МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Нямсүрэн даргалж, шүүгч Ж.Лхагвасүрэн, Б.Хишигбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны 2 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч Г.Ц нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Б.У-д холбогдох,

Гэм хорын хохиролд 1,359,590 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Г.Ц, хариуцагч Б.У, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Б.Чанцалдулам нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Г.Ц миний бие нь 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр өөрийн эзэмшлийн 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус маркийн машинтайгаа Сонгинохайрхан дүүргийн арын зам 39 дүгээр байрны арын тойрогийн ойролцоо чигээрээ явж байтал баруун гар талаас 78-92 УНҮ улсын дугаартай Тоёота ипсум маркийн автомашинтайгаа зүүн гар тийш эргэж, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин миний машиныг мөргөсөн. Тухайн үед замын цагдаагийн газраас ирж хэмжилт хийж түргэн дуудсан. У-г буруутай талаар дүгнэлт гаргасан. Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газраас хохирол бага тул эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан. Би 7 хоног хэвтээд ажилдаа орсон. Энэ хугацаанд намайг мөргөсөн хариуцагч нэг ч удаа утсаар яриагүй. Хүн ёсоор биеийг маань ч асуусангүй. Манайх Шадивлан зусланд байдаг тул холоос ажилдаа явдаг мөн 4 настай хүүхэдтэй. Машинаа авто засварын газраас хурдан гаргаж авмаар байна гэдгийг удаа дараа хэлж байсан. Гэтэл цагдаа мөнгө өг гэж хэлээгүй гээд машиныг маань засуулж өгөхгүй, дээр нь змчилгээний мөнгө өгөхгүй, ярихаар чи намайг мөргөсөн би ч бас гомдолтой, зөрүү мөнгийг өгөхгүй гээд асуудлыг шийдэж өгөхгүй өнөөдрийг хүрлээ. Манай гэрээс автобус бага явдаг. Цагаараа явдаггүй. Манай хүүхэд цэцэрлэгт явдаг. Дааруулахгүйн тулд өглөө орой таксидаж байсан. Автомашины засварын мөнгөнд 1,401,500 төгрөгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-нд өгсөн. Иймээс зам тээврийн ослын улмаас эрүүл мэндэд учирсан хохирол буюу эмчилгээний зардалд 406,590 төгрөг, автомашины үнэлгээ хийлгэсэн зардал 8,000 төгрөг, автомашины оношилгоо хийхэд гарсан зардалд 45,000 төгрөг, 30 хоног таскигаар явсан зардалд 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү. Таксины зардлыг Шадивлан зуслангаас манай ажил Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл явахад 15 км байдаг тул 15,000 төгрөг болдог. Ирж очих нийлээд 1 өдрийн 30,000 төгрөг болж байгаа. 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 45 хоног болж байгаа хэдий ч 30 хоногоор тооцон нэхэмжилсэн юм гэв. 

Хариуцагч Б.Ушүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Б.У миний бие Г.Ц-ийн нэхэмжилж буй биед учирсан эмчилгээний төлбөр болох 406,590 төгрөг, 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус машинд учирсан хохирлын үнэлгээг “Вендо” ХХК-аар хийлгэхэд гарсан зардал болох 8000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Харин зуслан хүртэл буюу гэрлүүгээ такси барьсан гэж байгаа аман үнэлгээгээр тогтоосон 900,000 төгрөг, мөн таньдаг газартаа машин оношлуулсан үзлэгийн төлбөр болох 45,000 төгрөг, нийт 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Автомашинд учирсан бүх хохирол болох 1,401,500 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан тул, автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах үзлэг нь хэрэгт хамааралгүй гэж бодож байна. “В” ХХК-аар эхлээд үнэлгээ гаргуулахад 1,024,000 төгрөг болсон. Гэтэл шийдвэрийг Г.Ц эсэргүүцэн, тухайн газрын хүмүүсийг хэл амаар доромжлон зарга хийж, эхний цаасыг урж, устгасан тул тухайн газар 2 дахь үнэлгээг өөрийн амаар нь шийдвэр гаргаж, тамга тэмдгээ дарж баталгаажуулсан тул миний зүгээс эсэргүүцэл үзүүлэлгүй 1,401,500 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч, хуулийн дагуу дансанд нь шилжүүлэн хохиролгүй болгосон болно. Хоёр жолоочийн хэн хэний хариуцлага энд яригдаж, аль аль нь машинаа журамлуулан 5 хоног саатуулагдан, хоёул яг адилхан хөнгөн гэмтэл гэсэн оноштой гарсан ч, Г.Ц осол гарсан анхны өдрөөсөө эхлээд эмчилгээнд хамрагдаж, бие муу гэсэн шалтгаанаар эхний 10 гаруй хоног огт ирээгүй тул хэрэг шийдэгдээгүй өдөр алдсан. Мөн Г.Ц өөрийгөө Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын ахлах байцаагч хэмээн албан тушаалаараа түрий барьж, хэрийг шалгаж байсан Сонгинохайрхан дүүргийн замын цагдаагийн тасгийн байцаагч н.Ма хэл маргаан хийж, улмаар надтай янаг амрагийн холбоотой гэж Замын цагдаагийн төв газарт гомдол гаргасан байсан. Шалгаад гомдол нь үндэслэлгүй гэсэн хариу гарсан. Энэ хэрэг ингэж удсан нь үнэндээ Т.Ц-с өөрөөс нь болсон. Өөрөө байцаагчтай харилцаж чадахгүй, гомдол гаргасаар байгаад удсан. Би энэ хэрэг байцаагчийг шалгаж байхад дуудсан болгонд очиж мэдүүлэг өгдөг байсан. Харин нэхэмжлэгч байнга хоцорч, ирэх болгондоо намайг элдэв янзаар хэлж доромжилдог байсныг би насыг нь хүндлээд огт хариу хэлдэггүй, чимээгүй байдаг байсан. Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас 414,590 төгрөгийг одоо ч төлөхөд бэлэн байгаа бөгөөд үлдэх 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй юм гэв. 

Зохигчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

    ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц  нь зам тээврийн ослын улмаас өөрт учирсан гэм хорын хохиролд эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашиныг оношлуулахад гарсан зардал 45,000 төгрөг, автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ хийлгэсэн төлбөр 8,000 төгрөг, таксины зардал 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөг нэхэмжилснээс хариуцагч Б.У нь эмчилгээний зардал, үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 414,590 төгрөгийг зөвшөөрч, үлдэх 945,000 төгрөгийг эс зөвшөөрч маргажээ.

Хариуцагч Б.У нь 2019 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр 7*-*2 *НҮ улсын дугаартай Тоёота Ипсум маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явахдаа Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 10.6-д заасныг зөрчиж, 6*-*1 УБЛ улсын дугаартай Тоёота Приус маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явсан нэхэмжлэгч Г.Ц-ийн биед хөнгөн гэмтэл, автомашинд хохирол учруулсан болох нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн со-447 дугаар Эрх бүхий албан тушаалтны магадлагаа, 2019 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 122** тоот шинжээчийн дүгнэлт, “В” ХХК-ийн автомашины техникийн үнэлгээний тайлан болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна. /хх-7, 12, 22-23/

Хариуцагч нь замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн гэм буруу, эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашинд үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 9,000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй. Харин автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах оношилгоо хийлгэх шаардлагагүй байсан хэмээн 45,000 төгрөг, 30 хоногийн турш таксигаар үйлчлүүлсэн нь баримтаар тогтоогдохгүй хэмээн 900,000 төгрөгийг төлөхгүй гэжээ. 

Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1-д зааснаар зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учирсан буюу эд юмс нь эвдэрч, устаж, гэмтсэн бол тухайн тээврийн хэрэгслийг эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэй, нэхэмжлэгч нь тус хуулийн 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар хууль бус үйлдлийн улмаас эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд  учирсан гэм хорын үр дагаврыг арилгуулах буюу гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх, эсхүл мөнгөөр нөхөн төлүүлэхээр шаардах эрхтэй.

Шаардах эрх хангагдах үндсэн нөхцөл бол нэхэмжлэгчид учирсан хохирол нь хариуцагчийн гэм буруутай үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой байх явдал юм. Уг нөхцөлөөр авч үзвэл нэхэмжлэгчийн автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ “В” ХХК-ийн 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн тайлангаар тодорхой болсон байхад 2019 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр “И” ХХК-аар дахин оношлогоо хийлгэх шаардлага үүссэн гэж үзэх үндэслэлгүй тул оношилгооны төлбөрийг хариуцагчаас шаардах эрхгүй байна. /хх-22, 19/ 

Нэхэмжлэгч 30 хоногийн турш Чингэлтэй дүүрэг, 19 дүгээр хороо, Шадивлан 1-200 тоот хаягт байрлах өөрийн гэрээс ажлын байр болох Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл 15 километрийн зайтай тул таксигаар үйлчлүүлсний хөлсийг нэг талдаа 15,000 төгрөг, өдөрт 30,000 төгрөг, нийт 900,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шаардан, шаардлагын үндэслэл болгон 649,237 төгрөгийн бензин худалдан авсан баримтыг хэрэгт гарган өгчээ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2-т зааснаар хэрэгт хамааралтай, эргэлзээгүй, үнэн зөв баримт нь шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгох учиртай тул бензин худалдан авсан баримт нь таксигаар үйлчлүүлсэн болохыг нотолно гэж үзэх үндэслэлгүй.  

Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас хариуцагчийн хүлээн зөвшөөрсөн 414,590 төгрөгийн хэмжээнд хангаж, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Иргэдийн төлөөлөгчид шүүх хуралдааны товыг мэдэгдсэн боловч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй тул зохигчдын хүсэлтээр, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д зааснаар иргэдийн төлөөлөгчийн эзгүйд хэргийг шийдвэрлэсэн болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон,

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1, 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д тус тус заасныг баримтлан хариуцагч Б.У414,590 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Г.Цт олгож, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэг, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 36,703 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 13,087 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр  зүйлийн 119.2-д зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба хуулийн 120 дугаар дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 118.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                            Г.НЯМСҮРЭН

 

                             ШҮҮГЧ                           Ж.ЛХАГВАСҮРЭН                     

 

                             ШҮҮГЧ                               Б.ХИШИГБААТАР

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Нямсүрэн даргалж, шүүгч Ж.Лхагвасүрэн, Б.Хишигбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны 2 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч Г.Ц нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Б.У-д холбогдох,

Гэм хорын хохиролд 1,359,590 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Г.Ц, хариуцагч Б.У, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Б.Чанцалдулам нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Г.Ц миний бие нь 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр өөрийн эзэмшлийн 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус маркийн машинтайгаа Сонгинохайрхан дүүргийн арын зам 39 дүгээр байрны арын тойрогийн ойролцоо чигээрээ явж байтал баруун гар талаас 78-92 УНҮ улсын дугаартай Тоёота ипсум маркийн автомашинтайгаа зүүн гар тийш эргэж, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин миний машиныг мөргөсөн. Тухайн үед замын цагдаагийн газраас ирж хэмжилт хийж түргэн дуудсан. У-г буруутай талаар дүгнэлт гаргасан. Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газраас хохирол бага тул эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан. Би 7 хоног хэвтээд ажилдаа орсон. Энэ хугацаанд намайг мөргөсөн хариуцагч нэг ч удаа утсаар яриагүй. Хүн ёсоор биеийг маань ч асуусангүй. Манайх Шадивлан зусланд байдаг тул холоос ажилдаа явдаг мөн 4 настай хүүхэдтэй. Машинаа авто засварын газраас хурдан гаргаж авмаар байна гэдгийг удаа дараа хэлж байсан. Гэтэл цагдаа мөнгө өг гэж хэлээгүй гээд машиныг маань засуулж өгөхгүй, дээр нь змчилгээний мөнгө өгөхгүй, ярихаар чи намайг мөргөсөн би ч бас гомдолтой, зөрүү мөнгийг өгөхгүй гээд асуудлыг шийдэж өгөхгүй өнөөдрийг хүрлээ. Манай гэрээс автобус бага явдаг. Цагаараа явдаггүй. Манай хүүхэд цэцэрлэгт явдаг. Дааруулахгүйн тулд өглөө орой таксидаж байсан. Автомашины засварын мөнгөнд 1,401,500 төгрөгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-нд өгсөн. Иймээс зам тээврийн ослын улмаас эрүүл мэндэд учирсан хохирол буюу эмчилгээний зардалд 406,590 төгрөг, автомашины үнэлгээ хийлгэсэн зардал 8,000 төгрөг, автомашины оношилгоо хийхэд гарсан зардалд 45,000 төгрөг, 30 хоног таскигаар явсан зардалд 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү. Таксины зардлыг Шадивлан зуслангаас манай ажил Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл явахад 15 км байдаг тул 15,000 төгрөг болдог. Ирж очих нийлээд 1 өдрийн 30,000 төгрөг болж байгаа. 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 45 хоног болж байгаа хэдий ч 30 хоногоор тооцон нэхэмжилсэн юм гэв. 

Хариуцагч Б.Ушүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Б.У миний бие Г.Ц-ийн нэхэмжилж буй биед учирсан эмчилгээний төлбөр болох 406,590 төгрөг, 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус машинд учирсан хохирлын үнэлгээг “Вендо” ХХК-аар хийлгэхэд гарсан зардал болох 8000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Харин зуслан хүртэл буюу гэрлүүгээ такси барьсан гэж байгаа аман үнэлгээгээр тогтоосон 900,000 төгрөг, мөн таньдаг газартаа машин оношлуулсан үзлэгийн төлбөр болох 45,000 төгрөг, нийт 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Автомашинд учирсан бүх хохирол болох 1,401,500 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан тул, автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах үзлэг нь хэрэгт хамааралгүй гэж бодож байна. “В” ХХК-аар эхлээд үнэлгээ гаргуулахад 1,024,000 төгрөг болсон. Гэтэл шийдвэрийг Г.Ц эсэргүүцэн, тухайн газрын хүмүүсийг хэл амаар доромжлон зарга хийж, эхний цаасыг урж, устгасан тул тухайн газар 2 дахь үнэлгээг өөрийн амаар нь шийдвэр гаргаж, тамга тэмдгээ дарж баталгаажуулсан тул миний зүгээс эсэргүүцэл үзүүлэлгүй 1,401,500 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч, хуулийн дагуу дансанд нь шилжүүлэн хохиролгүй болгосон болно. Хоёр жолоочийн хэн хэний хариуцлага энд яригдаж, аль аль нь машинаа журамлуулан 5 хоног саатуулагдан, хоёул яг адилхан хөнгөн гэмтэл гэсэн оноштой гарсан ч, Г.Ц осол гарсан анхны өдрөөсөө эхлээд эмчилгээнд хамрагдаж, бие муу гэсэн шалтгаанаар эхний 10 гаруй хоног огт ирээгүй тул хэрэг шийдэгдээгүй өдөр алдсан. Мөн Г.Ц өөрийгөө Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын ахлах байцаагч хэмээн албан тушаалаараа түрий барьж, хэрийг шалгаж байсан Сонгинохайрхан дүүргийн замын цагдаагийн тасгийн байцаагч н.Ма хэл маргаан хийж, улмаар надтай янаг амрагийн холбоотой гэж Замын цагдаагийн төв газарт гомдол гаргасан байсан. Шалгаад гомдол нь үндэслэлгүй гэсэн хариу гарсан. Энэ хэрэг ингэж удсан нь үнэндээ Т.Ц-с өөрөөс нь болсон. Өөрөө байцаагчтай харилцаж чадахгүй, гомдол гаргасаар байгаад удсан. Би энэ хэрэг байцаагчийг шалгаж байхад дуудсан болгонд очиж мэдүүлэг өгдөг байсан. Харин нэхэмжлэгч байнга хоцорч, ирэх болгондоо намайг элдэв янзаар хэлж доромжилдог байсныг би насыг нь хүндлээд огт хариу хэлдэггүй, чимээгүй байдаг байсан. Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас 414,590 төгрөгийг одоо ч төлөхөд бэлэн байгаа бөгөөд үлдэх 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй юм гэв. 

Зохигчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

    ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц  нь зам тээврийн ослын улмаас өөрт учирсан гэм хорын хохиролд эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашиныг оношлуулахад гарсан зардал 45,000 төгрөг, автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ хийлгэсэн төлбөр 8,000 төгрөг, таксины зардал 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөг нэхэмжилснээс хариуцагч Б.У нь эмчилгээний зардал, үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 414,590 төгрөгийг зөвшөөрч, үлдэх 945,000 төгрөгийг эс зөвшөөрч маргажээ.

Хариуцагч Б.У нь 2019 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр 7*-*2 *НҮ улсын дугаартай Тоёота Ипсум маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явахдаа Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 10.6-д заасныг зөрчиж, 6*-*1 УБЛ улсын дугаартай Тоёота Приус маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явсан нэхэмжлэгч Г.Ц-ийн биед хөнгөн гэмтэл, автомашинд хохирол учруулсан болох нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн со-447 дугаар Эрх бүхий албан тушаалтны магадлагаа, 2019 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 122** тоот шинжээчийн дүгнэлт, “В” ХХК-ийн автомашины техникийн үнэлгээний тайлан болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна. /хх-7, 12, 22-23/

Хариуцагч нь замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн гэм буруу, эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашинд үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 9,000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй. Харин автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах оношилгоо хийлгэх шаардлагагүй байсан хэмээн 45,000 төгрөг, 30 хоногийн турш таксигаар үйлчлүүлсэн нь баримтаар тогтоогдохгүй хэмээн 900,000 төгрөгийг төлөхгүй гэжээ. 

Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1-д зааснаар зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учирсан буюу эд юмс нь эвдэрч, устаж, гэмтсэн бол тухайн тээврийн хэрэгслийг эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэй, нэхэмжлэгч нь тус хуулийн 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар хууль бус үйлдлийн улмаас эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд  учирсан гэм хорын үр дагаврыг арилгуулах буюу гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх, эсхүл мөнгөөр нөхөн төлүүлэхээр шаардах эрхтэй.

Шаардах эрх хангагдах үндсэн нөхцөл бол нэхэмжлэгчид учирсан хохирол нь хариуцагчийн гэм буруутай үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой байх явдал юм. Уг нөхцөлөөр авч үзвэл нэхэмжлэгчийн автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ “В” ХХК-ийн 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн тайлангаар тодорхой болсон байхад 2019 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр “И” ХХК-аар дахин оношлогоо хийлгэх шаардлага үүссэн гэж үзэх үндэслэлгүй тул оношилгооны төлбөрийг хариуцагчаас шаардах эрхгүй байна. /хх-22, 19/ 

Нэхэмжлэгч 30 хоногийн турш Чингэлтэй дүүрэг, 19 дүгээр хороо, Шадивлан 1-200 тоот хаягт байрлах өөрийн гэрээс ажлын байр болох Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл 15 километрийн зайтай тул таксигаар үйлчлүүлсний хөлсийг нэг талдаа 15,000 төгрөг, өдөрт 30,000 төгрөг, нийт 900,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шаардан, шаардлагын үндэслэл болгон 649,237 төгрөгийн бензин худалдан авсан баримтыг хэрэгт гарган өгчээ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2-т зааснаар хэрэгт хамааралтай, эргэлзээгүй, үнэн зөв баримт нь шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгох учиртай тул бензин худалдан авсан баримт нь таксигаар үйлчлүүлсэн болохыг нотолно гэж үзэх үндэслэлгүй.  

Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас хариуцагчийн хүлээн зөвшөөрсөн 414,590 төгрөгийн хэмжээнд хангаж, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Иргэдийн төлөөлөгчид шүүх хуралдааны товыг мэдэгдсэн боловч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй тул зохигчдын хүсэлтээр, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д зааснаар иргэдийн төлөөлөгчийн эзгүйд хэргийг шийдвэрлэсэн болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон,

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1, 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д тус тус заасныг баримтлан хариуцагч Б.У414,590 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Г.Цт олгож, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэг, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 36,703 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 13,087 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр  зүйлийн 119.2-д зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба хуулийн 120 дугаар дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 118.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                            Г.НЯМСҮРЭН

 

                             ШҮҮГЧ                           Ж.ЛХАГВАСҮРЭН                     

 

                             ШҮҮГЧ                               Б.ХИШИГБААТАР

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

 

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Нямсүрэн даргалж, шүүгч Ж.Лхагвасүрэн, Б.Хишигбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны 2 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч Г.Ц нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Б.У-д холбогдох,

Гэм хорын хохиролд 1,359,590 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Г.Ц, хариуцагч Б.У, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Б.Чанцалдулам нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Г.Ц миний бие нь 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр өөрийн эзэмшлийн 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус маркийн машинтайгаа Сонгинохайрхан дүүргийн арын зам 39 дүгээр байрны арын тойрогийн ойролцоо чигээрээ явж байтал баруун гар талаас 78-92 УНҮ улсын дугаартай Тоёота ипсум маркийн автомашинтайгаа зүүн гар тийш эргэж, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин миний машиныг мөргөсөн. Тухайн үед замын цагдаагийн газраас ирж хэмжилт хийж түргэн дуудсан. У-г буруутай талаар дүгнэлт гаргасан. Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газраас хохирол бага тул эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан. Би 7 хоног хэвтээд ажилдаа орсон. Энэ хугацаанд намайг мөргөсөн хариуцагч нэг ч удаа утсаар яриагүй. Хүн ёсоор биеийг маань ч асуусангүй. Манайх Шадивлан зусланд байдаг тул холоос ажилдаа явдаг мөн 4 настай хүүхэдтэй. Машинаа авто засварын газраас хурдан гаргаж авмаар байна гэдгийг удаа дараа хэлж байсан. Гэтэл цагдаа мөнгө өг гэж хэлээгүй гээд машиныг маань засуулж өгөхгүй, дээр нь змчилгээний мөнгө өгөхгүй, ярихаар чи намайг мөргөсөн би ч бас гомдолтой, зөрүү мөнгийг өгөхгүй гээд асуудлыг шийдэж өгөхгүй өнөөдрийг хүрлээ. Манай гэрээс автобус бага явдаг. Цагаараа явдаггүй. Манай хүүхэд цэцэрлэгт явдаг. Дааруулахгүйн тулд өглөө орой таксидаж байсан. Автомашины засварын мөнгөнд 1,401,500 төгрөгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-нд өгсөн. Иймээс зам тээврийн ослын улмаас эрүүл мэндэд учирсан хохирол буюу эмчилгээний зардалд 406,590 төгрөг, автомашины үнэлгээ хийлгэсэн зардал 8,000 төгрөг, автомашины оношилгоо хийхэд гарсан зардалд 45,000 төгрөг, 30 хоног таскигаар явсан зардалд 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү. Таксины зардлыг Шадивлан зуслангаас манай ажил Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл явахад 15 км байдаг тул 15,000 төгрөг болдог. Ирж очих нийлээд 1 өдрийн 30,000 төгрөг болж байгаа. 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 45 хоног болж байгаа хэдий ч 30 хоногоор тооцон нэхэмжилсэн юм гэв. 

Хариуцагч Б.Ушүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Б.У миний бие Г.Ц-ийн нэхэмжилж буй биед учирсан эмчилгээний төлбөр болох 406,590 төгрөг, 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус машинд учирсан хохирлын үнэлгээг “Вендо” ХХК-аар хийлгэхэд гарсан зардал болох 8000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Харин зуслан хүртэл буюу гэрлүүгээ такси барьсан гэж байгаа аман үнэлгээгээр тогтоосон 900,000 төгрөг, мөн таньдаг газартаа машин оношлуулсан үзлэгийн төлбөр болох 45,000 төгрөг, нийт 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Автомашинд учирсан бүх хохирол болох 1,401,500 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан тул, автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах үзлэг нь хэрэгт хамааралгүй гэж бодож байна. “В” ХХК-аар эхлээд үнэлгээ гаргуулахад 1,024,000 төгрөг болсон. Гэтэл шийдвэрийг Г.Ц эсэргүүцэн, тухайн газрын хүмүүсийг хэл амаар доромжлон зарга хийж, эхний цаасыг урж, устгасан тул тухайн газар 2 дахь үнэлгээг өөрийн амаар нь шийдвэр гаргаж, тамга тэмдгээ дарж баталгаажуулсан тул миний зүгээс эсэргүүцэл үзүүлэлгүй 1,401,500 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч, хуулийн дагуу дансанд нь шилжүүлэн хохиролгүй болгосон болно. Хоёр жолоочийн хэн хэний хариуцлага энд яригдаж, аль аль нь машинаа журамлуулан 5 хоног саатуулагдан, хоёул яг адилхан хөнгөн гэмтэл гэсэн оноштой гарсан ч, Г.Ц осол гарсан анхны өдрөөсөө эхлээд эмчилгээнд хамрагдаж, бие муу гэсэн шалтгаанаар эхний 10 гаруй хоног огт ирээгүй тул хэрэг шийдэгдээгүй өдөр алдсан. Мөн Г.Ц өөрийгөө Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын ахлах байцаагч хэмээн албан тушаалаараа түрий барьж, хэрийг шалгаж байсан Сонгинохайрхан дүүргийн замын цагдаагийн тасгийн байцаагч н.Ма хэл маргаан хийж, улмаар надтай янаг амрагийн холбоотой гэж Замын цагдаагийн төв газарт гомдол гаргасан байсан. Шалгаад гомдол нь үндэслэлгүй гэсэн хариу гарсан. Энэ хэрэг ингэж удсан нь үнэндээ Т.Ц-с өөрөөс нь болсон. Өөрөө байцаагчтай харилцаж чадахгүй, гомдол гаргасаар байгаад удсан. Би энэ хэрэг байцаагчийг шалгаж байхад дуудсан болгонд очиж мэдүүлэг өгдөг байсан. Харин нэхэмжлэгч байнга хоцорч, ирэх болгондоо намайг элдэв янзаар хэлж доромжилдог байсныг би насыг нь хүндлээд огт хариу хэлдэггүй, чимээгүй байдаг байсан. Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас 414,590 төгрөгийг одоо ч төлөхөд бэлэн байгаа бөгөөд үлдэх 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй юм гэв. 

Зохигчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

    ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц  нь зам тээврийн ослын улмаас өөрт учирсан гэм хорын хохиролд эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашиныг оношлуулахад гарсан зардал 45,000 төгрөг, автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ хийлгэсэн төлбөр 8,000 төгрөг, таксины зардал 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөг нэхэмжилснээс хариуцагч Б.У нь эмчилгээний зардал, үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 414,590 төгрөгийг зөвшөөрч, үлдэх 945,000 төгрөгийг эс зөвшөөрч маргажээ.

Хариуцагч Б.У нь 2019 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр 7*-*2 *НҮ улсын дугаартай Тоёота Ипсум маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явахдаа Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 10.6-д заасныг зөрчиж, 6*-*1 УБЛ улсын дугаартай Тоёота Приус маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явсан нэхэмжлэгч Г.Ц-ийн биед хөнгөн гэмтэл, автомашинд хохирол учруулсан болох нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн со-447 дугаар Эрх бүхий албан тушаалтны магадлагаа, 2019 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 122** тоот шинжээчийн дүгнэлт, “В” ХХК-ийн автомашины техникийн үнэлгээний тайлан болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна. /хх-7, 12, 22-23/

Хариуцагч нь замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн гэм буруу, эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашинд үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 9,000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй. Харин автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах оношилгоо хийлгэх шаардлагагүй байсан хэмээн 45,000 төгрөг, 30 хоногийн турш таксигаар үйлчлүүлсэн нь баримтаар тогтоогдохгүй хэмээн 900,000 төгрөгийг төлөхгүй гэжээ. 

Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1-д зааснаар зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учирсан буюу эд юмс нь эвдэрч, устаж, гэмтсэн бол тухайн тээврийн хэрэгслийг эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэй, нэхэмжлэгч нь тус хуулийн 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар хууль бус үйлдлийн улмаас эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд  учирсан гэм хорын үр дагаврыг арилгуулах буюу гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх, эсхүл мөнгөөр нөхөн төлүүлэхээр шаардах эрхтэй.

Шаардах эрх хангагдах үндсэн нөхцөл бол нэхэмжлэгчид учирсан хохирол нь хариуцагчийн гэм буруутай үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой байх явдал юм. Уг нөхцөлөөр авч үзвэл нэхэмжлэгчийн автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ “В” ХХК-ийн 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн тайлангаар тодорхой болсон байхад 2019 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр “И” ХХК-аар дахин оношлогоо хийлгэх шаардлага үүссэн гэж үзэх үндэслэлгүй тул оношилгооны төлбөрийг хариуцагчаас шаардах эрхгүй байна. /хх-22, 19/ 

Нэхэмжлэгч 30 хоногийн турш Чингэлтэй дүүрэг, 19 дүгээр хороо, Шадивлан 1-200 тоот хаягт байрлах өөрийн гэрээс ажлын байр болох Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл 15 километрийн зайтай тул таксигаар үйлчлүүлсний хөлсийг нэг талдаа 15,000 төгрөг, өдөрт 30,000 төгрөг, нийт 900,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шаардан, шаардлагын үндэслэл болгон 649,237 төгрөгийн бензин худалдан авсан баримтыг хэрэгт гарган өгчээ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2-т зааснаар хэрэгт хамааралтай, эргэлзээгүй, үнэн зөв баримт нь шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгох учиртай тул бензин худалдан авсан баримт нь таксигаар үйлчлүүлсэн болохыг нотолно гэж үзэх үндэслэлгүй.  

Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас хариуцагчийн хүлээн зөвшөөрсөн 414,590 төгрөгийн хэмжээнд хангаж, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Иргэдийн төлөөлөгчид шүүх хуралдааны товыг мэдэгдсэн боловч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй тул зохигчдын хүсэлтээр, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д зааснаар иргэдийн төлөөлөгчийн эзгүйд хэргийг шийдвэрлэсэн болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон,

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1, 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д тус тус заасныг баримтлан хариуцагч Б.У414,590 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Г.Цт олгож, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэг, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 36,703 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 13,087 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр  зүйлийн 119.2-д зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба хуулийн 120 дугаар дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 118.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                            Г.НЯМСҮРЭН

 

                             ШҮҮГЧ                           Ж.ЛХАГВАСҮРЭН                     

 

                             ШҮҮГЧ                               Б.ХИШИГБААТАР

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Нямсүрэн даргалж, шүүгч Ж.Лхагвасүрэн, Б.Хишигбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны 2 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч Г.Ц нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Б.У-д холбогдох,

Гэм хорын хохиролд 1,359,590 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Г.Ц, хариуцагч Б.У, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Б.Чанцалдулам нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Г.Ц миний бие нь 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр өөрийн эзэмшлийн 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус маркийн машинтайгаа Сонгинохайрхан дүүргийн арын зам 39 дүгээр байрны арын тойрогийн ойролцоо чигээрээ явж байтал баруун гар талаас 78-92 УНҮ улсын дугаартай Тоёота ипсум маркийн автомашинтайгаа зүүн гар тийш эргэж, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин миний машиныг мөргөсөн. Тухайн үед замын цагдаагийн газраас ирж хэмжилт хийж түргэн дуудсан. У-г буруутай талаар дүгнэлт гаргасан. Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газраас хохирол бага тул эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан. Би 7 хоног хэвтээд ажилдаа орсон. Энэ хугацаанд намайг мөргөсөн хариуцагч нэг ч удаа утсаар яриагүй. Хүн ёсоор биеийг маань ч асуусангүй. Манайх Шадивлан зусланд байдаг тул холоос ажилдаа явдаг мөн 4 настай хүүхэдтэй. Машинаа авто засварын газраас хурдан гаргаж авмаар байна гэдгийг удаа дараа хэлж байсан. Гэтэл цагдаа мөнгө өг гэж хэлээгүй гээд машиныг маань засуулж өгөхгүй, дээр нь змчилгээний мөнгө өгөхгүй, ярихаар чи намайг мөргөсөн би ч бас гомдолтой, зөрүү мөнгийг өгөхгүй гээд асуудлыг шийдэж өгөхгүй өнөөдрийг хүрлээ. Манай гэрээс автобус бага явдаг. Цагаараа явдаггүй. Манай хүүхэд цэцэрлэгт явдаг. Дааруулахгүйн тулд өглөө орой таксидаж байсан. Автомашины засварын мөнгөнд 1,401,500 төгрөгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-нд өгсөн. Иймээс зам тээврийн ослын улмаас эрүүл мэндэд учирсан хохирол буюу эмчилгээний зардалд 406,590 төгрөг, автомашины үнэлгээ хийлгэсэн зардал 8,000 төгрөг, автомашины оношилгоо хийхэд гарсан зардалд 45,000 төгрөг, 30 хоног таскигаар явсан зардалд 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү. Таксины зардлыг Шадивлан зуслангаас манай ажил Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл явахад 15 км байдаг тул 15,000 төгрөг болдог. Ирж очих нийлээд 1 өдрийн 30,000 төгрөг болж байгаа. 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 45 хоног болж байгаа хэдий ч 30 хоногоор тооцон нэхэмжилсэн юм гэв. 

Хариуцагч Б.Ушүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Б.У миний бие Г.Ц-ийн нэхэмжилж буй биед учирсан эмчилгээний төлбөр болох 406,590 төгрөг, 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус машинд учирсан хохирлын үнэлгээг “Вендо” ХХК-аар хийлгэхэд гарсан зардал болох 8000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Харин зуслан хүртэл буюу гэрлүүгээ такси барьсан гэж байгаа аман үнэлгээгээр тогтоосон 900,000 төгрөг, мөн таньдаг газартаа машин оношлуулсан үзлэгийн төлбөр болох 45,000 төгрөг, нийт 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Автомашинд учирсан бүх хохирол болох 1,401,500 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан тул, автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах үзлэг нь хэрэгт хамааралгүй гэж бодож байна. “В” ХХК-аар эхлээд үнэлгээ гаргуулахад 1,024,000 төгрөг болсон. Гэтэл шийдвэрийг Г.Ц эсэргүүцэн, тухайн газрын хүмүүсийг хэл амаар доромжлон зарга хийж, эхний цаасыг урж, устгасан тул тухайн газар 2 дахь үнэлгээг өөрийн амаар нь шийдвэр гаргаж, тамга тэмдгээ дарж баталгаажуулсан тул миний зүгээс эсэргүүцэл үзүүлэлгүй 1,401,500 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч, хуулийн дагуу дансанд нь шилжүүлэн хохиролгүй болгосон болно. Хоёр жолоочийн хэн хэний хариуцлага энд яригдаж, аль аль нь машинаа журамлуулан 5 хоног саатуулагдан, хоёул яг адилхан хөнгөн гэмтэл гэсэн оноштой гарсан ч, Г.Ц осол гарсан анхны өдрөөсөө эхлээд эмчилгээнд хамрагдаж, бие муу гэсэн шалтгаанаар эхний 10 гаруй хоног огт ирээгүй тул хэрэг шийдэгдээгүй өдөр алдсан. Мөн Г.Ц өөрийгөө Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын ахлах байцаагч хэмээн албан тушаалаараа түрий барьж, хэрийг шалгаж байсан Сонгинохайрхан дүүргийн замын цагдаагийн тасгийн байцаагч н.Ма хэл маргаан хийж, улмаар надтай янаг амрагийн холбоотой гэж Замын цагдаагийн төв газарт гомдол гаргасан байсан. Шалгаад гомдол нь үндэслэлгүй гэсэн хариу гарсан. Энэ хэрэг ингэж удсан нь үнэндээ Т.Ц-с өөрөөс нь болсон. Өөрөө байцаагчтай харилцаж чадахгүй, гомдол гаргасаар байгаад удсан. Би энэ хэрэг байцаагчийг шалгаж байхад дуудсан болгонд очиж мэдүүлэг өгдөг байсан. Харин нэхэмжлэгч байнга хоцорч, ирэх болгондоо намайг элдэв янзаар хэлж доромжилдог байсныг би насыг нь хүндлээд огт хариу хэлдэггүй, чимээгүй байдаг байсан. Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас 414,590 төгрөгийг одоо ч төлөхөд бэлэн байгаа бөгөөд үлдэх 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй юм гэв. 

Зохигчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

    ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц  нь зам тээврийн ослын улмаас өөрт учирсан гэм хорын хохиролд эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашиныг оношлуулахад гарсан зардал 45,000 төгрөг, автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ хийлгэсэн төлбөр 8,000 төгрөг, таксины зардал 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөг нэхэмжилснээс хариуцагч Б.У нь эмчилгээний зардал, үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 414,590 төгрөгийг зөвшөөрч, үлдэх 945,000 төгрөгийг эс зөвшөөрч маргажээ.

Хариуцагч Б.У нь 2019 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр 7*-*2 *НҮ улсын дугаартай Тоёота Ипсум маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явахдаа Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 10.6-д заасныг зөрчиж, 6*-*1 УБЛ улсын дугаартай Тоёота Приус маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явсан нэхэмжлэгч Г.Ц-ийн биед хөнгөн гэмтэл, автомашинд хохирол учруулсан болох нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн со-447 дугаар Эрх бүхий албан тушаалтны магадлагаа, 2019 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 122** тоот шинжээчийн дүгнэлт, “В” ХХК-ийн автомашины техникийн үнэлгээний тайлан болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна. /хх-7, 12, 22-23/

Хариуцагч нь замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн гэм буруу, эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашинд үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 9,000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй. Харин автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах оношилгоо хийлгэх шаардлагагүй байсан хэмээн 45,000 төгрөг, 30 хоногийн турш таксигаар үйлчлүүлсэн нь баримтаар тогтоогдохгүй хэмээн 900,000 төгрөгийг төлөхгүй гэжээ. 

Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1-д зааснаар зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учирсан буюу эд юмс нь эвдэрч, устаж, гэмтсэн бол тухайн тээврийн хэрэгслийг эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэй, нэхэмжлэгч нь тус хуулийн 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар хууль бус үйлдлийн улмаас эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд  учирсан гэм хорын үр дагаврыг арилгуулах буюу гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх, эсхүл мөнгөөр нөхөн төлүүлэхээр шаардах эрхтэй.

Шаардах эрх хангагдах үндсэн нөхцөл бол нэхэмжлэгчид учирсан хохирол нь хариуцагчийн гэм буруутай үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой байх явдал юм. Уг нөхцөлөөр авч үзвэл нэхэмжлэгчийн автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ “В” ХХК-ийн 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн тайлангаар тодорхой болсон байхад 2019 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр “И” ХХК-аар дахин оношлогоо хийлгэх шаардлага үүссэн гэж үзэх үндэслэлгүй тул оношилгооны төлбөрийг хариуцагчаас шаардах эрхгүй байна. /хх-22, 19/ 

Нэхэмжлэгч 30 хоногийн турш Чингэлтэй дүүрэг, 19 дүгээр хороо, Шадивлан 1-200 тоот хаягт байрлах өөрийн гэрээс ажлын байр болох Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл 15 километрийн зайтай тул таксигаар үйлчлүүлсний хөлсийг нэг талдаа 15,000 төгрөг, өдөрт 30,000 төгрөг, нийт 900,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шаардан, шаардлагын үндэслэл болгон 649,237 төгрөгийн бензин худалдан авсан баримтыг хэрэгт гарган өгчээ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2-т зааснаар хэрэгт хамааралтай, эргэлзээгүй, үнэн зөв баримт нь шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгох учиртай тул бензин худалдан авсан баримт нь таксигаар үйлчлүүлсэн болохыг нотолно гэж үзэх үндэслэлгүй.  

Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас хариуцагчийн хүлээн зөвшөөрсөн 414,590 төгрөгийн хэмжээнд хангаж, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Иргэдийн төлөөлөгчид шүүх хуралдааны товыг мэдэгдсэн боловч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй тул зохигчдын хүсэлтээр, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д зааснаар иргэдийн төлөөлөгчийн эзгүйд хэргийг шийдвэрлэсэн болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон,

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1, 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д тус тус заасныг баримтлан хариуцагч Б.У414,590 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Г.Цт олгож, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэг, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 36,703 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 13,087 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр  зүйлийн 119.2-д зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба хуулийн 120 дугаар дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 118.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                            Г.НЯМСҮРЭН

 

                             ШҮҮГЧ                           Ж.ЛХАГВАСҮРЭН                     

 

                             ШҮҮГЧ                               Б.ХИШИГБААТАР

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

 

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Нямсүрэн даргалж, шүүгч Ж.Лхагвасүрэн, Б.Хишигбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны 2 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч Г.Ц нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Б.У-д холбогдох,

Гэм хорын хохиролд 1,359,590 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Г.Ц, хариуцагч Б.У, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Б.Чанцалдулам нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Г.Ц миний бие нь 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр өөрийн эзэмшлийн 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус маркийн машинтайгаа Сонгинохайрхан дүүргийн арын зам 39 дүгээр байрны арын тойрогийн ойролцоо чигээрээ явж байтал баруун гар талаас 78-92 УНҮ улсын дугаартай Тоёота ипсум маркийн автомашинтайгаа зүүн гар тийш эргэж, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин миний машиныг мөргөсөн. Тухайн үед замын цагдаагийн газраас ирж хэмжилт хийж түргэн дуудсан. У-г буруутай талаар дүгнэлт гаргасан. Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газраас хохирол бага тул эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан. Би 7 хоног хэвтээд ажилдаа орсон. Энэ хугацаанд намайг мөргөсөн хариуцагч нэг ч удаа утсаар яриагүй. Хүн ёсоор биеийг маань ч асуусангүй. Манайх Шадивлан зусланд байдаг тул холоос ажилдаа явдаг мөн 4 настай хүүхэдтэй. Машинаа авто засварын газраас хурдан гаргаж авмаар байна гэдгийг удаа дараа хэлж байсан. Гэтэл цагдаа мөнгө өг гэж хэлээгүй гээд машиныг маань засуулж өгөхгүй, дээр нь змчилгээний мөнгө өгөхгүй, ярихаар чи намайг мөргөсөн би ч бас гомдолтой, зөрүү мөнгийг өгөхгүй гээд асуудлыг шийдэж өгөхгүй өнөөдрийг хүрлээ. Манай гэрээс автобус бага явдаг. Цагаараа явдаггүй. Манай хүүхэд цэцэрлэгт явдаг. Дааруулахгүйн тулд өглөө орой таксидаж байсан. Автомашины засварын мөнгөнд 1,401,500 төгрөгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-нд өгсөн. Иймээс зам тээврийн ослын улмаас эрүүл мэндэд учирсан хохирол буюу эмчилгээний зардалд 406,590 төгрөг, автомашины үнэлгээ хийлгэсэн зардал 8,000 төгрөг, автомашины оношилгоо хийхэд гарсан зардалд 45,000 төгрөг, 30 хоног таскигаар явсан зардалд 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү. Таксины зардлыг Шадивлан зуслангаас манай ажил Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл явахад 15 км байдаг тул 15,000 төгрөг болдог. Ирж очих нийлээд 1 өдрийн 30,000 төгрөг болж байгаа. 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 45 хоног болж байгаа хэдий ч 30 хоногоор тооцон нэхэмжилсэн юм гэв. 

Хариуцагч Б.Ушүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Б.У миний бие Г.Ц-ийн нэхэмжилж буй биед учирсан эмчилгээний төлбөр болох 406,590 төгрөг, 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус машинд учирсан хохирлын үнэлгээг “Вендо” ХХК-аар хийлгэхэд гарсан зардал болох 8000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Харин зуслан хүртэл буюу гэрлүүгээ такси барьсан гэж байгаа аман үнэлгээгээр тогтоосон 900,000 төгрөг, мөн таньдаг газартаа машин оношлуулсан үзлэгийн төлбөр болох 45,000 төгрөг, нийт 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Автомашинд учирсан бүх хохирол болох 1,401,500 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан тул, автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах үзлэг нь хэрэгт хамааралгүй гэж бодож байна. “В” ХХК-аар эхлээд үнэлгээ гаргуулахад 1,024,000 төгрөг болсон. Гэтэл шийдвэрийг Г.Ц эсэргүүцэн, тухайн газрын хүмүүсийг хэл амаар доромжлон зарга хийж, эхний цаасыг урж, устгасан тул тухайн газар 2 дахь үнэлгээг өөрийн амаар нь шийдвэр гаргаж, тамга тэмдгээ дарж баталгаажуулсан тул миний зүгээс эсэргүүцэл үзүүлэлгүй 1,401,500 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч, хуулийн дагуу дансанд нь шилжүүлэн хохиролгүй болгосон болно. Хоёр жолоочийн хэн хэний хариуцлага энд яригдаж, аль аль нь машинаа журамлуулан 5 хоног саатуулагдан, хоёул яг адилхан хөнгөн гэмтэл гэсэн оноштой гарсан ч, Г.Ц осол гарсан анхны өдрөөсөө эхлээд эмчилгээнд хамрагдаж, бие муу гэсэн шалтгаанаар эхний 10 гаруй хоног огт ирээгүй тул хэрэг шийдэгдээгүй өдөр алдсан. Мөн Г.Ц өөрийгөө Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын ахлах байцаагч хэмээн албан тушаалаараа түрий барьж, хэрийг шалгаж байсан Сонгинохайрхан дүүргийн замын цагдаагийн тасгийн байцаагч н.Ма хэл маргаан хийж, улмаар надтай янаг амрагийн холбоотой гэж Замын цагдаагийн төв газарт гомдол гаргасан байсан. Шалгаад гомдол нь үндэслэлгүй гэсэн хариу гарсан. Энэ хэрэг ингэж удсан нь үнэндээ Т.Ц-с өөрөөс нь болсон. Өөрөө байцаагчтай харилцаж чадахгүй, гомдол гаргасаар байгаад удсан. Би энэ хэрэг байцаагчийг шалгаж байхад дуудсан болгонд очиж мэдүүлэг өгдөг байсан. Харин нэхэмжлэгч байнга хоцорч, ирэх болгондоо намайг элдэв янзаар хэлж доромжилдог байсныг би насыг нь хүндлээд огт хариу хэлдэггүй, чимээгүй байдаг байсан. Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас 414,590 төгрөгийг одоо ч төлөхөд бэлэн байгаа бөгөөд үлдэх 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй юм гэв. 

Зохигчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

    ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц  нь зам тээврийн ослын улмаас өөрт учирсан гэм хорын хохиролд эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашиныг оношлуулахад гарсан зардал 45,000 төгрөг, автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ хийлгэсэн төлбөр 8,000 төгрөг, таксины зардал 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөг нэхэмжилснээс хариуцагч Б.У нь эмчилгээний зардал, үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 414,590 төгрөгийг зөвшөөрч, үлдэх 945,000 төгрөгийг эс зөвшөөрч маргажээ.

