан Нягтлан бодох бүртгэлийн тайланг А/05 дугаар тушаалаар Нягтлан бодох бүртгэлийг батлахдаа тушаалд хавсаргасан “индекс” зөвхөн гэрээт баримт бичиг гэж үзэн батлав. Гуравдугаар сарын 25-ны өдрийн 68 тоот тогтоолоор “С*******” ХХК-ийн боловсруулсан нягтлан бодох бүртгэлийг баталсан бөгөөд энэ нь компанийн үйл ажиллагаанд зайлшгүй шаардлагатай баримт бичиг бөгөөд үр ашиггүй гэж үнэлэх боломжгүй юм.
Гэтэл уг актад Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.6-д Зохицуулах зарчим, 20.2.2-т нягтлан бодох бүртгэлийг хөгжүүлэх, батлах, зохион байгуулах, санхүүгийн тайлагналын эрх, үүрэг гэж заасан. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.6-д заасан зохицох зарчим гэдэг нь орлогыг бүртгэх үед орлого олоход гарсан зардлыг бүртгэхийг хэлнэ.
Агуулгын хүрээнд тайлбарласан бөгөөд энэ зарчмыг зөрчөөгүй. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.2-т Нягтлан бодох бүртгэлийг боловсруулах, батлах, хэрэгжилтийг зохион байгуулах ажлыг ерөнхий нягтлан бодогч гэж заасан бөгөөд компанийн ерөнхий нягтлан бодогч нь өөрийн тогтоосон журмын дагуу нягтлан бодох бүртгэлийг гарган хууль ёсны үүрэг, тушаалын төслийг шууд удирдлагадаа хүлээлгэн өгч, хэрэгжилтийг хангуулах чиглэлээр тодорхой ажлуудыг төлөвлөж, хийж гүйцэтгэсэн.
Хэдийгээр бид аудиторуудад энэ талаар дэлгэрэнгүй тайлбарласан боловч бидний тайлбар, баримтыг үл харгалзан үйлдэл нь үндэслэлгүй байсан. Санхүүгийн тайлагналын эрх, үүрэг гэдэг нь санхүүгийн тайланд тусгагдсан хөрөнгө нь хуулийн дагуу тухайн аж ахуйн нэгжийн хөрөнгө мөн эсэх, өр төлбөр нь түүний өр төлбөрийг төлөөлж байгаа эсэх талаарх тайланг хэлэх бөгөөд гэрээний дагуу бэлтгэсэн нягтлан бодох бүртгэл 2021 оны 3 дугаар сараас эхлэн мөрдөгдөж байна. Санхүүгийн тайлан гаргах эрх ба FIG ашиг сонирхлын зөрчилгүй. Дээр дурдсан үндэслэлээр “С*******” ХХК-ийн боловсруулсан нягтлан бодох бүртгэлийн баримт хүчинтэй байх тул боловсруулалтад төлсөн 10,000,000.00 төгрөгийг үр ашиггүй зарцуулсан гэж үзэх үндэслэлгүй байна.
Тодруулбал, уг үйлдэл нь хууль бус, найдваргүй үйлдэл болох нь тогтоогдсон. 353 A0170075 цаашид шаардлага гэх бөгөөд төлбөрийн урсгалд хяналт тавих, ажил, гүйлгээг олгохоос өмнө шалгаж баталгаажуулах, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн торгуулийг хянан шалгахыг шаардах. мөн буруутай этгээдээс тухай бүр төлсөн. Алданги төлсөн тухай ерөнхий нягтлан бодогч болон аж ахуйн нэгжид мэдэгдээгүй тул хариуцлагыг баталгаажуулаагүй, төлбөрийг тухайн байгууллагын хөрөнгөөр гүйцэтгээгүй байгаа тул гүйлгээг төлөхөөс өмнө хянан шалгах үндэслэлгүй болно. Түүнчлэн Ерөнхий нягтлан бодогчийн ажлын байрны тодорхойлолтод SMARTCAR.MN сайтад хяналт тавих үүрэг тусгаагүй болно.
Гэтэл Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.5-д Ерөнхий нягтлан бодогч нь дансны авлага, авлага, өглөгийг хянан шалгах, ажил гүйлгээ, гүйлгээг үүсэхээс өмнө хянан баталгаажуулах үүрэгтэй гэсэн шаардлагыг үндэслэж байгаа юм. Ерөнхий нягтлан бодогчийн ажлын байрны тодорхойлолтод тусгагдаагүй асуудлаар болон хуулийн хүчин төгөлдөр бус, шаардлага хангаагүй асуудлаар нэхэмжлэл гаргасан нь үндэслэлгүй бөгөөд хууль бус үйлдэл юм. “М*******” ХХК-ийн бүтээсэн олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн ERP санхүүгийн программ хангамж нь санхүүгийн программ хангамжийн шаардлага хангахгүй, олон нийтэд мэдээлээгүй гэж тус компани мэдэгдлээ.
Монгол Улсын Сангийн сайдын 2018 оны "Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжид тавигдах шаардлага, заавар батлах тухай, ажлын хэсэг байгуулах тухай" 47 дугаар тушаалаар батлагдсан Нягтлан бодох бүртгэлийн программын шаардлага хангасан, батлагдсан программ хангамж юм. Гэвч уг шаардлагад Сангийн сайдын 2018 оны 47 дугаар тушаалаар батлагдсан санхүүгийн ямар программ хангамжийн модуль, аль тооцоолол нь шаардлага хангахгүй байгааг хангалттай тайлбарлаагүй байгаа нь албан шаардлага, хуулийн хэрэгжилтийн бодит байдлыг алдагдуулж байна.
Мөн Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.11-д зааснаар “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж, байгууллагад нягтлан бодох бүртгэлийн батлагдсан программ хангамжийг мэдээлэх чиг үүргийг санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага хэрэгжүүлнэ. Гэтэл Үндэсний аудитын газраас Сангийн яамнаас тавьсан шаардлагыг манай чиг үүрэг, тухайлбал үүрэг хариуцлагаа зөрчсөн гэж тодорхойлсон нь ойлгомжгүй байна. Тиймээс биднийг бусдын чиг үүргийг зөрчсөн гэж буруутгах нь үндэслэлгүй бөгөөд ойлгомжгүй юм. Үндэсний аудитын газрын ахлах аудитор Ц.Н, аудитор Ж.Н, “Мэдээлэл-Аудит” ХХК-ийн аудитын багийн дарга, ахлах аудитор Д.Т2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84 тоот акт /A0170075, 353/АО570, 355/AO170075 Төрийн аудитын тухай хуулийн 19 дүгээр зүйлийн 19.1-д заасны дагуу манайхаас санал, хүсэлт, санал авах. "Үл тоосон", үндэслэлгүй үйлдэл, шаардлагыг үйлдэж бидний эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчиж байгаагаас гадна 2021 оны 03 дугаар сарын 18-ны өдрийн Аудитын тайлан гэж анх дурдсан. Эцсийн дүгнэлтийг 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдөр гардуулж, урьдчилсан дүгнэлтийг танилцуулахаас өмнө гомдолд дурдсан акт, шаардлагыг 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдөр гаргасан.
Маргаан бүхий захиргааны актыг давж заалдах журмаар хянан шийдвэрлэсэн маргаан бүхий захиргааны акт, албан тушаалтны нэхэмжлэлийг хүчингүй болгож, дээд шатны захиргааны байгууллага, албан тушаалтанд гомдол гаргах журмын дагуу Монгол Улсын Ерөнхий аудиторт хандсан. Гэтэл маргаан бүхий захиргааны актын ахлах аудитор Ц.Н-ийн Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын орлогчийн үүрэг гүйцэтгэгч нь түр орлон гүйцэтгэгч гэсэн үндэслэлээр гомдлыг хэрэгсэхгүй болгосон. Захиргааны ерөнхий хуулийн 95 дугаар зүйлд заасан гомдол гаргах журмыг зөрчиж, илт ашиг сонирхлын зөрчилтэй хууль бус шийдвэр гаргасан. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрч, нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү.” гэжээ.
Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Ц.Ошүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Хариуцагч нарт холбогдуулаад 3 шаардлага бүхий нэхэмжлэл гаргасан. Эхний шаардлагын тухайд Аудитын 2021 оны 3 дугаар сарын 15-ны өдөр 84АО170075 дугаартай акт гарсан. Энэ актын зөрчил нь 2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр “С*******” ХХК-тай нягтлан бодох бүртгэлийн 10 сая төгрөгийн гэрээ байгуулсан. Гүйцэтгэх акт үйлдэн хүлээж авсан боловч тус баримт бичгийг мөрдөлгүйгээр 2020 оны 01 дүгээр сарын 16-ны өдөр А05 дугаар тушаалаар Санхүү эрхэлсэн дэд захирлын боловсруулсан баримт бичгийг мөрдүүлэхээр баталсан гэсэн зөрчлийг заасан.
Хуулийн үндэслэл нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5.1.6 дах хэсгийн Аж ахуй нэгж байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн дараах зарчмыг баримтална гээд зохицох зарчмыг зөрчсөн гэж үзэж байна.Зохицох зарчим нь Нягтлан бодох бүртгэлийн хуулиар тодорхойлсон, орлого зарлага уялдах зарчим юм. Энэ нь орж байгаа орлого нь гарж байгаа зарлагатайгаа уялдана гэсэн зарчим. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20.2.2 гэдэг заалтыг үндэслээд ерөнхий нягтлан бодогч дараах үүргийг хүлээнэ.
Үүнд нягтлан бодох бүртгэлийг боловсруулах, батлуулах, зохион байгуулах, хэрэгжүүлэх үүргийг хүлээнэ. Гэтэл тухайн байгууллага “Амгалан дулаан” цахилгаан станцын санхүү эрхэлсэн дэд захирал болон ерөнхий нягтлан бодогч нарын ажлын байрны тодорхойлолт гэсэн баримтаар харагдана. Энэ байгууллагын тухайд ерөнхий нягтлангийн дээр санхүү эрхэлсэн дэд захирал гэсэн ажлын байр байдаг. Тухайн 2 ажлын байр нь хуулиар хүлээлгэсэн чиг үүргийг хуваагаад энэ баримт бичгийг батлуулах ажлыг зохион байгуулах чиг үүрэг санхүү эрхэлсэн дэд захиралд байгаа.
Гэтэл аудитор буюу хариуцагч тал бодит байдлыг шалгаж тогтоолгүйгээр акт гаргасан. Батлуулахын өмнөх бэлтгэл ажил хийгдэж байсан баримт бичгийн алийг мөрдөж байсан бэ гэдэг бодит нөхцөл байдлыг шалгаж тогтоолгүйгээр хууль зүйн үндэслэлгүй акт үйлдсэн.
Мөн санхүүгийн эрх ба батламж, мэдэгдлийг хангахгүй байна. Зөрчлийг зохицуулж байгаа хууль уялдаж байх ёстой. Үндэслэлгүйгээр 10 сая төгрөгийг төлүүлэх гэсэн акт гаргасан байна.
Тодруулбал 2021 оны 3 дугаар сарын 23-ны өдөр нэхэмжлэгчийн захирлын А/68 тушаалаар “С*******” ХХК–иар боловсруулсан нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг одоо мөрдөж байгаа. Тухайн үед баримт бичгийг мөрдүүлэхээр бэлтгэл ажил хийгдэж байна гэж тайлбарладаг.
Тухайн акт гарахын тулд Захиргааны ерөнхий хуулиар тодорхойлсон сонсох ажиллагаа явуулах ёстой. Хариуцагч талаас сонсох ажиллагаа явуулсан гэж мэтгэлцээд байгаа. Энэ нь 2021 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдөр өгсөн мэдэгдэл. Маргаан бүхий акт нь 3 дугаар сарын 15-ны өдөр гарчихсан. Акт гарснаас 7 хоногийн дараа сонсох ажиллагааны мэдэгдэл өгсөн.
Захиргааны ерөнхий хуулийн 24-өөс 27 дугаар зүйлд заасан журмаар сонсох ажиллагаа явуулах ёстой байтал энэ журмыг зөрчсөн. 3 дугаар сарын 15-ны өдөр акт гаргачхаад 18-ны өдөр асуулгын бүртгэл ирүүлж 19-ны өдөр хариу хүргүүлсэн. Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад сонсох ажиллагаа явуулсан байдлаа тухайн үеийн нягтлан бодогч У*******тай мэйлээр харилцсан харилцаагаар нотлох гэж оролдсон.
Тухайн мэйл нь нотлох баримтын шаардлага хангахгүй, маргаан бүхий акт гарснаас хойш харилцсан мэйл байгаа юм. Энэ нь сонсох ажиллагаа биш. Тухайн баримт бичгээс болоод үндсэн бүртгэлийг бусад аж ахуйн нэгжүүд цөөхөн бүртгэлээр хийж байхад Амгалан дулаан станц олон удаагийн бүртгэлээр хийж байна гэсэн тайлбар өгч байгаа. Олон болон цөөн бүртгэл хийсэн гэдэг нь яаж нотлогдож байгаа вэ, ямар үр дагавар үүсгээд байна вэ гэдэг нь зөрчил гэж тодорхойлоод байгаа актад тодорхой байх ёстой. Актад дурдагдаад байгаа зөрчил бүрэн нотлогдоогүй. Санхүү эрхэлсэн захирлын боловсруулсан баримт бичгийг мөрдүүлэхээр баталсан гэж актад дурдсан боловч тухайн баримт бичгийг огт мөрдөөгүй.
Захиргааны акт хуульд нийцсэн байх ёстой. Мөн ашиг сонирхлын зөрчилтэй захиргааны үйл ажиллагаанаас татгалзан гарах боломжийг хангах, нэхэмжлэгч тал энэхүү үйл ажиллагааг ашиг сонирхлын зөрчилтэй байна гэж үзвэл сонсох ажиллагаанаас татгалзах ёстой. Захиргааны ерөнхий хуулийн 4.2-т заасан зарчим зөрчигдөж байна.
Иймд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх 103.3.1 дэх хэсэгт зааснаар хүчингүй болгож шийдвэрлүүлэх хүсэлтэй байна. Хариуцагч талаас 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353 дугаартай зөрчил бүхий акт гаргасан. Энэ актын зөрчил нь байгууллагад ашиглагдаж байгаа зарим авто машинууд нь смарткарт.мн сайтад төлөгдөөгүй төлөвтэй бөгөөд 1.681.400 төгрөгийн өртэй гэсэн зөрчил зааж байгаа.
