2021              11               16                                            128/ШШ2021/0770      Улаанбаатар хот

  

    

 

 

 

 

 

 

 

 

     МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС 

 

Нийслэл дэх Захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүх хуралдааныг шүүгч Н.Дуламсүрэн даргалж тус шүүхийн шүүх хуралдааны 3 дугаар танхимд нээлттэй хийсэн шүүх хуралдаанаар

Гомдол гаргагч: “А” ГХОХХК 

Хариуцагч: Нийслэлийн Татварын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч Г.Х, Б.Бнар

Гомдлын шаардлага: “Нийслэлийн татварын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч Г.Х, Б.Бнарын 2019 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн 0297574 дугаар “Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай” шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгож өгнө үү” шаардлага бүхий гомдолтой захиргааны хэргийг хянан хэлэлцэв

Шүүх хуралдаанд: Шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга М.Б, гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Л.Н, гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн өмгөөлөгч Э.Б, хариуцагч Б.Б, хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Унар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

  Гомдол гаргагч “А” ГХОХХК-ийн гүйцэтгэх захирал М.О.М шүүхэд бичгээр ирүүлсэн гомдолдоо: Тус компани нь гадаад худалдаа, менежментийн зөвлөгөө өгөх чиглэлээр 2012 оны 10 дугаар сарын 31-ний өдөр "АЭ" ХХК-ийн 100 хувийн хөрөнгө оруулалттайгаар үүсгэн байгуулагдсан бөгөөд Нийслэлийн татварын газарт харьяалан татвapaa тайлагнадаг болно. Нийслэлийн татварын газрын улсын байцаагч Г.Х, Б.Бнар манай компанид холбогдуулан Зөрчлийн хэрэг үүсгэн компанийн 2017-01-01-ний өдрөөс 2018-12-31-ний өдрийг хүртэлх хугацааны татвар төлөлтөд хяналт шалгалт хийж 2019 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн 0297574 дүгээр “Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай" шийтгэлийн хуудсаар 665,845,591,70 төгрөгийн шийтгэл оногдуулсныг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй бөгөөд татварын байцаагч нар нь гомдол гаргагчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хөндөж, хууль бус шийтгэлийн хуудас гаргасан. Уг шийтгэлийн хуудсыг эс зөвшөөрч гомдол гаргагчаас Нийслэл дэх захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхэд гомдол гаргасан бөгөөд Нийслэл дэх захиргааны хэргийн хан шатны шүүхийн 2020 оны 01 дүгээр сарын 21-ний өдрийн 0768 дугаар захирамж, дугаар сарын 06-ний Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2020 оны өдрийн 113 дугаар тогтоолоор урьдчилан шийдвэрлэх журмаар Нийслэлийн татварын газрын дэргэдэх татварын маргаан таслах зөвлөлд хандахаар гомдлыг буцаасан. Үүний дагуу “А" ХХК-ас шүүхийн тогтоолд заасны дагуу маргаан таслах зөвлөлд 2020 оны 03 дугаар сарын 04-ний өдөр гомдол гаргасан боловч 2020 оны 12 дугаар сарын 22-ний өдрийн 20/203 дугаар албан бичгээр гомдлыг буцаасан байна. Ийнхүү Нийслэлийн татварын газрын дэргэдэх маргаан таслах зөвлөлөөс хуулийг буруу тайлбарлан гомдлыг хүлээн авахаас татгалзсан тул Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14.1-т заасны дагуу шүүхэд хандаж байна.

Нэг. 2019 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн 0297574 дугаар "Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай" шийтгэлийн хуудсаар "А” ХХК-ийг Бүгд найрамдах Сингапур улсад байгуулагдсан "АЭП" ХХК-д үйлчилгээний төлбөрийг шилжүүлэхдээ Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 он/-ийн 17 дугаар зүйлийн 17.2.9-д заасныг баримтлан "Суутгагч нь Монгол улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчийн Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр борлуулсан бараа, гүйцэтгэсэн ажил, үзүүлсэн үйлчилгээний орлогыг шилжүүлэхдээ албан татвар суутган авч төсөвт төлөөгүй" гээд 594,182,759,70 төгрөгийн шийтгэл оногдуулсан. Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 2 дугаар зүйлийн 2.2-т "Монгол Улсын олон улсын гэрээнд Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжоос өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө." гэж заасан. Монгол улс нь Бүгд найрамдах Сингапур улстай 2002 оны 10 дугаар сарын 10 ний өдөр "Орлогын татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол улсын Засгийн газар, Бүгд найрамдах Сингапур улсын засгийн газар хоорондын хэлэлцээр"-ийг баталсан. Уг хэлэлцээрийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-т "Хэлэлцэн тохирогч улсын аж ахуйн нэгж нь Хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсын нутаг дэвсгэрт байрладаг төлөөлөгчийн газраар дамжуулан аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлээгүй тохиолдолд уг аж ахуйн нэгжийн ашигт зөвхөн Хэлэлцэн тохирогч улс татвар ногдуулна..." гэж заасан бөгөөд уг хэлэлцээрийн 5 дугаар зүйл. Төлөөлөгчийн газар гээд 5.7-д "Хэлэлцэн тохирогч улсад байнга оршин суудаг аж ахуйн нэгж нь Хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсад байнга оршиг суудаг, эсвэл Хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсад үйл ажиллагаа /төлөөлөгчийн газраар дамжуулах буюу бусад аргаар/ явуулдаг аж ахуйн нэгжийг хянадаг эсвэл хяналтад байдаг нь тухайн аж ахуйн нэгжүүдийг бие биеийнх нь төлөөлөгчийн газар гэж үндэс болохгүй" гэж заасан байх бөгөөд Компанийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.2-т "Компанийн төлөөлөгчийн газар нь компанийн оршин байгаа газраас өөр газар байрладаг нэгж бөгөөд компанийн хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах, компанийн нэрийн өмнөөс хэлцэл хийх зэрэг эрх зүйн төлөөллийн үйл ажиллагаа явуулна.” гэж заасны дагуу "А” ХХК нь Сингапур улсын "АЭП” ХХК-ийн төлөөлөгчийн газарт хамаарахгүй тул хэлэлцээрийн 7.1-т заасны дагуу татварыг төлсөн нь хууль зөрчөөгүй болно. Дээр дурдсаны дагуу “А” ХХК-иас Бүгд найрамдах Сингапур улсад байгуулагдсан “АЭП” ХХК-д үйлчилгээний төлбөрийг шилжүүлэхдээ Татварын ерөнхий хуулийн 2.2-т заасны дагуу Монгол улс болон Сингапур улсын хооронд байгуулагдсан "Орлогын татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол улсын Засгийн газар, Бүгд Найрамдах Сингапур улсын засгийн газар хоорондын хэлэлцээр"-ийг баримтлан Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангийн ТТ13 /Суутгагчийн аж ахуйн нэгжид олгосон орлогоос суутгасан албан татварын тайланд тусгаж Сингапур улсад татвар төлж байгаагаа үнэн зөвөөр мэдүүлэн, Сингапур улсад татвар төлсөн нь хууль зөрчөөгүй болно.