Хариуцагч Б.У нь 2019 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр 7*-*2 *НҮ улсын дугаартай Тоёота Ипсум маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явахдаа Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 10.6-д заасныг зөрчиж, 6*-*1 УБЛ улсын дугаартай Тоёота Приус маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явсан нэхэмжлэгч Г.Ц-ийн биед хөнгөн гэмтэл, автомашинд хохирол учруулсан болох нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн со-447 дугаар Эрх бүхий албан тушаалтны магадлагаа, 2019 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 122** тоот шинжээчийн дүгнэлт, “В” ХХК-ийн автомашины техникийн үнэлгээний тайлан болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна. /хх-7, 12, 22-23/

Хариуцагч нь замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн гэм буруу, эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашинд үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 9,000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй. Харин автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах оношилгоо хийлгэх шаардлагагүй байсан хэмээн 45,000 төгрөг, 30 хоногийн турш таксигаар үйлчлүүлсэн нь баримтаар тогтоогдохгүй хэмээн 900,000 төгрөгийг төлөхгүй гэжээ. 

Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1-д зааснаар зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учирсан буюу эд юмс нь эвдэрч, устаж, гэмтсэн бол тухайн тээврийн хэрэгслийг эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэй, нэхэмжлэгч нь тус хуулийн 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар хууль бус үйлдлийн улмаас эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд  учирсан гэм хорын үр дагаврыг арилгуулах буюу гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх, эсхүл мөнгөөр нөхөн төлүүлэхээр шаардах эрхтэй.

Шаардах эрх хангагдах үндсэн нөхцөл бол нэхэмжлэгчид учирсан хохирол нь хариуцагчийн гэм буруутай үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой байх явдал юм. Уг нөхцөлөөр авч үзвэл нэхэмжлэгчийн автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ “В” ХХК-ийн 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн тайлангаар тодорхой болсон байхад 2019 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр “И” ХХК-аар дахин оношлогоо хийлгэх шаардлага үүссэн гэж үзэх үндэслэлгүй тул оношилгооны төлбөрийг хариуцагчаас шаардах эрхгүй байна. /хх-22, 19/ 

Нэхэмжлэгч 30 хоногийн турш Чингэлтэй дүүрэг, 19 дүгээр хороо, Шадивлан 1-200 тоот хаягт байрлах өөрийн гэрээс ажлын байр болох Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл 15 километрийн зайтай тул таксигаар үйлчлүүлсний хөлсийг нэг талдаа 15,000 төгрөг, өдөрт 30,000 төгрөг, нийт 900,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шаардан, шаардлагын үндэслэл болгон 649,237 төгрөгийн бензин худалдан авсан баримтыг хэрэгт гарган өгчээ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2-т зааснаар хэрэгт хамааралтай, эргэлзээгүй, үнэн зөв баримт нь шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгох учиртай тул бензин худалдан авсан баримт нь таксигаар үйлчлүүлсэн болохыг нотолно гэж үзэх үндэслэлгүй.  

Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас хариуцагчийн хүлээн зөвшөөрсөн 414,590 төгрөгийн хэмжээнд хангаж, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Иргэдийн төлөөлөгчид шүүх хуралдааны товыг мэдэгдсэн боловч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй тул зохигчдын хүсэлтээр, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д зааснаар иргэдийн төлөөлөгчийн эзгүйд хэргийг шийдвэрлэсэн болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон,

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1, 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д тус тус заасныг баримтлан хариуцагч Б.У414,590 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Г.Цт олгож, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэг, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 36,703 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 13,087 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр  зүйлийн 119.2-д зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба хуулийн 120 дугаар дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 118.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                            Г.НЯМСҮРЭН

 

                             ШҮҮГЧ                           Ж.ЛХАГВАСҮРЭН                     

 

                             ШҮҮГЧ                               Б.ХИШИГБААТАР

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

 

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Нямсүрэн даргалж, шүүгч Ж.Лхагвасүрэн, Б.Хишигбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны 2 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч Г.Ц нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Б.У-д холбогдох,

Гэм хорын хохиролд 1,359,590 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Г.Ц, хариуцагч Б.У, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Б.Чанцалдулам нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Г.Ц миний бие нь 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр өөрийн эзэмшлийн 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус маркийн машинтайгаа Сонгинохайрхан дүүргийн арын зам 39 дүгээр байрны арын тойрогийн ойролцоо чигээрээ явж байтал баруун гар талаас 78-92 УНҮ улсын дугаартай Тоёота ипсум маркийн автомашинтайгаа зүүн гар тийш эргэж, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин миний машиныг мөргөсөн. Тухайн үед замын цагдаагийн газраас ирж хэмжилт хийж түргэн дуудсан. У-г буруутай талаар дүгнэлт гаргасан. Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газраас хохирол бага тул эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан. Би 7 хоног хэвтээд ажилдаа орсон. Энэ хугацаанд намайг мөргөсөн хариуцагч нэг ч удаа утсаар яриагүй. Хүн ёсоор биеийг маань ч асуусангүй. Манайх Шадивлан зусланд байдаг тул холоос ажилдаа явдаг мөн 4 настай хүүхэдтэй. Машинаа авто засварын газраас хурдан гаргаж авмаар байна гэдгийг удаа дараа хэлж байсан. Гэтэл цагдаа мөнгө өг гэж хэлээгүй гээд машиныг маань засуулж өгөхгүй, дээр нь змчилгээний мөнгө өгөхгүй, ярихаар чи намайг мөргөсөн би ч бас гомдолтой, зөрүү мөнгийг өгөхгүй гээд асуудлыг шийдэж өгөхгүй өнөөдрийг хүрлээ. Манай гэрээс автобус бага явдаг. Цагаараа явдаггүй. Манай хүүхэд цэцэрлэгт явдаг. Дааруулахгүйн тулд өглөө орой таксидаж байсан. Автомашины засварын мөнгөнд 1,401,500 төгрөгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-нд өгсөн. Иймээс зам тээврийн ослын улмаас эрүүл мэндэд учирсан хохирол буюу эмчилгээний зардалд 406,590 төгрөг, автомашины үнэлгээ хийлгэсэн зардал 8,000 төгрөг, автомашины оношилгоо хийхэд гарсан зардалд 45,000 төгрөг, 30 хоног таскигаар явсан зардалд 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү. Таксины зардлыг Шадивлан зуслангаас манай ажил Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл явахад 15 км байдаг тул 15,000 төгрөг болдог. Ирж очих нийлээд 1 өдрийн 30,000 төгрөг болж байгаа. 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 45 хоног болж байгаа хэдий ч 30 хоногоор тооцон нэхэмжилсэн юм гэв. 

Хариуцагч Б.Ушүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Б.У миний бие Г.Ц-ийн нэхэмжилж буй биед учирсан эмчилгээний төлбөр болох 406,590 төгрөг, 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус машинд учирсан хохирлын үнэлгээг “Вендо” ХХК-аар хийлгэхэд гарсан зардал болох 8000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Харин зуслан хүртэл буюу гэрлүүгээ такси барьсан гэж байгаа аман үнэлгээгээр тогтоосон 900,000 төгрөг, мөн таньдаг газартаа машин оношлуулсан үзлэгийн төлбөр болох 45,000 төгрөг, нийт 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Автомашинд учирсан бүх хохирол болох 1,401,500 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан тул, автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах үзлэг нь хэрэгт хамааралгүй гэж бодож байна. “В” ХХК-аар эхлээд үнэлгээ гаргуулахад 1,024,000 төгрөг болсон. Гэтэл шийдвэрийг Г.Ц эсэргүүцэн, тухайн газрын хүмүүсийг хэл амаар доромжлон зарга хийж, эхний цаасыг урж, устгасан тул тухайн газар 2 дахь үнэлгээг өөрийн амаар нь шийдвэр гаргаж, тамга тэмдгээ дарж баталгаажуулсан тул миний зүгээс эсэргүүцэл үзүүлэлгүй 1,401,500 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч, хуулийн дагуу дансанд нь шилжүүлэн хохиролгүй болгосон болно. Хоёр жолоочийн хэн хэний хариуцлага энд яригдаж, аль аль нь машинаа журамлуулан 5 хоног саатуулагдан, хоёул яг адилхан хөнгөн гэмтэл гэсэн оноштой гарсан ч, Г.Ц осол гарсан анхны өдрөөсөө эхлээд эмчилгээнд хамрагдаж, бие муу гэсэн шалтгаанаар эхний 10 гаруй хоног огт ирээгүй тул хэрэг шийдэгдээгүй өдөр алдсан. Мөн Г.Ц өөрийгөө Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын ахлах байцаагч хэмээн албан тушаалаараа түрий барьж, хэрийг шалгаж байсан Сонгинохайрхан дүүргийн замын цагдаагийн тасгийн байцаагч н.Ма хэл маргаан хийж, улмаар надтай янаг амрагийн холбоотой гэж Замын цагдаагийн төв газарт гомдол гаргасан байсан. Шалгаад гомдол нь үндэслэлгүй гэсэн хариу гарсан. Энэ хэрэг ингэж удсан нь үнэндээ Т.Ц-с өөрөөс нь болсон. Өөрөө байцаагчтай харилцаж чадахгүй, гомдол гаргасаар байгаад удсан. Би энэ хэрэг байцаагчийг шалгаж байхад дуудсан болгонд очиж мэдүүлэг өгдөг байсан. Харин нэхэмжлэгч байнга хоцорч, ирэх болгондоо намайг элдэв янзаар хэлж доромжилдог байсныг би насыг нь хүндлээд огт хариу хэлдэггүй, чимээгүй байдаг байсан. Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас 414,590 төгрөгийг одоо ч төлөхөд бэлэн байгаа бөгөөд үлдэх 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй юм гэв. 

Зохигчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

    ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц  нь зам тээврийн ослын улмаас өөрт учирсан гэм хорын хохиролд эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашиныг оношлуулахад гарсан зардал 45,000 төгрөг, автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ хийлгэсэн төлбөр 8,000 төгрөг, таксины зардал 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөг нэхэмжилснээс хариуцагч Б.У нь эмчилгээний зардал, үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 414,590 төгрөгийг зөвшөөрч, үлдэх 945,000 төгрөгийг эс зөвшөөрч маргажээ.

Хариуцагч Б.У нь 2019 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр 7*-*2 *НҮ улсын дугаартай Тоёота Ипсум маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явахдаа Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 10.6-д заасныг зөрчиж, 6*-*1 УБЛ улсын дугаартай Тоёота Приус маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явсан нэхэмжлэгч Г.Ц-ийн биед хөнгөн гэмтэл, автомашинд хохирол учруулсан болох нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн со-447 дугаар Эрх бүхий албан тушаалтны магадлагаа, 2019 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 122** тоот шинжээчийн дүгнэлт, “В” ХХК-ийн автомашины техникийн үнэлгээний тайлан болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна. /хх-7, 12, 22-23/

Хариуцагч нь замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн гэм буруу, эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашинд үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 9,000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй. Харин автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах оношилгоо хийлгэх шаардлагагүй байсан хэмээн 45,000 төгрөг, 30 хоногийн турш таксигаар үйлчлүүлсэн нь баримтаар тогтоогдохгүй хэмээн 900,000 төгрөгийг төлөхгүй гэжээ. 

Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1-д зааснаар зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учирсан буюу эд юмс нь эвдэрч, устаж, гэмтсэн бол тухайн тээврийн хэрэгслийг эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэй, нэхэмжлэгч нь тус хуулийн 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар хууль бус үйлдлийн улмаас эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд  учирсан гэм хорын үр дагаврыг арилгуулах буюу гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх, эсхүл мөнгөөр нөхөн төлүүлэхээр шаардах эрхтэй.

Шаардах эрх хангагдах үндсэн нөхцөл бол нэхэмжлэгчид учирсан хохирол нь хариуцагчийн гэм буруутай үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой байх явдал юм. Уг нөхцөлөөр авч үзвэл нэхэмжлэгчийн автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ “В” ХХК-ийн 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн тайлангаар тодорхой болсон байхад 2019 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр “И” ХХК-аар дахин оношлогоо хийлгэх шаардлага үүссэн гэж үзэх үндэслэлгүй тул оношилгооны төлбөрийг хариуцагчаас шаардах эрхгүй байна. /хх-22, 19/ 

Нэхэмжлэгч 30 хоногийн турш Чингэлтэй дүүрэг, 19 дүгээр хороо, Шадивлан 1-200 тоот хаягт байрлах өөрийн гэрээс ажлын байр болох Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл 15 километрийн зайтай тул таксигаар үйлчлүүлсний хөлсийг нэг талдаа 15,000 төгрөг, өдөрт 30,000 төгрөг, нийт 900,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шаардан, шаардлагын үндэслэл болгон 649,237 төгрөгийн бензин худалдан авсан баримтыг хэрэгт гарган өгчээ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2-т зааснаар хэрэгт хамааралтай, эргэлзээгүй, үнэн зөв баримт нь шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгох учиртай тул бензин худалдан авсан баримт нь таксигаар үйлчлүүлсэн болохыг нотолно гэж үзэх үндэслэлгүй.  

Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас хариуцагчийн хүлээн зөвшөөрсөн 414,590 төгрөгийн хэмжээнд хангаж, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Иргэдийн төлөөлөгчид шүүх хуралдааны товыг мэдэгдсэн боловч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй тул зохигчдын хүсэлтээр, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д зааснаар иргэдийн төлөөлөгчийн эзгүйд хэргийг шийдвэрлэсэн болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон,

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1, 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д тус тус заасныг баримтлан хариуцагч Б.У414,590 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Г.Цт олгож, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэг, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 36,703 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 13,087 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр  зүйлийн 119.2-д зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба хуулийн 120 дугаар дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 118.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                            Г.НЯМСҮРЭН

 

                             ШҮҮГЧ                           Ж.ЛХАГВАСҮРЭН                     

 

                             ШҮҮГЧ                               Б.ХИШИГБААТАР

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

 

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Нямсүрэн даргалж, шүүгч Ж.Лхагвасүрэн, Б.Хишигбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны 2 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч Г.Ц нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Б.У-д холбогдох,

Гэм хорын хохиролд 1,359,590 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Г.Ц, хариуцагч Б.У, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Б.Чанцалдулам нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Г.Ц миний бие нь 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр өөрийн эзэмшлийн 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус маркийн машинтайгаа Сонгинохайрхан дүүргийн арын зам 39 дүгээр байрны арын тойрогийн ойролцоо чигээрээ явж байтал баруун гар талаас 78-92 УНҮ улсын дугаартай Тоёота ипсум маркийн автомашинтайгаа зүүн гар тийш эргэж, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин миний машиныг мөргөсөн. Тухайн үед замын цагдаагийн газраас ирж хэмжилт хийж түргэн дуудсан. У-г буруутай талаар дүгнэлт гаргасан. Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газраас хохирол бага тул эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан. Би 7 хоног хэвтээд ажилдаа орсон. Энэ хугацаанд намайг мөргөсөн хариуцагч нэг ч удаа утсаар яриагүй. Хүн ёсоор биеийг маань ч асуусангүй. Манайх Шадивлан зусланд байдаг тул холоос ажилдаа явдаг мөн 4 настай хүүхэдтэй. Машинаа авто засварын газраас хурдан гаргаж авмаар байна гэдгийг удаа дараа хэлж байсан. Гэтэл цагдаа мөнгө өг гэж хэлээгүй гээд машиныг маань засуулж өгөхгүй, дээр нь змчилгээний мөнгө өгөхгүй, ярихаар чи намайг мөргөсөн би ч бас гомдолтой, зөрүү мөнгийг өгөхгүй гээд асуудлыг шийдэж өгөхгүй өнөөдрийг хүрлээ. Манай гэрээс автобус бага явдаг. Цагаараа явдаггүй. Манай хүүхэд цэцэрлэгт явдаг. Дааруулахгүйн тулд өглөө орой таксидаж байсан. Автомашины засварын мөнгөнд 1,401,500 төгрөгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-нд өгсөн. Иймээс зам тээврийн ослын улмаас эрүүл мэндэд учирсан хохирол буюу эмчилгээний зардалд 406,590 төгрөг, автомашины үнэлгээ хийлгэсэн зардал 8,000 төгрөг, автомашины оношилгоо хийхэд гарсан зардалд 45,000 төгрөг, 30 хоног таскигаар явсан зардалд 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү. Таксины зардлыг Шадивлан зуслангаас манай ажил Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл явахад 15 км байдаг тул 15,000 төгрөг болдог. Ирж очих нийлээд 1 өдрийн 30,000 төгрөг болж байгаа. 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 45 хоног болж байгаа хэдий ч 30 хоногоор тооцон нэхэмжилсэн юм гэв. 