Тухайн зөрчлөө үндэслэж байгаа хууль нь Нягтлан бодох бүртгэлийн хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.5-т ерөнхий нягтлан бодогчийн үүрэг гэсэн хэсгийг үндэслээд, дансны өглөг авлага ба хянах үүргээ биелүүлээгүй гэдэг үндэслэлээр зөрчлийг зааж байна. Энэ нь нэхэмжлэгчийн үүрэг боловч хууль зүйн үндэслэл буруу учир хууль бус юм. Энэ зөрчил бүхий акт дээр мөн адил 7 хоногийн дараа сонсох ажиллагаа явуулсан. Торгуулийг ерөнхий нягтлан бодогч өөрөө олж төлөх үүрэг ажлын байрны тодорхойлолт дээр байхгүй. Бодит нөхцөл байдалд тохирсон шийдвэр гаргахын тулд тухайн төлбөрийг олох үүрэг аудиторт байдаг. Ерөнхий нягтлан бодогчийн чиг үүрэгт хамаарахгүй асуудлаар зөрчил зааж хуулийн заалтыг буруу ойлгож хэрэглэсэн. Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад ерөнхий нягтлан бодогч үүргээ биелүүлсэн боловч гаргасан акт нь хууль зүйн зөрчилтэй байсан тул хүчингүй болгуулах хүсэлтэй байна. Мөн 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 355 дугаар албан шаардлага байгаа. Энэ албан шаардлагын зөрчил нь “М*******” ХХК ERP8 санхүүгийн программын сайжруулалт хийлгэхээр 3.600.000 төгрөгийг шилжүүлсэн. Хэд хэдэн дансдын сайжруулалтыг хийсэн боловч уг программ нь сангийн сайдын 47 дугаар тушаалаар батлагдсан санхүүгийн программын шаардлагыг хангахгүй байна. Энэхүү зөрчилд хариуцагч талаас Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 17.1.11 гэдэг заалтыг үндэслэсэн. Санхүүгийн программын сайжруулалт хийлгэхээр мөнгө шилжүүлсэн боловч хэд хэдэн дансны сайжруулалт хийсэн баримт байна. Одоо ERP гэдэг программын тухай ярьж байгаа гэтэл бодит нөхцөл байдал дээр Амгалан дулааны цахилгаан станц ERP санхүүгийн программ хэрэглэдэг. Хариуцагч талаас нягтлан бодох бүртгэлийн шаардлагыг хангахгүй байна гэж дүгнээд байгаа. Гэтэл сангийн сайдын 47 дугаар тушаалаар энэ шаардлагыг баталчихсан. Тусгай шаардлага ерөнхий шаардлага гэж байдаг, зөрчилд яг аль шаардлагыг хангахгүй байгааг тусгаж өгөөгүй. Нягтлан бодох бүртгэлийн 17.1.11 заалтыг үндэслээд Амгалан дулааны цахилгаан станц руу шаардлага хүргүүлээд тухайн шаардлагад төрийн захиргааны байгууллагын чиг үүрэг байгаа. Монгол улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж байгууллагад нягтлан бодох бүртгэлийн зөвшөөрөгдсөн программ хангамжийг нийтэд мэдээлэх гэсэн албан шаардлага хийсэн. Иймд дээрх 3 актыг хууль бус болохыг тогтоолгох хүсэлтэй байна.” гэжээ.
Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ч.Б шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “... Манай компани үүсгэн байгуулагдсанаас хойш ТЭЦ-4 буюу охин компанийн нэрээр явж байгаа. Энэ хугацаанд толгой компанийнхаа санхүү гэлтгүй бүх дүрмийг дагаж мөрддөг. Толгой компанийн зорилго нь манай охин компанийг зүгшрүүлэхээр зохион байгуулж байсан. 2020 оны 2 дугаар сард толгой компаниасаа тусдаа гараад бие даасан үйл ажиллагаа явуулж байгаа. Санхүүгийн программ нэг саналыг олон бүртгээд байна гэсэн энэ нь нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 17 дугаар зүйл дээр заасан байгаа. Хариуцаж ажиллуулж байгаа ажилтан болгон өөрөө үндсэн хөрөнгөө хариуцаж эзэмшиж байдаг. Ц хэсэг өөрөө зааг тогтоосон байдаг бөгөөд хэрэглэж буй тоног төхөөрөмж бүгд кодтой. Тухайн программ олон улсын стандартад нийцсэн байдаг. Нягтлан бодох бүртгэлд суурь бүртгэл гэж байдаг бөгөөд олон кредит данстай харьцаж болдог. Үлдэх өртгөө үлдэх хугацаандаа харьцуулах ёстой байсан. Өртөг зардал хэмнэхийн тулд “С*******” ХХК-тай гэрээ байгуулсан. Манай компанид баримталдаг зарчим ТЭЦ-4 зарчимтай нийцдэг.” гэжээ.
Хариуцагч Үндэсний аудиторын газрын аудитор Ж.Н шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Аудит хийх эрх зүйн үндэслэл нь Төрийн аудитын газар нь Төрийн аудитын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлд заасан эрх хэмжээнийхээ хүрээнд Амгалан дулааны цахилгаан станцын 2020 оны санхүүгийн тайланд аудит хийсэн 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/А170075 тоот актын талаар: 2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдрийн 124/2019 тоот гэрээний дагуу "С*******" ХХК-аас 10.0 сая төгрөгийн бүртгэл хийж, хүлээн авсан.
Гэсэн хэдий ч 2020 оны 01-р сарын 16-ны өдөр буюу нэг сарын дараа Гүйцэтгэх захирлын А/05 тоот тушаалаар Санхүү, худалдан авалт эрхэлсэн дэд захирлын бэлтгэсэн Нягтлан бодох бүртгэлийг хэрэгжүүлэхээр батлагдсан. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.2-т заасан Нягтлан бодох бүртгэлийг хөгжүүлэх, батлах, хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулахыг зөрчиж 10,0 сая төгрөгөөр бэлтгэсэн нягтлан бодох бүртгэлийг албажуулж, баталгаажуулж, мөрдүүлээгүй.
Мөн Нягтлан бодох бүртгэлийн гарын авлагын борлуулсан бүтээгдэхүүний өртгийг сонгох зорилгоор "С*******" ХХК-ийн боловсруулсан турбин цехийг зардлын объектоор сонгосон, нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогод тусгаагүй гэж заасан. *******ын зуухны цех түлш дамжуулах цех, ерөнхий цех, инженерийн хэсэг, авто болон хүнд машин механизмын эд анги Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 3.1.9 дэх хэсэгт дэг журам, зааварчилгааг агуулсан баримт бичиг Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын ns and аргачлалууд” гэж эрх зүйн баримт бичгийг санхүүгийн тайланг бэлтгэх заавар байдаг ч ACSB-д нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх заавар, журам байдаггүй. Аудит болон холбогдох нэмэлт, өөрчлөлтийг дагаж мөрдөөгүйгээс аудитын зардал үр ашиггүй болсон тул сүүлийн хоёр жилд “С*******” ХХК-ийн хийсэн нягтлан бодох бүртгэл батлагдсан гэж үзэхэд хүргэсэн. Хуулийн 5.1.6 дахь хэсэгт зааснаар "Зохицох зарчим"-ыг зөрчсөн. Амгалан дулааны цахилгаан станц ТӨХК-ийн Эдийн засгийн үүднээс огт байхгүй турбин цехийг ашиглахгүй, ашиглах боломжгүй байгаа нь тохирлын зарчим алдагдсан гэсэн дүгнэлтэд хүргэж байна.
Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.2-т заасан “Нягтлан бодох бүртгэл боловсруулах, батлах, зохион байгуулах” гэсэн заалтыг зөрчсөн нь “Амгалан дулааны цахилгаан станц” ТӨХК-д байхгүй турбин цехийг зардлын объектод хамруулж байна. Нягтлан бодох бүртгэлийн нягтлан бодогчийг 2020 онд эрх бүхий албан тушаалтнаар батлуулаагүй, 2020 онд нягтлан бодогчийн хэрэгжилтийг зохион байгуулаагүй тул энэ заалт зөрчигдөж байна. “Амгалан дулааны цахилгаан станц” ТӨХК нь 2019 оны 12 дугаар сард нягтлан бодох бүртгэлийг боловсруулсан гэх. 10.0 сая төгрөг Санхүүгийн тайлангийн газрын эрх, үүргийг хангаагүй гэж үзэж байна. Ингэхийн оронд бултсан тайлбар өгөх ёстой. Тухайн байгууллагын өмчлөлийн тээврийн хэрэгсэл жолоодсон, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн, торгууль ногдуулсан ажилтныг ажлаас халсан, халсан тохиолдолд тухайн байгууллага торгууль төлөх эрсдэлтэй тул зөрчлөө арилгуулах үүрэгтэй. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.4 дэх хэсэг, Сангийн сайдын 2018 оны 47 дугаар тушаалын 1 дүгээр хавсралтад тусгагдсан санхүүгийн үйл ажиллагаатай холбогдуулан 355/A0170075 тоот албан шаардлагын талаар “Менежмент” ХХК-тай 2020 оны 06 дугаар сарын 18-ны өдрийн 59/2020 тоот санхүүгийн программ хангамжийг сайжруулах гэрээг байгууллаа. Гэрээний хугацаа 2020 оны 12 дугаар сарын 18-ны өдөр, 2020 оны санхүүгийн тайлангийн аудитын хугацаа 2020 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдөр дууссан ч хөтөлбөрийг сайжруулаагүй байна.
Өмнөх аудитын зөвлөмжүүд Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын 2020 оны А/95 дугаар тушаалаар батлагдсан журмын хоёрдугаар бүлгийн байгуулах үндэслэл, албан шаардлага, төлбөрийн актуудыг хэрэгжүүлээгүй. Албан шаардлага хүргүүлсэн. Амгалан дулааны цахилгаан станцад ашиглагдаж байгаа ERP-7 санхүүгийн программ хангамжийг Сангийн яамнаас эрх олгосон Нягтлан бодогчдын институт хянадаггүй, баталдаггүй, ихэнх чиг үүрэг нь англи хэл рүү орчуулагдаагүй байна. олон бичилт хийсэн, кассын журнал excel файл руу хөрвүүлээгүй, гүйлгээг тодорхой хугацаанд дуудах боломжгүй, гүйлгээ 1 хоног л харагдах, үндсэн хөрөнгийн элэгдлийг давхар тооцдог. Аудитын баг 2021 оны 3-р сарын 4 Талбайд биет аудитын журмын хэрэгжилт, баримтжуулалтад дутагдалтай хэвээр байна Ашигласан ERP-7 програм байхгүй эсвэл байхгүй байна. Сангийн сайдын 2018 оны 47 дугаар тушаалд заасан санхүүгийн хөтөлбөрийн шаардлагыг хангасан байх. авч үзсэн. Иймд нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэжээ.
Хариуцагч Үндэсний аудиторын газрын аудитор Д.Т шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Аудитын байгууллага нь төрийн байгууллагын чиг үүргийг хэрэгжүүлэх үндсэн үүрэгтэйгээр оролцдог. Төрийн өмчит, хуулийн этгээдийн эд хөрөнгийн захиран зарцуулах, бүрэн бүтэн байлгах, үйл ажиллагааныхаа зорилтод нийцүүлэн зориулалтын дагуу эзэмших,ашиглах гэж зааж өгсөн байдаг. Аудитын дээд байгууллагын олон улсын стандартуудаар ерөнхий зорилтыг Аудитын байгууллага нь чиг үүрэг болгосон. Маргаад байгаа гол асуудал бол 10,000,000 төгрөгийг нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын бичиг баримтыг боловсруулах гэрээг байгуулсан компанид мөнгө олгосон. Төрийн байгууллага хянахгүйгээр андуурсан үйлдэл гаргаж болох уу. Ганцхан 10,000,000 төгрөг дээр маргасан баримтууд нь байгаа. “*******” ХХК нь 2020 оны санхүүгийн тайланд 17 төрлийн зөрчил илэрсэн. Залруулга хийгээрэй гэхэд боломжгүй гэсэн. Овжин байдал гаргах гэсэн нь төрийн өмчийн ёс зүйд таарахгүй.” гэжээ.
Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.О шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “... Эрх бүхий байгууллагын Сангийн сайдын гаргасан 361 дүгээр тушаалаар бүх заавар гарсан байдаг. Үүн дээр болзошгүй өр төлбөрийг тусгаж тайлбарлах ёстой гээд оруулсан байдаг. Тэгэхээр энэ нь нягтлан бодогчийн үүрэг мөн. Бид нарын тавьсан хууль дээр 20.1.2 дахь хэсэгт дансны өглөг, авлага, төлбөр, тооцоог хянах ёстой гээд үндэслэл болгож өгсөн. Ийм учраас дансны тооцоо, өглөг авлага мөн юм. Төрийн өмчит компанид эрсдэл үүсэж магадгүй гэсэн үүднээс албан шаардлага өгөөд торгууль тавьсан хүмүүсийг олоод зөрчлөө арилгуул гэсэн тодорхой зөрчил байгаа. Санхүүгийн программыг өндөр үнээр авсан байхаар нь өмнөх аудитын тайлангаар уншиж танилцаад санхүүгийн программтай холбоотой үндсэн хөрөнгийн өндөр элэгдлийг буруу тооцсон үр ашигт буруу нөлөөлсөн асуудлууд тавигдсан. Нягтлан нь хэлэхдээ манай санхүүгийн программ давхардаж татдаг учраас явцын дунд алдаа гардаг гэсэн тайлбарыг өгсөн. Мөнгөн хөрөнгийн журналыг татах гэсэн боловч татагдахгүй, excel гэж байхгүй. 2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 12 дугаар сарын 31-ний өдөр хүртэл гээд огноо сонгох боломж байхгүй. Мөн 2016 оны мэдээлэл шууд гараад ирж байгаа юм.
Тэгтэл залруулаад 12 саяар программ авсан байна. Сайжрахгүй программ дээр сайжрах ёстой гээд олон улсад хэрэглэдэг гээд мөнгө гаргаад байх ёстой юу. Төрийн хөрөнгөөр гаргуулах гэж байж сайн судлаад хийж болохгүй байсан уу. Шаардлага хангадаг программ аваад хэрэгжүүлээд ажилчдынхаа үйл ажиллагааг хялбарчлаад болдоггүй юм. “*******” ХХК төрийн өмчийг үнэгүй зарцуулсан байна. Та хоёр 1,2 дугаар гарын үсэг зураад хүлээж аваад эрх нь байгаа юм чинь засаж залруулаарай гээд акт албан шаардлага хүргүүлсэн байгаа...” гэжээ.
Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.М шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “... Илт хууль бус гэж үзээд байна уу, хууль бус гэж үзээд байна уу, ямар нэр томьёогоор тодруулаад байгааг нь мэтгэлцээний үе шат дээр асууя гэдгээ хэлмээр байна. ...Захиргааны акт хууль бус болохыг тогтоолгохоор шүүхэд нэмэгдүүлсэн нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан. Ямар хуулийн хүрээнд зөрчил гаргасан гэдгийг тайлбарлаж чадахгүй байна. Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дахь хэсэгт захиргааны акт илт хууль бус болохыг тогтоолгох үндэслэлүүд байдаг. Үүн дээр заасан үндэслэлүүд манай актын алийг ч хангахгүй байгаа. Мөн хуулийн 48 дахь хэсэгт хууль бус захиргааны актыг хүчингүй болгох гэсэн 5 үндэслэл байгаа. Үүн дээр ч мөн адил манай албан шаардлага хангахгүй байгаа. Хуулийн хугацаанд актыг гаргахдаа цар тахлын нөхцөл байдал үүссэн байсан. Төсвийн тухай хуульд заасан зарчмыг төрийн өмчит хувьцаат компаниуд үйл ажиллагаандаа хэрэглэж байх ёстой. Мэтгэлцээний явцад алдаа гаргаснаа хүлээн зөвшөөрсөн гэж үзэж байгаа. Төрийн өмчит компани байгууллагын үйл ажиллагаандаа мөрдөгдөх нягтлан бодох бодлогын баримт бичгийг андуурч баталсан механикийн алдаа байсан гэдгийг зөрчсөн гэж үзэж байгаа. Бид төрийн Аудитын тухай хуульд заасны дагуу тайлан дүгнэлтийг гаргасан. Төрийн аудитын үндсэн чиг үүрэг бол төсвийн санхүү нийтийн өмчийг зохистой төлөвлөж, хуваарилж, захиран зарцуулахад тавих хяналтыг хараат бусаар хэрэгжүүлдэг байгууллага юм. Бодитой алдаа зөрчлийг илрүүлэхэд чиглэсэн. Хариуцагчийн эхэнд гаргасан хариу тайлбараа дэмжээд явна. Иймд нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэжээ.
ҮНДЭСЛЭХ нь:
Нэхэмжлэгч “*******” ТӨХК нь тус шүүхэд хандан “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК-ийн аудитын багийн ахлагч, ахлах аудитор Д.Тнарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай акт, 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагыг тус тус хууль бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгуулах тухай” нэхэмжлэлийн шаардлагыг гаргасан байсныг шүүх хуралдаан дээр “Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.1 дэх хэсэгт зааснаар ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай хууль бус актыг хүчингүй болгуулах, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.3 дахь хэсэгт зааснаар ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага тус тус хууль бус байсан болохыг тогтоолгох тухай” болгож өөрчилсөн болно.
Шүүх нэхэмжлэл, түүний үндэслэл, түүнд хавсаргасан нотлох баримтууд, хариуцагч нарын зүгээс гаргасан тайлбар, хавтаст хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудыг судлан үзэж, дараах үндэслэлээр нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдсэнийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.
Нэг. Хэргийн үйл баримтын талаар:
1.1. Нэхэмжлэгч “*******” ТӨХК-ийн 2020 оны санхүүгийн тайланд ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК-ийн аудитын багийн ахлагч, ахлах аудитор Д.Т нар аудит хийсэн.
1.2. Тус аудитын шалгалтын үр дүнд хариуцагч нар “2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай акт, 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага”-ыг гаргасан.
1.3. 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай актаар[1] ““*******” ТӨХК нь 2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр “С*******” ХХК-тай “Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичиг боловсруулах” 10,000,000.00 төгрөгийн №124/2019 тоот гэрээ байгуулж, гүйцэтгэлийг акт үйлдэн хүлээн авсан боловч энэхүү нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг мөрдөлгүй Гүйцэтгэх захирлын 2020 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн А/05 дугаар тушаалаар Санхүү эрхэлсэн дэд захирлын боловсруулсан Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг мөрдүүлэхээр баталсан нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.6 дахь заалтад “зохицох зарчим”, 20 дугаар зүйлийн 20.2.2 дахь заалтад “аж ахуйн нэгж, байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг боловсруулах, батлуулах, хэрэгжилтийг зохион байгуулах”, Санхүүгийн тайлагналын эрх ба үүрэг батламж мэдэгдлийг тус тус хангахгүй байна” гэж үзэн Төрийн аудитын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.2 дахь хэсэгт заасныг баримтлан байгууллагын хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулсан 10,000,000.00 төгрөгийг буруутай этгээдээр төлүүлж, Үндэсний аудитын газрын Төрийн сан банкин дахь дансанд төвлөрүүлэхийг үүрэг болгож шийдвэрлэсэн.
1.4. 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075 дугаартай албан шаардлагаар[2] “Байгууллагад ашиглагдаж байгаа зарим автомашинууд нь Smartcar.mn сайтад төлөгдөөгүй төлөвтэй 1,681,400 төгрөгийн хуримтлагдсан торгуулийн өртэй байгаа нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.5 дахь заалтад “дансны өглөг, авлага ба төлбөрийн тооцоог хянах, ажил, гүйлгээг гарахаас нь өмнө хянан баталгаажуулах” гэж заасныг хэрэгжүүлж ажиллаагүй” гэж үзэн Төрийн аудитын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан байгууллагад бүртгэлтэй үйл ажиллагаандаа ашиглаж буй тээврийн хэрэгсэлтэй холбоотой замын хөдөлгөөн зөрчсөн торгуулийг тухай бүр хянаж, буруутай этгээдээр төлүүлж зөрчлийг арилгаж, биелэлтийг ирүүлэхийг үүрэг болгож шийдвэрлэсэн.
1.5. 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагаар[3] “”Мa*******” ХХК-д ERP-8[4] санхүүгийн програмын сайжруулалт хийлгэхээр 3,600,000.00 төгрөг шилжүүлж, хэд хэдэн дансны сайжруулалтыг хийсэн боловч уг програм нь Сангийн сайдын 2018 оны 47 дугаар тушаалаар баталсан “Нягтлан бодох бүртгэлийн програмд тавигдах шаардлага, удирдамж баталж, ажлын хэсэг байгуулах тухай” санхүүгийн програмын шаардлагыг хангаагүй байгаа нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.11 дэх заалтад “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллагад нягтлан бодох бүртгэл хөтлөх зөвшөөрөгдсөн програм хангамжийг нийтэд мэдээлэх” заалтыг зөрчсөн” гэж үзэн Төрийн аудитын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан санхүүгийн програм хангамжийн сайжруулалтыг холбогдох шаардлагад нийцүүлэх, биелэлтийг ирүүлэхийг үүрэг болгож шийдвэрлэсэн.
1.6. Нэхэмжлэгчийн зүгээс “... хариуцагч нар 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай актыг гаргахдаа Захиргааны ерөнхий хуулиар тогтоосон сонсох ажиллагааг явуулаагүй, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн “зохицох зарчим”-ыг зөрчсөн гэж буруутгасан нь үндэслэлгүй, 2020 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн Гүйцэтгэх захирлын А/05 дугаартай тушаалаар Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг батлахдаа тушаалд зөвхөн “Товьёг” хавсаргасан байснаас үүдээд “С*******” ХХК-тай байгуулсан гэрээгээр гүйцэтгүүлсэн Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичиг байна гэж ойлгоод Санхүү эрхэлсэн дэд захирлын боловсруулсан Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг баталчихсан байсан, байгууллагын хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулсан гэж үзэх боломжгүй, 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагуудыг манай байгууллага хэрэгжүүлж биелүүлсэн боловч эдгээр албан шаардлагууд нь хуулийг зөв үндэслээгүй, зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, үндэслэл бүхий байх зарчимд нийцээгүй, санхүүгийн ERP-7 болон odoo-ERP програмууд нь хоёр өөр програм тул Сангийн сайдын тушаалаар баталсан журамд нийцсэн програмыг бид ашиглаж байсан ...” гэх зэрэг агуулгаар маргаж байна.
1.7. Хариуцагч нарын зүгээс “... 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай акт, 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага нь хуульд нийцэж гарсан, бүхэлдээ үндэслэлтэй болсон, аудитын хяналт шалгалт хийхдээ нэхэмжлэгч байгууллагатай байнга харилцаж байсан тул сонсох ажиллагаа явуулаагүй гэх үндэслэлгүй, 2020 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн Гүйцэтгэх захирлын А/05 дугаартай тушаалаар Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг батлахдаа тушаалд зөвхөн “Товьёг” хавсаргасан байснаас үүдээд “С*******” ХХК-тай байгуулсан гэрээгээр гүйцэтгүүлсэн Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичиг байна гэж ойлгоод Санхүү эрхэлсэн дэд захирлын боловсруулсан Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг баталчихсан байсан гэх нэхэмжлэгчийн тайлбар үндэслэлгүй, аудитын хяналт шалгалтыг байгаа баримт дээр тулгуурлаж явуулдаг, 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагууд үндэслэлтэй байна гээд нэхэмжлэгч өөрөө биелүүлсэн, одоо хууль бус байсан болохыг тогтоолгоно гэж маргаж байгаа нь үндэслэлгүй ...” гэх зэрэг агуулгаар маргаж байна.
1.8. Шүүх хуралдааны нотлох баримт шинжлэн судлах үе шатанд зөвхөн хавтаст хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг судалсан бөгөөд хэргийн оролцогчдын хэн аль нь судлах шаардлагагүй гэсэн тул хариуцагч талаас гаргаж ирүүлсэн видео бичлэгийг судлаагүй болохыг дурдаж байна.
Хоёр. “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай хууль бус актыг хүчингүй болгуулах” нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох үндэслэлийн талаар:
2.1. Хариуцагч нар 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай актыг гаргахдаа ““*******” ТӨХК нь 2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр “С*******” ХХК-тай “Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичиг боловсруулах” 10,000,000.00 төгрөгийн №124/2019 тоот гэрээ байгуулж, гүйцэтгэлийг акт үйлдэн хүлээн авсан боловч энэхүү нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг мөрдөлгүй Гүйцэтгэх захирлын 2020 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн А/05 дугаар тушаалаар Санхүү эрхэлсэн дэд захирлын боловсруулсан Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг мөрдүүлэхээр баталсан нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.6 дахь заалтад “зохицох зарчим”, 20 дугаар зүйлийн 20.2.2 дахь заалтад “аж ахуйн нэгж, байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг боловсруулах, батлуулах, хэрэгжилтийг зохион байгуулах”, Санхүүгийн тайлагналын эрх ба үүрэг батламж мэдэгдлийг тус тус хангахгүй байна” гэж үзжээ.
2.2. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1 дэх хэсэгт “Аж ахуйн нэгж, байгууллага нягтлан бодох бүртгэлийн дараах зарчмыг баримтална:” гээд мөн зүйлийн 5.1.6 дахь заалтад “зохицох зарчим” гэж заажээ.
2.3. Мөн хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2 дахь хэсэгт “Ерөнхий нягтлан бодогч дараах үүрэг хүлээнэ:” гээд мөн зүйлийн 20.2.2 дахь заалтад “аж ахуйн нэгж, байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг боловсруулах, батлуулах, хэрэгжилтийг зохион байгуулах;” гэж заасан байна.
2.4. Нягтлан бодох бүртгэлийн “зохицох зарчим”[5] гэдгийг “Орлого, зардал зохицох зарчим гэж нэрлэдэг. Орлогыг бүртгэсэн цаг хугацаанд тухайн орлогыг олохтой холбогдон гарсан зардлыг бүртгэх шаардлагатай байдаг. Ингэснээр аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагааны үр дүнг үнэн зөв, бодитой харуулах болно.” гэж нягтлан бодох бүртгэлийн онолын үндсийн хүрээнд тайлбарлажээ.[6]
2.5. Дээр дурдсан онолын тайлбарын дагуу орлого, зардал зохицох шаардлагатай байх тул зардал гэдэгт одоо болон ирээдүйд үр өгөөжөө өгнө гэж тооцоолон гаргасан бүхий л зардал багтана гэж үзэхээр байх бөгөөд энэ зарчмын агуулгын хүрээнд одоо болон ирээдүйд үр өгөөжөө өгнө хэмээн байгууллагын хөрөнгөөс зардал гаргасан тохиолдолд тэрхүү зардал нь “үр ашигтай байх” тухай агуулгыг багтаадаг гэж үзэхээр байна.
2.6. Нэхэмжлэгч “*******” ТӨХК-ийн Гүйцэтгэх захирлын 2020 оны 01 дүгээр сарын 16-ны өдрийн А/05 дугаартай тушаалаар[7] нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичиг батлахдаа тус компани болон “С*******” ХХК нарын хооронд байгуулсан 2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдрийн 124/2019 тоот Мэргэжлийн туслалцаа үзүүлэх гэрээний[8] дагуу боловсруулсан “Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичиг”[9]-ийг бус, харин Санхүү эрхэлсэн дэд захирал Б.Ц боловсруулсан Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг[10] баталсан болох нь нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэл, шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар болон хавтаст хэрэгт авагдсан бичмэл нотлох баримтуудаар тогтоогдож байна.
2.7. Ингэснээр нэхэмжлэгч нь байгууллагын хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулсан буюу ирээдүйд үр өгөөжөө өгнө гэж тооцоолон гаргасан 10,000,000.00 төгрөгийн зардлаар захиалга өгч боловсруулсан “Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичиг”-ийг байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн үйл ажиллагаанд хэрэглээгүй нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулиар тогтоосон “зохицох зарчим”-д нийцээгүй гэж үзсэн хариуцагч нарын шийдвэр үндэслэлтэй байна гэж шүүх дүгнэлээ.
2.8. Тодруулбал, байгууллагын хөрөнгө болох 10,000,000.00 төгрөгийг зардал болгон гаргаж, бодлогын баримт бичиг боловсруулуулсан атлаа түүнийгээ баталж, хэрэгжүүлэхгүйгээр байгууллагын хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулсан, энэ талаар хяналт сайтар тавиагүй, хэрэгжилтийг хангуулах арга хэмжээ авах үүргээ биелүүлээгүй болох нь тогтоогдож байх бөгөөд энэ талаар тайлбарласан хариуцагч нарын тайлбар үндэслэлтэй байна.