2019 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн 0297574 дугаар "Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай" шийтгэлийн хуудсаар "А" ХХК-ийг Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль /2006 он/-ийн 17 дугаар зүйлийн 17.2.9-д заасныг баримтлан "Бусдад шилжүүлсэн ногдол ашгийн орлогод ногдох албан татварыг дутуу ногдуулсан болон суутган авч төсөвт төлж, тайлагнаагүй" гээд 67,295,723,70 төгрөгийн шийтгэл оногдуулсан. Манай компани нь 2012 оны 10 дугаар сарын 31-ний өдөр Авсрали улсын "АЭ” ХХК-ийн 100 хувийн хөрөнгө оруулалттайгаар анх үүсгэн байгуулагдсан бөгөөд 2017 онд хувьцаа эзэмшигчийн шийдвэрээр Бүгд найрамдах Сингапур улсын "АЭП” ХХК нь 50 хувийн, Монгол улсын "АӨ" ХХК нь 50 хувийн хувьцааг эзэмшигчтэйгээр үйл ажиллагаа явуулж байна. Тиймээс татварын байцаагч нарын "ногдол ашгийг хүртэх ёстой жинхэнэ эзэмшигч нь Австрали улсын "АЭ" ХХК байтал 2017 оны 11 дүгээр сарын 24-ний өдөр шинээр байгуулагдсан Сингапур улсын "АЭП" ХХК-д ногдол ашиг шилжүүлсэн үйлдэл нь Монгол улс болон Сингапур улсын хооронд байгуулсан "Орлогын татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол улсын Засгийн газар, Бүгд найрамдах Сингапур улсын засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-ийг урвуулан ашигласан гэж үзэх үндэслэлтэй байна" гэж байгааг хүлээн зөвшөөрөхгүй боломжгүй. Монгол улсын хууль тогтоомжийн дагуу манай компанийн хувьцаа эзэмшигч биш болсон этгээдэд ногдол ашиг шилжүүлэх үндэслэл байхгүй бөгөөд шинээр үүсгэн байгуулагдсан гэх үндэслэлээр компанийн тухай хуульд заасан хувьцаа эзэмшигчийн ногдол ашиг авах эрхийг хязгаарлах хууль зүйн үндэслэл байхгүй бөгөөд шударга ёсны зарчимд нийцэхгүй байна. Харин ногдол ашгийг шилжүүлэхдээ Монгол улс болон Сингапур улсын хооронд байгуулсан "Орлогын татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол улсын Засгийн газар, Бүгд найрамдах Сингапур улсын засгийн газар хоорондын хэлэлцээр"-ийн 10 дугаар зүйлийн 10.2.а -д "хэрэв ногдол ашгийн жинхэнэ эзэмшигч нь ногдол ашиг төлж буй компанийн хөрөнгийн дор хаяж 25 хувийг шууд эзэмшдэг компани бол хувьцааны ногдол ашгийн нийт дүнгийн 5 хувиас" гэж заасны дагуу өөрийн компанийн 50 хувийн хувьцаа эзэмшигч Сингапур улсын “АЭП” ХХК-д ногдол ашгийг шилжүүлсэн болно.

Зөрчлийн тухай хууль болон Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн тухай: Татварын улсын байцаагчид нь тус хяналт шалгалтыг Татварын ерөнхий газрын хяналт шалгалт , арга зүйн газрын 2019 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 07/3275 дугаар албан бичгийн дагуу хийсэн.

Хяналт шалгалтыг 2019 оны 11 дугаар сарын 12-ний өдрөөс 2019 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдөр хүртэл хугацаанд хийсэн байтал хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалгасан гэж үзэж, Шийтгэлийн хуудас ногдуулсан нь хууль бус байна. Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.1 дүгээр зүйлийн 1.1-д зааснаар зөрчлийг илрүүлсэн бол ажлын 3 өдөрт багтаан шалгаад 6.1 дүгээр зүйлийн 2.3-д заасны дагуу хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулах ёстой. Гэтэл татварын улсын байцаагч нар нь 2019 оны 11 дугаар сарын 12-ний өдрөөс 2019 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл хугацаанд ямар нэгэн шийдвэр гаргаагүй байсан байтлаа хуулийн дээрх зохицуулалтыг хэрэглэн хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах Шийтгэл хуудсаар татвар, торгууль, алданги ногдуулж байгаа нь хууль зүйн үндэслэлгүй бөгөөд хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн буюу Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийг зөрчсөн байна.