Хариуцагч Б.Ушүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Б.У миний бие Г.Ц-ийн нэхэмжилж буй биед учирсан эмчилгээний төлбөр болох 406,590 төгрөг, 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус машинд учирсан хохирлын үнэлгээг “Вендо” ХХК-аар хийлгэхэд гарсан зардал болох 8000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Харин зуслан хүртэл буюу гэрлүүгээ такси барьсан гэж байгаа аман үнэлгээгээр тогтоосон 900,000 төгрөг, мөн таньдаг газартаа машин оношлуулсан үзлэгийн төлбөр болох 45,000 төгрөг, нийт 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Автомашинд учирсан бүх хохирол болох 1,401,500 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан тул, автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах үзлэг нь хэрэгт хамааралгүй гэж бодож байна. “В” ХХК-аар эхлээд үнэлгээ гаргуулахад 1,024,000 төгрөг болсон. Гэтэл шийдвэрийг Г.Ц эсэргүүцэн, тухайн газрын хүмүүсийг хэл амаар доромжлон зарга хийж, эхний цаасыг урж, устгасан тул тухайн газар 2 дахь үнэлгээг өөрийн амаар нь шийдвэр гаргаж, тамга тэмдгээ дарж баталгаажуулсан тул миний зүгээс эсэргүүцэл үзүүлэлгүй 1,401,500 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч, хуулийн дагуу дансанд нь шилжүүлэн хохиролгүй болгосон болно. Хоёр жолоочийн хэн хэний хариуцлага энд яригдаж, аль аль нь машинаа журамлуулан 5 хоног саатуулагдан, хоёул яг адилхан хөнгөн гэмтэл гэсэн оноштой гарсан ч, Г.Ц осол гарсан анхны өдрөөсөө эхлээд эмчилгээнд хамрагдаж, бие муу гэсэн шалтгаанаар эхний 10 гаруй хоног огт ирээгүй тул хэрэг шийдэгдээгүй өдөр алдсан. Мөн Г.Ц өөрийгөө Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын ахлах байцаагч хэмээн албан тушаалаараа түрий барьж, хэрийг шалгаж байсан Сонгинохайрхан дүүргийн замын цагдаагийн тасгийн байцаагч н.Ма хэл маргаан хийж, улмаар надтай янаг амрагийн холбоотой гэж Замын цагдаагийн төв газарт гомдол гаргасан байсан. Шалгаад гомдол нь үндэслэлгүй гэсэн хариу гарсан. Энэ хэрэг ингэж удсан нь үнэндээ Т.Ц-с өөрөөс нь болсон. Өөрөө байцаагчтай харилцаж чадахгүй, гомдол гаргасаар байгаад удсан. Би энэ хэрэг байцаагчийг шалгаж байхад дуудсан болгонд очиж мэдүүлэг өгдөг байсан. Харин нэхэмжлэгч байнга хоцорч, ирэх болгондоо намайг элдэв янзаар хэлж доромжилдог байсныг би насыг нь хүндлээд огт хариу хэлдэггүй, чимээгүй байдаг байсан. Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас 414,590 төгрөгийг одоо ч төлөхөд бэлэн байгаа бөгөөд үлдэх 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй юм гэв. 

Зохигчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

    ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц  нь зам тээврийн ослын улмаас өөрт учирсан гэм хорын хохиролд эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашиныг оношлуулахад гарсан зардал 45,000 төгрөг, автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ хийлгэсэн төлбөр 8,000 төгрөг, таксины зардал 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөг нэхэмжилснээс хариуцагч Б.У нь эмчилгээний зардал, үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 414,590 төгрөгийг зөвшөөрч, үлдэх 945,000 төгрөгийг эс зөвшөөрч маргажээ.

Хариуцагч Б.У нь 2019 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр 7*-*2 *НҮ улсын дугаартай Тоёота Ипсум маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явахдаа Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 10.6-д заасныг зөрчиж, 6*-*1 УБЛ улсын дугаартай Тоёота Приус маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явсан нэхэмжлэгч Г.Ц-ийн биед хөнгөн гэмтэл, автомашинд хохирол учруулсан болох нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн со-447 дугаар Эрх бүхий албан тушаалтны магадлагаа, 2019 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 122** тоот шинжээчийн дүгнэлт, “В” ХХК-ийн автомашины техникийн үнэлгээний тайлан болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна. /хх-7, 12, 22-23/

Хариуцагч нь замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн гэм буруу, эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашинд үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 9,000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй. Харин автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах оношилгоо хийлгэх шаардлагагүй байсан хэмээн 45,000 төгрөг, 30 хоногийн турш таксигаар үйлчлүүлсэн нь баримтаар тогтоогдохгүй хэмээн 900,000 төгрөгийг төлөхгүй гэжээ. 

Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1-д зааснаар зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учирсан буюу эд юмс нь эвдэрч, устаж, гэмтсэн бол тухайн тээврийн хэрэгслийг эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэй, нэхэмжлэгч нь тус хуулийн 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар хууль бус үйлдлийн улмаас эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд  учирсан гэм хорын үр дагаврыг арилгуулах буюу гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх, эсхүл мөнгөөр нөхөн төлүүлэхээр шаардах эрхтэй.

Шаардах эрх хангагдах үндсэн нөхцөл бол нэхэмжлэгчид учирсан хохирол нь хариуцагчийн гэм буруутай үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой байх явдал юм. Уг нөхцөлөөр авч үзвэл нэхэмжлэгчийн автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ “В” ХХК-ийн 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн тайлангаар тодорхой болсон байхад 2019 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр “И” ХХК-аар дахин оношлогоо хийлгэх шаардлага үүссэн гэж үзэх үндэслэлгүй тул оношилгооны төлбөрийг хариуцагчаас шаардах эрхгүй байна. /хх-22, 19/ 

Нэхэмжлэгч 30 хоногийн турш Чингэлтэй дүүрэг, 19 дүгээр хороо, Шадивлан 1-200 тоот хаягт байрлах өөрийн гэрээс ажлын байр болох Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл 15 километрийн зайтай тул таксигаар үйлчлүүлсний хөлсийг нэг талдаа 15,000 төгрөг, өдөрт 30,000 төгрөг, нийт 900,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шаардан, шаардлагын үндэслэл болгон 649,237 төгрөгийн бензин худалдан авсан баримтыг хэрэгт гарган өгчээ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2-т зааснаар хэрэгт хамааралтай, эргэлзээгүй, үнэн зөв баримт нь шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгох учиртай тул бензин худалдан авсан баримт нь таксигаар үйлчлүүлсэн болохыг нотолно гэж үзэх үндэслэлгүй.  

Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас хариуцагчийн хүлээн зөвшөөрсөн 414,590 төгрөгийн хэмжээнд хангаж, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Иргэдийн төлөөлөгчид шүүх хуралдааны товыг мэдэгдсэн боловч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй тул зохигчдын хүсэлтээр, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д зааснаар иргэдийн төлөөлөгчийн эзгүйд хэргийг шийдвэрлэсэн болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон,

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1, 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д тус тус заасныг баримтлан хариуцагч Б.У414,590 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Г.Цт олгож, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэг, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 36,703 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 13,087 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр  зүйлийн 119.2-д зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба хуулийн 120 дугаар дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 118.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                            Г.НЯМСҮРЭН

 

                             ШҮҮГЧ                           Ж.ЛХАГВАСҮРЭН                     

 

                             ШҮҮГЧ                               Б.ХИШИГБААТАР

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Нямсүрэн даргалж, шүүгч Ж.Лхагвасүрэн, Б.Хишигбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны 2 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч Г.Ц нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Б.У-д холбогдох,

Гэм хорын хохиролд 1,359,590 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Г.Ц, хариуцагч Б.У, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Б.Чанцалдулам нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Г.Ц миний бие нь 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр өөрийн эзэмшлийн 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус маркийн машинтайгаа Сонгинохайрхан дүүргийн арын зам 39 дүгээр байрны арын тойрогийн ойролцоо чигээрээ явж байтал баруун гар талаас 78-92 УНҮ улсын дугаартай Тоёота ипсум маркийн автомашинтайгаа зүүн гар тийш эргэж, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин миний машиныг мөргөсөн. Тухайн үед замын цагдаагийн газраас ирж хэмжилт хийж түргэн дуудсан. У-г буруутай талаар дүгнэлт гаргасан. Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газраас хохирол бага тул эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан. Би 7 хоног хэвтээд ажилдаа орсон. Энэ хугацаанд намайг мөргөсөн хариуцагч нэг ч удаа утсаар яриагүй. Хүн ёсоор биеийг маань ч асуусангүй. Манайх Шадивлан зусланд байдаг тул холоос ажилдаа явдаг мөн 4 настай хүүхэдтэй. Машинаа авто засварын газраас хурдан гаргаж авмаар байна гэдгийг удаа дараа хэлж байсан. Гэтэл цагдаа мөнгө өг гэж хэлээгүй гээд машиныг маань засуулж өгөхгүй, дээр нь змчилгээний мөнгө өгөхгүй, ярихаар чи намайг мөргөсөн би ч бас гомдолтой, зөрүү мөнгийг өгөхгүй гээд асуудлыг шийдэж өгөхгүй өнөөдрийг хүрлээ. Манай гэрээс автобус бага явдаг. Цагаараа явдаггүй. Манай хүүхэд цэцэрлэгт явдаг. Дааруулахгүйн тулд өглөө орой таксидаж байсан. Автомашины засварын мөнгөнд 1,401,500 төгрөгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-нд өгсөн. Иймээс зам тээврийн ослын улмаас эрүүл мэндэд учирсан хохирол буюу эмчилгээний зардалд 406,590 төгрөг, автомашины үнэлгээ хийлгэсэн зардал 8,000 төгрөг, автомашины оношилгоо хийхэд гарсан зардалд 45,000 төгрөг, 30 хоног таскигаар явсан зардалд 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү. Таксины зардлыг Шадивлан зуслангаас манай ажил Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл явахад 15 км байдаг тул 15,000 төгрөг болдог. Ирж очих нийлээд 1 өдрийн 30,000 төгрөг болж байгаа. 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 45 хоног болж байгаа хэдий ч 30 хоногоор тооцон нэхэмжилсэн юм гэв. 

Хариуцагч Б.Ушүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Б.У миний бие Г.Ц-ийн нэхэмжилж буй биед учирсан эмчилгээний төлбөр болох 406,590 төгрөг, 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус машинд учирсан хохирлын үнэлгээг “Вендо” ХХК-аар хийлгэхэд гарсан зардал болох 8000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Харин зуслан хүртэл буюу гэрлүүгээ такси барьсан гэж байгаа аман үнэлгээгээр тогтоосон 900,000 төгрөг, мөн таньдаг газартаа машин оношлуулсан үзлэгийн төлбөр болох 45,000 төгрөг, нийт 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Автомашинд учирсан бүх хохирол болох 1,401,500 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан тул, автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах үзлэг нь хэрэгт хамааралгүй гэж бодож байна. “В” ХХК-аар эхлээд үнэлгээ гаргуулахад 1,024,000 төгрөг болсон. Гэтэл шийдвэрийг Г.Ц эсэргүүцэн, тухайн газрын хүмүүсийг хэл амаар доромжлон зарга хийж, эхний цаасыг урж, устгасан тул тухайн газар 2 дахь үнэлгээг өөрийн амаар нь шийдвэр гаргаж, тамга тэмдгээ дарж баталгаажуулсан тул миний зүгээс эсэргүүцэл үзүүлэлгүй 1,401,500 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч, хуулийн дагуу дансанд нь шилжүүлэн хохиролгүй болгосон болно. Хоёр жолоочийн хэн хэний хариуцлага энд яригдаж, аль аль нь машинаа журамлуулан 5 хоног саатуулагдан, хоёул яг адилхан хөнгөн гэмтэл гэсэн оноштой гарсан ч, Г.Ц осол гарсан анхны өдрөөсөө эхлээд эмчилгээнд хамрагдаж, бие муу гэсэн шалтгаанаар эхний 10 гаруй хоног огт ирээгүй тул хэрэг шийдэгдээгүй өдөр алдсан. Мөн Г.Ц өөрийгөө Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын ахлах байцаагч хэмээн албан тушаалаараа түрий барьж, хэрийг шалгаж байсан Сонгинохайрхан дүүргийн замын цагдаагийн тасгийн байцаагч н.Ма хэл маргаан хийж, улмаар надтай янаг амрагийн холбоотой гэж Замын цагдаагийн төв газарт гомдол гаргасан байсан. Шалгаад гомдол нь үндэслэлгүй гэсэн хариу гарсан. Энэ хэрэг ингэж удсан нь үнэндээ Т.Ц-с өөрөөс нь болсон. Өөрөө байцаагчтай харилцаж чадахгүй, гомдол гаргасаар байгаад удсан. Би энэ хэрэг байцаагчийг шалгаж байхад дуудсан болгонд очиж мэдүүлэг өгдөг байсан. Харин нэхэмжлэгч байнга хоцорч, ирэх болгондоо намайг элдэв янзаар хэлж доромжилдог байсныг би насыг нь хүндлээд огт хариу хэлдэггүй, чимээгүй байдаг байсан. Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас 414,590 төгрөгийг одоо ч төлөхөд бэлэн байгаа бөгөөд үлдэх 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй юм гэв. 

Зохигчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

    ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц  нь зам тээврийн ослын улмаас өөрт учирсан гэм хорын хохиролд эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашиныг оношлуулахад гарсан зардал 45,000 төгрөг, автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ хийлгэсэн төлбөр 8,000 төгрөг, таксины зардал 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөг нэхэмжилснээс хариуцагч Б.У нь эмчилгээний зардал, үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 414,590 төгрөгийг зөвшөөрч, үлдэх 945,000 төгрөгийг эс зөвшөөрч маргажээ.

Хариуцагч Б.У нь 2019 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр 7*-*2 *НҮ улсын дугаартай Тоёота Ипсум маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явахдаа Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 10.6-д заасныг зөрчиж, 6*-*1 УБЛ улсын дугаартай Тоёота Приус маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явсан нэхэмжлэгч Г.Ц-ийн биед хөнгөн гэмтэл, автомашинд хохирол учруулсан болох нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн со-447 дугаар Эрх бүхий албан тушаалтны магадлагаа, 2019 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 122** тоот шинжээчийн дүгнэлт, “В” ХХК-ийн автомашины техникийн үнэлгээний тайлан болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна. /хх-7, 12, 22-23/

Хариуцагч нь замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн гэм буруу, эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашинд үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 9,000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй. Харин автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах оношилгоо хийлгэх шаардлагагүй байсан хэмээн 45,000 төгрөг, 30 хоногийн турш таксигаар үйлчлүүлсэн нь баримтаар тогтоогдохгүй хэмээн 900,000 төгрөгийг төлөхгүй гэжээ. 

Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1-д зааснаар зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учирсан буюу эд юмс нь эвдэрч, устаж, гэмтсэн бол тухайн тээврийн хэрэгслийг эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэй, нэхэмжлэгч нь тус хуулийн 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар хууль бус үйлдлийн улмаас эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд  учирсан гэм хорын үр дагаврыг арилгуулах буюу гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх, эсхүл мөнгөөр нөхөн төлүүлэхээр шаардах эрхтэй.

Шаардах эрх хангагдах үндсэн нөхцөл бол нэхэмжлэгчид учирсан хохирол нь хариуцагчийн гэм буруутай үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой байх явдал юм. Уг нөхцөлөөр авч үзвэл нэхэмжлэгчийн автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ “В” ХХК-ийн 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн тайлангаар тодорхой болсон байхад 2019 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр “И” ХХК-аар дахин оношлогоо хийлгэх шаардлага үүссэн гэж үзэх үндэслэлгүй тул оношилгооны төлбөрийг хариуцагчаас шаардах эрхгүй байна. /хх-22, 19/ 

Нэхэмжлэгч 30 хоногийн турш Чингэлтэй дүүрэг, 19 дүгээр хороо, Шадивлан 1-200 тоот хаягт байрлах өөрийн гэрээс ажлын байр болох Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл 15 километрийн зайтай тул таксигаар үйлчлүүлсний хөлсийг нэг талдаа 15,000 төгрөг, өдөрт 30,000 төгрөг, нийт 900,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шаардан, шаардлагын үндэслэл болгон 649,237 төгрөгийн бензин худалдан авсан баримтыг хэрэгт гарган өгчээ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2-т зааснаар хэрэгт хамааралтай, эргэлзээгүй, үнэн зөв баримт нь шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгох учиртай тул бензин худалдан авсан баримт нь таксигаар үйлчлүүлсэн болохыг нотолно гэж үзэх үндэслэлгүй.  

Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас хариуцагчийн хүлээн зөвшөөрсөн 414,590 төгрөгийн хэмжээнд хангаж, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Иргэдийн төлөөлөгчид шүүх хуралдааны товыг мэдэгдсэн боловч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй тул зохигчдын хүсэлтээр, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д зааснаар иргэдийн төлөөлөгчийн эзгүйд хэргийг шийдвэрлэсэн болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон,

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1, 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д тус тус заасныг баримтлан хариуцагч Б.У414,590 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Г.Цт олгож, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэг, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 36,703 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 13,087 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр  зүйлийн 119.2-д зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба хуулийн 120 дугаар дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 118.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                            Г.НЯМСҮРЭН

 

                             ШҮҮГЧ                           Ж.ЛХАГВАСҮРЭН                     

 

                             ШҮҮГЧ                               Б.ХИШИГБААТАР

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

 

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Нямсүрэн даргалж, шүүгч Ж.Лхагвасүрэн, Б.Хишигбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны 2 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч Г.Ц нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Б.У-д холбогдох,

Гэм хорын хохиролд 1,359,590 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Г.Ц, хариуцагч Б.У, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Б.Чанцалдулам нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Г.Ц миний бие нь 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр өөрийн эзэмшлийн 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус маркийн машинтайгаа Сонгинохайрхан дүүргийн арын зам 39 дүгээр байрны арын тойрогийн ойролцоо чигээрээ явж байтал баруун гар талаас 78-92 УНҮ улсын дугаартай Тоёота ипсум маркийн автомашинтайгаа зүүн гар тийш эргэж, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин миний машиныг мөргөсөн. Тухайн үед замын цагдаагийн газраас ирж хэмжилт хийж түргэн дуудсан. У-г буруутай талаар дүгнэлт гаргасан. Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газраас хохирол бага тул эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан. Би 7 хоног хэвтээд ажилдаа орсон. Энэ хугацаанд намайг мөргөсөн хариуцагч нэг ч удаа утсаар яриагүй. Хүн ёсоор биеийг маань ч асуусангүй. Манайх Шадивлан зусланд байдаг тул холоос ажилдаа явдаг мөн 4 настай хүүхэдтэй. Машинаа авто засварын газраас хурдан гаргаж авмаар байна гэдгийг удаа дараа хэлж байсан. Гэтэл цагдаа мөнгө өг гэж хэлээгүй гээд машиныг маань засуулж өгөхгүй, дээр нь змчилгээний мөнгө өгөхгүй, ярихаар чи намайг мөргөсөн би ч бас гомдолтой, зөрүү мөнгийг өгөхгүй гээд асуудлыг шийдэж өгөхгүй өнөөдрийг хүрлээ. Манай гэрээс автобус бага явдаг. Цагаараа явдаггүй. Манай хүүхэд цэцэрлэгт явдаг. Дааруулахгүйн тулд өглөө орой таксидаж байсан. Автомашины засварын мөнгөнд 1,401,500 төгрөгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-нд өгсөн. Иймээс зам тээврийн ослын улмаас эрүүл мэндэд учирсан хохирол буюу эмчилгээний зардалд 406,590 төгрөг, автомашины үнэлгээ хийлгэсэн зардал 8,000 төгрөг, автомашины оношилгоо хийхэд гарсан зардалд 45,000 төгрөг, 30 хоног таскигаар явсан зардалд 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү. Таксины зардлыг Шадивлан зуслангаас манай ажил Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл явахад 15 км байдаг тул 15,000 төгрөг болдог. Ирж очих нийлээд 1 өдрийн 30,000 төгрөг болж байгаа. 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 45 хоног болж байгаа хэдий ч 30 хоногоор тооцон нэхэмжилсэн юм гэв. 

Хариуцагч Б.Ушүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Б.У миний бие Г.Ц-ийн нэхэмжилж буй биед учирсан эмчилгээний төлбөр болох 406,590 төгрөг, 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус машинд учирсан хохирлын үнэлгээг “Вендо” ХХК-аар хийлгэхэд гарсан зардал болох 8000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Харин зуслан хүртэл буюу гэрлүүгээ такси барьсан гэж байгаа аман үнэлгээгээр тогтоосон 900,000 төгрөг, мөн таньдаг газартаа машин оношлуулсан үзлэгийн төлбөр болох 45,000 төгрөг, нийт 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Автомашинд учирсан бүх хохирол болох 1,401,500 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан тул, автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах үзлэг нь хэрэгт хамааралгүй гэж бодож байна. “В” ХХК-аар эхлээд үнэлгээ гаргуулахад 1,024,000 төгрөг болсон. Гэтэл шийдвэрийг Г.Ц эсэргүүцэн, тухайн газрын хүмүүсийг хэл амаар доромжлон зарга хийж, эхний цаасыг урж, устгасан тул тухайн газар 2 дахь үнэлгээг өөрийн амаар нь шийдвэр гаргаж, тамга тэмдгээ дарж баталгаажуулсан тул миний зүгээс эсэргүүцэл үзүүлэлгүй 1,401,500 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч, хуулийн дагуу дансанд нь шилжүүлэн хохиролгүй болгосон болно. Хоёр жолоочийн хэн хэний хариуцлага энд яригдаж, аль аль нь машинаа журамлуулан 5 хоног саатуулагдан, хоёул яг адилхан хөнгөн гэмтэл гэсэн оноштой гарсан ч, Г.Ц осол гарсан анхны өдрөөсөө эхлээд эмчилгээнд хамрагдаж, бие муу гэсэн шалтгаанаар эхний 10 гаруй хоног огт ирээгүй тул хэрэг шийдэгдээгүй өдөр алдсан. Мөн Г.Ц өөрийгөө Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын ахлах байцаагч хэмээн албан тушаалаараа түрий барьж, хэрийг шалгаж байсан Сонгинохайрхан дүүргийн замын цагдаагийн тасгийн байцаагч н.Ма хэл маргаан хийж, улмаар надтай янаг амрагийн холбоотой гэж Замын цагдаагийн төв газарт гомдол гаргасан байсан. Шалгаад гомдол нь үндэслэлгүй гэсэн хариу гарсан. Энэ хэрэг ингэж удсан нь үнэндээ Т.Ц-с өөрөөс нь болсон. Өөрөө байцаагчтай харилцаж чадахгүй, гомдол гаргасаар байгаад удсан. Би энэ хэрэг байцаагчийг шалгаж байхад дуудсан болгонд очиж мэдүүлэг өгдөг байсан. Харин нэхэмжлэгч байнга хоцорч, ирэх болгондоо намайг элдэв янзаар хэлж доромжилдог байсныг би насыг нь хүндлээд огт хариу хэлдэггүй, чимээгүй байдаг байсан. Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас 414,590 төгрөгийг одоо ч төлөхөд бэлэн байгаа бөгөөд үлдэх 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй юм гэв. 

Зохигчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

    ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц  нь зам тээврийн ослын улмаас өөрт учирсан гэм хорын хохиролд эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашиныг оношлуулахад гарсан зардал 45,000 төгрөг, автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ хийлгэсэн төлбөр 8,000 төгрөг, таксины зардал 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөг нэхэмжилснээс хариуцагч Б.У нь эмчилгээний зардал, үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 414,590 төгрөгийг зөвшөөрч, үлдэх 945,000 төгрөгийг эс зөвшөөрч маргажээ.

Хариуцагч Б.У нь 2019 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр 7*-*2 *НҮ улсын дугаартай Тоёота Ипсум маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явахдаа Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 10.6-д заасныг зөрчиж, 6*-*1 УБЛ улсын дугаартай Тоёота Приус маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явсан нэхэмжлэгч Г.Ц-ийн биед хөнгөн гэмтэл, автомашинд хохирол учруулсан болох нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн со-447 дугаар Эрх бүхий албан тушаалтны магадлагаа, 2019 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 122** тоот шинжээчийн дүгнэлт, “В” ХХК-ийн автомашины техникийн үнэлгээний тайлан болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна. /хх-7, 12, 22-23/

Хариуцагч нь замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн гэм буруу, эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашинд үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 9,000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй. Харин автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах оношилгоо хийлгэх шаардлагагүй байсан хэмээн 45,000 төгрөг, 30 хоногийн турш таксигаар үйлчлүүлсэн нь баримтаар тогтоогдохгүй хэмээн 900,000 төгрөгийг төлөхгүй гэжээ. 

Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1-д зааснаар зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учирсан буюу эд юмс нь эвдэрч, устаж, гэмтсэн бол тухайн тээврийн хэрэгслийг эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэй, нэхэмжлэгч нь тус хуулийн 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар хууль бус үйлдлийн улмаас эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд  учирсан гэм хорын үр дагаврыг арилгуулах буюу гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх, эсхүл мөнгөөр нөхөн төлүүлэхээр шаардах эрхтэй.

Шаардах эрх хангагдах үндсэн нөхцөл бол нэхэмжлэгчид учирсан хохирол нь хариуцагчийн гэм буруутай үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой байх явдал юм. Уг нөхцөлөөр авч үзвэл нэхэмжлэгчийн автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ “В” ХХК-ийн 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн тайлангаар тодорхой болсон байхад 2019 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр “И” ХХК-аар дахин оношлогоо хийлгэх шаардлага үүссэн гэж үзэх үндэслэлгүй тул оношилгооны төлбөрийг хариуцагчаас шаардах эрхгүй байна. /хх-22, 19/ 

Нэхэмжлэгч 30 хоногийн турш Чингэлтэй дүүрэг, 19 дүгээр хороо, Шадивлан 1-200 тоот хаягт байрлах өөрийн гэрээс ажлын байр болох Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл 15 километрийн зайтай тул таксигаар үйлчлүүлсний хөлсийг нэг талдаа 15,000 төгрөг, өдөрт 30,000 төгрөг, нийт 900,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шаардан, шаардлагын үндэслэл болгон 649,237 төгрөгийн бензин худалдан авсан баримтыг хэрэгт гарган өгчээ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2-т зааснаар хэрэгт хамааралтай, эргэлзээгүй, үнэн зөв баримт нь шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгох учиртай тул бензин худалдан авсан баримт нь таксигаар үйлчлүүлсэн болохыг нотолно гэж үзэх үндэслэлгүй.  

Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас хариуцагчийн хүлээн зөвшөөрсөн 414,590 төгрөгийн хэмжээнд хангаж, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Иргэдийн төлөөлөгчид шүүх хуралдааны товыг мэдэгдсэн боловч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй тул зохигчдын хүсэлтээр, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д зааснаар иргэдийн төлөөлөгчийн эзгүйд хэргийг шийдвэрлэсэн болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон,

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1, 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д тус тус заасныг баримтлан хариуцагч Б.У414,590 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Г.Цт олгож, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэг, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 36,703 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 13,087 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр  зүйлийн 119.2-д зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба хуулийн 120 дугаар дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 118.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                            Г.НЯМСҮРЭН

 

                             ШҮҮГЧ                           Ж.ЛХАГВАСҮРЭН                     

 

                             ШҮҮГЧ                               Б.ХИШИГБААТАР

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

 

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Нямсүрэн даргалж, шүүгч Ж.Лхагвасүрэн, Б.Хишигбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны 2 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч Г.Ц нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Б.У-д холбогдох,

Гэм хорын хохиролд 1,359,590 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Г.Ц, хариуцагч Б.У, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Б.Чанцалдулам нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Г.Ц миний бие нь 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр өөрийн эзэмшлийн 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус маркийн машинтайгаа Сонгинохайрхан дүүргийн арын зам 39 дүгээр байрны арын тойрогийн ойролцоо чигээрээ явж байтал баруун гар талаас 78-92 УНҮ улсын дугаартай Тоёота ипсум маркийн автомашинтайгаа зүүн гар тийш эргэж, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин миний машиныг мөргөсөн. Тухайн үед замын цагдаагийн газраас ирж хэмжилт хийж түргэн дуудсан. У-г буруутай талаар дүгнэлт гаргасан. Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газраас хохирол бага тул эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан. Би 7 хоног хэвтээд ажилдаа орсон. Энэ хугацаанд намайг мөргөсөн хариуцагч нэг ч удаа утсаар яриагүй. Хүн ёсоор биеийг маань ч асуусангүй. Манайх Шадивлан зусланд байдаг тул холоос ажилдаа явдаг мөн 4 настай хүүхэдтэй. Машинаа авто засварын газраас хурдан гаргаж авмаар байна гэдгийг удаа дараа хэлж байсан. Гэтэл цагдаа мөнгө өг гэж хэлээгүй гээд машиныг маань засуулж өгөхгүй, дээр нь змчилгээний мөнгө өгөхгүй, ярихаар чи намайг мөргөсөн би ч бас гомдолтой, зөрүү мөнгийг өгөхгүй гээд асуудлыг шийдэж өгөхгүй өнөөдрийг хүрлээ. Манай гэрээс автобус бага явдаг. Цагаараа явдаггүй. Манай хүүхэд цэцэрлэгт явдаг. Дааруулахгүйн тулд өглөө орой таксидаж байсан. Автомашины засварын мөнгөнд 1,401,500 төгрөгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-нд өгсөн. Иймээс зам тээврийн ослын улмаас эрүүл мэндэд учирсан хохирол буюу эмчилгээний зардалд 406,590 төгрөг, автомашины үнэлгээ хийлгэсэн зардал 8,000 төгрөг, автомашины оношилгоо хийхэд гарсан зардалд 45,000 төгрөг, 30 хоног таскигаар явсан зардалд 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү. Таксины зардлыг Шадивлан зуслангаас манай ажил Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл явахад 15 км байдаг тул 15,000 төгрөг болдог. Ирж очих нийлээд 1 өдрийн 30,000 төгрөг болж байгаа. 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 45 хоног болж байгаа хэдий ч 30 хоногоор тооцон нэхэмжилсэн юм гэв. 