2.9. Хариуцагч нараас маргаан бүхий актыг гаргаснаас хойш буюу 2021 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдөр нэхэмжлэгч компанийн Гүйцэтгэх захирал А/68 дугаартай тушаал[11] гаргаж, энэхүү тушаалаар өмнө баталсан А/05 дугаартай тушаалыг хүчингүйд тооцож, Санхүү, эдийн засгийн хэлтсийн дарга бөгөөд Ерөнхий нягтлан бодогчийн боловсруулсан “Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичиг”-ийг баталснаар Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.2 дахь заалтад заасан “Ерөнхий нягтлан бодогч аж ахуйн нэгж, байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг боловсруулах, батлуулах, хэрэгжилтийг зохион байгуулах” гэж заасан хуулийн зохицуулалтыг хэрэгжүүлсэн байна.
2.10. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1 дэх хэсэгт “Шүүх хэрэг хянан шийдвэрлэхэд Монгол Улсын Үндсэн хууль, Монгол Улсын олон улсын гэрээ, бусад хууль тогтоомжийг хэрэглэнэ.” гэж заасан тул Монгол Улсын Үндсэн хууль, Монгол Улсын олон улсын гэрээ, бусад хууль тогтоомжид шууд зааж, зохицуулаагүй “Санхүүгийн тайлагналын эрх ба үүрэг батламж мэдэгдэл”-д эрх зүйн дүгнэлт өгөөгүй болохыг дурдах нь зүйтэй.
2.11. Харин нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн дэвшүүлэн мэтгэлцсэн “хариуцагч нар нь Захиргааны ерөнхий хуулиар тогтоосон сонсох ажиллагааг хуульд зааснаар явуулаагүй” гэх тайлбар үндэслэл бүхий байна гэж шүүх үзлээ.
2.12. Тодруулбал, Захиргааны ерөнхий хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1 дэх хэсэгт “Захиргааны акт, захиргааны гэрээг батлан гаргахын өмнө эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь хөндөгдөж болзошгүй этгээдэд захиргааны шийдвэр гаргахад ач холбогдол бүхий нөхцөл байдлын талаар тайлбар, санал гаргах боломж олгоно.” гэж заасан.
2.13. Хавтаст хэрэгт авагдсан баримтуудаас үзэхэд хариуцагч нар нь маргаан бүхий 84/АО170075 дугаартай актыг гаргахаас өмнө Захиргааны ерөнхий хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1 дэх хэсэгт зааснаар сонсох ажиллагаа явуулахгүй, харин маргаан бүхий актыг гаргаснаас хойш буюу 2021 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдөр сонсох ажиллагааны мэдэгдэл хүргүүлсэн[12] байгаа нь буруу байна.
2.14. Гэхдээ дээрх эрх зүйн алдаа нь хариуцагч нарын гаргасан маргаан бүхий 84/АО170075 дугаартай актаар тогтоосон нэхэмжлэгчийн гаргасан зөрчлийг үгүйсгэх, эсхүл зөвтгөх үндэслэл болохгүй гэж шүүх үзсэнийг дурдах нь зүйтэй.
2.15. Иймд нэхэмжлэгчийн гаргасан “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай хууль бус актыг хүчингүй болгуулах тухай” нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв.
Гурав. “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага тус тус хууль бус байсан болохыг тогтоолгох тухай” нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангах үндэслэлийн талаар:
3.1. Хариуцагч нарын гаргасан 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075 дугаартай албан шаардлагаар “Байгууллагад ашиглагдаж байгаа зарим автомашинууд нь Smartcar.mn сайтад төлөгдөөгүй төлөвтэй 1,681,400 төгрөгийн хуримтлагдсан торгуулийн өртэй байгаа нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.5 дахь заалтад “дансны өглөг, авлага ба төлбөрийн тооцоог хянах, ажил, гүйлгээг гарахаас нь өмнө хянан баталгаажуулах” гэж заасныг хэрэгжүүлж ажиллаагүй” гэж үзэн албан шаардлага гаргажээ.
3.2. Мөн 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагаар “”Мa*******” ХХК-д ERP-8 санхүүгийн програмын сайжруулалт хийлгэхээр 3,600,000.00 төгрөг шилжүүлж, хэд хэдэн дансдын сайжруулалтыг хийсэн боловч уг програм нь Сангийн сайдын 2018 оны 47 дугаар тушаалаар баталсан “Нягтлан бодох бүртгэлийн програмд тавигдах шаардлага, удирдамж баталж, ажлын хэсэг байгуулах тухай” санхүүгийн програмын шаардлагыг хангаагүй байгаа нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.11 дэх заалтад “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллагад нягтлан бодох бүртгэл хөтлөх зөвшөөрөгдсөн програм хангамжийг нийтэд мэдээлэх” заалтыг зөрчсөн” гэж үзэн албан шаардлага гаргажээ.
3.3. Нэхэмжлэгч “*******” ТӨХК нь дээрх албан шаардлагуудыг хэрэгжүүлсэн[13] болохыг дурдах нь зүйтэй.
3.4. Гэхдээ Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.3 дахь заалтад “захиргааны акт хүчингүй болгуулах нэхэмжлэл гаргасны дараа тухайн акт ... бусад байдлаар хэрэгжсэн бөгөөд нэхэмжлэгчийн ашиг сонирхол байгаа бол маргаан бүхий акт хууль бус байсан болохыг тогтоох” гэж заасны дагуу нэхэмжлэгч нь хариуцагчаас гаргасан маргаан бүхий 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагууд нь хуулийг зөв үндэслээгүй, зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, үндэслэл бүхий байх зарчимд нийцээгүй гэж үзэж байгаа тул тэдгээрийг тогтоолгох ашиг сонирхол байгаа гэдэг агуулгаар нэхэмжлэлийн шаардлагаа өөрчлөн маргасан.
3.5. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.5 дахь заалтад “дансны өглөг, авлага ба төлбөрийн тооцоог хянах, ажил, гүйлгээг гарахаас нь өмнө хянан, баталгаажуулах” гэж заажээ.
3.6. Хариуцагч нар үзэхдээ дээр дурдсан Ерөнхий нягтлан бодогчийн үүргийн агуулгад байгууллагын нэр дээр бүртгэлтэй автомашинуудын жолооч нарын гаргасан Замын хөдөлгөөний дүрмийг зөрчсөн зөрчилд ногдуулсан торгуулийн тооцоог хянах, хариуцах үүрэг хамаарна гэж үзсэнийг шүүх үндэслэлгүй гэж дүгнэлээ.
3.7. Учир нь, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.5 дахь заалтад заасан “дансны өглөг, авлага ба төлбөрийн тооцоог хянах, ажил, гүйлгээг гарахаас нь өмнө хянан, баталгаажуулах” үүрэг нь байгууллагын зүгээс бусад этгээдтэй байгуулж байгаа өдөр тутмын гэрээ, хэлцэлд хамаарах гүйлгээний өглөг, авлага, төлбөрийн тооцоог хянах, баталгаажуулахтай холбоотой үүрэг болохоос бус, Зөрчлийн тухай хуулийн дагуу төлөхөөр тогтоогдсон торгуулийн төлбөрийг хянахад чиглэсэн үүрэг гэж үзэхгүй.
3.8. Мөн хариуцагч нар “*******” ТӨХК-ийн Ерөнхий нягтлан бодогчийн ажлын байрны тодорхойлолтод[14] заасан ажил үүргийн хуваарьт ийм чиг үүрэг тусгагдаагүй байгааг анхаарахгүйгээр тус байгууллагын Ерөнхий нягтлан бодогчийг буруутган 353/АО170075 дугаартай албан шаардлага тавьсан нь хууль бус болжээ.
3.9. Түүнчлэн хариуцагч нарын гаргасан 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагыг хууль бус байсан гэж шүүх дүгнэлээ.
3.10. Тодруулбал, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 17.1.11 дэх заалтад “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллагад нягтлан бодох бүртгэл хөтлөх зөвшөөрөгдсөн програм хангамжийг нийтэд мэдээлэх.” гэж заасан байх бөгөөд энэ нь Сангийн яамны хэрэгжүүлэх чиг үүрэг байгаагаас гадна нягтлан бодох бүртгэл хөтлөх зөвшөөрөгдсөн програм хангамжийг хэрэглээгүй тохиолдолд хэрхэх тухай эрх зүйн үр дагаврыг зохицуулсан хэм хэмжээ биш байна.
3.11. Өөрөөр хэлбэл, нэхэмжлэгчийн дэвшүүлэн маргасан “355/АО170075 дугаартай албан шаардлага нь зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, үндэслэл бүхий байх зарчимд нийцээгүй” гэсний “... үндэслэл бүхий байх” зарчимд нийцээгүй гэсэн хэсэг нь үндэслэлтэй гэж шүүх дүгнэв.
3.12. Мөн түүнчлэн Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1 дэх хэсэгт “Захиргааны байгууллага захиргааны шийдвэр гаргах ажиллагаанд хамаарах бодит нөхцөл байдлыг тогтооно.” гэж заасны дагуу бодит нөхцөл байдлыг тогтоох үүрэг нь захиргааны байгууллагад байдаг бөгөөд хавтаст хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудаас үзэхэд нэхэмжлэгчийн хэрэглэж байсан “М*******” ХХК-ийн зохион бүтээсэн “ERP” санхүүгийн програм нь Сангийн яамаар хэлэлцэгдэж зөвшөөрөгдсөн “Odoo-13” гэх санхүүгийн програм хангамжид хамаарах эсэхийг хариуцагч нар нарийвчлан тогтоохгүйгээр албан шаардлага тавьсан нь буруу болжээ.
3.13. Тодруулбал, санхүүгийн програм зохиосон “М*******” ХХК нь “odoo-ERP” гэх бүтээлийн нэрээр 3559 дугаартай зохиогчийн эрхийн гэрчилгээ авсан[15], мөн энэхүү “odoo-ERP” нэртэй програмдаа Сангийн яамнаас 14 дугаартай гэрчилгээ авсан[16], Сангийн яамнаас тус шүүхэд ирүүлсэн 2021 оны 08 дугаар сарын 19-ний өдрийн 7/4744 тоот албан бичгээс[17] үзэхэд “ERP-7” нэртэй програм хангамж хянагдаж, хэлэлцэгдээгүй зэрэг үйл баримтаас үзэхэд нэхэмжлэгчийн хэрэглэж байсан гэх “ERP-7” санхүүгийн програм хангамж нь бодит байдал дээр байсан эсэх, эсхүл Сангийн яаманд бүртгэлтэй “odoo-ERP”, 2021 онд хэлэлцэгдсэн “Odoo-13” гэх програмын нэг хувилбар байсан эсэхийг хариуцагч нар тогтоогоогүй байна.
3.14. Тиймээс маргаан бүхий 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага нь үндэслэл бүхий байх шаардлагыг хангаагүй буюу хуульд нийцээгүй байх тул Захиргааны ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт зааснаар хууль бус захиргааны акт байсан гэж шүүх үзлээ.
3.15. Иймд “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага тус тус хууль бус байсан болохыг тогтоолгох тухай” нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж шийдвэрлэв.
Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3 дахь хэсэг, 106.3.3, 106.3.13 дахь заалтад тус тус заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:
1. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.6, 17 дугаар зүйлийн 17.1.11 дэх заалт, 20 дугаар зүйлийн 20.2.2, 20.2.5 дахь заалт, Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1, 26 дугаар зүйлийн 26.1, 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч “*******” ТӨХК-ийн гаргасан нэхэмжлэлийн “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага тус тус хууль бус байсан болохыг тогтоолгох тухай” нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж, ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “М*******” ХХК-ийн аудитын багийн ахлагч, ахлах аудитор Д.Тнарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага хууль бус байсан болохыг тогтоож, нэхэмжлэлийн үлдсэн шаардлага болох “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “М*******” ХХК-ийн аудитын багийн ахлагч, ахлах аудитор Д.Тнарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай хууль бус актыг хүчингүй болгуулах тухай” шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.
2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгчийн урьдчилан төлсөн улсын тэмдэгтийн хураамж 70200 төгрөгийг улсын төсвийн орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК-ийн ахлах аудитор Д.Т нараас тус бүр 11700 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.
Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1 хэсэгт зааснаар хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор давж заалдах журмаар гомдол гаргах эрхтэй.
ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ Т.МӨНХ-ЭРДЭНЭ
[1] 1 дүгээр хавтаст хэргийн /цаашид “1Хх” гэх/ 80 дахь тал
[2] 1Хх 78 дахь тал
[3] 1Хх 81 дэх тал
[4] Албан шаардлагадаа “ERP-8” гэж бичсэнийг шүүх хуралдаан дээр шүүгч тодруулахад техникийн бичилтийн алдаа гарч “ERP-7” гэхийг “8” гэж буруу бичсэн гэж тодруулсан болно.
[5] Мөн нягтлан бодох бүртгэлийн онолд “уялдаат зарчим” гэж нэрлэдэг байх бөгөөд олон улсын нягтлан бодох бүртгэлийн стандартад “Matching principle” гэдэг нэр томъёогоор хэрэглэж хэвшсэн байна.
[6] Мэргэшсэн нягтлан бодогч Х.Нямбаяр, Д.Гантулга., ред. доктор, профессор С.Өлзийбат., Нягтлан бодох бүртгэлийн үндэс., УБ., 2012., 16 дахь тал
[7] 1Хх 58-59 дэх тал
[8] 1Хх 60-66 дахь тал
[9] Энэ баримт би
2021 12 08 128/ШШ2021/0840
МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС
Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Т.Мөнх-Эрдэнэ даргалж, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга Б.Соёлмаа, нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч Ш.Б, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ч.Б, нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Ц.О, хариуцагч Ж.Н, Д.Т, түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.О, хариуцагч Ц.Н-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.М нарыг оролцуулан тус шүүхийн шүүх хуралдааны 3 дугаар танхимд нээлттэй хянан хэлэлцэв.
Нэхэмжлэгч: “*******” ТӨХК
Хариуцагч: ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, аудитор Д.Т
Нэхэмжлэлийн шаардлага: ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “М*******” ХХК-ийн аудитын багийн ахлагч, ахлах аудитор Д.Тнарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай актыг хүчингүйд тооцуулах, 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагыг тус тус хууль бус байсан болохыг тогтоолгох.
ТОДОРХОЙЛОХ нь:
Нэхэмжлэгчийн төлөөлөгч Ш.Б шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “... 2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг боловсруулан тайлан болгон хүлээн авсан боловч энэхүү баримт бичгийг биелүүлээгүй бөгөөд Гүйцэтгэх захирлын А/05 тоот тушаалаар Санхүү эрхэлсэн дэд захирлын болон Худалдан авах ажиллагаа байгууллагын хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулсан гэх үндэслэлээр 10,000,000.00 төгрөгийн акт үйлдэж шийдвэрлүүлэхээр зөвшөөрсөн байна.