Татварын байцаагч нар нь Татварын хяналт шалгалтын картаар татварын хяналт шалгалтын зарцуулах хугацааг 36 өдрөөр тогтоосон атал хяналт шалгалтыг 2019 оны 11 дүгээр сарын 12-ний өдрөөс 2019 оны 12 дугаар сарын 31 - ний өдрийг хүртэл 49 хоногт хяналт шалгалтыг хийсэн байх бөгөөд Татварын ерөнхий газрын даргын 2017 оны 01 дүгээр сарын 02-ны өдрийн 03 дугаар тогтоолын 1 дүгээр хавсралтаар баталсан "Татварын албаны татварын хяналт шалгалтын үйл ажиллагааны журам"-ын 5 дугаар зүйлийн 5.10-т "Татварын улсын /ахлах/ байцаагч нь татварын хяналт шалгалтыг томилолтод заасан хугацаанд албан ажлын шаардлага болон хүндэтгэн үзэх шалтгааны улмаас дуусгах боломжгүй бол ТХШАЭН-ийн дарга , эсхүл түүний ажил үүргийг албан ёсоор гүйцэтгэж буй албан тушаалтанд шалтгааныг танилцуулна." гээд 5.11-д "ТХШАЭН”-ийн дарга нь холбогдох баримт бичгийг үндэслэн журмын ..., 5.10 заасан нөхцөлд сунгах бөгөөд энэ талаар мэдээллийн санд тус тус бүртгэнэ" гэж заасан. Харин татварын байцаагч нараас хяналт шалгалтыг гүйцэтгэх хугацаа 2019 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдрөөс 2019 оны 12 дугаар сарын 18-ний өдөр хүртэл байтал 2019 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл ямар үндэслэлээр хяналт шалгалтыг үргэлжлүүлсэн нь тодорхойгүй буюу байцаагч нараас хяналт шалгалтын журмыг зөрчсөн буюу Захиргааны ерөнхий хуулийн 4.2.1-т заасан "хуульд үндэслэх” зарчимд нийцээгүй байна. Иймд Нийслэлийн татварын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч Г.Х, Б.Бнарын 2019 оны 12 дугаар сарын 31 өдрийн 0297574 дугаар "Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай" шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгож өгнө үү.” гэжээ.

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Л.Н шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...

Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 19 дүгээр зүйлийн 19.1.1 дэх хэсгийг баримтлан шийтгэлийн хуудас ногдуулсан. Татварын ерөнхий хуулийн 74 дүгээр зүйлийн 74.1 дэх хэсгийн 1.1-1.10 дахь зөрчлийн аль нь болохыг шийтгэлийн хуудсан дээр дурдаж бичээгүй байгаа нь Татвар ерөнхий хуулийн яг аль зүйл заалтыг зөрчиж байгаа нь тодорхой бус байдаг. Хариуцагч нарын тайлбар хууль шинээр хэрэгжиж эхэлсэнтэй холбогдуулж Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн дагуу хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн гэж тайлбарладаг. Хуульд 3 хоногт шалгана гэдгийг зөрчин хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэж шийтгэлийн хуудас оногдуулсан нь хууль бус байна гэж үзэж байна.

Иймд шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгож өгнө үү гэж хүсэж байна. Итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн хувьд эцсийн байдлаар гомдлын шаардлагаа тодруулъя. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварыг хугацаанд нь төлөөгүй гэдэг зөрчлийг хүлээн зөвшөөрч үлдэх хэсгийг хүчингүй болгож өгнө үү.” гэв.

Гомдол гаргагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн өмгөөлөгч шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Сингапур улс болон Монгол Улсын Засгийн газар хооронд байгуулагдсан давхар татварын гэрээгээр мэргэжлийн ажил үйлчилгээг зохицуулаагүй гэж тайлбарлаж байна. Бидний хувьд уг давхар татварын гэрээний 14 дүгээр зүйлд заасны дагуу мэргэжлийн ажил үйлчилгээний ногдол ашгийг шилжүүлсэн байхад ийм зохицуулалт байхгүй гэж үзэж байгаа нь буруу юм. Компанийн  тухай хуулийн  46 дугаар зүйлийн 46.3-т “Ногдол ашиг авах эрхтэй хувьцаа эзэмшигчийг хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанийн хувьд ногдол ашиг хуваарилах шийдвэр гаргасан өдрөөр ...” гэж заасан байдаг. Мэдээжийн шийдвэр гаргасан өдөр нь тухайн санхүүгийн жил дууссанаас хойш хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлаар шийдвэрлэж тухайн үед хэн хувьцаа эзэмшигч байсан бэ гэдгийг шийдвэрлэж байж ногдол ашгийг хуваарилсан.

Татварын байцаагч нарын тайлбарлаж байгааг логикоор нь авч үзвэл хувьцаа эзэмшигчээр бүртгэгдсэн үеэс ногдол ашиг авах эрх нь үүсэхгүй юм бол үүнээс өмнө үүссэн өр төлбөрийг төлөхгүй байх үүрэг үүсэх боломжтой юм. 2017 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдөр Сингапур улсын хуулийн этгээд “А” ХХК хувьцаа эзэмшигч болж бүртгэгдсэнээр тухайн компанийн хувьцаа эзэмшигчийн хувиар эдлэх эрх, үүсэх үүргийг хүлээж эхэлж байгаа юм. Эрхийг нь эдлүүлэхгүй бол мэдээж үүргийг нь хүлээлгэхгүй байх асуудал яригдах байх. Иймд хариуцагчийн тайлбарыг үндэслэлгүй гэж үзэж байна.

Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн зөрчлийн тухайд хэрвээ үнэхээр илт тодорхой зөрчил байсан юм бол яагаад бүхэл бүтэн 2 сарын хяналт шалгалт явуулсан юм. Миний үзэж байгаагаар илт тодорхой гэдэг бол шууд хараад тогтоож болох нөхцөл байдлыг хэлэх байх. 2 сарын хугацааны хяналт шалгалт явуулсны эцэст илт тод байсан гэж үзэж байгаа нь учир дутагдалтай гэж үзэж байна.

Мэтгэлцээний явцад татварын байцаагч нар Зөрчлийн тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 19.11 дүгээр зүйлийн 1.1 дэх хэсгийг баримталж шийтгэлийн хуудас оногдуулсан гэж тайлбарлаж байна. Тухайн заалтад “татвар ногдох орлого, татвараас бусад орлогыг нуун дарагдуулсан эсвэл бусад хүн, хуулийн этгээдэд үндэслэлгүйгээр шилжүүлсэн, нягтлан бодох бүртгэл, татварын тайланд тусгахгүй орхигдуулсан бол” гэж тусгасан байна. Тухайн татварт ногдуулах орлогоо нуун дарагдуулаагүй. Орлогоо зохих ёсоор тайлагнаж, тухайн орлогдоо 5 хувиар татвар ногдуулсан үйлдэл. Бусад хуулийн этгээд, хүнд үндэслэлгүй шилжүүлсэн зүйл байхгүй. Ногдол ашгаа хувьцаа эзэмшигч болсон этгээдэд шилжүүлсэн. Үндэслэл нь Компанийн тухай хуулийн 46.3 дугаар зүйлд зааснаар ногдол ашгаа шилжүүлсэн нь тодорхой харагдаж байна. Тухайн мэргэжлийн үйлчилгээ нь 2 засгийн газрын хооронд байгуулагдсан давхар татварын гэрээний 14 дүгээр зүйлийн 2 зүйлд заасан ажил үйлчилгээнд багтах эсэх талаар талууд мэтгэлцлээ. Радио холбооны зураг төслийг мэргэжлийн инженерийн хийх ёстой ажил. Иймд инженерийн ажлыг хийсэн бол Сингапурт улсад татвар төлөх ёстой гэсний дагуу гомдол гаргагч компани маань татвараа тайлагнаж, давхар татварын гэрээний дагуу татвараа суутгасан асуудал. Нуун дарагдуулсан, дутуу мэдээлсэн, тайлагнаагүй асуудал байхгүй. Орлогоо бүрэн гүйцэд мэдүүлсэн байдаг. 14.1 дэх заалт хэрэглэгдэх нь зөв буруу гэсэн дээр шүүх дүгнэлт гаргах ёстой. Иймд гомдлыг бүхэлд нь хангаж шийдвэрлэж өгнө үү.” гэв.