Хариуцагч Б.Ушүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Б.У миний бие Г.Ц-ийн нэхэмжилж буй биед учирсан эмчилгээний төлбөр болох 406,590 төгрөг, 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус машинд учирсан хохирлын үнэлгээг “Вендо” ХХК-аар хийлгэхэд гарсан зардал болох 8000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Харин зуслан хүртэл буюу гэрлүүгээ такси барьсан гэж байгаа аман үнэлгээгээр тогтоосон 900,000 төгрөг, мөн таньдаг газартаа машин оношлуулсан үзлэгийн төлбөр болох 45,000 төгрөг, нийт 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Автомашинд учирсан бүх хохирол болох 1,401,500 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан тул, автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах үзлэг нь хэрэгт хамааралгүй гэж бодож байна. “В” ХХК-аар эхлээд үнэлгээ гаргуулахад 1,024,000 төгрөг болсон. Гэтэл шийдвэрийг Г.Ц эсэргүүцэн, тухайн газрын хүмүүсийг хэл амаар доромжлон зарга хийж, эхний цаасыг урж, устгасан тул тухайн газар 2 дахь үнэлгээг өөрийн амаар нь шийдвэр гаргаж, тамга тэмдгээ дарж баталгаажуулсан тул миний зүгээс эсэргүүцэл үзүүлэлгүй 1,401,500 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч, хуулийн дагуу дансанд нь шилжүүлэн хохиролгүй болгосон болно. Хоёр жолоочийн хэн хэний хариуцлага энд яригдаж, аль аль нь машинаа журамлуулан 5 хоног саатуулагдан, хоёул яг адилхан хөнгөн гэмтэл гэсэн оноштой гарсан ч, Г.Ц осол гарсан анхны өдрөөсөө эхлээд эмчилгээнд хамрагдаж, бие муу гэсэн шалтгаанаар эхний 10 гаруй хоног огт ирээгүй тул хэрэг шийдэгдээгүй өдөр алдсан. Мөн Г.Ц өөрийгөө Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын ахлах байцаагч хэмээн албан тушаалаараа түрий барьж, хэрийг шалгаж байсан Сонгинохайрхан дүүргийн замын цагдаагийн тасгийн байцаагч н.Ма хэл маргаан хийж, улмаар надтай янаг амрагийн холбоотой гэж Замын цагдаагийн төв газарт гомдол гаргасан байсан. Шалгаад гомдол нь үндэслэлгүй гэсэн хариу гарсан. Энэ хэрэг ингэж удсан нь үнэндээ Т.Ц-с өөрөөс нь болсон. Өөрөө байцаагчтай харилцаж чадахгүй, гомдол гаргасаар байгаад удсан. Би энэ хэрэг байцаагчийг шалгаж байхад дуудсан болгонд очиж мэдүүлэг өгдөг байсан. Харин нэхэмжлэгч байнга хоцорч, ирэх болгондоо намайг элдэв янзаар хэлж доромжилдог байсныг би насыг нь хүндлээд огт хариу хэлдэггүй, чимээгүй байдаг байсан. Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас 414,590 төгрөгийг одоо ч төлөхөд бэлэн байгаа бөгөөд үлдэх 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй юм гэв. 

Зохигчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

    ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц  нь зам тээврийн ослын улмаас өөрт учирсан гэм хорын хохиролд эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашиныг оношлуулахад гарсан зардал 45,000 төгрөг, автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ хийлгэсэн төлбөр 8,000 төгрөг, таксины зардал 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөг нэхэмжилснээс хариуцагч Б.У нь эмчилгээний зардал, үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 414,590 төгрөгийг зөвшөөрч, үлдэх 945,000 төгрөгийг эс зөвшөөрч маргажээ.

Хариуцагч Б.У нь 2019 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр 7*-*2 *НҮ улсын дугаартай Тоёота Ипсум маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явахдаа Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 10.6-д заасныг зөрчиж, 6*-*1 УБЛ улсын дугаартай Тоёота Приус маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явсан нэхэмжлэгч Г.Ц-ийн биед хөнгөн гэмтэл, автомашинд хохирол учруулсан болох нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн со-447 дугаар Эрх бүхий албан тушаалтны магадлагаа, 2019 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 122** тоот шинжээчийн дүгнэлт, “В” ХХК-ийн автомашины техникийн үнэлгээний тайлан болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна. /хх-7, 12, 22-23/

Хариуцагч нь замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн гэм буруу, эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашинд үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 9,000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй. Харин автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах оношилгоо хийлгэх шаардлагагүй байсан хэмээн 45,000 төгрөг, 30 хоногийн турш таксигаар үйлчлүүлсэн нь баримтаар тогтоогдохгүй хэмээн 900,000 төгрөгийг төлөхгүй гэжээ. 

Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1-д зааснаар зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учирсан буюу эд юмс нь эвдэрч, устаж, гэмтсэн бол тухайн тээврийн хэрэгслийг эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэй, нэхэмжлэгч нь тус хуулийн 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар хууль бус үйлдлийн улмаас эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд  учирсан гэм хорын үр дагаврыг арилгуулах буюу гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх, эсхүл мөнгөөр нөхөн төлүүлэхээр шаардах эрхтэй.

Шаардах эрх хангагдах үндсэн нөхцөл бол нэхэмжлэгчид учирсан хохирол нь хариуцагчийн гэм буруутай үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой байх явдал юм. Уг нөхцөлөөр авч үзвэл нэхэмжлэгчийн автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ “В” ХХК-ийн 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн тайлангаар тодорхой болсон байхад 2019 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр “И” ХХК-аар дахин оношлогоо хийлгэх шаардлага үүссэн гэж үзэх үндэслэлгүй тул оношилгооны төлбөрийг хариуцагчаас шаардах эрхгүй байна. /хх-22, 19/ 

Нэхэмжлэгч 30 хоногийн турш Чингэлтэй дүүрэг, 19 дүгээр хороо, Шадивлан 1-200 тоот хаягт байрлах өөрийн гэрээс ажлын байр болох Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл 15 километрийн зайтай тул таксигаар үйлчлүүлсний хөлсийг нэг талдаа 15,000 төгрөг, өдөрт 30,000 төгрөг, нийт 900,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шаардан, шаардлагын үндэслэл болгон 649,237 төгрөгийн бензин худалдан авсан баримтыг хэрэгт гарган өгчээ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2-т зааснаар хэрэгт хамааралтай, эргэлзээгүй, үнэн зөв баримт нь шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгох учиртай тул бензин худалдан авсан баримт нь таксигаар үйлчлүүлсэн болохыг нотолно гэж үзэх үндэслэлгүй.  

Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас хариуцагчийн хүлээн зөвшөөрсөн 414,590 төгрөгийн хэмжээнд хангаж, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Иргэдийн төлөөлөгчид шүүх хуралдааны товыг мэдэгдсэн боловч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй тул зохигчдын хүсэлтээр, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д зааснаар иргэдийн төлөөлөгчийн эзгүйд хэргийг шийдвэрлэсэн болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон,

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1, 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д тус тус заасныг баримтлан хариуцагч Б.У414,590 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Г.Цт олгож, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэг, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 36,703 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 13,087 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр  зүйлийн 119.2-д зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба хуулийн 120 дугаар дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 118.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                            Г.НЯМСҮРЭН

 

                             ШҮҮГЧ                           Ж.ЛХАГВАСҮРЭН                     

 

                             ШҮҮГЧ                               Б.ХИШИГБААТАР

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

 

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Нямсүрэн даргалж, шүүгч Ж.Лхагвасүрэн, Б.Хишигбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны 2 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч Г.Ц нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Б.У-д холбогдох,

Гэм хорын хохиролд 1,359,590 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Г.Ц, хариуцагч Б.У, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Б.Чанцалдулам нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Г.Ц миний бие нь 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр өөрийн эзэмшлийн 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус маркийн машинтайгаа Сонгинохайрхан дүүргийн арын зам 39 дүгээр байрны арын тойрогийн ойролцоо чигээрээ явж байтал баруун гар талаас 78-92 УНҮ улсын дугаартай Тоёота ипсум маркийн автомашинтайгаа зүүн гар тийш эргэж, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин миний машиныг мөргөсөн. Тухайн үед замын цагдаагийн газраас ирж хэмжилт хийж түргэн дуудсан. У-г буруутай талаар дүгнэлт гаргасан. Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газраас хохирол бага тул эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан. Би 7 хоног хэвтээд ажилдаа орсон. Энэ хугацаанд намайг мөргөсөн хариуцагч нэг ч удаа утсаар яриагүй. Хүн ёсоор биеийг маань ч асуусангүй. Манайх Шадивлан зусланд байдаг тул холоос ажилдаа явдаг мөн 4 настай хүүхэдтэй. Машинаа авто засварын газраас хурдан гаргаж авмаар байна гэдгийг удаа дараа хэлж байсан. Гэтэл цагдаа мөнгө өг гэж хэлээгүй гээд машиныг маань засуулж өгөхгүй, дээр нь змчилгээний мөнгө өгөхгүй, ярихаар чи намайг мөргөсөн би ч бас гомдолтой, зөрүү мөнгийг өгөхгүй гээд асуудлыг шийдэж өгөхгүй өнөөдрийг хүрлээ. Манай гэрээс автобус бага явдаг. Цагаараа явдаггүй. Манай хүүхэд цэцэрлэгт явдаг. Дааруулахгүйн тулд өглөө орой таксидаж байсан. Автомашины засварын мөнгөнд 1,401,500 төгрөгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-нд өгсөн. Иймээс зам тээврийн ослын улмаас эрүүл мэндэд учирсан хохирол буюу эмчилгээний зардалд 406,590 төгрөг, автомашины үнэлгээ хийлгэсэн зардал 8,000 төгрөг, автомашины оношилгоо хийхэд гарсан зардалд 45,000 төгрөг, 30 хоног таскигаар явсан зардалд 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү. Таксины зардлыг Шадивлан зуслангаас манай ажил Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл явахад 15 км байдаг тул 15,000 төгрөг болдог. Ирж очих нийлээд 1 өдрийн 30,000 төгрөг болж байгаа. 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 45 хоног болж байгаа хэдий ч 30 хоногоор тооцон нэхэмжилсэн юм гэв. 

Хариуцагч Б.Ушүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Б.У миний бие Г.Ц-ийн нэхэмжилж буй биед учирсан эмчилгээний төлбөр болох 406,590 төгрөг, 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус машинд учирсан хохирлын үнэлгээг “Вендо” ХХК-аар хийлгэхэд гарсан зардал болох 8000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Харин зуслан хүртэл буюу гэрлүүгээ такси барьсан гэж байгаа аман үнэлгээгээр тогтоосон 900,000 төгрөг, мөн таньдаг газартаа машин оношлуулсан үзлэгийн төлбөр болох 45,000 төгрөг, нийт 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Автомашинд учирсан бүх хохирол болох 1,401,500 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан тул, автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах үзлэг нь хэрэгт хамааралгүй гэж бодож байна. “В” ХХК-аар эхлээд үнэлгээ гаргуулахад 1,024,000 төгрөг болсон. Гэтэл шийдвэрийг Г.Ц эсэргүүцэн, тухайн газрын хүмүүсийг хэл амаар доромжлон зарга хийж, эхний цаасыг урж, устгасан тул тухайн газар 2 дахь үнэлгээг өөрийн амаар нь шийдвэр гаргаж, тамга тэмдгээ дарж баталгаажуулсан тул миний зүгээс эсэргүүцэл үзүүлэлгүй 1,401,500 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч, хуулийн дагуу дансанд нь шилжүүлэн хохиролгүй болгосон болно. Хоёр жолоочийн хэн хэний хариуцлага энд яригдаж, аль аль нь машинаа журамлуулан 5 хоног саатуулагдан, хоёул яг адилхан хөнгөн гэмтэл гэсэн оноштой гарсан ч, Г.Ц осол гарсан анхны өдрөөсөө эхлээд эмчилгээнд хамрагдаж, бие муу гэсэн шалтгаанаар эхний 10 гаруй хоног огт ирээгүй тул хэрэг шийдэгдээгүй өдөр алдсан. Мөн Г.Ц өөрийгөө Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын ахлах байцаагч хэмээн албан тушаалаараа түрий барьж, хэрийг шалгаж байсан Сонгинохайрхан дүүргийн замын цагдаагийн тасгийн байцаагч н.Ма хэл маргаан хийж, улмаар надтай янаг амрагийн холбоотой гэж Замын цагдаагийн төв газарт гомдол гаргасан байсан. Шалгаад гомдол нь үндэслэлгүй гэсэн хариу гарсан. Энэ хэрэг ингэж удсан нь үнэндээ Т.Ц-с өөрөөс нь болсон. Өөрөө байцаагчтай харилцаж чадахгүй, гомдол гаргасаар байгаад удсан. Би энэ хэрэг байцаагчийг шалгаж байхад дуудсан болгонд очиж мэдүүлэг өгдөг байсан. Харин нэхэмжлэгч байнга хоцорч, ирэх болгондоо намайг элдэв янзаар хэлж доромжилдог байсныг би насыг нь хүндлээд огт хариу хэлдэггүй, чимээгүй байдаг байсан. Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас 414,590 төгрөгийг одоо ч төлөхөд бэлэн байгаа бөгөөд үлдэх 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй юм гэв. 

Зохигчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

    ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц  нь зам тээврийн ослын улмаас өөрт учирсан гэм хорын хохиролд эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашиныг оношлуулахад гарсан зардал 45,000 төгрөг, автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ хийлгэсэн төлбөр 8,000 төгрөг, таксины зардал 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөг нэхэмжилснээс хариуцагч Б.У нь эмчилгээний зардал, үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 414,590 төгрөгийг зөвшөөрч, үлдэх 945,000 төгрөгийг эс зөвшөөрч маргажээ.

Хариуцагч Б.У нь 2019 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр 7*-*2 *НҮ улсын дугаартай Тоёота Ипсум маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явахдаа Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 10.6-д заасныг зөрчиж, 6*-*1 УБЛ улсын дугаартай Тоёота Приус маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явсан нэхэмжлэгч Г.Ц-ийн биед хөнгөн гэмтэл, автомашинд хохирол учруулсан болох нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн со-447 дугаар Эрх бүхий албан тушаалтны магадлагаа, 2019 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 122** тоот шинжээчийн дүгнэлт, “В” ХХК-ийн автомашины техникийн үнэлгээний тайлан болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна. /хх-7, 12, 22-23/

Хариуцагч нь замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн гэм буруу, эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашинд үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 9,000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй. Харин автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах оношилгоо хийлгэх шаардлагагүй байсан хэмээн 45,000 төгрөг, 30 хоногийн турш таксигаар үйлчлүүлсэн нь баримтаар тогтоогдохгүй хэмээн 900,000 төгрөгийг төлөхгүй гэжээ. 

Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1-д зааснаар зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учирсан буюу эд юмс нь эвдэрч, устаж, гэмтсэн бол тухайн тээврийн хэрэгслийг эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэй, нэхэмжлэгч нь тус хуулийн 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар хууль бус үйлдлийн улмаас эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд  учирсан гэм хорын үр дагаврыг арилгуулах буюу гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх, эсхүл мөнгөөр нөхөн төлүүлэхээр шаардах эрхтэй.