2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр “С*******” ХХК-тай нягтлан бодох бүртгэлийг хөгжүүлэхэд шаардагдах 10,000,000.00 төгрөгийг төлөхөөр 124/2019 тоот гэрээ байгуулж, тус компанийн захирал, МХГ, аудитор Э.М гүйцэтгэсэн. Манай нягтлан бодох бүртгэлийг боловсруулсан компанийн толгой компани болох Э.Мнь Дулааны цахилгаан станцад-4 зэрэг эрчим хүчний компаниудын бодлогын баримт бичгийг боловсруулсан, мөн манай компанид аудит хийж байсан туршлагатай.
Бид 2019 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдөр актыг хүлээн авсан. Дээр дурдсанчлан 2019 оны төсвийн жилийн эцсийн үр дүнг хүлээн авсан тул нягтлан бодогчдын сургалтаар нягтлан бодох бүртгэлд нэг цонхны үйлчилгээг нэвтрүүлэх, мөн өөрчлөхөөр төлөвлөж байсан. Дансны жагсаалтыг өөрчлөх зэрэг цаг хугацаа шаардсан үйл явцын дараа 2020 оны 01 дүгээр сарын 16-ны өдөр гүйцэтгэх зөвлөлөөс УМБГ-аас боловсруулсан Нягтлан бодох бүртгэлийн тайланг А/05 дугаар тушаалаар Нягтлан бодох бүртгэлийг батлахдаа тушаалд хавсаргасан “индекс” зөвхөн гэрээт баримт бичиг гэж үзэн батлав. Гуравдугаар сарын 25-ны өдрийн 68 тоот тогтоолоор “С*******” ХХК-ийн боловсруулсан нягтлан бодох бүртгэлийг баталсан бөгөөд энэ нь компанийн үйл ажиллагаанд зайлшгүй шаардлагатай баримт бичиг бөгөөд үр ашиггүй гэж үнэлэх боломжгүй юм.
Гэтэл уг актад Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.6-д Зохицуулах зарчим, 20.2.2-т нягтлан бодох бүртгэлийг хөгжүүлэх, батлах, зохион байгуулах, санхүүгийн тайлагналын эрх, үүрэг гэж заасан. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.6-д заасан зохицох зарчим гэдэг нь орлогыг бүртгэх үед орлого олоход гарсан зардлыг бүртгэхийг хэлнэ.
Агуулгын хүрээнд тайлбарласан бөгөөд энэ зарчмыг зөрчөөгүй. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.2-т Нягтлан бодох бүртгэлийг боловсруулах, батлах, хэрэгжилтийг зохион байгуулах ажлыг ерөнхий нягтлан бодогч гэж заасан бөгөөд компанийн ерөнхий нягтлан бодогч нь өөрийн тогтоосон журмын дагуу нягтлан бодох бүртгэлийг гарган хууль ёсны үүрэг, тушаалын төслийг шууд удирдлагадаа хүлээлгэн өгч, хэрэгжилтийг хангуулах чиглэлээр тодорхой ажлуудыг төлөвлөж, хийж гүйцэтгэсэн.
Хэдийгээр бид аудиторуудад энэ талаар дэлгэрэнгүй тайлбарласан боловч бидний тайлбар, баримтыг үл харгалзан үйлдэл нь үндэслэлгүй байсан. Санхүүгийн тайлагналын эрх, үүрэг гэдэг нь санхүүгийн тайланд тусгагдсан хөрөнгө нь хуулийн дагуу тухайн аж ахуйн нэгжийн хөрөнгө мөн эсэх, өр төлбөр нь түүний өр төлбөрийг төлөөлж байгаа эсэх талаарх тайланг хэлэх бөгөөд гэрээний дагуу бэлтгэсэн нягтлан бодох бүртгэл 2021 оны 3 дугаар сараас эхлэн мөрдөгдөж байна. Санхүүгийн тайлан гаргах эрх ба FIG ашиг сонирхлын зөрчилгүй. Дээр дурдсан үндэслэлээр “С*******” ХХК-ийн боловсруулсан нягтлан бодох бүртгэлийн баримт хүчинтэй байх тул боловсруулалтад төлсөн 10,000,000.00 төгрөгийг үр ашиггүй зарцуулсан гэж үзэх үндэслэлгүй байна.
Тодруулбал, уг үйлдэл нь хууль бус, найдваргүй үйлдэл болох нь тогтоогдсон. 353 A0170075 цаашид шаардлага гэх бөгөөд төлбөрийн урсгалд хяналт тавих, ажил, гүйлгээг олгохоос өмнө шалгаж баталгаажуулах, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн торгуулийг хянан шалгахыг шаардах. мөн буруутай этгээдээс тухай бүр төлсөн. Алданги төлсөн тухай ерөнхий нягтлан бодогч болон аж ахуйн нэгжид мэдэгдээгүй тул хариуцлагыг баталгаажуулаагүй, төлбөрийг тухайн байгууллагын хөрөнгөөр гүйцэтгээгүй байгаа тул гүйлгээг төлөхөөс өмнө хянан шалгах үндэслэлгүй болно. Түүнчлэн Ерөнхий нягтлан бодогчийн ажлын байрны тодорхойлолтод SMARTCAR.MN сайтад хяналт тавих үүрэг тусгаагүй болно.
Гэтэл Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.5-д Ерөнхий нягтлан бодогч нь дансны авлага, авлага, өглөгийг хянан шалгах, ажил гүйлгээ, гүйлгээг үүсэхээс өмнө хянан баталгаажуулах үүрэгтэй гэсэн шаардлагыг үндэслэж байгаа юм. Ерөнхий нягтлан бодогчийн ажлын байрны тодорхойлолтод тусгагдаагүй асуудлаар болон хуулийн хүчин төгөлдөр бус, шаардлага хангаагүй асуудлаар нэхэмжлэл гаргасан нь үндэслэлгүй бөгөөд хууль бус үйлдэл юм. “М*******” ХХК-ийн бүтээсэн олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн ERP санхүүгийн программ хангамж нь санхүүгийн программ хангамжийн шаардлага хангахгүй, олон нийтэд мэдээлээгүй гэж тус компани мэдэгдлээ.
Монгол Улсын Сангийн сайдын 2018 оны "Нягтлан бодох бүртгэлийн программ хангамжид тавигдах шаардлага, заавар батлах тухай, ажлын хэсэг байгуулах тухай" 47 дугаар тушаалаар батлагдсан Нягтлан бодох бүртгэлийн программын шаардлага хангасан, батлагдсан программ хангамж юм. Гэвч уг шаардлагад Сангийн сайдын 2018 оны 47 дугаар тушаалаар батлагдсан санхүүгийн ямар программ хангамжийн модуль, аль тооцоолол нь шаардлага хангахгүй байгааг хангалттай тайлбарлаагүй байгаа нь албан шаардлага, хуулийн хэрэгжилтийн бодит байдлыг алдагдуулж байна.
Мөн Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.11-д зааснаар “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж, байгууллагад нягтлан бодох бүртгэлийн батлагдсан программ хангамжийг мэдээлэх чиг үүргийг санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага хэрэгжүүлнэ. Гэтэл Үндэсний аудитын газраас Сангийн яамнаас тавьсан шаардлагыг манай чиг үүрэг, тухайлбал үүрэг хариуцлагаа зөрчсөн гэж тодорхойлсон нь ойлгомжгүй байна. Тиймээс биднийг бусдын чиг үүргийг зөрчсөн гэж буруутгах нь үндэслэлгүй бөгөөд ойлгомжгүй юм. Үндэсний аудитын газрын ахлах аудитор Ц.Н, аудитор Ж.Н, “Мэдээлэл-Аудит” ХХК-ийн аудитын багийн дарга, ахлах аудитор Д.Т2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84 тоот акт /A0170075, 353/АО570, 355/AO170075 Төрийн аудитын тухай хуулийн 19 дүгээр зүйлийн 19.1-д заасны дагуу манайхаас санал, хүсэлт, санал авах. "Үл тоосон", үндэслэлгүй үйлдэл, шаардлагыг үйлдэж бидний эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчиж байгаагаас гадна 2021 оны 03 дугаар сарын 18-ны өдрийн Аудитын тайлан гэж анх дурдсан. Эцсийн дүгнэлтийг 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдөр гардуулж, урьдчилсан дүгнэлтийг танилцуулахаас өмнө гомдолд дурдсан акт, шаардлагыг 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдөр гаргасан.
Маргаан бүхий захиргааны актыг давж заалдах журмаар хянан шийдвэрлэсэн маргаан бүхий захиргааны акт, албан тушаалтны нэхэмжлэлийг хүчингүй болгож, дээд шатны захиргааны байгууллага, албан тушаалтанд гомдол гаргах журмын дагуу Монгол Улсын Ерөнхий аудиторт хандсан. Гэтэл маргаан бүхий захиргааны актын ахлах аудитор Ц.Н-ийн Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын орлогчийн үүрэг гүйцэтгэгч нь түр орлон гүйцэтгэгч гэсэн үндэслэлээр гомдлыг хэрэгсэхгүй болгосон. Захиргааны ерөнхий хуулийн 95 дугаар зүйлд заасан гомдол гаргах журмыг зөрчиж, илт ашиг сонирхлын зөрчилтэй хууль бус шийдвэр гаргасан. Иймд нэхэмжлэлийн шаардлагыг хүлээн зөвшөөрч, нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хангаж өгнө үү.” гэжээ.
Нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгч Ц.Ошүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Хариуцагч нарт холбогдуулаад 3 шаардлага бүхий нэхэмжлэл гаргасан. Эхний шаардлагын тухайд Аудитын 2021 оны 3 дугаар сарын 15-ны өдөр 84АО170075 дугаартай акт гарсан. Энэ актын зөрчил нь 2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр “С*******” ХХК-тай нягтлан бодох бүртгэлийн 10 сая төгрөгийн гэрээ байгуулсан. Гүйцэтгэх акт үйлдэн хүлээж авсан боловч тус баримт бичгийг мөрдөлгүйгээр 2020 оны 01 дүгээр сарын 16-ны өдөр А05 дугаар тушаалаар Санхүү эрхэлсэн дэд захирлын боловсруулсан баримт бичгийг мөрдүүлэхээр баталсан гэсэн зөрчлийг заасан.
Хуулийн үндэслэл нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5.1.6 дах хэсгийн Аж ахуй нэгж байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн дараах зарчмыг баримтална гээд зохицох зарчмыг зөрчсөн гэж үзэж байна.Зохицох зарчим нь Нягтлан бодох бүртгэлийн хуулиар тодорхойлсон, орлого зарлага уялдах зарчим юм. Энэ нь орж байгаа орлого нь гарж байгаа зарлагатайгаа уялдана гэсэн зарчим. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20.2.2 гэдэг заалтыг үндэслээд ерөнхий нягтлан бодогч дараах үүргийг хүлээнэ.
Үүнд нягтлан бодох бүртгэлийг боловсруулах, батлуулах, зохион байгуулах, хэрэгжүүлэх үүргийг хүлээнэ. Гэтэл тухайн байгууллага “Амгалан дулаан” цахилгаан станцын санхүү эрхэлсэн дэд захирал болон ерөнхий нягтлан бодогч нарын ажлын байрны тодорхойлолт гэсэн баримтаар харагдана. Энэ байгууллагын тухайд ерөнхий нягтлангийн дээр санхүү эрхэлсэн дэд захирал гэсэн ажлын байр байдаг. Тухайн 2 ажлын байр нь хуулиар хүлээлгэсэн чиг үүргийг хуваагаад энэ баримт бичгийг батлуулах ажлыг зохион байгуулах чиг үүрэг санхүү эрхэлсэн дэд захиралд байгаа.
Гэтэл аудитор буюу хариуцагч тал бодит байдлыг шалгаж тогтоолгүйгээр акт гаргасан. Батлуулахын өмнөх бэлтгэл ажил хийгдэж байсан баримт бичгийн алийг мөрдөж байсан бэ гэдэг бодит нөхцөл байдлыг шалгаж тогтоолгүйгээр хууль зүйн үндэслэлгүй акт үйлдсэн.
Мөн санхүүгийн эрх ба батламж, мэдэгдлийг хангахгүй байна. Зөрчлийг зохицуулж байгаа хууль уялдаж байх ёстой. Үндэслэлгүйгээр 10 сая төгрөгийг төлүүлэх гэсэн акт гаргасан байна.
Тодруулбал 2021 оны 3 дугаар сарын 23-ны өдөр нэхэмжлэгчийн захирлын А/68 тушаалаар “С*******” ХХК–иар боловсруулсан нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг одоо мөрдөж байгаа. Тухайн үед баримт бичгийг мөрдүүлэхээр бэлтгэл ажил хийгдэж байна гэж тайлбарладаг.
Тухайн акт гарахын тулд Захиргааны ерөнхий хуулиар тодорхойлсон сонсох ажиллагаа явуулах ёстой. Хариуцагч талаас сонсох ажиллагаа явуулсан гэж мэтгэлцээд байгаа. Энэ нь 2021 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдөр өгсөн мэдэгдэл. Маргаан бүхий акт нь 3 дугаар сарын 15-ны өдөр гарчихсан. Акт гарснаас 7 хоногийн дараа сонсох ажиллагааны мэдэгдэл өгсөн.
Захиргааны ерөнхий хуулийн 24-өөс 27 дугаар зүйлд заасан журмаар сонсох ажиллагаа явуулах ёстой байтал энэ журмыг зөрчсөн. 3 дугаар сарын 15-ны өдөр акт гаргачхаад 18-ны өдөр асуулгын бүртгэл ирүүлж 19-ны өдөр хариу хүргүүлсэн. Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад сонсох ажиллагаа явуулсан байдлаа тухайн үеийн нягтлан бодогч У*******тай мэйлээр харилцсан харилцаагаар нотлох гэж оролдсон.
Тухайн мэйл нь нотлох баримтын шаардлага хангахгүй, маргаан бүхий акт гарснаас хойш харилцсан мэйл байгаа юм. Энэ нь сонсох ажиллагаа биш. Тухайн баримт бичгээс болоод үндсэн бүртгэлийг бусад аж ахуйн нэгжүүд цөөхөн бүртгэлээр хийж байхад Амгалан дулаан станц олон удаагийн бүртгэлээр хийж байна гэсэн тайлбар өгч байгаа. Олон болон цөөн бүртгэл хийсэн гэдэг нь яаж нотлогдож байгаа вэ, ямар үр дагавар үүсгээд байна вэ гэдэг нь зөрчил гэж тодорхойлоод байгаа актад тодорхой байх ёстой. Актад дурдагдаад байгаа зөрчил бүрэн нотлогдоогүй. Санхүү эрхэлсэн захирлын боловсруулсан баримт бичгийг мөрдүүлэхээр баталсан гэж актад дурдсан боловч тухайн баримт бичгийг огт мөрдөөгүй.