Хариуцагч Нийслэлийн татварын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн татварын улсын байцаагч Б.Бшүүхэд бичгээр ирүүлсэн болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...2018 онд шилжүүлсэн 1,980,609,198.90 төгрөгийн мэргэжлийн үйлчилгээний төлбөрийг төлбөрт шилжүүлэхдээ Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2.9-д зааснаар суутган татвар ногдуулах ёстой байсан. Тухайн үед Сингапур улстай давхар татварын гэрээтэй байсан боловч мэргэжлийн үйлчилгээний төлбөр гэсэн шилжүүлж буй орлогын төлбөр бол давхар татварын гэрээний үйлчлэлд хамаарахгүй. Татвар төлөгчийн зүгээс давхар татварын гэрээний 7 дугаар зүйлийн 7.1-д заасан үйл ажиллагааны ашиг шилжүүлж байгаа энэ зүйл заалтаар мэргэжлийн үйлчилгээний төлбөрийг шилжүүлсэн гэж үзэж Сингапур улсад энэ орлогоосоо татвар төлсөн нэх байдлаар тайлагнасан гэх тайлбарыг бидэнд өгсөн байдаг. Энэ төлбөр нь давхар татварын гэрээний үйлчлэлд хамаарахгүй байсан учир дотоодын хууль тогтоомжоор татварын хувь хэмжээ ногдуулж төлөх ёстой гэж шийтгэлийн хуудсаар татвар ногдуулсан.

Мөн 2017 оны ногдол ашгийг 2017 оны 11 дүгээр сарын 24-ний өдөр Сингапур улсад үүсгэн байгуулсан компани луу шилжүүлсэн байсан. 2017 оны тайлант хугацааны ногдол ашиг гэдэг бол 2017 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 2017 оны 12 дугаар сарын 31-ний хооронд үйл ажиллагаа явуулж олсон орлогын нийт ашиг байх ёстой. 2017 оны 11 дүгээр сарын 24-ний өдөр Сингапур улсад байгуулсан компани нь “А” ХХК-ийн хувьцаа эзэмшигч болохдоо 2017 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдөр хувьцаа эзэмшигч болсон байдаг. Иймд бид үзэхдээ 2017 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдөр хүртэл “А” ХХК-ийн жинхэнэ эзэмшигч бол Австрали улсад байгуулагдсан Австралийн компани байсан. Австрали улс Монгол улстай давхар татварын гэрээгүй. Ногдол ашиг шилжүүлэхийн өмнө Сингапур улсад 2017 оны 11 дүгээр сарын 24-ний өдөр компани байгуулаад уг компани 2017 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдөр “А” ХХК-ийн хувьцаа эзэмшигч болж өөрчлөгдсөн байдаг. Давхар татварын гэрээнд хамааруулж ногдол ашиг шилжүүлэхийн тулд 2017 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдөр хувьцаа эзэмшигч болсон компанид 2018 оны 4 дүгээр сарын ногдол ашгийнхаа 50 хувийг шилжүүлсэн нь давхар татварын хуулийг урвуулан ашигласан гэж үзэж байна. Тухайн цаг хугацааны жинхэнэ эзэмшигч нь Австрали улсын компани байсан учир Австрали улсын хуулийн этгээд рүү шилжүүлэх ёстой.

Сингапур улстай давхар татварын гэрээ байгуулсан байдаг. Тус гэрээний 14 дүгээр зүйлд мэргэжлийн үйлчилгээг тайлбарлахдаа “шинжлэх ухаан, утга зохиол, урлаг соёл, боловсрол болон багшлах, бие даасан үйл ажиллагаа түүнчлэн эмч, мэс засалч, хуульч, инженер, архитекторич, шүдний эмч болон  нягтлан бодогч нарын бие даасан үйл ажиллагааг хамааруулж ойлгоно” гэж заасан. Сингапур улсад байгуулагдсан компани нь “А” ХХК-нд үзүүлсэн үйлчилгээ нь давхар татварын гэрээний 14 дүгээр зүйлд заасан мэргэжлийн үйлчилгээ гэсэн нэр томьёонд хамаарахгүй байгаа учир бид үүн дээр суутган татвар ногдуулах ёстой гэж үзэн суутган татвар тооцсон.

Ногдол ашгийн хувьд анх 50 хувийн хөрөнгө оруулалтаар Монгол улсад “А” ХХК, “АӨ” ХХК-тай 50, 50 хувийн хөрөнгө оруулалтаар байгуулсан. Австрали улстай давхар татварын гэрээ байхгүй учир ногдол ашиг шилжүүлэхэд 20 хувиар суутган авах үүрэг “А” ХХК-нд үүснэ. Энэ үүргээс татгалзаж Сингапур улсад жилийн эцэст шинэ компани үүсгэн байгуулж ашигтай үйл ажиллагаа явуулсан учир хувьцаа эзэмшигч нарт ногдол ашиг тараах нь жилийн эцсээр тодорхой болсон байсан. Хяналт шалгалтын баг бага татвар төлөхийн тулд энэ үйл ажиллагааг эрхэлсэн гэж үзсэн.” гэв.

Хариуцагчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч шүүхэд бичгээр ирүүлсэн болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: “...Гомдол гаргагч тал гомдолдоо Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 2.3-д заасны дагуу хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх ёстой байсан гэж тайлбарласан байна. Үүнд тайлбар өгөхөд 2020 оны Татварын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгын хүрээнд татварын улсын байцаагч нар хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг нөхөн ногдуулалтын акт хэлбэрээр гаргаад явж байгаа. Үүнээс өмнө үйлчилж байсан 2008 оны Татварын ерөнхий хуулиар хариуцлагын хэлбэр буюу зөрчил хянан шийдвэрлэх ажиллагаа руу оруулж шийдвэрлэж байсан. Тухайн үеийн зохицуулалтаар 6 дугаар зүйлд зааснаар зөрчлийн хэргийг хүлээн авч зөрчил шалган шийдвэрлэх үндэслэлийг нь тусгасан байдаг.

Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлийн 1.1-д “зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэл явуулах шаардлагагүй бол” хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэнэ гэж заасан. Харин зөрчлийг нээх үндэслэлийн тухайд Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.7 дугаар зүйлийн 1-д “Эрх бүхий албан тушаалтан энэ хуулийн 6.4, 6.5, 6.6 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт зааснаас бусад тохиолдолд зөрчлийн хэрэг нээнэ” гэж заасны дагуу бид татварын тайлан болон бусад баримтаар тогтоогдож байгаа тул зөрчлийн хэрэг бүрдүүлэлт хийх шаардлагагүй гэж үзэн зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар хянан шийдвэрлэсэн.

Зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагааны хувьд данс бүртгэл, шилжүүлсэн орлого гэх мэт ажил үйлчилгээ бүгд тодорхой байсан тул шууд тогтоогдсон гэж үзэж хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн.

Бие даасан шинжтэй инженерийн шинжтэй үйлчилгээ үзүүлээгүй юм бол заавал дунд нь дахин нэг компани байх ямар шаардлага байна вэ. Тухайн гардан хийх шаардлагагүй бие даан хийж болох байсан юм бол дахин нэг баг авчирч, гэрээ байгуулж, зөвлөгөө өгөх шаардлага байсан уу гэх асуудал яригдах байх. Бизнесийн удирдлага зөвлөгөө өгч, мониторинг хийж байж тухайн багийн ажиллагаа амжилттай явагдсаны үндсэн дээр ашиг гардаг. Төлбөрийн хувьд тухайн этгээд үйлчилгээ үзүүлсний төлөө төлбөр авч байгаа асуудал. Эдгээрийг үндэслээд Монгол улсад ногдох байсан татварыг Сингапур улсад компани байгуулан тухайн компани руу шилжүүлж байгаа үйлдэл нь өөрөө татварыг бууруулж, нууж байгаа үйлдэл. Монгол улсын татварын тогтолцооны хувьд татвараа өөрөө төлж тайлагнадаг тогтолцоотой. Хэн нэг татварын байцаагч үүрэг хүлээж өмнөөс тодорхойлох үйл ажиллагаа хийдэггүй. Үүнийг нь татварын улсын байцаагч нарын хяналт шалгалтын үндсэн дээр үнэн зөв татвараа ногдуулсан эсэхийг шийдвэрлэдэг. Тухайн үед хэрэгжиж байсан Зөрчлийн хуулиар шийдвэрлэгдсэн. Татварын хяналт шалгалтын явцад 15 хувийн зөрүү илэрч байгаа юм. Хэрвээ татварын хяналт шалгалт хийгээгүй байсан бол 15 хувийн зөрүү болон үндэслэлгүйгээр шилжүүлсэн үйлдэл гарч ирэхгүй байсан байх. Энэ утгаараа Монгол улсын хуулийн этгээдийн хувьд хуулийн дагуу үнэн зөв татвараа тухайн хугацаандаа Монгол улсад тухайн татвараа үнэн зөв байсан бол хууль зөрчсөн үйлдэл гарахгүй байсан” гэв.

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Шүүх энэ хэрэгт хуульд заасан журмын дагуу цугларсан бичгийн нотлох баримтууд, гомдол гаргагч, хариуцагч тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нараас шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбар зэргийг шинжлэн судалж үнэлээд гомдол гаргагчийн гаргасан гомдлын шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдсэнийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэв. Үүнд:

Гомдол гаргагч “А” ХХК тус шүүхэд хандаж “Нийслэлийн татварын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч Г.Х, Б.Бнарын 2019 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн 0297574 дугаар “Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай” шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгож өгнө үү” гэсэн гомдлын шаардлага гаргаж, шаардлагын үндэслэлээ “...Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 2 дугаар зүйлийн 2.2-т “Монгол Улсын олон улсын гэрээнд Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжоос өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө” гэж заасан ба 2002 оны 10 дугаар сарын 10-ны өдөр байгуулсан “Орлогын татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол улсын Засгийн газар, Бүгд найрамдах Сингапур улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-ийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-т заасны дагуу “А” ХХК нь Сингапур улсын “АЭП” ХХК-ийн төлөөлөгчийн газарт хамаарахгүй...,ногдол ашгийг шилжүүлэхдээ уг хэлэлцээрийн 10 дугаар зүйлийн 10.2.а-д заасны дагуу өөрийн компанийн 50 хувийн хувьцаа эзэмшигч Сингапур улсын “АЭП” ХХК-д ногдол ашгийг шилжүүлсэн нь хууль зөрчөөгүй, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд заасан журмыг зөрчсөн...” гэж тодорхойлон маргасныг хариуцагч нар “...зөрчил гаргасан нь тогтоогдсон тул Шийтгэлийн хуудас хууль зүйн үндэслэлтэй...” гэж тайлбарлан маргаж шүүх хуралдааны явцад уг Шийтгэлийн хуудасны Нэмэгдсэн өртгийн албан татварт холбогдох хэсгийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй болно.

Хэрэгт цугларсан нотлох баримтуудаас үзвэл хариуцагч нар тус компанийн 2017 оны 01 дүгээр сарын 19-ний өдрөөс 2018 оны 12 дугаар сарын 31-ийг дуусталх хугацааны албан татвар ногдуулалт, төлөлтийн байдалд шалгалт хийсэн ба уг шалгалтаар нийт 2,421,490,535,50 төгрөгийн зөрчил илэрсэн гэж дүгнэн, маргаан бүхий шийтгэлийн хуудсаар Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19-р зүйлийн 1.1, Татварын Ерөнхий хуулийн 74.1-д заасныг баримтлан “А” ХХК-ийн гаргасан зөрчилд нөхөн төлүүлэх, торгох шийтгэл ногдуулах, оногдуулсан шийтгэлийн 135,131,481,20 төгрөг, хохирлын 89,728,456,90 төгрөг, нөхөн төлбөрийн 440,985,655.60 төгрөг, нийт 665,845,591.70 төгрөгийг бэлнээр сайн дураараа биелүүлэхийг даалгасан байна.