Шаардах эрх хангагдах үндсэн нөхцөл бол нэхэмжлэгчид учирсан хохирол нь хариуцагчийн гэм буруутай үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой байх явдал юм. Уг нөхцөлөөр авч үзвэл нэхэмжлэгчийн автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ “В” ХХК-ийн 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн тайлангаар тодорхой болсон байхад 2019 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр “И” ХХК-аар дахин оношлогоо хийлгэх шаардлага үүссэн гэж үзэх үндэслэлгүй тул оношилгооны төлбөрийг хариуцагчаас шаардах эрхгүй байна. /хх-22, 19/ 

Нэхэмжлэгч 30 хоногийн турш Чингэлтэй дүүрэг, 19 дүгээр хороо, Шадивлан 1-200 тоот хаягт байрлах өөрийн гэрээс ажлын байр болох Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл 15 километрийн зайтай тул таксигаар үйлчлүүлсний хөлсийг нэг талдаа 15,000 төгрөг, өдөрт 30,000 төгрөг, нийт 900,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шаардан, шаардлагын үндэслэл болгон 649,237 төгрөгийн бензин худалдан авсан баримтыг хэрэгт гарган өгчээ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2-т зааснаар хэрэгт хамааралтай, эргэлзээгүй, үнэн зөв баримт нь шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгох учиртай тул бензин худалдан авсан баримт нь таксигаар үйлчлүүлсэн болохыг нотолно гэж үзэх үндэслэлгүй.  

Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас хариуцагчийн хүлээн зөвшөөрсөн 414,590 төгрөгийн хэмжээнд хангаж, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Иргэдийн төлөөлөгчид шүүх хуралдааны товыг мэдэгдсэн боловч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй тул зохигчдын хүсэлтээр, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д зааснаар иргэдийн төлөөлөгчийн эзгүйд хэргийг шийдвэрлэсэн болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон,

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1, 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д тус тус заасныг баримтлан хариуцагч Б.У414,590 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Г.Цт олгож, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэг, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 36,703 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 13,087 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр  зүйлийн 119.2-д зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба хуулийн 120 дугаар дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 118.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                            Г.НЯМСҮРЭН

 

                             ШҮҮГЧ                           Ж.ЛХАГВАСҮРЭН                     

 

                             ШҮҮГЧ                               Б.ХИШИГБААТАР

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

 

 

 

МОНГОЛ УЛСЫН НЭРИЙН ӨМНӨӨС

Сонгинохайрхан дүүргийн Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгч Г.Нямсүрэн даргалж, шүүгч Ж.Лхагвасүрэн, Б.Хишигбаатар нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн хуралдааны 2 дугаар танхимд хийсэн шүүх хуралдаанаар,

Нэхэмжлэгч Г.Ц нэхэмжлэлтэй,

Хариуцагч: Б.У-д холбогдох,

Гэм хорын хохиролд 1,359,590 төгрөг гаргуулах тухай иргэний хэргийг хянан шийдвэрлэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгч Г.Ц, хариуцагч Б.У, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн даргаар Б.Чанцалдулам нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц шүүхэд гаргасан нэхэмжлэл болон шүүх хуралдаанд гаргасан тайлбартаа: Г.Ц миний бие нь 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдөр өөрийн эзэмшлийн 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус маркийн машинтайгаа Сонгинохайрхан дүүргийн арын зам 39 дүгээр байрны арын тойрогийн ойролцоо чигээрээ явж байтал баруун гар талаас 78-92 УНҮ улсын дугаартай Тоёота ипсум маркийн автомашинтайгаа зүүн гар тийш эргэж, замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчин миний машиныг мөргөсөн. Тухайн үед замын цагдаагийн газраас ирж хэмжилт хийж түргэн дуудсан. У-г буруутай талаар дүгнэлт гаргасан. Сонгинохайрхан дүүргийн Прокурорын газраас хохирол бага тул эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан. Би 7 хоног хэвтээд ажилдаа орсон. Энэ хугацаанд намайг мөргөсөн хариуцагч нэг ч удаа утсаар яриагүй. Хүн ёсоор биеийг маань ч асуусангүй. Манайх Шадивлан зусланд байдаг тул холоос ажилдаа явдаг мөн 4 настай хүүхэдтэй. Машинаа авто засварын газраас хурдан гаргаж авмаар байна гэдгийг удаа дараа хэлж байсан. Гэтэл цагдаа мөнгө өг гэж хэлээгүй гээд машиныг маань засуулж өгөхгүй, дээр нь змчилгээний мөнгө өгөхгүй, ярихаар чи намайг мөргөсөн би ч бас гомдолтой, зөрүү мөнгийг өгөхгүй гээд асуудлыг шийдэж өгөхгүй өнөөдрийг хүрлээ. Манай гэрээс автобус бага явдаг. Цагаараа явдаггүй. Манай хүүхэд цэцэрлэгт явдаг. Дааруулахгүйн тулд өглөө орой таксидаж байсан. Автомашины засварын мөнгөнд 1,401,500 төгрөгийг 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-нд өгсөн. Иймээс зам тээврийн ослын улмаас эрүүл мэндэд учирсан хохирол буюу эмчилгээний зардалд 406,590 төгрөг, автомашины үнэлгээ хийлгэсэн зардал 8,000 төгрөг, автомашины оношилгоо хийхэд гарсан зардалд 45,000 төгрөг, 30 хоног таскигаар явсан зардалд 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулж өгнө үү. Таксины зардлыг Шадивлан зуслангаас манай ажил Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл явахад 15 км байдаг тул 15,000 төгрөг болдог. Ирж очих нийлээд 1 өдрийн 30,000 төгрөг болж байгаа. 2019 оны 10 дугаар сарын 02-ны өдрөөс 11 дүгээр сарын 14-ний өдрийг хүртэл нийт 45 хоног болж байгаа хэдий ч 30 хоногоор тооцон нэхэмжилсэн юм гэв. 

Хариуцагч Б.Ушүүхэд болон шүүх хуралдаанд гаргасан хариу тайлбартаа: Б.У миний бие Г.Ц-ийн нэхэмжилж буй биед учирсан эмчилгээний төлбөр болох 406,590 төгрөг, 60-61 УБЛ улсын дугаартай Тоёота приус машинд учирсан хохирлын үнэлгээг “Вендо” ХХК-аар хийлгэхэд гарсан зардал болох 8000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг төлөхийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Харин зуслан хүртэл буюу гэрлүүгээ такси барьсан гэж байгаа аман үнэлгээгээр тогтоосон 900,000 төгрөг, мөн таньдаг газартаа машин оношлуулсан үзлэгийн төлбөр болох 45,000 төгрөг, нийт 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй. Автомашинд учирсан бүх хохирол болох 1,401,500 төгрөгийг бүрэн төлж барагдуулсан тул, автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах үзлэг нь хэрэгт хамааралгүй гэж бодож байна. “В” ХХК-аар эхлээд үнэлгээ гаргуулахад 1,024,000 төгрөг болсон. Гэтэл шийдвэрийг Г.Ц эсэргүүцэн, тухайн газрын хүмүүсийг хэл амаар доромжлон зарга хийж, эхний цаасыг урж, устгасан тул тухайн газар 2 дахь үнэлгээг өөрийн амаар нь шийдвэр гаргаж, тамга тэмдгээ дарж баталгаажуулсан тул миний зүгээс эсэргүүцэл үзүүлэлгүй 1,401,500 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч, хуулийн дагуу дансанд нь шилжүүлэн хохиролгүй болгосон болно. Хоёр жолоочийн хэн хэний хариуцлага энд яригдаж, аль аль нь машинаа журамлуулан 5 хоног саатуулагдан, хоёул яг адилхан хөнгөн гэмтэл гэсэн оноштой гарсан ч, Г.Ц осол гарсан анхны өдрөөсөө эхлээд эмчилгээнд хамрагдаж, бие муу гэсэн шалтгаанаар эхний 10 гаруй хоног огт ирээгүй тул хэрэг шийдэгдээгүй өдөр алдсан. Мөн Г.Ц өөрийгөө Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газрын ахлах байцаагч хэмээн албан тушаалаараа түрий барьж, хэрийг шалгаж байсан Сонгинохайрхан дүүргийн замын цагдаагийн тасгийн байцаагч н.Ма хэл маргаан хийж, улмаар надтай янаг амрагийн холбоотой гэж Замын цагдаагийн төв газарт гомдол гаргасан байсан. Шалгаад гомдол нь үндэслэлгүй гэсэн хариу гарсан. Энэ хэрэг ингэж удсан нь үнэндээ Т.Ц-с өөрөөс нь болсон. Өөрөө байцаагчтай харилцаж чадахгүй, гомдол гаргасаар байгаад удсан. Би энэ хэрэг байцаагчийг шалгаж байхад дуудсан болгонд очиж мэдүүлэг өгдөг байсан. Харин нэхэмжлэгч байнга хоцорч, ирэх болгондоо намайг элдэв янзаар хэлж доромжилдог байсныг би насыг нь хүндлээд огт хариу хэлдэггүй, чимээгүй байдаг байсан. Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас 414,590 төгрөгийг одоо ч төлөхөд бэлэн байгаа бөгөөд үлдэх 945,000 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй юм гэв. 

Зохигчдын тайлбар, хэрэгт цугларсан бичмэл нотлох баримтуудыг шинжлэн судлаад,

    ҮНДЭСЛЭХ нь:

Нэхэмжлэгч Г.Ц  нь зам тээврийн ослын улмаас өөрт учирсан гэм хорын хохиролд эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашиныг оношлуулахад гарсан зардал 45,000 төгрөг, автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ хийлгэсэн төлбөр 8,000 төгрөг, таксины зардал 900,000 төгрөг, нийт 1,359,590 төгрөг нэхэмжилснээс хариуцагч Б.У нь эмчилгээний зардал, үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 414,590 төгрөгийг зөвшөөрч, үлдэх 945,000 төгрөгийг эс зөвшөөрч маргажээ.

Хариуцагч Б.У нь 2019 оны 10 дугаар сарын 03-ны өдөр 7*-*2 *НҮ улсын дугаартай Тоёота Ипсум маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явахдаа Монгол Улсын Замын хөдөлгөөний дүрмийн 10.6-д заасныг зөрчиж, 6*-*1 УБЛ улсын дугаартай Тоёота Приус маркийн тээврийн хэрэгслийг жолоодож явсан нэхэмжлэгч Г.Ц-ийн биед хөнгөн гэмтэл, автомашинд хохирол учруулсан болох нь 2019 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн со-447 дугаар Эрх бүхий албан тушаалтны магадлагаа, 2019 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 122** тоот шинжээчийн дүгнэлт, “В” ХХК-ийн автомашины техникийн үнэлгээний тайлан болон зохигчдын тайлбараар тогтоогдож байна. /хх-7, 12, 22-23/

Хариуцагч нь замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчсөн гэм буруу, эмчилгээний зардал 406,590 төгрөг, автомашинд үнэлгээ хийлгэсний төлбөр 9,000 төгрөг, нийт 414,590 төгрөгийг хүлээн зөвшөөрч маргаагүй. Харин автомашины дотоод гэмтэл шалгуулах оношилгоо хийлгэх шаардлагагүй байсан хэмээн 45,000 төгрөг, 30 хоногийн турш таксигаар үйлчлүүлсэн нь баримтаар тогтоогдохгүй хэмээн 900,000 төгрөгийг төлөхгүй гэжээ. 

Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1-д зааснаар зорчигч болон ачаа тээвэрлэх зориулалт бүхий тээврийн хэрэгслийг ашиглах явцад бусдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол учирсан буюу эд юмс нь эвдэрч, устаж, гэмтсэн бол тухайн тээврийн хэрэгслийг эзэмшигч учирсан гэм хорыг нөхөн төлөх үүрэгтэй, нэхэмжлэгч нь тус хуулийн 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар хууль бус үйлдлийн улмаас эрүүл мэнд, эд хөрөнгөд  учирсан гэм хорын үр дагаврыг арилгуулах буюу гэм хор учруулахаас өмнөх байдалд сэргээх, эсхүл мөнгөөр нөхөн төлүүлэхээр шаардах эрхтэй.

Шаардах эрх хангагдах үндсэн нөхцөл бол нэхэмжлэгчид учирсан хохирол нь хариуцагчийн гэм буруутай үйлдэлтэй шалтгаант холбоотой байх явдал юм. Уг нөхцөлөөр авч үзвэл нэхэмжлэгчийн автомашины эвдрэл, хохирлын үнэлгээ “В” ХХК-ийн 2019 оны 10 дугаар сарын 08-ны өдрийн тайлангаар тодорхой болсон байхад 2019 оны 11 дүгээр сарын 06-ны өдөр “И” ХХК-аар дахин оношлогоо хийлгэх шаардлага үүссэн гэж үзэх үндэслэлгүй тул оношилгооны төлбөрийг хариуцагчаас шаардах эрхгүй байна. /хх-22, 19/ 

Нэхэмжлэгч 30 хоногийн турш Чингэлтэй дүүрэг, 19 дүгээр хороо, Шадивлан 1-200 тоот хаягт байрлах өөрийн гэрээс ажлын байр болох Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар хүртэл 15 километрийн зайтай тул таксигаар үйлчлүүлсний хөлсийг нэг талдаа 15,000 төгрөг, өдөрт 30,000 төгрөг, нийт 900,000 төгрөгийг хариуцагчаас гаргуулахаар шаардан, шаардлагын үндэслэл болгон 649,237 төгрөгийн бензин худалдан авсан баримтыг хэрэгт гарган өгчээ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.2-т зааснаар хэрэгт хамааралтай, эргэлзээгүй, үнэн зөв баримт нь шүүхийн шийдвэрийн үндэслэл болгох учиртай тул бензин худалдан авсан баримт нь таксигаар үйлчлүүлсэн болохыг нотолно гэж үзэх үндэслэлгүй.  

Иймээс нэхэмжлэлийн шаардлагаас хариуцагчийн хүлээн зөвшөөрсөн 414,590 төгрөгийн хэмжээнд хангаж, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгох нь зүйтэй гэж шүүх үзлээ.

Иргэдийн төлөөлөгчид шүүх хуралдааны товыг мэдэгдсэн боловч хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хүрэлцэн ирээгүй тул зохигчдын хүсэлтээр, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 100 дугаар зүйлийн 100.8-д зааснаар иргэдийн төлөөлөгчийн эзгүйд хэргийг шийдвэрлэсэн болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 115 дугаар зүйлийн 115.2.2, 116, 118 дугаар зүйлд заасныг удирдлага болгон,

ТОГТООХ нь:

1. Иргэний хуулийн 499 дүгээр зүйлийн 499.1, 505 дугаар зүйлийн 505.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д тус тус заасныг баримтлан хариуцагч Б.У414,590 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч Г.Цт олгож, үлдэх 945,000 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгосугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1 дэх хэсэг, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгчээс тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 36,703 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагчаас 13,087 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгчид олгосугай.

3. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 119 дүгээр  зүйлийн 119.2-д зааснаар шийдвэр танилцуулан сонсгомогц хүчинтэй болох ба хуулийн 120 дугаар дугаар зүйлийн 120.2-т зааснаар зохигч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч шийдвэрийг эс зөвшөөрвөл шийдвэрийг гардан авсан өдрөөс хойш давж заалдах журмаар 14 хоногийн дотор Нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд гомдол гаргах эрхтэй бөгөөд мөн хуулийн 119 дүгээр зүйлийн 119.4, 118.7-д зааснаар шийдвэрийг гардаж авах үүргээ биелүүлээгүй нь давж заалдах журмаар гомдол гаргах хугацааг тоолоход саад болохгүйг дурдсугай.

 

 

 

ДАРГАЛАГЧ ШҮҮГЧ                            Г.НЯМСҮРЭН

 

                             ШҮҮГЧ                           Ж.ЛХАГВАСҮРЭН                     

 

                             ШҮҮГЧ                               Б.ХИШИГБААТАР