Захиргааны акт хуульд нийцсэн байх ёстой. Мөн ашиг сонирхлын зөрчилтэй захиргааны үйл ажиллагаанаас татгалзан гарах боломжийг хангах, нэхэмжлэгч тал энэхүү үйл ажиллагааг ашиг сонирхлын зөрчилтэй байна гэж үзвэл сонсох ажиллагаанаас татгалзах ёстой. Захиргааны ерөнхий хуулийн 4.2-т заасан зарчим зөрчигдөж байна.
Иймд Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх 103.3.1 дэх хэсэгт зааснаар хүчингүй болгож шийдвэрлүүлэх хүсэлтэй байна. Хариуцагч талаас 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353 дугаартай зөрчил бүхий акт гаргасан. Энэ актын зөрчил нь байгууллагад ашиглагдаж байгаа зарим авто машинууд нь смарткарт.мн сайтад төлөгдөөгүй төлөвтэй бөгөөд 1.681.400 төгрөгийн өртэй гэсэн зөрчил зааж байгаа.
Тухайн зөрчлөө үндэслэж байгаа хууль нь Нягтлан бодох бүртгэлийн хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.5-т ерөнхий нягтлан бодогчийн үүрэг гэсэн хэсгийг үндэслээд, дансны өглөг авлага ба хянах үүргээ биелүүлээгүй гэдэг үндэслэлээр зөрчлийг зааж байна. Энэ нь нэхэмжлэгчийн үүрэг боловч хууль зүйн үндэслэл буруу учир хууль бус юм. Энэ зөрчил бүхий акт дээр мөн адил 7 хоногийн дараа сонсох ажиллагаа явуулсан. Торгуулийг ерөнхий нягтлан бодогч өөрөө олж төлөх үүрэг ажлын байрны тодорхойлолт дээр байхгүй. Бодит нөхцөл байдалд тохирсон шийдвэр гаргахын тулд тухайн төлбөрийг олох үүрэг аудиторт байдаг. Ерөнхий нягтлан бодогчийн чиг үүрэгт хамаарахгүй асуудлаар зөрчил зааж хуулийн заалтыг буруу ойлгож хэрэглэсэн. Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад ерөнхий нягтлан бодогч үүргээ биелүүлсэн боловч гаргасан акт нь хууль зүйн зөрчилтэй байсан тул хүчингүй болгуулах хүсэлтэй байна. Мөн 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 355 дугаар албан шаардлага байгаа. Энэ албан шаардлагын зөрчил нь “М*******” ХХК ERP8 санхүүгийн программын сайжруулалт хийлгэхээр 3.600.000 төгрөгийг шилжүүлсэн. Хэд хэдэн дансдын сайжруулалтыг хийсэн боловч уг программ нь сангийн сайдын 47 дугаар тушаалаар батлагдсан санхүүгийн программын шаардлагыг хангахгүй байна. Энэхүү зөрчилд хариуцагч талаас Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 17.1.11 гэдэг заалтыг үндэслэсэн. Санхүүгийн программын сайжруулалт хийлгэхээр мөнгө шилжүүлсэн боловч хэд хэдэн дансны сайжруулалт хийсэн баримт байна. Одоо ERP гэдэг программын тухай ярьж байгаа гэтэл бодит нөхцөл байдал дээр Амгалан дулааны цахилгаан станц ERP санхүүгийн программ хэрэглэдэг. Хариуцагч талаас нягтлан бодох бүртгэлийн шаардлагыг хангахгүй байна гэж дүгнээд байгаа. Гэтэл сангийн сайдын 47 дугаар тушаалаар энэ шаардлагыг баталчихсан. Тусгай шаардлага ерөнхий шаардлага гэж байдаг, зөрчилд яг аль шаардлагыг хангахгүй байгааг тусгаж өгөөгүй. Нягтлан бодох бүртгэлийн 17.1.11 заалтыг үндэслээд Амгалан дулааны цахилгаан станц руу шаардлага хүргүүлээд тухайн шаардлагад төрийн захиргааны байгууллагын чиг үүрэг байгаа. Монгол улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж байгууллагад нягтлан бодох бүртгэлийн зөвшөөрөгдсөн программ хангамжийг нийтэд мэдээлэх гэсэн албан шаардлага хийсэн. Иймд дээрх 3 актыг хууль бус болохыг тогтоолгох хүсэлтэй байна.” гэжээ.
Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ч.Б шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “... Манай компани үүсгэн байгуулагдсанаас хойш ТЭЦ-4 буюу охин компанийн нэрээр явж байгаа. Энэ хугацаанд толгой компанийнхаа санхүү гэлтгүй бүх дүрмийг дагаж мөрддөг. Толгой компанийн зорилго нь манай охин компанийг зүгшрүүлэхээр зохион байгуулж байсан. 2020 оны 2 дугаар сард толгой компаниасаа тусдаа гараад бие даасан үйл ажиллагаа явуулж байгаа. Санхүүгийн программ нэг саналыг олон бүртгээд байна гэсэн энэ нь нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 17 дугаар зүйл дээр заасан байгаа. Хариуцаж ажиллуулж байгаа ажилтан болгон өөрөө үндсэн хөрөнгөө хариуцаж эзэмшиж байдаг. Ц хэсэг өөрөө зааг тогтоосон байдаг бөгөөд хэрэглэж буй тоног төхөөрөмж бүгд кодтой. Тухайн программ олон улсын стандартад нийцсэн байдаг. Нягтлан бодох бүртгэлд суурь бүртгэл гэж байдаг бөгөөд олон кредит данстай харьцаж болдог. Үлдэх өртгөө үлдэх хугацаандаа харьцуулах ёстой байсан. Өртөг зардал хэмнэхийн тулд “С*******” ХХК-тай гэрээ байгуулсан. Манай компанид баримталдаг зарчим ТЭЦ-4 зарчимтай нийцдэг.” гэжээ.
Хариуцагч Үндэсний аудиторын газрын аудитор Ж.Н шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Аудит хийх эрх зүйн үндэслэл нь Төрийн аудитын газар нь Төрийн аудитын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлд заасан эрх хэмжээнийхээ хүрээнд Амгалан дулааны цахилгаан станцын 2020 оны санхүүгийн тайланд аудит хийсэн 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/А170075 тоот актын талаар: 2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдрийн 124/2019 тоот гэрээний дагуу "С*******" ХХК-аас 10.0 сая төгрөгийн бүртгэл хийж, хүлээн авсан.
Гэсэн хэдий ч 2020 оны 01-р сарын 16-ны өдөр буюу нэг сарын дараа Гүйцэтгэх захирлын А/05 тоот тушаалаар Санхүү, худалдан авалт эрхэлсэн дэд захирлын бэлтгэсэн Нягтлан бодох бүртгэлийг хэрэгжүүлэхээр батлагдсан. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.2-т заасан Нягтлан бодох бүртгэлийг хөгжүүлэх, батлах, хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулахыг зөрчиж 10,0 сая төгрөгөөр бэлтгэсэн нягтлан бодох бүртгэлийг албажуулж, баталгаажуулж, мөрдүүлээгүй.
Мөн Нягтлан бодох бүртгэлийн гарын авлагын борлуулсан бүтээгдэхүүний өртгийг сонгох зорилгоор "С*******" ХХК-ийн боловсруулсан турбин цехийг зардлын объектоор сонгосон, нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогод тусгаагүй гэж заасан. *******ын зуухны цех түлш дамжуулах цех, ерөнхий цех, инженерийн хэсэг, авто болон хүнд машин механизмын эд анги Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 3.1.9 дэх хэсэгт дэг журам, зааварчилгааг агуулсан баримт бичиг Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын ns and аргачлалууд” гэж эрх зүйн баримт бичгийг санхүүгийн тайланг бэлтгэх заавар байдаг ч ACSB-д нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх заавар, журам байдаггүй. Аудит болон холбогдох нэмэлт, өөрчлөлтийг дагаж мөрдөөгүйгээс аудитын зардал үр ашиггүй болсон тул сүүлийн хоёр жилд “С*******” ХХК-ийн хийсэн нягтлан бодох бүртгэл батлагдсан гэж үзэхэд хүргэсэн. Хуулийн 5.1.6 дахь хэсэгт зааснаар "Зохицох зарчим"-ыг зөрчсөн. Амгалан дулааны цахилгаан станц ТӨХК-ийн Эдийн засгийн үүднээс огт байхгүй турбин цехийг ашиглахгүй, ашиглах боломжгүй байгаа нь тохирлын зарчим алдагдсан гэсэн дүгнэлтэд хүргэж байна.
Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.2-т заасан “Нягтлан бодох бүртгэл боловсруулах, батлах, зохион байгуулах” гэсэн заалтыг зөрчсөн нь “Амгалан дулааны цахилгаан станц” ТӨХК-д байхгүй турбин цехийг зардлын объектод хамруулж байна. Нягтлан бодох бүртгэлийн нягтлан бодогчийг 2020 онд эрх бүхий албан тушаалтнаар батлуулаагүй, 2020 онд нягтлан бодогчийн хэрэгжилтийг зохион байгуулаагүй тул энэ заалт зөрчигдөж байна. “Амгалан дулааны цахилгаан станц” ТӨХК нь 2019 оны 12 дугаар сард нягтлан бодох бүртгэлийг боловсруулсан гэх. 10.0 сая төгрөг Санхүүгийн тайлангийн газрын эрх, үүргийг хангаагүй гэж үзэж байна. Ингэхийн оронд бултсан тайлбар өгөх ёстой. Тухайн байгууллагын өмчлөлийн тээврийн хэрэгсэл жолоодсон, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн, торгууль ногдуулсан ажилтныг ажлаас халсан, халсан тохиолдолд тухайн байгууллага торгууль төлөх эрсдэлтэй тул зөрчлөө арилгуулах үүрэгтэй. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.4 дэх хэсэг, Сангийн сайдын 2018 оны 47 дугаар тушаалын 1 дүгээр хавсралтад тусгагдсан санхүүгийн үйл ажиллагаатай холбогдуулан 355/A0170075 тоот албан шаардлагын талаар “Менежмент” ХХК-тай 2020 оны 06 дугаар сарын 18-ны өдрийн 59/2020 тоот санхүүгийн программ хангамжийг сайжруулах гэрээг байгууллаа. Гэрээний хугацаа 2020 оны 12 дугаар сарын 18-ны өдөр, 2020 оны санхүүгийн тайлангийн аудитын хугацаа 2020 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдөр дууссан ч хөтөлбөрийг сайжруулаагүй байна.
Өмнөх аудитын зөвлөмжүүд Монгол Улсын Ерөнхий аудиторын 2020 оны А/95 дугаар тушаалаар батлагдсан журмын хоёрдугаар бүлгийн байгуулах үндэслэл, албан шаардлага, төлбөрийн актуудыг хэрэгжүүлээгүй. Албан шаардлага хүргүүлсэн. Амгалан дулааны цахилгаан станцад ашиглагдаж байгаа ERP-7 санхүүгийн программ хангамжийг Сангийн яамнаас эрх олгосон Нягтлан бодогчдын институт хянадаггүй, баталдаггүй, ихэнх чиг үүрэг нь англи хэл рүү орчуулагдаагүй байна. олон бичилт хийсэн, кассын журнал excel файл руу хөрвүүлээгүй, гүйлгээг тодорхой хугацаанд дуудах боломжгүй, гүйлгээ 1 хоног л харагдах, үндсэн хөрөнгийн элэгдлийг давхар тооцдог. Аудитын баг 2021 оны 3-р сарын 4 Талбайд биет аудитын журмын хэрэгжилт, баримтжуулалтад дутагдалтай хэвээр байна Ашигласан ERP-7 програм байхгүй эсвэл байхгүй байна. Сангийн сайдын 2018 оны 47 дугаар тушаалд заасан санхүүгийн хөтөлбөрийн шаардлагыг хангасан байх. авч үзсэн. Иймд нэхэмжлэлийг хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэжээ.
Хариуцагч Үндэсний аудиторын газрын аудитор Д.Т шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “Аудитын байгууллага нь төрийн байгууллагын чиг үүргийг хэрэгжүүлэх үндсэн үүрэгтэйгээр оролцдог. Төрийн өмчит, хуулийн этгээдийн эд хөрөнгийн захиран зарцуулах, бүрэн бүтэн байлгах, үйл ажиллагааныхаа зорилтод нийцүүлэн зориулалтын дагуу эзэмших,ашиглах гэж зааж өгсөн байдаг. Аудитын дээд байгууллагын олон улсын стандартуудаар ерөнхий зорилтыг Аудитын байгууллага нь чиг үүрэг болгосон. Маргаад байгаа гол асуудал бол 10,000,000 төгрөгийг нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын бичиг баримтыг боловсруулах гэрээг байгуулсан компанид мөнгө олгосон. Төрийн байгууллага хянахгүйгээр андуурсан үйлдэл гаргаж болох уу. Ганцхан 10,000,000 төгрөг дээр маргасан баримтууд нь байгаа. “*******” ХХК нь 2020 оны санхүүгийн тайланд 17 төрлийн зөрчил илэрсэн. Залруулга хийгээрэй гэхэд боломжгүй гэсэн. Овжин байдал гаргах гэсэн нь төрийн өмчийн ёс зүйд таарахгүй.” гэжээ.
Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Э.О шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “... Эрх бүхий байгууллагын Сангийн сайдын гаргасан 361 дүгээр тушаалаар бүх заавар гарсан байдаг. Үүн дээр болзошгүй өр төлбөрийг тусгаж тайлбарлах ёстой гээд оруулсан байдаг. Тэгэхээр энэ нь нягтлан бодогчийн үүрэг мөн. Бид нарын тавьсан хууль дээр 20.1.2 дахь хэсэгт дансны өглөг, авлага, төлбөр, тооцоог хянах ёстой гээд үндэслэл болгож өгсөн. Ийм учраас дансны тооцоо, өглөг авлага мөн юм. Төрийн өмчит компанид эрсдэл үүсэж магадгүй гэсэн үүднээс албан шаардлага өгөөд торгууль тавьсан хүмүүсийг олоод зөрчлөө арилгуул гэсэн тодорхой зөрчил байгаа. Санхүүгийн программыг өндөр үнээр авсан байхаар нь өмнөх аудитын тайлангаар уншиж танилцаад санхүүгийн программтай холбоотой үндсэн хөрөнгийн өндөр элэгдлийг буруу тооцсон үр ашигт буруу нөлөөлсөн асуудлууд тавигдсан. Нягтлан нь хэлэхдээ манай санхүүгийн программ давхардаж татдаг учраас явцын дунд алдаа гардаг гэсэн тайлбарыг өгсөн. Мөнгөн хөрөнгийн журналыг татах гэсэн боловч татагдахгүй, excel гэж байхгүй. 2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 12 дугаар сарын 31-ний өдөр хүртэл гээд огноо сонгох боломж байхгүй. Мөн 2016 оны мэдээлэл шууд гараад ирж байгаа юм.