Тухайлбал, 2018 онд 1,980,609,198.90 төгрөгийн мэргэжлийн үйлчилгээний төлбөрийг 2017 оны 11 сарын 24-ний өдөр Бүгд найрамдах Сингапур улсад байгуулагдсан “АЭ” ХХК-д шилжүүлэхдээ Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тайлангийн ТТ13 /Суутгагчийн аж ахуйн нэгжид олгосон орлогоос суутгасан албан татварын тайлан/-д татварын ногдол оруулж өгсөн боловч “Орлогын татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол Улсын Засгийн газар, Бүгд найрамдах Сингапур улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр” /цаашид Хэлэлцээр гэх/-ийн 7 дугаар зүйлийн 1-д заасны дагуу орлогын албан татвараас бүрэн чөлөөлж албан татвар төлөөгүй нь буруу байна, уг 2018 онд хамаарах мэргэжлийн үйлчилгээний төлбөр...нь Хэлэлцээрт хамаарагдахгүй..., Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.9-д заасныг зөрчсөн гэж дүгнэн...396,121,839.78 төгрөгийн нөхөн татвар, 118,836,551.93 төгрөгийн торгууль, 79,224,367.96 төгрөгийн алданги төлүүлэхээр шийдвэрлэснийг эс зөвшөөрч хүчингүй болгуулахаар маргасан.

Татварын ерөнхий хуулийн /2016 он/ 74 дүгээр зүйлийн 1-д “Хуульд заасны дагуу нөхөн төлүүлэх болон хугацаанд нь төлөөгүй татварт алданги тооцох бөгөөд уг алдангийн хэмжээ нь нөхөн төлүүлэх татварын үнийн дүнгийн 20 хувиас хэтрэхээргүй байна. /Энэ зүйлийг 2015 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн хуулиар өөрчлөн найруулсан бөгөөд Зөрчлийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болсон өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө./-гэж, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2-т “Албан татвар төлөгчийн дараахь орлогод дор дурдсан хувиар албан татвар ногдуулна: 17.2.9. Монгол Улсад байрладаггүй албан татвар төлөгчийн Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт болон Монгол Улсаас эх үүсвэртэй олсон дараахь орлогод 20 хувиар... д/ Монгол Улсаас эх үүсвэртэйгээр шууд болон цахим хэлбэрээр гүйцэтгэсэн ажил, үйлчилгээний орлого.” гэж, Зөрчлийн тухай хуулийн 11.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1-д “Татвар төлөгч хүн, хуулийн этгээд татвар төлөхөөс зайлсхийх зорилгоор: ... 1.1. татвар ногдох орлого, орлогоос бусад татвар ногдох зүйлийг нуун дарагдуулсан, эсхүл бусад хүн, хуулийн этгээдэд үндэслэлгүйгээр шилжүүлсэн, эсхүл нягтлан бодох бүртгэл, тайлан тэнцэл, татварын тайланд тусгахгүй орхигдуулсан; ... бол татварыг нөхөн төлүүлж хүн,  хуулийн этгээдийг нөхөн төлүүлэх татварын 30 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэж тус тус заасан.

Түүнчлэн Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 2 дугаар зүйлийн 2.2-т “Монгол Улсын олон улсын гэрээнд Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжоос өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө.” гэж, “Орлогын татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол улсын Засгийн газар, Бүгд найрамдах Сингапур улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-ийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-д “Хэлэлцэн тохирогч улсын аж ахуйн нэгж нь хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсын нутагт байрладаг төлөөлөгчийн газраар дамжуулан аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлээгүй тохиолдолд уг аж ахуйн нэгжийн ашигт зөвхөн хэлэлцэн тохирогч улс татвар ногдуулна” гэж, 14 дүгээр зүйлийн “Бие даасан хувийн үйлчилгээ” хэсгийн 1-д “Хэлэлцэн тохирогч улсад байнга оршин суугчаас мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлсэн, эсвэл бие даасан шинжтэй аливаа бусад үйл ажиллагаа эрхлэн олсон орлогод зөвхөн энэхүү Хэлэлцэн тохирогч улсад татвар ногдуулна. Гэхдээ уг орлогод дараах нөхцөлд Хэлэлцэн тохирч нөгөө улсад татвар ногдуулж болно”, а/ “хэрэв байнга оршин суугч нь Хэлэлцэн тохирч нөгөө улсад өөрийн үйл ажиллагааг явуулахад байнга ашиглаж болох байнгын байрлалтай бол Хэлэлцэн тохирогч нөгөө улс түүний орлогын зөвхөн байнгын байрлалд хамаарах хэсэгт татвар ногдуулж болно”, б/ “хэрэв байнга оршин суугчийн Хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсад нийт байсан хугацаа нь тухайн хуанлийн жилийн 183 өдрөөс давсан бол Хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсад энэ хугацаанд явуулсан үйл ажиллагаанд ногдох орлогод Хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсад татвар ногдуулж болно.”, мөн зүйлийн 2-т “Мэргэжлийн үйлчилгээ” гэж шинжлэн ухаан, уран зохиол, соёл урлаг, боловсрол болон багшлах бие даасан үйл ажиллагаа, түүнчлэн эмч, мэс засалч, хууль, инженер, архитекторч, шүдний эмч болон нягтлан бодогч нарын бие даасан үйл ажиллагааг хэлнэ” гэж тус тус заажээ.

Гомдол гаргагч нь 2018 оны 12 дугаар сарын 31-нийг хүртэлх хугацааны “А” ХХК-ийн “Оюу толгойн гүний уурхайн Tetra Das системийн дижитал радио сүлжээний үйлчилгээ үзүүлэх CW2117380 дугаартай гэрээний биелэлттэй холбогдон Сингапураас мэргэжлийн үйлчилгээ болон ажиллах хүчин авсны төлбөр шилжүүлсэн дэлгэрэнгүй жагсаалт” гэх баримтыг шүүхэд гаргаж ирүүлсэн ба уг жагсаалтаас үзвэл тухайн үйлчилгээ нь хэдийгээр инженерийн үйлчилгээ боловч түүнийг уг Хэлэлцээрийн 14.2-т заасан “бие даасан үйлчилгээ” гэж үзэх үндэслэлгүй, өөрөөр хэлбэл тухайн үйлчилгээг багаар хэрэгжүүлж байгаа нь бие даасан инженерийн үйлчилгээнд хамаарахааргүй байх ба нөгөө талаар Хэлэлцээрийн 7 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт “аж ахуйн үйл ажиллагааны ашиг” гэж заасан тул уг төлбөрийг “ашиг” гэж үзэх боломжгүй, энэ үндэслэлээр уг Хэлэлцээрийн заалтад хамаарахгүй гэж шүүх дүгнэв.

Иймд гомдол гаргагчийг Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2.9-д заасныг зөрчсөн гэж үзэх шийтгэл ногдуулсан Шийтгэлийн хуудасны энэ хэсэг хууль зүйн үндэслэлтэй, түүний улмаас нэхэмжлэгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол зөрчигдөөгүй гэж шүүх дүгнэв.

Түүнчлэн хариуцагч нар гомдол гаргагчийг 2017 оны цэвэр ашгаас 614,800,438.59 төгрөгийн ногдол ашгийг 2 хувьцаа эзэмшигчдэд Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн 10-р зүйлийн 2-т заасныг баримтлан 2017 оны 11 сарын 24-ний өдөр Бүгд найрамдах Сингапур улсад шинээр байгуулагдсан “АЭ” ХХК-д 299,092,105.26 төгрөгийн ногдол ашгийг шилжүүлсэн нь буруу, энэ нь Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2.9.-д заасныг зөрчсөн, мөн Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг “урвуулан ашигласан” гэж үзэх үндэслэлтэй гэж дүгнэн 59,818,421.05 төгрөгийн татвар ногдуулснаас 14,954,605.26 төгрөгийн тайлангаар ногдуулсан татварыг хасч 44,863,815.78 төгрөгийн нөхөн татвар, 13,459,144.73 төгрөгийн торгууль, 8,972,763.16 төгрөгийн алданги оногдуулахаар шийдвэрлэсэн байна.

Гомдол гаргагчаас “...Монгол улсын хууль тогтоомжийн дагуу манай компанийн хувьцаа эзэмшигч биш болсон этгээдэд ногдол ашиг шилжүүлэх үндэслэл байхгүй, шинээр үүсгэн байгуулагдсан гэх үндэслэлээр Компанийн тухай хуульд заасан хувьцаа эзэмшигчийн ногдол ашиг авах эрхийг хязгаарлах нь шударга ёсны зарчимд нийцэхгүй байна...” гэж тодорхойлон маргасныг хариуцагч нар эс зөвшөөрч “...Австрали улстай манай улс давхар татварын гэрээгүй тул 20 хувиар татвар суутган тооцох ёстой, үүнээс зайлсхийх зорилгоор ногдол ашиг хуваарилахын өмнө Сингапур улсад шинээр компани байгуулж улмаар тэр компани руугаа ногдол ашиг шилжүүлсэн нь хууль бус...” гэж маргав.

Хэлэлцээрийн 10 дугаар зүйлийн 2-т “Гэхдээ ногдол ашиг төлж буй компани байнга оршдог Хэлэлцэн тохирогч улс тухайн ногдол ашигт өөрийн хууль тогтоомжийн дагуу татвар ногдуулж болох ба гэхдээ ногдол ашиг хүртэгч Хэлэлцэн тохирогч нөгөө улсын байнга оршин суугч нь түүний жинхэнэ эзэмшигч мөн байх тохиолдолд ногдуулах татварын хэмжээ нь” гэж, мөн зүйлийн а/ хэрэв ногдол ашгийн жинхэнэ эзэмшигч нь ногдол ашиг төлж буй компанийн хөрөнгийн дор хаяж 25 хувийг шууд эзэмшдэг компани бол хувьцааны ногдол ашгийн нийт дүнгийн 5 хувиас хэрэх ёсгүй” гэж тус тус заажээ.

Хэрэгт нотлох баримтаар авагдсан, 2017 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдрийн “Хувьцаа худалдах худалдан авах гэрээ”-нээс үзвэл Монгол улсын хууль тогтоомжийн дагуу үүсгэн байгуулагдсан, “А” ХХК-ийн 50 хувийн хувьцаа эзэмшигч Австрали улсын хуулийн этгээд болох “АЭЖ” Лтд нь компанийн гаргасан нийт хувьцааны 50 хувийг Сингапур улсын хуулийн этгээд болох “АЭ” компанид худалдахаар шийдвэрлэснээр мөн оны 12 дугаар сарын 20-ны өдөр улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн, ингэснээр Австрали улсын хуулийн этгээд болох “АЭЖ” Лтд  нь “А” ХХК-ийн 50 хувийн хувьцаа эзэмшигч биш болсон нь тогтоогдов.

Энэ тохиолдолд гомдол гаргагч компанийг 2017 оны ногдол ашгийг Австрали улсын, хувьцаагаа нэгэнт бусдад шилжүүлсэн хуулийн этгээд болох “АЭЖ” Лтд рүү заавал шилжүүлэх үүрэгтэй гэж үзэхгүй бөгөөд ийнхүү өөрийн компанийн ногдол ашгийг хэзээ хэнд хэрхэн шилжүүлэх, улмаар компанийн хувьцааг хэзээ хэнд худалдах нь тухайн хуулийн этгээдийн дүрмээр зохицуулагдах, Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн эрх хэмжээний буюу тухайн компанийн дотоод асуудал гэж үзнэ.