Тэгтэл залруулаад 12 саяар программ авсан байна. Сайжрахгүй программ дээр сайжрах ёстой гээд олон улсад хэрэглэдэг гээд мөнгө гаргаад байх ёстой юу. Төрийн хөрөнгөөр гаргуулах гэж байж сайн судлаад хийж болохгүй байсан уу. Шаардлага хангадаг программ аваад хэрэгжүүлээд ажилчдынхаа үйл ажиллагааг хялбарчлаад болдоггүй юм. “*******” ХХК төрийн өмчийг үнэгүй зарцуулсан байна. Та хоёр 1,2 дугаар гарын үсэг зураад хүлээж аваад эрх нь байгаа юм чинь засаж залруулаарай гээд акт албан шаардлага хүргүүлсэн байгаа...” гэжээ.
Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Ц.М шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “... Илт хууль бус гэж үзээд байна уу, хууль бус гэж үзээд байна уу, ямар нэр томьёогоор тодруулаад байгааг нь мэтгэлцээний үе шат дээр асууя гэдгээ хэлмээр байна. ...Захиргааны акт хууль бус болохыг тогтоолгохоор шүүхэд нэмэгдүүлсэн нэхэмжлэлийн шаардлага гаргасан. Ямар хуулийн хүрээнд зөрчил гаргасан гэдгийг тайлбарлаж чадахгүй байна. Захиргааны ерөнхий хуулийн 47 дахь хэсэгт захиргааны акт илт хууль бус болохыг тогтоолгох үндэслэлүүд байдаг. Үүн дээр заасан үндэслэлүүд манай актын алийг ч хангахгүй байгаа. Мөн хуулийн 48 дахь хэсэгт хууль бус захиргааны актыг хүчингүй болгох гэсэн 5 үндэслэл байгаа. Үүн дээр ч мөн адил манай албан шаардлага хангахгүй байгаа. Хуулийн хугацаанд актыг гаргахдаа цар тахлын нөхцөл байдал үүссэн байсан. Төсвийн тухай хуульд заасан зарчмыг төрийн өмчит хувьцаат компаниуд үйл ажиллагаандаа хэрэглэж байх ёстой. Мэтгэлцээний явцад алдаа гаргаснаа хүлээн зөвшөөрсөн гэж үзэж байгаа. Төрийн өмчит компани байгууллагын үйл ажиллагаандаа мөрдөгдөх нягтлан бодох бодлогын баримт бичгийг андуурч баталсан механикийн алдаа байсан гэдгийг зөрчсөн гэж үзэж байгаа. Бид төрийн Аудитын тухай хуульд заасны дагуу тайлан дүгнэлтийг гаргасан. Төрийн аудитын үндсэн чиг үүрэг бол төсвийн санхүү нийтийн өмчийг зохистой төлөвлөж, хуваарилж, захиран зарцуулахад тавих хяналтыг хараат бусаар хэрэгжүүлдэг байгууллага юм. Бодитой алдаа зөрчлийг илрүүлэхэд чиглэсэн. Хариуцагчийн эхэнд гаргасан хариу тайлбараа дэмжээд явна. Иймд нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож өгнө үү.” гэжээ.
ҮНДЭСЛЭХ нь:
Нэхэмжлэгч “*******” ТӨХК нь тус шүүхэд хандан “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК-ийн аудитын багийн ахлагч, ахлах аудитор Д.Тнарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай акт, 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагыг тус тус хууль бус болохыг тогтоож, хүчингүй болгуулах тухай” нэхэмжлэлийн шаардлагыг гаргасан байсныг шүүх хуралдаан дээр “Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.1 дэх хэсэгт зааснаар ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай хууль бус актыг хүчингүй болгуулах, Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.3 дахь хэсэгт зааснаар ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага тус тус хууль бус байсан болохыг тогтоолгох тухай” болгож өөрчилсөн болно.
Шүүх нэхэмжлэл, түүний үндэслэл, түүнд хавсаргасан нотлох баримтууд, хариуцагч нарын зүгээс гаргасан тайлбар, хавтаст хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудыг судлан үзэж, дараах үндэслэлээр нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдсэнийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэлээ.
Нэг. Хэргийн үйл баримтын талаар:
1.1. Нэхэмжлэгч “*******” ТӨХК-ийн 2020 оны санхүүгийн тайланд ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК-ийн аудитын багийн ахлагч, ахлах аудитор Д.Т нар аудит хийсэн.
1.2. Тус аудитын шалгалтын үр дүнд хариуцагч нар “2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай акт, 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага”-ыг гаргасан.
1.3. 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай актаар[1] ““*******” ТӨХК нь 2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр “С*******” ХХК-тай “Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичиг боловсруулах” 10,000,000.00 төгрөгийн №124/2019 тоот гэрээ байгуулж, гүйцэтгэлийг акт үйлдэн хүлээн авсан боловч энэхүү нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг мөрдөлгүй Гүйцэтгэх захирлын 2020 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн А/05 дугаар тушаалаар Санхүү эрхэлсэн дэд захирлын боловсруулсан Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг мөрдүүлэхээр баталсан нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.6 дахь заалтад “зохицох зарчим”, 20 дугаар зүйлийн 20.2.2 дахь заалтад “аж ахуйн нэгж, байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг боловсруулах, батлуулах, хэрэгжилтийг зохион байгуулах”, Санхүүгийн тайлагналын эрх ба үүрэг батламж мэдэгдлийг тус тус хангахгүй байна” гэж үзэн Төрийн аудитын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.2 дахь хэсэгт заасныг баримтлан байгууллагын хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулсан 10,000,000.00 төгрөгийг буруутай этгээдээр төлүүлж, Үндэсний аудитын газрын Төрийн сан банкин дахь дансанд төвлөрүүлэхийг үүрэг болгож шийдвэрлэсэн.
1.4. 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075 дугаартай албан шаардлагаар[2] “Байгууллагад ашиглагдаж байгаа зарим автомашинууд нь Smartcar.mn сайтад төлөгдөөгүй төлөвтэй 1,681,400 төгрөгийн хуримтлагдсан торгуулийн өртэй байгаа нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.5 дахь заалтад “дансны өглөг, авлага ба төлбөрийн тооцоог хянах, ажил, гүйлгээг гарахаас нь өмнө хянан баталгаажуулах” гэж заасныг хэрэгжүүлж ажиллаагүй” гэж үзэн Төрийн аудитын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан байгууллагад бүртгэлтэй үйл ажиллагаандаа ашиглаж буй тээврийн хэрэгсэлтэй холбоотой замын хөдөлгөөн зөрчсөн торгуулийг тухай бүр хянаж, буруутай этгээдээр төлүүлж зөрчлийг арилгаж, биелэлтийг ирүүлэхийг үүрэг болгож шийдвэрлэсэн.
1.5. 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагаар[3] “”Мa*******” ХХК-д ERP-8[4] санхүүгийн програмын сайжруулалт хийлгэхээр 3,600,000.00 төгрөг шилжүүлж, хэд хэдэн дансны сайжруулалтыг хийсэн боловч уг програм нь Сангийн сайдын 2018 оны 47 дугаар тушаалаар баталсан “Нягтлан бодох бүртгэлийн програмд тавигдах шаардлага, удирдамж баталж, ажлын хэсэг байгуулах тухай” санхүүгийн програмын шаардлагыг хангаагүй байгаа нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.11 дэх заалтад “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллагад нягтлан бодох бүртгэл хөтлөх зөвшөөрөгдсөн програм хангамжийг нийтэд мэдээлэх” заалтыг зөрчсөн” гэж үзэн Төрийн аудитын тухай хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан санхүүгийн програм хангамжийн сайжруулалтыг холбогдох шаардлагад нийцүүлэх, биелэлтийг ирүүлэхийг үүрэг болгож шийдвэрлэсэн.
1.6. Нэхэмжлэгчийн зүгээс “... хариуцагч нар 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай актыг гаргахдаа Захиргааны ерөнхий хуулиар тогтоосон сонсох ажиллагааг явуулаагүй, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн “зохицох зарчим”-ыг зөрчсөн гэж буруутгасан нь үндэслэлгүй, 2020 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн Гүйцэтгэх захирлын А/05 дугаартай тушаалаар Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг батлахдаа тушаалд зөвхөн “Товьёг” хавсаргасан байснаас үүдээд “С*******” ХХК-тай байгуулсан гэрээгээр гүйцэтгүүлсэн Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичиг байна гэж ойлгоод Санхүү эрхэлсэн дэд захирлын боловсруулсан Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг баталчихсан байсан, байгууллагын хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулсан гэж үзэх боломжгүй, 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагуудыг манай байгууллага хэрэгжүүлж биелүүлсэн боловч эдгээр албан шаардлагууд нь хуулийг зөв үндэслээгүй, зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, үндэслэл бүхий байх зарчимд нийцээгүй, санхүүгийн ERP-7 болон odoo-ERP програмууд нь хоёр өөр програм тул Сангийн сайдын тушаалаар баталсан журамд нийцсэн програмыг бид ашиглаж байсан ...” гэх зэрэг агуулгаар маргаж байна.
1.7. Хариуцагч нарын зүгээс “... 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай акт, 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага нь хуульд нийцэж гарсан, бүхэлдээ үндэслэлтэй болсон, аудитын хяналт шалгалт хийхдээ нэхэмжлэгч байгууллагатай байнга харилцаж байсан тул сонсох ажиллагаа явуулаагүй гэх үндэслэлгүй, 2020 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн Гүйцэтгэх захирлын А/05 дугаартай тушаалаар Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг батлахдаа тушаалд зөвхөн “Товьёг” хавсаргасан байснаас үүдээд “С*******” ХХК-тай байгуулсан гэрээгээр гүйцэтгүүлсэн Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичиг байна гэж ойлгоод Санхүү эрхэлсэн дэд захирлын боловсруулсан Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг баталчихсан байсан гэх нэхэмжлэгчийн тайлбар үндэслэлгүй, аудитын хяналт шалгалтыг байгаа баримт дээр тулгуурлаж явуулдаг, 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагууд үндэслэлтэй байна гээд нэхэмжлэгч өөрөө биелүүлсэн, одоо хууль бус байсан болохыг тогтоолгоно гэж маргаж байгаа нь үндэслэлгүй ...” гэх зэрэг агуулгаар маргаж байна.
1.8. Шүүх хуралдааны нотлох баримт шинжлэн судлах үе шатанд зөвхөн хавтаст хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг судалсан бөгөөд хэргийн оролцогчдын хэн аль нь судлах шаардлагагүй гэсэн тул хариуцагч талаас гаргаж ирүүлсэн видео бичлэгийг судлаагүй болохыг дурдаж байна.
Хоёр. “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай хууль бус актыг хүчингүй болгуулах” нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох үндэслэлийн талаар:
2.1. Хариуцагч нар 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай актыг гаргахдаа ““*******” ТӨХК нь 2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдөр “С*******” ХХК-тай “Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичиг боловсруулах” 10,000,000.00 төгрөгийн №124/2019 тоот гэрээ байгуулж, гүйцэтгэлийг акт үйлдэн хүлээн авсан боловч энэхүү нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг мөрдөлгүй Гүйцэтгэх захирлын 2020 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн А/05 дугаар тушаалаар Санхүү эрхэлсэн дэд захирлын боловсруулсан Нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичгийг мөрдүүлэхээр баталсан нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.6 дахь заалтад “зохицох зарчим”, 20 дугаар зүйлийн 20.2.2 дахь заалтад “аж ахуйн нэгж, байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг боловсруулах, батлуулах, хэрэгжилтийг зохион байгуулах”, Санхүүгийн тайлагналын эрх ба үүрэг батламж мэдэгдлийг тус тус хангахгүй байна” гэж үзжээ.
2.2. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1 дэх хэсэгт “Аж ахуйн нэгж, байгууллага нягтлан бодох бүртгэлийн дараах зарчмыг баримтална:” гээд мөн зүйлийн 5.1.6 дахь заалтад “зохицох зарчим” гэж заажээ.
2.3. Мөн хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2 дахь хэсэгт “Ерөнхий нягтлан бодогч дараах үүрэг хүлээнэ:” гээд мөн зүйлийн 20.2.2 дахь заалтад “аж ахуйн нэгж, байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг боловсруулах, батлуулах, хэрэгжилтийг зохион байгуулах;” гэж заасан байна.
2.4. Нягтлан бодох бүртгэлийн “зохицох зарчим”[5] гэдгийг “Орлого, зардал зохицох зарчим гэж нэрлэдэг. Орлогыг бүртгэсэн цаг хугацаанд тухайн орлогыг олохтой холбогдон гарсан зардлыг бүртгэх шаардлагатай байдаг. Ингэснээр аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагааны үр дүнг үнэн зөв, бодитой харуулах болно.” гэж нягтлан бодох бүртгэлийн онолын үндсийн хүрээнд тайлбарлажээ.[6]
2.5. Дээр дурдсан онолын тайлбарын дагуу орлого, зардал зохицох шаардлагатай байх тул зардал гэдэгт одоо болон ирээдүйд үр өгөөжөө өгнө гэж тооцоолон гаргасан бүхий л зардал багтана гэж үзэхээр байх бөгөөд энэ зарчмын агуулгын хүрээнд одоо болон ирээдүйд үр өгөөжөө өгнө хэмээн байгууллагын хөрөнгөөс зардал гаргасан тохиолдолд тэрхүү зардал нь “үр ашигтай байх” тухай агуулгыг багтаадаг гэж үзэхээр байна.
2.6. Нэхэмжлэгч “*******” ТӨХК-ийн Гүйцэтгэх захирлын 2020 оны 01 дүгээр сарын 16-ны өдрийн А/05 дугаартай тушаалаар[7] нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичиг батлахдаа тус компани болон “С*******” ХХК нарын хооронд байгуулсан 2019 оны 12 дугаар сарын 13-ны өдрийн 124/2019 тоот Мэргэжлийн туслалцаа үзүүлэх гэрээний[8] дагуу боловсруулсан “Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичиг”[9]-ийг бус, харин Санхүү эрхэлсэн дэд захирал Б.Ц боловсруулсан Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг[10] баталсан болох нь нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэл, шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар болон хавтаст хэрэгт авагдсан бичмэл нотлох баримтуудаар тогтоогдож байна.