Энэ нь Компанийн тухай хуулийн 46 дугаар зүйлийн 46.1-д “Компанийн дүрэмд өөрөөр заагаагүй бол төлөөлөн удирдах зөвлөл /байхгүй бол хувьцаа эзэмшигчдийн хурал/ ногдол ашиг хуваарилах эсэх тухай шийдвэрийг гаргах бөгөөд уг шийдвэрт хувьцаа бүрд ногдох ашгийн хэмжээ, ногдол ашиг авах эрхтэй хувьцаа эзэмшигчдийн нэрсийн жагсаалт гаргах өдөр болон ногдол ашиг төлөх өдөр зэргийг заана.”, 59 дүгээр зүйлийн 59.1-д “Компанийн эрх барих дээд байгууллага нь хувьцаа эзэмшигчдийн хурал байна.”, гэж мөн хуулийн 62 дугаар зүйлд “Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын бүрэн эрх”-ийг зохицуулж өгсөн байх ба 62.2-т “Төлөөлөн удирдах зөвлөлгүй хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанийн хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаар энэ хуулийн 62.1-д зааснаас гадна дараах асуудлыг хэлэлцэж шийдвэрлэнэ:”, 62.2.7-д “ногдол ашгийн хэмжээг тогтоож, төлөх журмыг батлах” гэж тус тус заажээ.

Үүнээс үзвэл гомдол гаргагчийн, ногдол ашгаа Бүгд найрамдах Сингапур улсад байгуулагдсан "АЭП" ХХК-д шилжүүлсэн үйлдэл нь Хэлэлцээрийг урвуулан ашигласан, хууль бус гэж үзэх үндэслэл болохгүй бөгөөд хариуцагчийн гаргасан Шийтгэлийн хуудасны энэ хэсэгт хамаарах хэсэг нь хууль зүйн үндэслэлгүй, гомдол гаргагчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн байх тул хүчингүй болгох хууль зүйн үндэслэлтэй гэж шүүх дүгнэв.

Гомдол гаргагчаас “хариуцагч нарыг тухайн зөрчлийг хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй” гэж маргасан тухайд,

Зөрчлийн тухай хуулийн 1.4 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэгт “Зөрчилд тооцох, зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдэд оногдуулах шийтгэл, албадлагын арга хэмжээний төрөл, хэмжээг тухайн зөрчил үйлдэх үед дагаж мөрдөж байсан хуулийн дагуу шийдвэрлэнэ.”, 1.5 дугаар зүйлийн 8 дахь хэсэгт “Зөрчлийг хөөн хэлэлцэх хугацааг өөр хуулиар тогтоосон бол тухайн хуулийг дагаж мөрдөнө.”, 3.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Зөрчил үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдэд зөрчлийн шинжийг харгалзан энэ хуульд заасан үндэслэл, журмын дагуу шийтгэл оногдуулна”, Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуулийн 6.6 дугаар зүйлд “Хялбаршуулсан журмаар зөрчил шалган шийдвэрлэх” талаар заасан ба 6.6 дугаар зүйлийн 1.1-д “зөрчил үйлдэгдсэн нь ил тодорхой, зөрчил, учирсан хохирлыг нотлох талаар зөрчлийн хэрэг бүртгэлт явуулах шаардлагагүй бол” гэж тус тус заасан.

Хариуцагч нараас “А” ХХК-ийн гаргасан зөрчилд нэмж нотлох баримт бүрдүүлэх, шалгаж тодруулах шаардлагагүй, зөрчил шалган шийдвэрлэх ажиллагаа явуулахгүйгээр хялбаршуулсан журмаар зөрчлийг шалган шийдвэрлэх боломжтой гэж үзэж хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн нь Зөрчил шалган шийдвэрлэх тухай хуульд заасан хариуцагчийн эрх хэмжээнд нийцсэн, ийнхүү хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэсэн нь тухайн Шийтгэлийн хуудсыг хүчингүй болгох үндэслэл болохгүй гэж шүүх үзэв.

Иймд дээр дурдсан хууль зүйн үндэслэлүүдээр гомдол гаргагчийн гомдлын шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдсэнийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн болно.

Нэхэмжлэгч нь нэхэмжлэлийн шаардлагаа маргаан бүхий Шийтгэлийн хуудсыг бүхэлд нь хүчингүй болгуулах гэж тодорхойлсон боловч шүүх хуралдааны явцад уг Шийтгэлийн хуудасны “Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар”-т холбогдох хэсгээс татгалзсан тул шүүх гомдлын энэ хэсэгт холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, нэхэмжлэлээс татгалзсаныг баталсныг тэмдэглэх нь зүйтэй.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1, 106.3, 106.3.13-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ нь:

1.Татварын ерөнхий хууль /2008 он/-ийн 2 дугаар зүйлийн 2.2, “Орлогын татварыг давхардуулж ногдуулахгүй байх, татвар төлөхөөс зайлсхийх явдлаас урьдчилан сэргийлэх тухай Монгол улсын Засгийн газар, Бүгд найрамдах Сингапур улсын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр”-ийн 7 дугаар зүйлийн 7.1, 10 дугаар зүйлийн 10.2.а, 14 дүгээр зүйлийн 2, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.2.9.-д заасныг тус тус баримтлан гомдол гаргагч “А” ГХОХХК–ийн гаргасан гомдлын шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, Нийслэлийн татварын газрын Татварын хяналт шалгалтын хэлтсийн Татварын улсын байцаагч Г.Х, Б.Бнарын 2019 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн 0297574 дугаар “Хялбаршуулсан журмаар шийдвэрлэх зөрчилд шийтгэл оногдуулах тухай” шийтгэлийн хуудасны 44,863 815,78 төгрөгийн нөхөн татвар, 13,459,144,73 төгрөгийн торгууль, 8,972,763,16 төгрөгийн алданги нийт 67,295,723,67 төгрөгт холбогдох хэсгийг хүчингүй болгож, нэхэмжлэлийн бусад шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2.         Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 109 дүгээр зүйлийн 109.1-д заасныг баримтлан гомдол гаргагч “А” ГХОХХК нь гомдлын шаардлагын “Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар”-т холбогдох хэсгээс татгалзсаныг баталж холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосугай.

3. Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.2, 51 дүгээр зүйлийн 51.1-д заасныг баримтлан гомдол гаргагчаас улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 70200 төгрөгийг төсвийн орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 35,100 төгрөгийг гаргуулж гомдол гаргагчид олгосугай.

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 113 дугаар 113.2-т зааснаар хэргийн оролцогчид, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, өмгөөлөгч нь шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш 5 хоногийн дотор давж заалдах журмаар гомдол гаргах эрхтэй.

 

 

ДАРГАЛАГЧ,  ШҮҮГЧ            Н.ДУЛАМСҮРЭН