2.7. Ингэснээр нэхэмжлэгч нь байгууллагын хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулсан буюу ирээдүйд үр өгөөжөө өгнө гэж тооцоолон гаргасан 10,000,000.00 төгрөгийн зардлаар захиалга өгч боловсруулсан “Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичиг”-ийг байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн үйл ажиллагаанд хэрэглээгүй нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулиар тогтоосон “зохицох зарчим”-д нийцээгүй гэж үзсэн хариуцагч нарын шийдвэр үндэслэлтэй байна гэж шүүх дүгнэлээ.
2.8. Тодруулбал, байгууллагын хөрөнгө болох 10,000,000.00 төгрөгийг зардал болгон гаргаж, бодлогын баримт бичиг боловсруулуулсан атлаа түүнийгээ баталж, хэрэгжүүлэхгүйгээр байгууллагын хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулсан, энэ талаар хяналт сайтар тавиагүй, хэрэгжилтийг хангуулах арга хэмжээ авах үүргээ биелүүлээгүй болох нь тогтоогдож байх бөгөөд энэ талаар тайлбарласан хариуцагч нарын тайлбар үндэслэлтэй байна.
2.9. Хариуцагч нараас маргаан бүхий актыг гаргаснаас хойш буюу 2021 оны 03 дугаар сарын 25-ны өдөр нэхэмжлэгч компанийн Гүйцэтгэх захирал А/68 дугаартай тушаал[11] гаргаж, энэхүү тушаалаар өмнө баталсан А/05 дугаартай тушаалыг хүчингүйд тооцож, Санхүү, эдийн засгийн хэлтсийн дарга бөгөөд Ерөнхий нягтлан бодогчийн боловсруулсан “Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичиг”-ийг баталснаар Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.2 дахь заалтад заасан “Ерөнхий нягтлан бодогч аж ахуйн нэгж, байгууллагын нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын баримт бичгийг боловсруулах, батлуулах, хэрэгжилтийг зохион байгуулах” гэж заасан хуулийн зохицуулалтыг хэрэгжүүлсэн байна.
2.10. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.1 дэх хэсэгт “Шүүх хэрэг хянан шийдвэрлэхэд Монгол Улсын Үндсэн хууль, Монгол Улсын олон улсын гэрээ, бусад хууль тогтоомжийг хэрэглэнэ.” гэж заасан тул Монгол Улсын Үндсэн хууль, Монгол Улсын олон улсын гэрээ, бусад хууль тогтоомжид шууд зааж, зохицуулаагүй “Санхүүгийн тайлагналын эрх ба үүрэг батламж мэдэгдэл”-д эрх зүйн дүгнэлт өгөөгүй болохыг дурдах нь зүйтэй.
2.11. Харин нэхэмжлэгчийн өмгөөлөгчийн дэвшүүлэн мэтгэлцсэн “хариуцагч нар нь Захиргааны ерөнхий хуулиар тогтоосон сонсох ажиллагааг хуульд зааснаар явуулаагүй” гэх тайлбар үндэслэл бүхий байна гэж шүүх үзлээ.
2.12. Тодруулбал, Захиргааны ерөнхий хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1 дэх хэсэгт “Захиргааны акт, захиргааны гэрээг батлан гаргахын өмнө эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь хөндөгдөж болзошгүй этгээдэд захиргааны шийдвэр гаргахад ач холбогдол бүхий нөхцөл байдлын талаар тайлбар, санал гаргах боломж олгоно.” гэж заасан.
2.13. Хавтаст хэрэгт авагдсан баримтуудаас үзэхэд хариуцагч нар нь маргаан бүхий 84/АО170075 дугаартай актыг гаргахаас өмнө Захиргааны ерөнхий хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.1 дэх хэсэгт зааснаар сонсох ажиллагаа явуулахгүй, харин маргаан бүхий актыг гаргаснаас хойш буюу 2021 оны 03 дугаар сарын 22-ны өдөр сонсох ажиллагааны мэдэгдэл хүргүүлсэн[12] байгаа нь буруу байна.
2.14. Гэхдээ дээрх эрх зүйн алдаа нь хариуцагч нарын гаргасан маргаан бүхий 84/АО170075 дугаартай актаар тогтоосон нэхэмжлэгчийн гаргасан зөрчлийг үгүйсгэх, эсхүл зөвтгөх үндэслэл болохгүй гэж шүүх үзсэнийг дурдах нь зүйтэй.
2.15. Иймд нэхэмжлэгчийн гаргасан “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай хууль бус актыг хүчингүй болгуулах тухай” нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв.
Гурав. “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага тус тус хууль бус байсан болохыг тогтоолгох тухай” нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангах үндэслэлийн талаар:
3.1. Хариуцагч нарын гаргасан 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075 дугаартай албан шаардлагаар “Байгууллагад ашиглагдаж байгаа зарим автомашинууд нь Smartcar.mn сайтад төлөгдөөгүй төлөвтэй 1,681,400 төгрөгийн хуримтлагдсан торгуулийн өртэй байгаа нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.5 дахь заалтад “дансны өглөг, авлага ба төлбөрийн тооцоог хянах, ажил, гүйлгээг гарахаас нь өмнө хянан баталгаажуулах” гэж заасныг хэрэгжүүлж ажиллаагүй” гэж үзэн албан шаардлага гаргажээ.
3.2. Мөн 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагаар “”Мa*******” ХХК-д ERP-8 санхүүгийн програмын сайжруулалт хийлгэхээр 3,600,000.00 төгрөг шилжүүлж, хэд хэдэн дансдын сайжруулалтыг хийсэн боловч уг програм нь Сангийн сайдын 2018 оны 47 дугаар тушаалаар баталсан “Нягтлан бодох бүртгэлийн програмд тавигдах шаардлага, удирдамж баталж, ажлын хэсэг байгуулах тухай” санхүүгийн програмын шаардлагыг хангаагүй байгаа нь Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.11 дэх заалтад “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллагад нягтлан бодох бүртгэл хөтлөх зөвшөөрөгдсөн програм хангамжийг нийтэд мэдээлэх” заалтыг зөрчсөн” гэж үзэн албан шаардлага гаргажээ.
3.3. Нэхэмжлэгч “*******” ТӨХК нь дээрх албан шаардлагуудыг хэрэгжүүлсэн[13] болохыг дурдах нь зүйтэй.
3.4. Гэхдээ Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.3.3 дахь заалтад “захиргааны акт хүчингүй болгуулах нэхэмжлэл гаргасны дараа тухайн акт ... бусад байдлаар хэрэгжсэн бөгөөд нэхэмжлэгчийн ашиг сонирхол байгаа бол маргаан бүхий акт хууль бус байсан болохыг тогтоох” гэж заасны дагуу нэхэмжлэгч нь хариуцагчаас гаргасан маргаан бүхий 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагууд нь хуулийг зөв үндэслээгүй, зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, үндэслэл бүхий байх зарчимд нийцээгүй гэж үзэж байгаа тул тэдгээрийг тогтоолгох ашиг сонирхол байгаа гэдэг агуулгаар нэхэмжлэлийн шаардлагаа өөрчлөн маргасан.
3.5. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.5 дахь заалтад “дансны өглөг, авлага ба төлбөрийн тооцоог хянах, ажил, гүйлгээг гарахаас нь өмнө хянан, баталгаажуулах” гэж заажээ.
3.6. Хариуцагч нар үзэхдээ дээр дурдсан Ерөнхий нягтлан бодогчийн үүргийн агуулгад байгууллагын нэр дээр бүртгэлтэй автомашинуудын жолооч нарын гаргасан Замын хөдөлгөөний дүрмийг зөрчсөн зөрчилд ногдуулсан торгуулийн тооцоог хянах, хариуцах үүрэг хамаарна гэж үзсэнийг шүүх үндэслэлгүй гэж дүгнэлээ.
3.7. Учир нь, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.2.5 дахь заалтад заасан “дансны өглөг, авлага ба төлбөрийн тооцоог хянах, ажил, гүйлгээг гарахаас нь өмнө хянан, баталгаажуулах” үүрэг нь байгууллагын зүгээс бусад этгээдтэй байгуулж байгаа өдөр тутмын гэрээ, хэлцэлд хамаарах гүйлгээний өглөг, авлага, төлбөрийн тооцоог хянах, баталгаажуулахтай холбоотой үүрэг болохоос бус, Зөрчлийн тухай хуулийн дагуу төлөхөөр тогтоогдсон торгуулийн төлбөрийг хянахад чиглэсэн үүрэг гэж үзэхгүй.
3.8. Мөн хариуцагч нар “*******” ТӨХК-ийн Ерөнхий нягтлан бодогчийн ажлын байрны тодорхойлолтод[14] заасан ажил үүргийн хуваарьт ийм чиг үүрэг тусгагдаагүй байгааг анхаарахгүйгээр тус байгууллагын Ерөнхий нягтлан бодогчийг буруутган 353/АО170075 дугаартай албан шаардлага тавьсан нь хууль бус болжээ.
3.9. Түүнчлэн хариуцагч нарын гаргасан 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 355/АО170075 дугаартай албан шаардлагыг хууль бус байсан гэж шүүх дүгнэлээ.
3.10. Тодруулбал, Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хуулийн 17.1.11 дэх заалтад “Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллагад нягтлан бодох бүртгэл хөтлөх зөвшөөрөгдсөн програм хангамжийг нийтэд мэдээлэх.” гэж заасан байх бөгөөд энэ нь Сангийн яамны хэрэгжүүлэх чиг үүрэг байгаагаас гадна нягтлан бодох бүртгэл хөтлөх зөвшөөрөгдсөн програм хангамжийг хэрэглээгүй тохиолдолд хэрхэх тухай эрх зүйн үр дагаврыг зохицуулсан хэм хэмжээ биш байна.
3.11. Өөрөөр хэлбэл, нэхэмжлэгчийн дэвшүүлэн маргасан “355/АО170075 дугаартай албан шаардлага нь зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, үндэслэл бүхий байх зарчимд нийцээгүй” гэсний “... үндэслэл бүхий байх” зарчимд нийцээгүй гэсэн хэсэг нь үндэслэлтэй гэж шүүх дүгнэв.
3.12. Мөн түүнчлэн Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1 дэх хэсэгт “Захиргааны байгууллага захиргааны шийдвэр гаргах ажиллагаанд хамаарах бодит нөхцөл байдлыг тогтооно.” гэж заасны дагуу бодит нөхцөл байдлыг тогтоох үүрэг нь захиргааны байгууллагад байдаг бөгөөд хавтаст хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудаас үзэхэд нэхэмжлэгчийн хэрэглэж байсан “М*******” ХХК-ийн зохион бүтээсэн “ERP” санхүүгийн програм нь Сангийн яамаар хэлэлцэгдэж зөвшөөрөгдсөн “Odoo-13” гэх санхүүгийн програм хангамжид хамаарах эсэхийг хариуцагч нар нарийвчлан тогтоохгүйгээр албан шаардлага тавьсан нь буруу болжээ.
3.13. Тодруулбал, санхүүгийн програм зохиосон “М*******” ХХК нь “odoo-ERP” гэх бүтээлийн нэрээр 3559 дугаартай зохиогчийн эрхийн гэрчилгээ авсан[15], мөн энэхүү “odoo-ERP” нэртэй програмдаа Сангийн яамнаас 14 дугаартай гэрчилгээ авсан[16], Сангийн яамнаас тус шүүхэд ирүүлсэн 2021 оны 08 дугаар сарын 19-ний өдрийн 7/4744 тоот албан бичгээс[17] үзэхэд “ERP-7” нэртэй програм хангамж хянагдаж, хэлэлцэгдээгүй зэрэг үйл баримтаас үзэхэд нэхэмжлэгчийн хэрэглэж байсан гэх “ERP-7” санхүүгийн програм хангамж нь бодит байдал дээр байсан эсэх, эсхүл Сангийн яаманд бүртгэлтэй “odoo-ERP”, 2021 онд хэлэлцэгдсэн “Odoo-13” гэх програмын нэг хувилбар байсан эсэхийг хариуцагч нар тогтоогоогүй байна.
3.14. Тиймээс маргаан бүхий 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага нь үндэслэл бүхий байх шаардлагыг хангаагүй буюу хуульд нийцээгүй байх тул Захиргааны ерөнхий хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт зааснаар хууль бус захиргааны акт байсан гэж шүүх үзлээ.
3.15. Иймд “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага тус тус хууль бус байсан болохыг тогтоолгох тухай” нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж шийдвэрлэв.
Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3 дахь хэсэг, 106.3.3, 106.3.13 дахь заалтад тус тус заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:
1. Нягтлан бодох бүртгэлийн тухай хууль /шинэчилсэн найруулга/-ийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.6, 17 дугаар зүйлийн 17.1.11 дэх заалт, 20 дугаар зүйлийн 20.2.2, 20.2.5 дахь заалт, Захиргааны ерөнхий хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1, 26 дугаар зүйлийн 26.1, 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасныг тус тус баримтлан нэхэмжлэгч “*******” ТӨХК-ийн гаргасан нэхэмжлэлийн “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК нарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага тус тус хууль бус байсан болохыг тогтоолгох тухай” нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангаж, ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “М*******” ХХК-ийн аудитын багийн ахлагч, ахлах аудитор Д.Тнарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 353/АО170075, 355/АО170075 дугаартай албан шаардлага хууль бус байсан болохыг тогтоож, нэхэмжлэлийн үлдсэн шаардлага болох “ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “М*******” ХХК-ийн аудитын багийн ахлагч, ахлах аудитор Д.Тнарын 2021 оны 03 дугаар сарын 15-ны өдрийн 84/АО170075 дугаартай хууль бус актыг хүчингүй болгуулах тухай” шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.
2. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан нэхэмжлэгчийн урьдчилан төлсөн улсын тэмдэгтийн хураамж 70200 төгрөгийг улсын төсвийн орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч ҮАГ-ын ТАЦ.Н, аудитор Ж.Н, “***” ХХК-ийн ахлах аудитор Д.Т нараас тус бүр 11700 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.
Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 114 дүгээр зүйлийн 114.1 хэсэгт зааснаар хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор давж заалдах журмаар гомдол гаргах эрхтэй.
ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ Т.МӨНХ-ЭРДЭНЭ